Baixe o app para aproveitar ainda mais
Prévia do material em texto
GRADVS PRIMVS Obs. [crtl+~,~] = braquia ( ̆) [crtl+´,´] = mácron ( ̄) [crtl+;] = estilo afixos (derivacionais e/ou flexionais) [crtl+~,vogal] = vogal com braquia ( ̆) [crtl+´,vogal] = vogal com mácron ( ̄) I. PUELLA CANTAT 1. Puella cantat. Magistra edŭcat. Aquĭla volat. Puellae cantant. Magistrae edŭcant. Aquĭlae volant. Discipŭla saltat. Poëta recĭtat. Agricŏla laborat. Ranae natant. Reginae regnant. Nautae navĭgant. 2. Puella cantat. Magistra edŭcat. Aquĭla volat. Puellae cantant. Magistrae edŭcant. Aquĭlae volant. Discipŭla saltat. Poëta recĭtat. Agricŏla laborat. Ranae natant. Reginae regnant. Nautae navĭgant. 3. Discipŭla saltat. (sing.) Discipŭlae saltant. (pl.) Poëta recĭtat. (sing.) Poëtae recĭtant. (pl.) Agricŏla laborat. (sing.) Agricŏlae laborant. (pl.) 4. Ranae natant. (pl.) Rana natat. (sing.) Reginae regnant. (pl.) Regina regnat. (sing.) Nautae navĭgant. (pl.) Nauta navĭgat. (sing.) 5. 1 6. As professoras educam. Magistrae educant. Meninas recitam. Puellae recĭtant. Um poeta canta. Poëta cantat. Agricultores trabalham. Agricŏlae laborant. O marinheiro nada. Nauta natat. Um marinheiro nada. Nauta natat. II. MAGISTRA ET DISCIPŬLAE 1. Sempronĭa est magistra. Livĭa est discipŭla. Discipŭlae sedŭlae sunt. Iulĭa et Silvĭa quoque discipŭlae sunt. Discipŭla bona semper sedŭla est. Magistra edŭcat, puellae laborant: Livĭa cantat, Iulĭa recĭtat, Silvĭa saltat. Discipŭlae malae non laborant. Magistra severa est. Sempônia é professora. Lívia é aluna. As alunas são diligentes. Júlia e Sílvia também são alunas. A boa aluna sempre é diligente. A professora educa, as meninas trabalham: Lívia canta, Júlia recita, Sílvia dança. As alunas más não trabalham. A professora é severa. 2. Livĭa pulchra est Sempronĭa sedŭla est rana saltat nautae navigant 3. Puella cantat Poëtae recitant Livĭa discipŭla est Discipŭlae sedŭlae sunt 4. (ego) sum discipŭla (tū) es discipŭla (ea) est discipŭla (nōs) somos discipŭlae 2 (vōs) estis discipŭlae (eae) sunt discipŭlae 5. (ego) non sum magistra (tū) non es magistra (ea) non est magistra (nōs) non sumus magistrae (vōs) non estis magistrae (eae) non sunt magistrae (Obs. 1ª pessoa: sum, sumus; 2ª pessoa: es, estis; 3ª pessoa: est, sunt) 6. Eu sou uma aluna aplicada. (Ego) sum sedŭla discipŭla. As rainhas são severas. Reginae severae sunt. A menina não é má. Puella non est mala. As alunas não são boas. Discipŭlae non sunt bonae. Nós não somos poetas. (Nōs) non sumus poëtae. III. DOMĬNA ET SERVAE Lucretĭa impĕrat. Anna, Drusilla et Lucilla obtemperant. Lucretĭa domĭna est. Anna, Drusilla et Lucilla servae sunt. Servae amant domĭnam. Hodĭe Lucretĭa convivas exspectat. Idĕo (Por isso) servae sedŭlae sunt. Anna cenam parat, Lucilla mensam ornat, Drusilla portam servat. Domĭna amat servas. Lucrécia manda. Ana, Dusila e Lucila obedecem. Lucrédia é a senhora. Ana, Drusila e Lucila são escravas. As escravas estimam a senhora. Hoje, Lucrécia espera convidados. Por isso, as escravas estão atentas. Ana prepara o jantar, Lucila enfeita a mesa e Drusila vigia a porta. A senhora estima as servas. 1. caso nominativo (= sujeito e predicativo do sujeito) singular e plural: 3 puella (sing.) puellae (pl.) rana (sing.) ranae (pl.) serva (sing.) servae (pl.) nauta (sing.) nautae (pl.) 2. caso acusativo (= objeto direto) singular e plural: puellam (sing.) puellas (pl.) ranam (sing.) ranas (pl.) servam (sing.) servas (pl.) nautam (sing.) nautas (pl.) 3. Lucretĭa impĕrat. Anna, Drusilla et Lucilla obtempĕrant. Lucretĭa domĭna est. Anna, Drusilla et Lucilla servae sunt. Servae amant domĭnam. Hodĭe Lucretĭa convivas exspectat. Idĕo servae sedŭlae sunt. Anna cenam parat, Lucilla mensam ornat, Drusilla portam servat. Domĭna amat servas. 4. (ego) bona discipŭla sum. (tu) bona discipŭla es. (ea) bona discipŭla est. (nōs) bonae discipŭlae sumus. (vōs) bonae discipŭlae estis. (eae) bonae discipŭlae sunt. 5. As senhoras mandam. Domĭnae impĕrant. As escravas não estimam as senhoras. Servae non amant domĭnas. Lucrécia espera o convidado. Lucretĭa exspectat convivam. O convidado não espera Lucrécia. Conviva non exspectat Lucretĭam. 6. As professoras são severas. Magistrae sunt severae. A aluna estima as professoras. Discipŭla amat magistras. As alunas trabalham. Discipŭlae laborant. 4 Semprônia educa as alunas. Sempronĭa edŭcat discipŭlas. A escrava está atenta. Serva est sedŭla. IV. SCHOLA SEMPRONĬAE 1. Schola Sempronĭae clara est. Discipŭlae Sempronĭae amant magistra. Puellae sedŭlae diligenter frequentant scholam. Magistra saepe fabŭlas narrat. Fabŭlae poëtarum delectant discipŭlas. A escola de Semprônia é famosa. As alunas de Semprônia estimam a professora. Meninas diligentes frequentam a escola assiduamente. A professora frequentemente narra fábulas. As fábulas dos poetas deleitam as alunas. 2. caso genitivo (= ajdunto adnominal restritivo) singular e plural: reginae (sing.) reginarum (pl.) aquĭlae (sing.) aquilarum (pl.) mensae (sing.) mensarum (pl.) scholae (sing.) scholarum (pl.) 3. nominativo fabŭla (sing.) fabŭlae (pl.) acusativo fabŭlam (sing.) fabŭlas (pl.) genitivo fabŭlae (sing.) fabularum (pl.) 4. 5. A porta da escola. Porta scholae. A mesa das professoras. Mensa magistrarum. O jantar da escrava. Cena servae. As escravas de Lucrécia. Servae Lucretiae. V. DISCIPŬLA SEDŬLAE ET PIGRAE 1. caso dativo (= objeto indireto) Magistra sententĭas poëtarum dictat puellis. Postĕa discipŭlae sedŭlae sententĭas recĭtant magistrae. Discipŭlae pigrae sententĭas ignorant. Magistra sedŭlas laudat, pigras castigat. Sempronĭa pupam dat Silvĭae, quia diligenter laborat. Discipŭlae Sempronĭam comĭter salutant. A professora dita as sentenças dos poetas às meninas. Depois as alunas aplicadas recitam as 5 sentenças para a professora. As alunas preguiçosas não conhecem as sentenças. A professora elogia as aplicadas e castiga as preguiçosas. Semprônia dá uma boneca a Sílvia, porque trabalhou assiduamente. As alunas de Semprônia saúdam afavelmente. 2. pupae (sing.) pupis (pl.) sententĭae (sing.) sententiis (pl.) scholae (sing.) scholis (pl.) fabŭlae (sing.) fabŭlis (pl.) 3. Aos poetas. Poëtis. Para as escolas. Scholis. À rã. Ranae. Para uma rainha. Regĭnae. 4. Sempronĭa fabŭlam dictat... puellis. Discipŭlae obtempĕrant... magistrae. Domĭna... servis impĕrat. 5. Magistrae... sententĭas narrant... discipŭlis. 6. Lívia recita a fábula para Semprônia. Livĭa fabŭlam recitat Sempronĭae. Lucrécia dá um jantar às amigas. Lucretĭa cenam dat amicis. As escravam obedecem às boas senhoras. Servae obtempĕrant bonis dominis. VI. DUAE AMICAE 1. caso ablativo (= adjunto adverbial) Silvĭa est amica Iulĭae. Amicae semper unā sunt; unā laborant, cantant, rident, pilā ludunt. Iulĭa valde amat amicam: Silvĭa vehementer gaudet amicitĭā Iulĭae. Hodĭe amicae aras dearum rosis ornant. Sílvia é amiga de Júlia. As amigas sempre estão juntas; juntas trabalham, cantam, riem, 6 brincam com a bola. Julia ama muito a amiga: Silvia muito se alegra com a amizade de Júlia. Hoje as amigas enfeitam os altares das deusas com rosas. 2. fabŭlā (sing.) fabŭlis (pl.) portā (sing.) portis (pl.) pilā (sing.) pilis (pl.) coronā (sing.) coronis (pl.) cenā (sing.) cenis (pl.) 3. nominativo cena cenae acusativo cenam cenas genitivo cenae cenarum dativo cenae cenīs ablativo cenā cenis 4. nominativo amica amicae acusativo amicam amicas genitivo amicae amicarum dativo amicae amicīs ablativo amicā amicis 5. habĕo, habes, habēre (ter, possuir) 2ª conj. presente do indicativo (ego) habĕo (tu) habes (ille) habet (nōs) habemus (vōs) habetis (illi) habent 7 parĕo, pares, parēre (obedecer) 2ª conj. presente do indicativo (ego) parĕo (tu) pares (ille) paret (nōs) paremus (vōs) paretis (illi) parent dicto, dictas,dictare (ditar, ensinar) 1ª conj. presente do indicativo (ego) dicto (tu) dictas (ille) dictat (nōs) dictamus (vōs) dictatis (illi) dictant tacĕo, taces, tacēre (calar-se) 2ª conj. presente do indicativo (ego) tacĕo (tu) taces (ille) tacet (nōs) tacemus (vōs) tacetis (illi) tacent 6. As alunas de Semprônia jogam com as bolas. Discipŭlae Sempronĭae ludunt pilis. A escrava orna com rosas a mesa da senhora. Serva mensam domĭnae ornat rosis. As meninas alegram-se com a amizade da professora. Puellae gaudent magistrae amicitĭā. VII. MAGISTRA MONET DISCIPŬLAS Livĭa, tace! Iulĭa, labora! Silvĭa, es bona et sedŭla! Discipŭlae, schola diligenter frequentatem, este sedŭlae, parete magistris! Date mihi tabellas! Recitate fabŭlam! Puellae, plantas aquā rigate! Poëtas amate, historiam patriae cogitate! 8 Lívia, cala-te! Júlia, trabalha! Sílvia, sê boa e cuidadosa! Discípulas, frequentai a escola assiduamente, sede cuidadosas, obedecei os professores. Dai-me as tabelas! Recitai a fábula! Meninas, regai as plantas com água! Amai os poetas, pensai na história da pátria! 1. caso vocativo (= chamamento, interpelação) poeta (sing.) poetae (pl.) serva (sing.) servae (pl.) magistra (sing.) magistrae (pl.) puella (sing.) puellae (pl.) 2. nominativo sedŭla serva sedŭlae servae acusativo sedŭlam servam sedŭlas servas genitivo sedŭlae servae sedŭlarum servarum dativo sedŭlae servae sedŭlis servis ablativo sedŭlā servā sedŭlis servis vocativo sedŭla serva sedŭlae servae 3. nominativo bona domĭna bonae domĭnae acusativo bonam domĭnam bonas domĭnas genitivo bonae domĭnae bonarum domĭnarum dativo bonae domĭnae bonis domĭnis ablativo bonā domĭnā bonis domĭnis vocativo bona domĭna bonae domĭnae 4. canto, cantas, cantare (cantar) 1ª conj. presente do imperativo (ego) (tu) canta! (ille) (nōs) (vōs) cantate! 9 (illi) parĕo, pares, parere (obedecer) 2ª conj. presente do imperativo (ego) (tu) pare! (ille) (nōs) (vōs) parete! (illi) regno, regnas, regnare (reinar) 1ª conj. presente do imperativo (ego) (tu) regna! (ille) (nōs) (vōs) regnate! (illi) tacĕo, taces, tacere (calar-se) 2ª conj. presente do imperativo (ego) (tu) tace! (ille) (nōs) (vōs) tacete! (illi) 5. Trabalha. Labora! Cala-te! Tace! Obedece. Pare! Calai-vos. Tacete! 6. As alunas amam a escola. Discipŭlae scholam amant. Alunas, amai a escola. Discipŭlae, scholam amate. Marinheiros, defendei a pátria. Naŭtae, patrĭam servate. Poeta, narra a história dos marinheiros para as meninas. Poëta, historĭam nautarum 10 narrat puellis. VIII. MAGISTRA SENTENTĬAS LEGIT PUELLIS Sempronĭa pulchras sententĭas poëtarum legit discipŭlis. Puellae sententĭas describunt et discunt. Ecce sententĭae: I. Non scholae, sed vitae discĭmus. II. Historĭa est magistra vitae. III. Aquĭla non captat muscas. IV. Melius est iniurĭam accipere quam facĕre. Sententĭae poëtarum placent puellis. Semprônia lê as belas sentenças dos poetas aos alunos. As meninas copiam e aprendem as sentenças. Eis as sentenças: I. Não aprendemos para a escola, mas para a vida. II. A história é a professora da vida. III. A águia não pega as moscas. IV. É melhor receber a ofensa do que fazê-la. As sentenças dos poetas agradam às meninas. amo, amas, amare o, as, are (sempre infinitivo presente em are) video, vides, videre eo, es, ere (2ª pessoa do presente do indicativo em es) lego, legis, legere o, is, ere (1ª pessoa do presente do indicativo em o) capio, capis, capere io, is, ere (1ª pessoa do presente do indicativo em io) audio, audis, audire io, is, ire (sempre infinitivo presente ire) 1. disco, discis, discĕre (aprender) 3ª conj. “a” presente do indicativo presente do imperativo (ego) disco (tu) discis disce! (ille) discit (nōs) discimus (vōs) discitis discĭte! 11 (illi) discunt accipĭo, accipis, accipĕre (receber, aceitar) 3ª conj. “b” presente do indicativo presente do imperativo (ego) accipĭo (tu) accipis accipe! (ille) accipit (nōs) accipimus (vōs) accipitis accipĭte! (illi) accipiunt capto, captas, captare (apanhar, tomar) 1ª conj. presente do indicativo presente do imperativo (ego) capto (tu) captas capta! (ille) captat (nōs) captamus (vōs) captatis captate! (illi) captant placĕo, places, placēre (agradar) 2ª conj. presente do indicativo presente do imperativo (ego) placĕo (tu) places place! (ille) placet (nōs) placemus (vōs) placetis placete! (illi) placent 2. nominativo iniurĭa iniurĭae acusativo iniurĭam iniurĭas genitivo iniurĭae iniuriarum dativo iniurĭae iniurĭis ablativo iniurĭā iniurĭis vocativo iniurĭa iniurĭae 12 3. Iulĭa amicitĭā magistrae gaudet. Júlia se alegra com a amizade da professora. 4. Discipŭlae (pl.) scholae (sing.) recĭtant fabŭlas poëtarum Sempronĭae (sing.). 5. Magistra sententĭas dictat puellis. Puellae gaudent sententĭis. 6. Amigas, lede a história da águia e das moscas. Amicae, historiam aquilae et muscarum legĭte. As alunas aprendem as fábulas do poeta. Discipŭlae fabŭlas poëtae discunt. As histórias dos poetas agradam muito à menina. Historĭae poëtarum vehementer placeant puellae. IX. VITA AGRICOLARUM Agricŏlae semper sub divo vivunt. Parum dormĭunt, mature surgunt. Terram arant, plantas aquā rigant. Avicŭlas audĭunt, umbrā silvarum gaudent. Diligentĭa agricolarum patrĭam nutrit. Poëtae laudant vitam agricolarum. Os agricultores vivem sempre ao ar livre. Dormem pouco e levantam cedo. Aram a terra e regam as plantas com água. Ouvem os pássaros, alegram-se com a sombra das árvores. A diligência dos agricultores aliementa a pátria. Poetas elogiam a vida agrícola. 1. vivo, vivis, vivĕre (viver) 3ª conj. “a” presente do indicativo presente do imperativo (ego) vivo (tu) vivis vive! (ille) vivit (nōs) vivimus (vōs) vivitis vivite! (illi) vivunt dormĭo, dormis, dormīre (dormir) 4ª conj. presente do indicativo presente do imperativo 13 (ego) dormĭo (tu) dormis dormi! (ille) dormit (nōs) dormimus (vōs) dormitis dormite! (illi) dormiunt nutrĭo, nutris, nutrīre (alimentar) 4ª conj. presente do indicativo presente do imperativo (ego) nutrĭo (tu) nutris nutri! (ille) nutrit (nōs) nutrimus (vōs) nutritis nutrite! (illi) nutriunt 2. Agricŏlae semper sub divo vivunt (3ª b). Parum dormĭunt (4ª), mature surgunt (1ª). Terram arant (1ª), plantas aquā rigant (1ª). Avicŭlas audĭunt (4ª), umbrā silvarum gaudent (2ª). Diligentĭa agricolarum patrĭam nutrit (4ª). Poëtae laudant (1ª) vitam agricolarum. 3. nominativo terra terrae acusativo terram terras genitivo terrae terrarum dativo terrae terris ablativo terrā terris vocativo terra terrae nominativo agricŏla agricŏlae acusativo agricŏlam agricŏlas genitivo agricŏlae agricŏlarum dativo agricŏlae agricolis ablativo agricolā agricŏlis vocativo agricŏla agricŏlae 14 nominativo puella puellae acusativo puellam puellas genitivo puellae puellarum dativo puellae puellis ablativo puellā puellis vocativo puella puellae nominativo mensa mensae acusativo mensam mensas genitivo mensae mensarum dativo mensae mensis ablativo mensā mensis vocativo mensa mensae 4. aqua aqua (sing.) aqua (sing.) patriae patrĭae (pl.) patrĭae (sing.) patrĭae (sing.) patrĭae (pl.) poëtis poëtis (pl.) poëtis (pl.) 5. Agricŏlae semper sub divo vivunt. Parum dormĭunt, mature surgunt. Terram arant, plantas aquā rigant. Agricola semper sub divo vivit. Parum dormit, mature surgit. Terram arat, plantam aquā rigat. 6. Os lavradores amam a terra da pátria. Agricŏlae terram patriae amant. As alunas escutam os passarinhos da floresta. Discipŭlae avicŭlas silvae audĭunt. A diligência das escravas nutre as senhoras. Servae diligentĭa domĭnas nutrit. X. DE ARANĔĀ ET MUSCA 15 Aranĕa supra (sobre) fenestram habitat. Telam texit et cenam exspectat. E (de,do lado de) viā musca parva per (através de) fenestram advŏlat. Dum (enquanto) pulchram texturam considĕrat, subĭto in (em) telam incĭdit. Aranĕa accurrit, bestiŏlam curiosam corrĭpit. Propter (por causa de) imprudentĭam musca vitam amittit. Uma aranha vive sobre a janela. Tece a teia e espera a ceia. Uma pequena mosca voa da rua através da janela. Enquanto considera a belo trama, cai subitamente na teia. A aranha acorre e agarra o inseto curioso. Por imprudência a mosca perde a vida. 1. mensa (mesa) magistra (professora) poëta (poeta) serva (escrava) agricŏla (agricultor) domĭna (senhora) discipŭla (aluna) nauta (marinheiro) 2. nominativo aranĕa aranĕae acusativo aranĕam aranĕas genitivo aranĕae aranearum dativo aranĕae aranĕis ablativo aranĕā aranĕis vocativo aranĕa aranĕae nominativo musca muscae acusativo muscam muscas genitivo muscae muscarum dativo muscae muscis ablativo muscā muscis vocativo musca muscae nominativo mala malae acusativo malam malas genitivo malae malarum 16 dativo malae malis ablativo malā malis vocativo mala malae nominativo parva parvae acusativo parvamparvas genitivo parvae parvarum dativo parvae parvis ablativo parvā parvis vocativo parva parvae 3. nominativo aranĕa mala aranĕae malae acusativo aranĕam malam aranĕas malas genitivo aranĕae malae aranearum malarum dativo aranĕae malae aranĕis malis ablativo aranĕā malā aranĕis malis vocativo aranĕa mala aranĕae malae nominativo musca parva muscae parvae acusativo muscam parvam muscas parvas genitivo muscae parvae muscarum parvarum dativo muscae parvae muscis parvis ablativo muscā parvā muscis parvis vocativo musca parva musca parvae 4. Aranĕa supra fenestram habitat. Telam texit et cenam exspectat. E viā musca parva per fenestram advŏlat. Dum pulchram texturam considĕrat, subĭto in telam incĭdit. Aranĕa accurrit, bestiŏlam curiosam corrĭpit. Propter imprudentĭam musca vitam amittit. 17 5. Sobre a mesa. Supra mensam. Do lado da floresta. E florestā. Acerca da professora e das alunas. De magistram et discipŭlas. Através das janelas. Per fenestras. Por causa da vida. Propter vitam. 6. As meninas frequentam a escola por causa da amizade da professora. Puellae scholam frequentant propter magistrae amicitiam. Lemos fábulas bonitas acerca dos insetos. De bestiŏlam pulchras fabŭlas legĭmus. XI. DE DOMĬNIS ET SERVIS Romani opulenti multos servos habebant. Rufus quoque domĭnus multorum servorum erat. Servi Rufi amabant domĭnum, quia (porque) bonus erat: servis sedŭlis pecunĭam dabat, ne (não) malos quidem (de fato) verberabat, sicut (sic+ut? assim como) multi. Servi dominorum severorum vitam misĕre trahebant, saepe (frequentemente) vapulabant (apanhavam) et esuriebant (passavam fome). Raro servi domĭnis, domĭni servis contenti erant. Romanos ricos tinham muitos escravos. Rufo era também o senhor de muitos escravos. Os servos de Rufo amavam o senhor, porque era bom: dava dinheiro aos bons escravos, não açoitava de fato os maus, como muitos. Os servos dos senhores severos levavam a vida miseravelmente, apanhavam frequentemente e passavam fome. Raramente os escravos estavam contentes com os senhores, e os senhores com os escravos. 1. nominativo suj. e pred. suj. domĭnus o senhor domĭni os senhores acusativo obj. direto domĭnum o senhor domĭnos os senhores genitivo adjunto restr. domĭni do senhor dominorum dos senhores dativo obj. indireto domĭno ao senhor, para o senhor domĭnis aos senhores, para os senhores ablativo adjunto circ. domĭno com o senhor, pelo senhor domĭnis com os senhores, pelos senhores vocativo interpelação domĭne ó senhor! domĭni ó senhores! 2. nominativo ocŭlus ocŭli 18 acusativo ocŭlum ocŭlos genitivo ocŭli oculorum dativo ocŭlo ocŭlis ablativo ocŭlo ocŭlis vocativo ocŭle ocŭli nominativo hortus horti acusativo hortum hortos genitivo horti hortorum dativo horto hortis ablativo horto hortis vocativo horte horti nominativo bonus boni acusativo bonum bonos genitivo boni bonorum dativo bono bonis ablativo bono bonis vocativo bone boni nominativo malus mali acusativo malum malos genitivo mali malorum dativo malo malis ablativo malo malis vocativo male mali 3. nominativo servus bonus servi boni 19 acusativo servum bonum servos bonos genitivo servi boni servorum bonorum dativo servo bono servis bonis ablativo servo bono servis bonis vocativo serve bone servi boni nominativo domĭnus et puella domini et puellae acusativo dominum et puellam dominos et puellas genitivo domini et puellae dominorum et puellarum dativo domino et puellae dominis et puellis ablativo domino et puellā dominis et puellis vocativo domine et puella domini et puellae 4. habĕo, habes, habere (ter, possuir) 2ª conj. imperfeito do indicativo (ego) habebam (tu) habebas (ille) habebat (nōs) habebamus (vōs) habebatis (illi) habebant do, das, dare (dar) 1ª conj. imperfeito do indicativo (ego) dabam (tu) dabas (ille) dabat (nōs) dabamus (vōs) dabatis (illi) dabant verbĕro, verberas, verberare (açoitar, espancar) 1ª conj. imperfeito do indicativo 20 (ego) verberabam (tu) verberabas (ille) verberabat (nōs) verberabamus (vōs) verberabatis (illi) verbarabant traho, trahis, trahĕre (arrastar, puxar) 3ª conj. “a” imperfeito do indicativo (ego) trahebam (tu) trahebas (ille) trahebat (nōs) trahebamus (vōs) trahebatis (illi) trahebant esurĭo, esuris, esurire (estar com fome, passar fome) 4ª conj. imperfeito do indicativo (ego) esuriebam (tu) esuriebas (ille) esuriebat (nōs) esuriebamus (vōs) esuriebatis (illi) esuriebant 5. presente do indicativo imperfeito do indicativo audimus audiebamus rident ridebant amas amabas accipĭtis accipiebatis est erat lego legebam 6. Os escravos e as escravas estimam os senhores bons. Servi et servae bonos dominos amabant. Os senhores e as senhoras castigavam os maus escravos. Domini et dominae malos 21 servos castigabant. As pereiras do jardim eram altas. Horti piri alti erant. XII. DE SCHOLĀ ORBILĬI PUPILLI Scholam Orbilĭi Pupilli multi discipŭli frequentabant. Sextus, Aulus et Lucĭus discipŭli Orbilĭi erant. Orbilĭus quotidĭe docebat pueros. Magister vir severus erat. Saepe puĕris dicebat: — Non scholae, sed vitae discĭmus, puĕri. Magister discipŭlos malos non diligebat (amar, gostar de) et frequenter eos castigabat. Idĕo (por isso) puĕri pigri (preguiçosos) magistrum “Orbilĭum Plagosum (espancador)” vocabant. Muitos alunos frequentavam a escola de Orbílio Pupilo. Sexto, Aulo e Lúcio eram alunos de Orbílio. Orbílio diariamente ensinava os meninos. O professor era um homem severo. Muitas vezes dizia aos meninos: — Não para a escola, mas para a vida aprendemos, meninos. O professor não gostava de maus alunos e frequentemente os castigava. Por isso, os meninos preguiçosos chamavam o professor de “Orbílio Espancador”. 1. nominativo suj. e pred. suj. puer o menino puĕri os meninos acusativo obj. direto puĕrum o menino puĕros os meninos genitivo adjunto restr. puĕri do menino puerorum dos meninos dativo obj. indireto puĕro ao menino, para o menino puĕris aos meninos, para os meninos ablativo adjunto circ. puĕro com o menino, pelo menino puĕris com os meninos, pelos meninos vocativo interpelação puer ó menino! puĕri ó meninos! nominativo suj. e pred. suj. magister o professor magistri os professores acusativo obj. direto magistrum o professor magistros os professores genitivo adjunto restr. magistri do professor magistrorum dos professores dativo obj. indireto magistro ao professor, para o professor magistris aos professores, para os professores ablativo adjunto circ. magistro com o professor, pelo professor magistris com os professores, pelos professoresvocativo interpelação magister ó professor! magistri ó professores! magist-ros magist-rs magist-er / pulch-ros pulch-rspulch-er pue-ros pue-rs puer 22 Obs. Para saber se há adição do ‘e’ antes do ‘r’ como em ‘pulche-r’ e ‘magiste-r’ (os temas são ‘magistr-o’, ‘pulchr-o’), retornar a palavra à primitiva desinência ‘ros’ como no nominativo arcaico ‘magist-ros’, eliminar o ‘os’, e ver se o ‘r’ que sobra forma sílaba com a letra anterior. Não pode haver sílaba sem vogal. Assim, a ‘magistr’ e ‘pulchr’ (impossíveis) é acrescido o ‘e’ antes do ‘r’, para formarem a sílaba ‘er’. 2. nominativo socer soceri acusativo socerum soceros genitivo soceri socerorum dativo socero soceris ablativo socero soceris vocativo socer soceri nominativo ager agri acusativo agrum agros genitivo agri agrorum dativo agro agris ablativo agro agris vocativo ager agri nominativo pulcher pulchri acusativo pulchrum pulchros genitivo pulchri pulchrorum dativo pulchro pulchris ablativo pulchro pulchris vocativo pulcher pulchri nominativo miser miseri acusativo miserum miseros genitivo miseri miserorum 23 dativo misero miseris ablativo misero miseris vocativo miser miseri 3. nominativo magister et discipŭlus magistri et discipŭli acusativo magistrum et discipŭlum magistros et discipŭlos genitivo magistri et discipŭli magistrorum et discipŭlorum dativo magistro et discipŭlo magistris et discipŭlis ablativo magistro et discipŭlo magistris et discipŭlis vocativo magister et discipŭle magistri et discipŭli nominativo puer et puella puĕri et puellae acusativo puĕrum et puellam puĕros et puellas genitivo puĕri et puellae puerorum et puellarum dativo puĕro et puellae puĕris et puellis ablativo puĕro et puellā puĕris et puellis vocativo puer et puella puĕri et puellae nominativo servus miser servi misĕri acusativo servum miserum servos misĕros genitivo servi misĕri servorum miserorum dativo servo misĕro servis misĕris ablativo servo misĕro servis misĕris vocativo serve miser servi misĕri 4. docĕo, doces, docere (instruir, ensinar) 2ª conj. presente do indicativo imperfeito do indicativo (ego) docĕo docebam 24 (tu) doces docebas (ille) docet docebat (nōs) docetis docebamus (vōs) docemus docebatis (illi) docent docebant voco, vocas, vocare (chamar) 1ª conj. presente do indicativo imperfeito do indicativo (ego) voco vocabam (tu) vocas vocabas (ille) vocat vocabat (nōs) vocamus vocabamus (vōs) vocatis vocabatis (illi) vocant vocabant 5. Scholam Orbilĭi Pupilli multi discipŭli frequentant. Sextus, Aulus et Lucĭus discipŭli Orbilĭi sunt. Orbilĭus quotidĭe docet pueros. Magister vir severus est. Saepe puĕris dicet: — Non scholae, sed vitae discĭmus, puĕri. Magister discipŭlos malos non dilĭgit et frequenter eos castigat. Idĕo puĕri pigri magistrum “Orbilĭum Plagosum” vocant. 6. Os alunos preguiçosos não liam os livros. Discipŭli pigri libros non legebant. Os agricultores lavravam os campos. Agricŏlae agros arabant. Lúcio dava diariamente um livro ao genro. Lucius quotidĭe librum dabat genero. Os escravos não eram livres. Servi libri non erant. XIII. VERBA VOLANT, SCRIPTA MANENT Quintus Horatĭus Flaccus scholam Orbilĭi frequentat. Puer parvus praecepta magistri observat, semper diligenter discit. Quintus collegis exemplo est. Magister bono discipŭlo librum dono dat (dá de presente). Flaccus olim (um dia) magnus poëta erit. Orbilĭus saepe pulchra proverbĭa dictat discipŭlis. Puĕri proverbĭa describunt, quia (porque) “verba volant, scripta manent”. Ecce primum proverbĭum: 25 “Avarum irritat, non satĭat pecunĭa”. Quinto Horácio Flaco frequenta a escola de Orbílio. O pequeno menino observa os ensinamentos do professor, e sempre aprende com assiduidade. Quinto serve de exemplo aos colegas. O bom professor dá um livro de presente ao bom aluno. Flaco um dia será um grande poeta. Orbílio frequentemente dita aos alunos belos provérbios. Os meninos copiam os provérbios, porque “as palavras voam, os escritos ficam”. Eis o primeiro provérbio: “O dinheiro excita, não sacia o avarento.” 1. nominativo proverbĭum pulchrum proverbĭa pulchra acusativo proverbĭum pulchrum proverbĭa pulchra genitivo proverbĭi pulchri proverbĭorum pulchrorum dativo proverbĭo pulchro proverbĭis pulchris ablativo proverbĭo pulchro proverbĭis pulchris vocativo proverbĭum pulchrum proverbĭa pulchra 2. nominativo schola, liber et praeceptum scholae, libri et praecepta acusativo scholam, librum et praeceptum scholas, libros et praecepta genitivo scholae, libri et praecepti scholarum, librorum et praeceptorum dativo scholae, libro et praecepto scholis, libris, praeceptis ablativo scholā, libro et praecepto scholis, libris, praeceptis vocativo schola, liber et praeceptum schola, liber et praecepta 3. nominativo suj. e pred. suj. verbum a palavra verba as palavras acusativo obj. direto verbum a palavra verba as palavras genitivo adjunto restr. verbi da palavra verborum das palavras dativo obj. indireto verbo à palavra, para a palavra verbis às palavras, para as palavras ablativo adjunto circ. verbo com a palavra, pela palavra verbis com as palavras, pelas palavras vocativo interpelação verbum ó palavra! verba ó palavras! 26 4. São nomes masculinos da 2ª declinação: - os terminados em us - exceto nomes de árvores (ex. pirus, -i, ‘pereira’) - os terminados em er - vir, -i (homem), o único substantivo terminado em ir São nomes femininos da 2ª declinação: - os nomes de árvores terminados em us São nomes neutros da 2ª declinação: - os terminados em um Não existem nomes neutros na 1ª declinação. São nomes masculinos da 1ª declinação: - os que designam homens (ex. poëta, nauta, agricŏla) 5. São nomes cujo vocativo difere do nominativo: - os terminados em us (ex. dominus, domine) São nomes da 2ª declinação cujo nominativo é igual ao acusativo: - os demais. 6. Quintus Horatĭus Flaccus scholam Orbilĭi frequentabat. Puer parvus praecepta magistri observabat, semper diligenter discebat. Quintus collegis exemplo erat. Magister bono discipŭlo librum dono dabat (dava de presente). Flaccus olim (um dia) magnus poëta erat. Orbilĭus saepe pulchra proverbĭa dictabat discipŭlis. Puĕri proverbĭa descriebant, quia (porque) “verba volabant, scripta manebant”. Ecce primum proverbĭum: “Avarum irritabat, non satĭabat pecunĭa”. XIV. PUĔRI IN HORTO RUFI 27 Puĕri cum magistro hortum Rufi visitănt. Quam (quão) pulcher est hortus! Ubique (por toda parte) rosae rubrae redŏlent, narcissi flavi rident, lilĭa alba ocŭlos delectant. Puĕri laeti (alegres) saltant, cantant, pilā (com a bola) ludunt, currunt, statŭam dei hortorum coronis ornant. Os meninos visitam com o professor o jardim de Rufos. Que bonito é o jardim! Por toda parte rosas vermelhas exalam, narcisos amarelos riem, lírios brancos deleitam. Os meninos alegres dançam, cantam, brincam com a bola, correm, ornam as estátuas dos deuses dos jardins com coroas. 1. nominativo hortus laetus horti laeti acusativo hortum laetum hortos laetos genitivo horti laeti hortorum laetorum dativo horto laeto hortis laetis ablativo horto laeto hortis laetis vocativo horte laete horti laeti nominativo narcissus flavus narcissi flavi acusativo narcissum flavum narcissos flavos genitivo narcissi flavi narcissorum flavorum dativo narcisso flavo narcissis flavis ablativo narcisso flavo narcissis flavis vocativo narcisse flave narcissi flavi nominativo lilĭum album lilĭa alba acusativo lilĭum album lilĭa alba genitivo lilĭi albi lilĭorum alborum dativo lilĭo albo lilĭis albis ablativo lilĭo albo lilĭis albis vocativo lilĭum album lilĭa alba 28 2. nominativo ulmus parva ulmi parvae acusativo ulmum parvamulmos parvas genitivo ulmi parvae ulmorum parvarum dativo ulmo parvae ulmis parvis ablativo ulmo parvā ulmis parvis vocativo ulme parva ulmi parvae nominativo agricŏla sedŭlus agricolae sedŭli acusativo agricolam sedŭlum agricolas sedŭlos genitivo agricolae sedŭli agricolarum sedŭlorumdativo agricolae sedŭlo agricolis sedŭlis ablativo agricolā sedŭlo agricolis sedŭlis vocativo agricola sedŭleagricolae sedŭli nominativo puer curiosus pueri curiosi acusativo puerum curiosum pueros curiosos genitivo pueri curiosi puerorum curiosorum dativo puero curioso pueris curiosis ablativ o puero curioso pueris curiosis vocativo puer curiose pueri curiosi 3. nominativo magister vir severus magistri viri severi acusativo magistrum virum severum magistros viros severos genitivo magistri viri severi magistrorum virorum severorum dativo magistro viro severo magistris viris severis ablativo magistro viro severo magistris viris severis vocativo magister vir severe magistri viri severi 29 4. Puĕri cum magistro hortum Rufi visitabant. Quam (quão) pulcher estabat hortus! Ubique (por toda parte) rosae rubrae redolebant (cheiravam, exalavam cheiro), narcissi flavi ridebant, lilĭa alba ocŭlos delectabant. Puĕri laeti (alegres) saltabant, cantabant, pilā (com a bola) ludebant, currebant (corriam), statŭam dei hortorum coronis ornabant. 5. visĭto, visĭtas, visitare (ir ver muitas vezes, ver muitas vezes, visitar) 1ª conj. presente do indicativo presente do imperativo imperfeito do indicativo (ego) visĭto visitabam (tu) visĭtas visita! visitabas (ille) visitat visitabat (nōs) visitamus visitabamus (vōs) visitatis visitate! visitabatis (illi) visitant visitabant redolĕo, redoles, redolĕre (cheirar, exalar cheiro) 2ª conj. presente do indicativo presente do imperativo imperfeito do indicativo futuro do indicativo (ego) redoleo redolebam redolebo (tu) redoles redole! redolebas redolebis (ille) redolet redolebat redolebit (nōs) redolemus redolebamus redolebimus (vōs) redoletis redolete! redolebatis redolebitis (illi) redolent redolebant redolebunt 6. Meninos, lede os livros dos bons poetas! Pueri, bonorum poetarum libros legĭte! A escrava rega a grande pereira do jardim. Serva magnam horti pirum rigat. As plantas bonitas do campo deleitam os lavradores alegres. Pulchrae campi plantae laetos agricolas delectant. XV. PUĔRI IN FORO — Si sedŭli erĭtis, pueri, — ait Orbilĭus — cras Forum visitabĭmus. Ibi templa pulchra magnorum deorum videbĭtis. Curĭam, ubi patres considunt, etĭam ostendam vobis. In foro causidĭcos audietis. 30 Nunc sententĭam hodiernam vobis dictabo: “Hodĭe mihi, cras tibi.” Aule, cras recitabis sententĭam; tu autem, Sexte, explicabis. — Se forem aplicados, alunos, — diz Orbílio — amanhã visitaremos o Fórum. Aí verão os belos templos dos grandes deuses. A Cúria, onde os senadores se reúnem, também vos mostrarei. No Fórum ouvirão os advogados. Agora vos ditarei a sentença de hoje: “Hoje a mim, amanhã a ti.” Aulo, amanhã recitarás a sentença; tu, por tua vez, Sexto, explicará. 1. visĭto, visĭtas, visitare (ir ver muitas vezes, ver muitas vezes, visitar) 1ª conj. futuro do indicativo (ego) visitabo (tu) visitabis (ille) visitabit (nōs) visitabĭmus (vōs) visitabĭtis (illi) visitabunt ostendo, ostendis, ostendĕre (mostrar) 3ª conj. “a” presente do indicativo futuro do indicativo (ego) ostendo ostendam (tu) ostendis ostendes (ille) ostendit ostendet (nōs) ostendĭmus ostendemus (vōs) ostendĭtis ostendetis (illi) ostendunt ostendent vidĕo, vides, videre (ver) 2ª conj. presente do indicativo futuro do indicativo (ego) vidĕo videbo (tu) vides videbis (ille) videt videbit (nōs) videmus videbĭmus (vōs) videtis videbĭtis (illi) vident videbunt 31 esurĭo, esuris, esurire (estar com fome, passar fome) 4ª conj. presente do indicativo futuro do indicativo (ego) esurio esuriam (tu) esuris esuries (ille) esurit esuriet (nōs) esurimus esuriemus (vōs) esuritis esurietis (illi) esuriunt esurient desinências do futuro do indicativo: 1ª e 2ª conjugações: -b-, -bi-, -bi-, -bi-, -bi-, -bu- 3ª e 4ª conjugações: -a-, -e-, -e-, -e-, -e-, -e- 2. ostendo, ostendis, ostendere (3ª conj. “a”) eu mostro, mostrava, mostrarei ego ostendo, ostendebam, ostendam tu mostras, mostravas, mostrarás tu ostendis, ostendebas, ostendes ele mostra, mostrava, mostrará ille ostendit, ostendebat, ostendet nós mostramos, mostrávamos, mostraremos nōs ostendĭmus, ostendebamus, ostendemus vós mostrais, mostráveis, mostrareis vōs ostendĭtis, ostendebatis, ostendetis eles mostram, mostravam, mostrarão illi ostendunt, ostendebant, ostendent 3. brincará lud-e-t brincarão lud- e-nt ditarei dicta-b-o ditaremos dicta-bi-mus jogarás lud-e-s jogarão lud-e-nt 32 4. Puĕri cum magistro hortum Rufi visitabunt. Quam (quão) pulcher erit hortus! Ubique (por toda parte) rosae rubrae redŏlebunt, narcissi flavi ridebunt, lilĭa alba ocŭlos delectabunt. Puĕri laeti (alegres) saltabunt, cantabunt, pilā (com a bola) ludent, current, statŭam dei hortorum coronis ornabunt. 5. — Si sedŭli estis, pueri, — ait Orbilĭus — cras Forum visitamus. Ibi templa pulchra magnorum deorum videtis. Curĭam, ubi patres considunt, etĭam ostendo vobis. In foro causidĭcos auditis. Nunc sententĭam hodiernam vobis dicto: “Hodĭe mihi, cras tibi.” Aule, cras recitas sententĭam; tu autem, Sexte, explicas. — Se sois aplicados, alunos, — diz Orbílio — amanhã visitamos o Fórum. Aí veem os belos templos dos grandes deuses. A Cúria, onde os senadores se reúnem, também vos mostro. No Fórum ouvis os advogados. Agora vos dito a sentença de hoje: “Hoje a mim, amanhã a ti.” Aulo, amanhã recitas a sentença; tu, por tua vez, Sexto, explicas. 6. Os escravos dos bons senhores não passarão fome. Bonorum dominorum servi non esurient. Leremos com o professor a história dos grandes romanos. Historĭam magnorum romanorum legebimus magistro. Amanhã jogarás bola com Aulo. Cras pilā ludes Aulo. XVI. DE SALUTE ET MORBO — Lucĭus, filĭus Rufi et Lucretĭae, aegrotat (adoecer). Morbus filĭi matrem valde (fortemente) movet (comover). Pater medĭcum vocat. Medĭcus aegro (para o doente) remedĭum adhĭbet (aplicar) et dicit (dizer): — Macte (interj. coragem), Luci! Si remedĭum sumes (tomar), cras (depois) valebis (ficar forte). Pater quoque confirmat (encorajar) filĭum. — Nihil est, mi fili! — ait (dizer) Rufus. — “Dolor anĭmi gravior est quam 33 corpŏris dolor.” Verba patris valde confirmant Lucĭum. — Lúcio, filho de Rufo e Lucrécia, está doente. A doença do filho comove muito a mãe. O pai chama o médico. O médico administra o remédio ao doente e diz: — Coragem, Lúcio! Se tomar o remédio, depois ficará forte. O pai também encoraja o filho. — Não é nada, meu filho! — diz Rufo. — “A dor da alma é pior que a dor do corpo.” As palavras do pai encorajam muito Lúcio. 1. nominativo pastor bonus pastores boni acusativo pastorem bonum pastores bonos genitivo pastoris boni pastorum bonorum dativo pastori bono pastorĭbus bonis ablativo pastore bono pastorĭbus bonis vocativo pastor bone pastores boni nominativo mater bona matres bonae acusativo matrem bonam matres bonas genitivo matris bonae matrum bonarum dativo matri bonae matrĭbus bonis ablativo matre bonae matrĭbus bonā vocativo mater bona matres bonae nominativo vulnus magnum vulnera magna acusativo vulnus magnum vulnera magna genitivo vulneris magni vulnerum magnorum dativo vulneri magno vulnerĭbus magnis ablativo vulnere magno vulnerĭbus magnis vocativo vulnus magnum vulnera magna 34 2. nominativo pater et filius patres et filius acusativo patrem et filium patres et filios genitivo patris et filii patrum et filiorum dativo patri et filio patrĭbus et filiis ablativo patre et filio patrĭbus et filiis vocativo pater et fili patres et filii nominativo mater et magistra matres et magistrae acusativo matrem et magistram matres et magistras genitivo matris et magistrae matrum et magistrarum dativo matri et magistrae matrĭbus et magistris ablativo matre et magistrā matrĭbus et magistris vocativo mater et magistra matres et magistrae nominativo animuset corpus animi et corpora acusativo animum et corpus animos et corpora genitivo animi et corporis animorum et corporum dativo animo et corpori animis et corporĭbus ablativo animo et corpore animis et corporĭbus vocativo anime et corpus animi et corpora nominativo frater et magister fratres et magistri acusativo fratrem et magistrum fratres et magistros genitivo fratris et magistri fratrorum et magistrorum dativo fratri et magistro fratrĭbus et magistris ablativo fratre et magistro fratrĭbus et magistris vocativo frater et magister fratres et magistri 35 3. aegroto, aegrotas, aegrotare (estar doente, adoecer) 1ª conj. presente do indicativo presente do imperativo imperfeito do indicativo futuro do indicativo (ego) aegroto aegrotabam aegrotabo (tu) aegrotas aegrota! aegrotabas aegrotabis (ille) aegrotat aegrotabat aegrotabit (nōs) aegrotamus aegrotabamus aegrotabimus (vōs) aegrotatis aegrotate! aegrotabatis aegrotabitis (illi) aegrotant aegrotabant aegrotabunt movĕo, moves, movere (mover, agitar, comover) 2ª conj. presente do indicativo presente do imperativo imperfeito do indicativo futuro do indicativo (ego) moveo movebam movebo (tu) moves move! movebas movebis (ille) movet movebat movebit (nōs) movemus movebamus movebimus (vōs) movetis movete! movebatis Movebitis (illi) movent movebant Movebunt sumo, sumis, sumere (pegar, tomar) 3ª conj. presente do indicativo presente do imperativo imperfeito do indicativo futuro do indicativo (ego) sumo sumebam sumam (tu) sumis sume! sumebas sumes (ille) sumit sumebat sumet (nōs) sumimus sumebamus sumemus (vōs) sumĭtis sumĭte! sumebatis sumetis (illi) sumunt sumebant sument 4. — Lucĭus, filĭus Rufi et Lucretĭae, aegrotabat. Morbus filĭi matrem valde movebat. Pater medĭcum vocabat. Medĭcus aegro remedĭum adhĭbebat et dicebat: 5. restritivo = genitivo 6. Os bons filhos obedecem aos pais. Boni liberi parentibus parent. As doenças dos filhos preocupam as mães. Filii morbi matres movent. O doente tinha grandes dores. Aegro magnus dolores habebat. XVII. DE ARTĬBUS 36 In urbe Romā multas artes invenĭmus. Pistor panem facit, vestĭfex vestes, sutor calcĕos. Magistri docent puĕros, medĭci aegros curant, nautae marĭa percurrunt, milĭtes pugnant. “Navĭta de ventis, de tauris narrat arator. Enumĕrat miles vulnĕra, pastor oves.” Na cidade de Roma encontramos muitas profissões. O padeiro faz pães, o alfaiate faz roupas, o sapateiro faz calçados. Os professores ensinam os meninos, os médicos curam os doentes, os marinheiros percorrem os mares, os soldados lutam. “O marinheiro fala sobre ventos, o lavrador sobre touros. O soldado conta as feridas, o pastor as ovelhas.” 1. miles, milĭtis imparissílabos, 1 consoante milĭtum urbs, urbis imparissílabos, 2 consoantes urbĭum vestĭfex, vestifĭcis imparissílabos, 1 consoante vestifĭcum vestis, vestis parissílabos, em -is vestĭum salus, salutis imparissílabos, 1 consoante salutum anĭmal, animalis imparissílabos, 1 consoante, neutro em –al animalĭum 2. nominativo civis Romanus cives Romani acusativo civem Romanum cives Romanos genitivo civis Romani civĭum Romanorum dativo civi Romano civĭbus Romanis ablativo cive Romano civĭbus Romanis vocativo civis Romane cives Romani nominativo ars pulchra artes pulchrae acusativo artem pulchram artes pulchras genitivo artis pulchrae artĭum pulchrarum dativo arti pulchrae artĭbus pulchris ablativo arte pulchrā artĭbus pulchris vocativo ars pulchra artes pulchrae 37 nominativo mare magnum marĭa magna acusativo mare magnum marĭa magna genitivo maris magni marĭum magnorum dativo mari magno marĭbus magnis ablativo mari magno marĭbus magnis vocativo mare magnum marĭa magna 3. nominativo vestĭfex et vestis vestifĭces et vestes acusativo vestifĭcem et vestem vestifĭces et vestes genitivo vestifĭcis et vestis vestifĭcum et vestĭum dativo vestifĭci et vesti vestificĭbus et vestĭbus ablativo vestifĭce et veste vestificĭbus et vestĭbus vocativo vestifex et vestis vestifĭces et vestes nominativo sutor et calcĕus sutores et calcĕi acusativo sutorem et calcĕum sutores et calcĕos genitivo sutoris et calcĕi sutorum et calceorum dativo sutori et calcĕo sutorĭbus et calcĕis ablativo sutore et calcĕo sutorĭbus et calcĕis vocativo sutor et calcĕe sutores et calcĕi nominativo terra et mare terrae et marĭa acusativo terram et mare terras et marĭa genitivo terrae et maris terrarum et marĭum dativo terrae et mari terris et marĭbus ablativo terrā et mari terris et marĭbus vocativo terra et mare terrae et marĭa 38 4. In urbe Romā multas artes invenibamus. Pistor panem faciebat, vestĭfex vestes, sutor calcĕos. Magistri docebant puĕros, medĭci aegros curabant, nautae marĭa percurrebant, milĭtes pugnabant. “Navĭta de ventis, de tauris narrabat arator. Enumĕrabat miles vulnĕra, pastor oves.” 5. o professor Magister discipŭlos docet. a mãe Mater filĭos parit, cepae panis facet. os alfaiates Vestifĭces pulchras vestes senatorĭbus facent. o soldado Miles lac bibet. os marinheiros Nautae impudĭci non sunt, sed viros futuit. as alunas Discipŭlae pilā ludunt. o aluno Discipŭlus linguam latinam ignorat. 6. Muitos animais habitam no mar. Multa animalĭa mare habitant. O alfaiate fará uma veste bonita para mim. Vestifex pulchra vestem mihi faciet. Os marinheiros não tinham bom vento. Nautae bonus ventum non habebant. XVIII. DE LUDIS CIRCENSĬBUS Vetus popŭlus Romae semper “panem et circenses” poscebat. Aediles popŭlo saepe ludos faciebant. Popŭlum crudelem atroces pugnae gladiatorum in circo vehementer delectabant. Acres viri, cum in arenam descendebant, Caesărem sic salutabant: “Ave, Caesar, morituri te salutant.” Spectatores de morte victorum pollĭce verso decernebant. O velho povo de Roma sempre exigiu “pão e circo”. Os edis frequentemente faziam jogos para o povo. As atrozes lutas de gladiadores no circo deleitavam muito o povo cruel. Os homens violentos, quando desciam à arena, assim saudavam César: “Salve, César, os que vão morrer te saúdam.” Os espectadores decidiam acerca da morte dos vencidos com o polegar virado. 39 1. nominativo leo acer leones acres acusativo leonem acrem leones acres genitivo leonis acris leonum acrium dativo leoni acri leonibus acribus ablativo leone acri leonibus acribus vocativo leo acer leones acres nominativo bestĭa acris bestĭae acres acusativo bestĭam acrem bestĭas acres genitivo bestĭae acris bestĭarum acrĭum dativo bestĭae acri bestĭis acrĭbus ablativo bestĭā acri bestĭis acrĭbus vocativo bestĭa acris bestĭae acres nominativo animal acre animalĭa acrĭa acusativo animal acre animalĭa acrĭa genitivo animalis acris animalĭum acrĭum dativo animali acri animalĭbus acrĭbus ablativo animale acri animalĭbus acrĭbus vocativo animal acre animalĭa acrĭa 2. nominativo populus crudelis populi crudelĭa acusativo populum crudelem populos crudelĭa genitivo populi crudelis populorum crudelĭum dativo populo crudeli populis crudelĭbus ablativo populō crudeli populis crudelĭbus vocativo popule crudelis populi crudelĭa 40 nominativo bellum crudele bella crudelia acusativo bellum crudele bella crudelia genitivo belli crudelis bellorum crudelium dativo bello crudeli bellis crudelibus ablativo bello crudeli bellis crudelibus vocativo bellum crudele bella crudelia 3. nominativo pugna atrox pugnae atroces acusativo pugnam atrocem pugnas atroces genitivo pugnae atrocis pugnarum atrocium dativo pugnae atroci pugnis atrocibus ablativo pugnā atroci pugnis atrocibus vocativo pugna atrox pugnae atroces nominativo bellum atrox bella atrocia acusativo bellum atrox bella atrocia genitivo belli atrocis bellorum atrocium dativo bello atroci bellis atrocibus ablativo bello atroci bellis atrocibus vocativo bellum atrox bella atrocia 4. nominativo gladiator Romanus fortis gladiatores Romani fortes acusativo gladiatorem Romanum fortemgladiatoresRomanos fortes genitivo gladiatoris Romani fortis gladiatorum Romanorum fortium dativo gladiatori Romano fortis gladiatoribus Romanis fortibus ablativo gladiatore Romano fortis gladiatoribus Romanis fortibus 41 vocativo gladiator Romane fortis gladiatores Romani fortes nominativo vetus pugna atrox veteres pugnae atroces acusativo veterem pugnam atrocem veteres pugnas atroces genitivo veteris pugnae atrocis veterum pugnarum atrocium dativo veteri pugnae atroci veteribus pugnis atrocibus ablativo vetere pugnā atroci veteribus pugnis atrocibus vocativo vetus pugna atrox veteres pugnae atroces 5. Vetus popŭlus Romae semper “panem et circenses” poscit. Aediles popŭlo saepe ludos facient. Popŭlum crudelem atroces pugnae gladiatorum in circo vehementer delectant. Acres viri, cum in arenam descendunt, Caesărem sic salutant: “Ave, Caesar, morituri te salutant.” Spectatores de morte victorum pollĭce verso decernunt. 6. Os homens bons não amavam os jogos cruéis do circo. Boni viri crudeles ludi circi non amabant. Os médicos curavam as feridas dos gladiadores violentos. Medici vulnera acrium gladiatorium curabant. Os jogos de Roma eram célebres. Ludi Romae celebres erunt. XIX. DE AETATE AURĔĀ Prima erat in terris aetas aurĕā. Tum homĭnes rectum sine legĭbus colebant, bella, exercĭtus, enses, cornŭa ignorabant, sine milĭtum usu vivebant. Poena metusque abĕrant. Ver aeternum erat. A Era de Ouro foi a primeira na Terra. Naquele tempo, os homens praticavam o bem sem as leis, ignoravam as guerras, o exército, as espadas e as cornetas, viviam sem fazer uso de soldados. Não havia castigo nem medo. A primavera era eterna. 1. nominativo metus atrox metus atroces 42 acusativo metum arocemmetus atroces genitivo metus atrocis metuum atrocium dativo metui atroci metibus atrocibus ablativo metu atroci metibus atrocibus vocativo metus atrox metus atroces nominativo manus parva manus parvae acusativo manum parvam manus parvas genitivo manus parvae manuum parvarum dativo manui parvae manibus parvis ablativo manu parvā manibus parvis vocativo manus parva manus parvae nominativo cornu forte cornua fortia acusativo cornu forte cornua fortia genitivo cornus fortis cornuum fortium dativo cornui forti cornibus fortibus ablativo cornu forti cornibus fortibus vocativo cornu forte cornua fortia 2. nominativo aetas aurĕa aetates aureae acusativo aetatem auream aetates aureas genitivo aetatis aureae aetatum aurearum dativo aetati aureae aetatibus aureis ablativo aetate aurea aetatibus aureis vocativo aetas aurĕa aetates aureae nominativo aeternum ver aeterna vera 43 acusativo aertenum ver aeterna vera genitivo aeterni veris aeternorum verum dativo aeterno veri aeternis veribus ablativo aeterno vere aeternis veribus vocativo aeternum ver aeterna vera nominativo poena metusque poenae metusque acusativo poenam metumque poenas metusque genitivo poenae metusque poenarum metuumque dativo poenae metuique poenis metibusque ablativo poenā metuque poenis metibusque vocativo poena metusque poenae metusque 3. cantus cantus (sing.) cantus (pl.) cantus (pl.) cantus (sing.) cantus (sing.) cantus (pl.) cornu cornu (sing.) cornu (sing.) cornu (sing.) cornu (sing.) "cantus" quarta declinatio est, et cum sex casibus congruit "cornu" quarta declinatio quoque est, et cum quattuor casibus congruit 4. exercitus magni et fortes genitivo (sing.) ou nominativo (pl.)? fortes não é forma do genitivo singular (a forma seria fortis), logo a expressão está no nominativo plural. magno cornu dativo (sing.) ou ablativo (sing.)? cornu não é forma do dativo singular (a forma seria cornui), logo a expressão está no ablativo singular. 5. Estou ausente. Absum. Estavam ausentes. Aberant. Estarás ausente. Aberis. 6. Os homens da idade áurea viviam sem medo das leis e dos exércitos. Homines aetatis aureae sine legum militumque metu vivebant. 44 Muitos gladiadores combatiam sem usar espadas. Multus gladiatores sine ensibus pugnabant. XX. IN SCHOLĀ ORBILĬI PUPILLI Magister: — Heri de aetate aurĕā lēgimus. Nunc rem novam docebo. Quotidĭe discĭtis alĭquid; ut ille Apelles dicebat: "Nulla dies sine linĕā." Describĭte ergo sententĭam poëtae Publilĭi Syri: "Magister usus omnĭum est rerum optĭmus." Aule, lege et explica sententĭam. Aulus, qui cum Sexto ludebat, tacet. Magister: — Cave, Aule! Si ludes in scholā, te castigabo. Optĭme dicit sapĭens: "Caeci sunt ocŭli, si anĭmus altĕras res agit." Professor: — Ontem lemos sobre a era de ouro. Agora vou ensinar uma coisa nova. Todos os dias aprendeis algo; como aquele Apeles dizia: "Nenhum dia sem linha." Copiem portanto a sentença do poeta Pubílio Siro: "O uso é o melhor professor de todas as coisas." Ó Aulo, lê e explica a sentença. Aulo, que brincava com Sexto, cala-se. — Toma cuidado, Aulo! Se brincares na escola, castigar-te-ei. Disse muito bem o sábio: "Cegos são os olhos, se o espírito faz outras coisas." 45
Compartilhar