Baixe o app para aproveitar ainda mais
Prévia do material em texto
}-(-11 b,-'<-,,,, ; 6~J';:.ú- ./ I ~I..1 1 .,. ~i .1 ~ il. I. I \.(l,:.i L. L~..~I., ,','. I '...<;,:J IJ =".'..), I .. -"1 ,.J.,\J' d.{7\ 1"'-' f ~~,-I,J,\.V.,) 1-::)"\-0 )/\.fL\"_~ ]. 'I e)I\ (; t\)vi . I r I..) \ ( 0.\ (Ú \.4 , íJ\t/' ,,'. .t . ' , ':.> '. , .? /~}.."- I, ,,'.' .-- ,r~~/\.\,-.LCv J '. '.. u ~ - il4.~ .J ~.I.', ,~C,I . ( . \\, <..-J.C:'_ Nornla-padrão brasileira Dcsembaraçandoalgunsnós Car/osAlbcrloFtlmco 1.Consideraçõesiniciais A questãodachamadalIorma(oulíllguu)pudrãovoltouutu certllproeminêncianosmeiosdeclllnunicaçãosodal nos úlúmosanos110Brasil,acompallharuloareentradaemcelWdo velhodiscursodeque8línguaportugucsavai(muito)malnopaís. Esseetc:rnoretornodecertoscliscursossoduissot.rc~u Jín- gUIlestúuinclupuroscrcstudadoemelhorcCllllpreclHlido.{)UUII- doissosefizer,certamentenãoperdc~remosdevistao alcrtaCI"C FOUCIlIlIt(1997[1969])fczsobreo funcionamentociosc!iscm- 50Semgerul:(lSenunciadossãoraros.No flllldo,IIIÍ poucopum serdilo.Talvezpor isso,dctcm(losemtempos,só restemcsmo rcdizeressc(louco. No CIlSOelulíngua,é bustuntedaro cl"eli CI"CS(~clizsollrc: elanoscnsocomllmé,clcfuto,muilopouco.Mas- tel1lC1Sele reconlu:cer- étllmLémmilitoponco(IclnetcmosrculizudoCIII tcrmosdoestlldocdll comprecllsãodessusurtic:llluçóc5eliscllrsi- vuseloSCWjOC~ClJllIIIII.COlllillUIII'0UI:Odaro,1'"1'cxcmplo,opor- qllê elcluis cnunciadosnuncaperclcrclIlsuavitaliclacle(estiio semprcaí inc:ólllmese disponíveisparao ctcrnorctomo).no lIIeSlllo 11I11110,pc~rlllllllc:c:elll obscuros IIS pn}(:c~ssIlS 11111:,CI c:cIIICl vcz,JIIolivamo rccmcrgirclulJuclcsruroscnuneiuelos.Ilá, por- tanlo,muiloailldaa scfazernoc!cslrinçulllenlociosdizercs50- cillis so"n~ 11líllgtlll. ~j~ ff1G\Jv~~' -S:€i-JP- :L le>\3\«rJ1 ,)u./.V~ tf :17 C 1111os 11111111111 F 11111.0 S" ,:difíl'ilpl'l'dsllrO'I"e f,'zl'I'an~lId,~rl'I't'I'IIII~IIIt'IIII~O\'I~' Ihudizl~rdl~II"I~a líllguuporlugul~saVIIi(muilo)lIIal'lIlpaís, u faloé'IUI:de vtllloll;cusefdltlssalvadtlllislas11"1:l~tlSllllllapro- v(leurhllllJ.élll IIÜtlse fizcnlln I:spl~rur.VIIIIIOS,u'l"i, I:omenlar dtlisdessesdeilPs (i.e.,osmanuaisIle rellaçãoIlosgrandesjor- nlliseon~ssurgimelltodascolunasgramaticaisnaimprensa)elue lUISparecemparlieularmcnleinteressantescomvislasaodl~hate soltrcanorllla-padrão.E, emsegllÍtla,al~rcsecntllr11moulrodado (o progralllado ENEM - ExamcNaciunaldoEnsinoMédio) (I"e lumbémIcm a vert:OlIIo mesmoIcma.AcredilllllloSqnca lIIuílisedesseI~onjllnloajlulaaducidar,IIWSIIHllJllepardallllclI- li', o nlllllo 1:011I0esse lellla é eOlllpn~l~ntlidoenlre IIÓS. DeposseIlessaduddaçüo,pelllt~n~lIIos,cnlão,reitcrarune- ecssidadl~111:desenvolvcrnopaísulllprojctodl~rcwlIslruçãodas ntlssasrdcrêndaspadronizlltluras,supcrallduo proverhialarti- fidalislllot:11rigidezde11111Ipartl~dosnossoscompêndiosgra- malicais.Issoterá,certamcllte,cOnSe(liiêuciasmuitopositivas paradescmJ.araçarosnósqncafelalllocnsinoeo liSO110padrão illl Brusil. Essl:projcto,conludo,nãoavançarásenãoconseguirmos insluurar,eleinído, um amplodchatepúblicosohrcessaques- lão,tleslilllídollllspré-jllízlIS'1m:lêlll illlPcdi,loII"Celcacemte- çu.Nossasrcnexõcsa seguirtêlllaprclensãodecontrihuirpara clesencallcarcsseurgcntetlehate. Prdiminarmenlc:,porém,será1U~I:essárioeSlabclcl~erecrtas clislillçõt:seolllas'1"lIistrahallUlrcmosnatlisellssíio'1111:sesl:glle. Eslan:mosIIccitando,aqlli,111:1II1I:I:ilotécnil:odl~qucosgru- posslldaisSl~distingllclIIpdasforlllasIle:líllgllll 'I"I~"ws sÃode liSO':1111I1111I.Essl: liSOI:Olllllm I:arlldl:riza o 11"1:!H:dlamu de 11 twrlf/uli"giiÚlil:ll Ile Ilell~rlllillllllogl'llpll. Assim, 11111111Isodl:tlu- tll~Iliversific::ltlat:eSlratifieaduI:onlllahrasildl'a,laa\'cniimíme- rus 1101"111115lill~iiíslicas, CIIIIIO, pllr cxcmplo, 1111111'11Ia 1~lImc~lerís- tkClell:I:ClllllluitlallesramlisIrlulidonClis,1I'lm:11Itlet:lulluuielaeles ruraisdedelcnninadaascendênciaétnica,a normacaracterísti- caelegruposjuvenisurbanos,n(s)nonna(s)caracleríslica(s)de poplllaçõe~selusperifcriasIIrhallas,a normainformalda classe médiaurbanaeassimpordiunte. :11I "1 + NIIII~" 1'\1'1111111I1\~IIIIII \ (:01111I11n~spl~I:livllllllnllaé falord,:idl'lIlifil'lu)iodoW"I'0, podcmosIlfirlllurqucli seusoelr:pcrlcnl'Ínwnloilldlli o usotia rormuderlllllrcarBcterísticutiasprátiellsee:xpcctlltivuslingiiís- licasdogmpo.Ncsscsentido,a normu,qllalquer(I"CSl~jll,uão poelcscrcompreendielaapenascomoumconjuntodeformllslin- giiístic:as;elaé tamhém(eprincipalmcnte)11magregado,Ieva- loressociocllhuraisarticuladoscoma(ludasformlls. Nãohá,obviamcnte,11mlolalcllt:apsulamenllleinslllumenlo dosgrupossociais,nemdcsellsmemhros.Assim,é inevilávdo contato(~ntrcessasmuitasnormasno intereâmbiosodul,o IpU: n:dunducmnllíhiplllsillterinnllêndas(usnormussãll,porllllllll, hihri.lizlldas)c tumhémevcntllulmcnlccmmlldançaslingiiísli- cascmdifl~rentesdireções(pammuis.Ielulhes,VI~r,I~nlreOlllros, I.. Milroy,t980). DII mesmolIIodo,aPllrccladapop"lação(1"1:maisdireluI: illtensumenlelida comu culturaescritat.~mtaml,élllUIIIIInllr- mapeculiar,istoé,aquelesfenômenosdelínguaquecaractcri- zamo liSOIlesscgmposoeilll,sejaCIIIsitullçõcsf"rmllisIle:fllla, scja1111escrita. Paradesignarosfatosdclínguaqueeslcgruposodallllllis dirctamcnlcafeitoàsativiclutleseleescritausacorn~ntclllenlt:elll situaçõesfomlaisdefalllc nuescritl1,coslumamos,cntão,tlsar11i' cxpressãolIormacuLla,expressãoIJuc, eCIIIlOverclllosa,lionll:, nãoscconfunclecOlllllorma-padrão. II:í lia d,:signl1çÃolIormacullu umelllurunhuel"tleI'n:ssll- P"StIlSlIemsempreclllramcnlcllisccrníveis.O 'pllllificativ""<:111- Ia", porexemplo,tOllllllloemselltitl"IIllsollllopoelesllgl~rir.pu: I:sla11"1'11I11se"pôc 11lI"rllll1S"illt:lllllls", IJlU:seril1l11(IIIIIIIIISp"l' gruptls,I,:spwvirlosele1:lIlIlIrII.lill perspc':livlII:sttí,mi.illlsVI:- zes,presclllcn" universocOlIl:eitlluleuxiológic:o,Ios(1Ilaulesda normaI:ullll,1:1111I0fit:1Ievi(Jcndlll)"pelllSjlllgunwlltos(pu:CIIS- llllnalll fllzerdosfulunlt:sdeoutrasn(mnas,dizeruJo(IUCcsles "nãosabemfalar", "falammal", "falamerracio", "são incul- tos","sãoignorantes"ete. C01111H10,nãohá grupohUlllanosemcultura,COIIIObCIII demollstramosestullosantropológicos.Por isso,éprecisotralul- :1') C\III.CIS AIIU.IIIII F\11.\1:11 NOII\" 1'1111110III"~IIIIIII Ihllrl:rilinIllWIIII: 11:iClllillll clllllllillil"ic:llli\'1I cullu, IIplllllllllelll SI:II cfclivu limilc: dc lliz rc:sf'cilocspcdficillIlI:lllc a IIlIIiI cerla di- nWllsóllll1l 1:lIlllIru, i51né, n 1:1111111'8e!wriln.Assim, 11cxpressão IW,."W(:11110Ilcvc scr cntcndida 1:011I0111:siglllllldllu lIorm8 lill- giiísticapraticada,emdeterminadassituaçôes(a'luelas'Iueen- volvemccrtograuele(ormaJidaelc),por lUluelesgrupossociais nwis rlin:lulllcnlcrclacionacJnscoma culturacscrila,cmcspc- dlll por IHluclaII:gitimalllllaistorkamcnll:pelosgruposfllICI:on- trolamo pod,:rsocial. Por outro lado,é intcrcssanteIcmbrar'Iue I:ssndesigna- çãofoi crillllapelosprópriosfnlllnlt:s111:ssa.llormu,oqucdeixlI trnnspnrcc:eraspectosda escolaaxiológica1:011Ique interpre- Iam o munelo.Scu posidllllalllclllo privilegia,llllIiI I:strutllrn CI:IIII(lIlIka I: slIdalllS II:VII11SI:rqm:sclllur e:1I1II0"mais I:UItOS" (talvcz1"If{IUC,historicamcllte,tClllaamscnpropriadodacul- turaescritacomobemexclusivo,transformalldo-ncmefetivo inslrulllellto111:podcr)e,por conscqiiêndll,Il I~ollsiell:rarasua norlllll liugiiístien - mcsmodifusacm sua \'arinbilidallcde prollúllcia, vocahulárioc sintaxc- comoa melhoremcon- frontocomasmuitasoutrasnormas110cspaçosodal.Isso,como sahcmos,é (ontedeváriuspré-juízoseprcconccitoslingiiísti- cosqucafetamo conjuntodasociedade,mas,emespecial,os(a- lantcsdI:lIormasquesãoparticularmeriteestigmatizadaspelos (alunteslia normaculta. A IIlIrJllIll:ultucstátamhémcmI:onlaloI:omaselemaisnor- massot:Íuis,IlIivelHloaí múltiplasinterinnuênciasc cventuais prol:cssnsIlc mudançascmelifcrcnlt:sIlircçõcs(1'1Il'amaisIlcln-1111:5slllm: 11silllllçiio hrusildrn, VI:r,1:111...:IIIIII"IIS1.1I1"C:III:si,t994). Mas u '11II~Sliiodas lIorlllas nno St~emeerraIIlJlli. A cllhul"U csc:rilll,nssocillllnao poc.lersodnl, desl:nc:nell:olllamllélll,no 1011- go elnhislílrin, UIII proCI:SSOforlcnu:lIll: IIlIifil:llelor (11'11:VIIi 111- cunçnrhusil:UIIIClltcasatividallcsverllUiscsc:rilns),'luCvisoue visaumarelativaestabilizaçãolingÜística,buseandoneutralizar ovoria\:noecontroloramudnnçu.Aorcsultndodl:sscproccsso,a eslanonllacstuhilizuc.la,t:ostufOamoselar011I111I1:ell:"urma-pa- drãuou língua-padrão. A 111II'Sliio lIu dllllllllllllllonllu-plldrÚ.. I: 1"1:1"1iI 1111'1111'cI..~ lIIui:. cOlllpll:xlIs110e:alllpoelasim'l:sligllçõc:slillgiiíslil:a~.~)lIélndonlls clllllrc:lllllllllUs1:11ISCUI:stllllo,fil:1I10go,:vid':1I1I:11111:lliio SI:lrulu npcllas ell:rel:ortnrUIII conjunto elclcrlllinlldo elecxprc:SSÕI:SIlu língua, comoseo (enômenosociocuhurul do padrão sercsumis- sc a um prohlema exdusivllmcntc elevot:nll1llórioc CSlrulurus gru IIIU I Ít:1Iis. O queencontnlluos,elcfato,ncstalÍrc:aéume:omplexoell- trccruzamentodeelcmentosléxico-grumutieuise cHIlrostOlltos dcnaturezai,leológkalJuc,emseuconjunlo,Ilcfinemo fenôllle- noquedcsignamostecIIÍt:al1ll:lItcIlcnormu-pallrõo.E éesse:WII- juntoquetemdeserconsideradose(lucremoscll:sellvolvcrUIII I:nll:llllinll:lltot:ÍclllífieoIIhrullgl:nledu ,:olllpl,:xi,lu,lccll:ssefl:- n(Ulleno- cntcllllillll:ntoesll:IJIII: h:ní Ile scr,porlulIlII,1II1I11i- disciplinarenãoapenaslingiiístic:o. Ê precisolemhrar,porcxcmplo,quea norlllu-pa,lriiocSlá vinc:ul,ulnestrc:itllnU:llh:110CSPI:Ctru,lI: prlÍlkus sodocllltllruis queconstituemoeluesepodedl8mardcculturaIclrullaCIIIsl:n- tidoamplo,istoé,aspráticasculturaisqucenvolvcmniioapc- nasatividadesdeleiturae cscritacomotais,mastodae qUIII- queratividade(mesmoque,emsi,sedêapenasoralmente:)11'": tcmo processohistóricodo escrevcrcomopanodefundo.EIII outraspalavras,aculturalelradaé,comotêmprocuro,loeIl:-, monstrar oscstudossohrc Ictromento,maior do Ilue apennsler c cSI:rcver.00 mesmomO/1o,a normu-pndrno é muis '111I:npenus um rol Ile elcmcntosléxico-gramalicais. O 1IIIIIIínio da c:ullurn IclrulJa, por SIlUVI:Z,I:SIÓellsoputlll ele:UIIIII I":IISU Idu 111:vlllllrc:s11'11:gl:ru I: IIIlJhiliZII 11I1111vllsllI gallla ele:meHloseleser, dI: ugir, ele:1'1:1I511re, eviclelllmnclIll:, til: dizl:r- sejllnosc1I1itlo tlegêlll:rosllisellrsivos (d. BnkIIlin, 199:.! [19521);sejllnlJscnlieloeloI'n:sligillm,:nllJelet:erlusformullléxi- co-gramaticais.Alémdisso,aqlleladcnsatciadevalorespartid- padoprocessodeconstituiçóoe funcionamentodounivl:rso110 imugilllÍriosocial'lucrecohrcosfcnômenoslingiiíslicos. Porolltrolado,o domíniodacultur.uIctruduc scusvalorc:s estãoarliculadosa todo11marcabouçoinstitIIdoual (elemesmll, 411 -11
Compartilhar