Descarga la aplicación para disfrutar aún más
Vista previa del material en texto
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ LAȱMONADOLOGÍAȱ ȱ 1713Ȭ1715ȱ ȱ ȱ GottfriedȱLeibnizȱ ȱ ȱ ȱ Ediciónȱelectrónicaȱdeȱ www.philosophia.clȱ/ȱEscuelaȱdeȱ FilosofíaȱUniversidadȱARCIS.ȱ ȱ ȱ ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ2 / ȱ ȱ ȱ MONADOLOGÍAȱ ȱ ȱ 11ȱ ȱ LaȱMónada2ȱdeȱqueȱhablaremosȱaquí,ȱnoȱ esȱotraȱ cosaȱqueȱunaȱ substanciaȱ simple,ȱ queȱformaȱparteȱdeȱlosȱcompuestos;ȱsimple,ȱesȱdecir,ȱsinȱpartes.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ10).ȱ ȱ 2ȱ ȱ Esȱnecesarioȱqueȱhayaȱsubstanciasȱsimples,ȱpuestoȱqueȱhayȱcompuestas;ȱporqueȱloȱ compuestoȱnoȱesȱotraȱcosaȱqueȱunȱmontónȱoȱaggregatumȱdeȱsimples.ȱ ȱ 3ȱ ȱ Allíȱdondeȱnoȱhayȱpartesȱnoȱhay,ȱporȱconsecuencia,ȱniȱextensión,ȱniȱfigura,ȱniȱdivisiȬ bilidadȱposibles.ȱYȱaȱestasȱMónadasȱsonȱlosȱverdaderosȱÁtomosȱdeȱlaȱNaturalezaȱy,ȱ enȱunaȱpalabra,ȱlosȱElementosȱdeȱlasȱcosas.ȱ ȱ 1ȱLeibniz,ȱparaȱexplicarȱ lasȱ leyesȱnaturales,ȱencuentraȱ insuficienteȱ laȱsimpleȱsubstanciaȱextensaȱdeȱ Descartes,ȱqueȱcrea,ȱporȱotraȱparte,ȱunȱabismoȱentreȱellaȱyȱelȱpensamiento.ȱLosȱátomosȱmaterialesȱnoȱ bastanȱtampoco,ȱporqueȱtodaȱporciónȱdeȱmateriaȱesȱinfinitamenteȱdivisible.ȱLosȱátomosȱdebenȱserȱ inmateriales.ȱAsí,ȱpues,ȱlaȱMónadaȱesȱunȱátomoȱformal,ȱunȱpuntoȱdinámico,ȱnoȱmaterial.ȱ ȱ CuandoȱLeibnizȱhablaȱdeȱcuerpoȱoȱdeȱmateria,ȱhayȱqueȱtenerȱenȱcuentaȱqueȱenȱélȱestoȱesȱunaȱ simpleȱdesignación.ȱNoȱaceptaȱlaȱexistenciaȱdeȱnadaȱmaterialȱyȱextensoȱenȱelȱsentidoȱdeȱDescartes.ȱ ParaȱélȱlaȱmateriaȱesȱunȱsimpleȱagregadoȱdeȱpartesȱformadoȱporȱunaȱcolecciónȱdeȱMónadasȱregidasȱ porȱunaȱMónadaȱcentral.ȱComoȱlaȱMónadaȱdiceȱinextensión,ȱelȱcuerpoȱoȱmateriaȱesȱextensoȱdeȱmodoȱ puramenteȱfenoménico.ȱEsȱdecir,ȱlaȱextensiónȱesȱlaȱmaneraȱqueȱlaȱMónadaȱtieneȱdeȱrepresentarseȱlasȱ substanciasȱcompuestas.ȱElȱmismoȱexplicaȱelȱusoȱdeȱestosȱtérminosȱqueȱpodríanȱparecerȱequívocos:ȱ «Masȱasíȱcomoȱelȱalmaȱnoȱdebeȱemplearseȱparaȱdarȱrazónȱdelȱdetalleȱdeȱlaȱeconomíaȱdelȱcuerpoȱdelȱ animal,ȱasíȱtambiénȱpenséȱqueȱnoȱdebíanȱemplearseȱesasȱformasȱparaȱexplicarȱlosȱproblemasȱpartiȬ cularesȱdeȱlaȱnaturaleza,ȱsiȱbienȱsonȱnecesariasȱparaȱelȱestablecimientoȱdeȱverdaderosȱprincipiosȱgeȬ nerales.»ȱNuevoȱSistemaȱdeȱlaȱNaturalezaȱ(traducciónȱdeȱMANUELȱGARCÍAȱMORENTE).ȱ 2ȱDeȱΐϱΑ΅Ζ,ȱunidad.ȱ ȱ Lasȱpalabrasȱescritasȱ conȱmayúsculasȱyȱ losȱ subrayadosȱ figuranȱasíȱenȱ losȱmanuscritosȱdeȱ estaȱobraȱdeȱLeibniz.ȱ ȱ Losȱnúmerosȱalȱfinalȱdeȱalgunosȱpárrafosȱdeȱestaȱobraȱcorrespondenȱaȱlosȱparágrafosȱdeȱlaȱ Teodicea.ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ3 / ȱ 4ȱ ȱ Noȱhayȱqueȱtemerȱenȱningúnȱcasoȱlaȱdisolución,ȱyȱnoȱesȱconcebibleȱningunaȱmaneȬ raȱmedianteȱlaȱcualȱunaȱsubstanciaȱsimpleȱpuedaȱperecerȱnaturalmente.ȱ ȱ 5ȱ ȱ Porȱlaȱmismaȱrazónȱnoȱhayȱtampocoȱninguna,ȱmedianteȱlaȱcualȱunaȱsubstanciaȱsimȬ pleȱpuedaȱcomenzarȱnaturalmente,ȱpuestoȱqueȱnoȱpodríaȱserȱformadaȱporȱcomposiȬ ción.ȱ ȱ 6ȱ ȱ Porȱ tanto,ȱ seȱpuedeȱdecirȱqueȱ lasȱMónadasȱnoȱpodríanȱ comenzarȱniȱ terminarȱdeȱ unaȱvez,ȱesȱdecir,ȱnoȱpodríanȱcomenzarȱmásȱqueȱporȱcreación,ȱyȱterminarȱmásȱqueȱ porȱaniquilación;ȱporȱelȱcontrario,ȱaquelloȱqueȱestáȱcompuestoȱcomienzaȱyȱterminaȱ porȱpartes.ȱ ȱ 7ȱ ȱ NoȱhayȱmedioȱtampocoȱdeȱexplicarȱcómoȱunaȱMónadaȱpudieraȱserȱalterada,ȱoȱcamȬ biadaȱenȱsuȱinteriorȱporȱalgunaȱotraȱcriatura;ȱpuesȱnoȱseȱleȱpuedeȱtransponerȱnada,ȱ niȱ concebirȱenȱellaȱningúnȱmovimientoȱ internoȱqueȱpuedaȱ serȱexcitado,ȱdirigido,ȱ aumentadoȱoȱdisminuidoȱdentroȱdeȱ ella,ȱ comoȱocurreȱenȱ losȱ compuestos,ȱdondeȱ hayȱcambioȱentreȱlasȱpartes.ȱLasȱMónadasȱnoȱtienenȱventanas,ȱporȱlasȱcualesȱalgunaȱ cosaȱpuedaȱentrarȱoȱsalirȱenȱellas.ȱLosȱaccidentesȱnoȱpuedenȱsepararse,ȱniȱsalirȱfueraȱ deȱlasȱsubstancias,ȱcomoȱhacíanȱenȱotrosȱtiemposȱlasȱespeciesȱsensiblesȱdeȱlosȱescoȬ lásticos.ȱPorȱtanto,ȱniȱunaȱsubstancia,ȱniȱunȱaccidenteȱpuedeȱentrarȱdesdeȱfueraȱenȱ unaȱMónada.3ȱ ȱ 8ȱ ȱ Esȱnecesario,ȱsinȱembargo,ȱqueȱlasȱMónadasȱposeanȱalgunasȱcualidades;ȱenȱotroȱcaȬ soȱnoȱseríanȱniȱsiquieraȱSeres.ȱYȱsiȱlasȱsubstanciasȱsimplesȱnoȱdifirieranȱporȱsusȱcuaȬ 3ȱEsȱdecir,ȱningunaȱMónadaȱpuedeȱrecibirȱ influenciaȱexterior,ȱniȱpuedeȱactuarȱsobreȱningunaȱotra.ȱ Leibnizȱvaȱconȱelloȱpreparandoȱunaȱconcepciónȱdeȱlaȱnaturalezaȱqueȱelimineȱelȱproblemaȱqueȱseȱleȱ presentóȱaȱDescartesȱalȱdividirȱlasȱsubstanciasȱenȱdosȱcategoríasȱirreductibles:ȱlaȱextensiónȱyȱelȱpenȬ samiento.ȱDándoseȱambasȱenȱelȱhombre,ȱ¿cómoȱactuabaȱunaȱsobreȱlaȱotraȱnoȱteniendoȱenȱabsolutoȱ nadaȱdeȱcomún?ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ4 / lidades,ȱnoȱhabríaȱmedioȱdeȱdarseȱcuentaȱdeȱningúnȱcambioȱenȱ lasȱcosas;ȱpuestoȱ queȱloȱqueȱhayȱenȱloȱcompuestoȱnoȱpuedeȱvenirȱsinoȱdeȱlosȱingredientesȱsimples;ȱyȱ lasȱMónadas,ȱnoȱ teniendoȱcualidades,ȱseríanȱ indistinguiblesȱ lasȱunasȱdeȱ lasȱotras,ȱ puestoȱqueȱtampocoȱdifierenȱenȱcantidad.ȱYȱporȱconsecuencia,ȱsupuestoȱloȱllenoȱcaȬ daȱlugarȱnoȱrecibiríaȱnuncaȱenȱelȱmovimientoȱmásȱqueȱelȱEquivalenteȱdeȱloȱqueȱhaȬ bíaȱtenido,ȱyȱunȱestadoȱdeȱcosasȱseríaȱindistinguibleȱdeȱotro.4ȱ ȱ 9ȱ ȱ EsȱnecesarioȱtambiénȱqueȱcadaȱunaȱdeȱlasȱMónadasȱseaȱdiferenteȱdeȱtodaȱotra.ȱPorȬ queȱnoȱhayȱenȱlaȱNaturalezaȱdosȱSeresȱqueȱseanȱperfectamenteȱelȱunoȱcomoȱelȱotro,ȱ yȱdondeȱnoȱseaȱposibleȱencontrarȱunaȱdiferenciaȱ interna,ȱoȱ fundamentadaȱenȱunaȱ denominaciónȱintrínseca.ȱ ȱ 10ȱ ȱ Doyȱtambiénȱporȱconcedidoȱqueȱtodoȱserȱcreadoȱestáȱsujetoȱalȱcambio,ȱy,ȱporȱconseȬ cuencia,ȱtambiénȱlaȱMónadaȱcreada,ȱyȱtambiénȱqueȱesteȱcambioȱesȱcontinuoȱenȱcadaȱ una.ȱ ȱ 11ȱ ȱ Seȱsigueȱdeȱ loȱqueȱacabamosȱdeȱdecirȱqueȱ losȱcambiosȱnaturalesȱdeȱ lasȱMónadasȱ vienenȱdeȱunȱprincipioȱinterno,ȱpuestoȱqueȱunaȱcausaȱexternaȱnoȱpuedeȱinfluirȱenȱsuȱ interior.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ396,§ȱ400).ȱ ȱ 12ȱ ȱ Peroȱesȱnecesarioȱtambién,ȱqueȱademásȱdelȱprincipioȱdelȱcambio,ȱhayaȱunȱdetalleȱdeȱ loȱqueȱcambia,ȱqueȱhaga,ȱporȱdecirloȱasí,ȱlaȱespecificaciónȱyȱlaȱvariedadȱdeȱlasȱsubsȬ tanciasȱsimples.ȱ ȱ ȱ ȱ 4ȱLasȱMónadasȱ(v.ȱpárrafoȱ3)ȱsonȱinextensas,ȱyȱcarecenȱdeȱlasȱpropiedadesȱdeȱloȱsujetoȱaȱlaȱextensiónȱ (materia,ȱdivisión,ȱfigura).ȱSonȱunidadesȱdeȱfuerzaȱy,ȱporȱtanto,ȱparaȱqueȱpuedaȱhaberȱdistinciónȱenȬ treȱlasȱdiferentesȱpartesȱdelȱuniverso,ȱlasȱMónadasȱtendránȱqueȱtenerȱdiferenciasȱcualitativas,ȱyaȱqueȱ todoȱloȱcuantitativoȱestá,ȱporȱdefinición,ȱexcluidoȱdeȱellas.ȱ ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ5 / 13ȱ ȱ Esteȱdetalleȱdebeȱcomprenderȱunaȱmultitudȱenȱlaȱunidadȱoȱenȱloȱsimple.ȱPorqueȱcoȬ moȱtodoȱcambioȱnaturalȱseȱhaceȱporȱgrados,ȱalgoȱcambiaȱyȱalgoȱqueda;ȱy,ȱporȱconȬ secuencia,ȱesȱnecesarioȱqueȱenȱlaȱsubstanciaȱsimpleȱhayaȱunaȱpluralidadȱdeȱafeccioȬ nesȱyȱrelaciones,ȱaunqueȱnoȱhayaȱpartesȱenȱella.ȱ ȱ 14ȱ ȱ Elȱestadoȱpasajeroȱqueȱcomprendeȱyȱrepresentaȱunaȱmultitudȱenȱlaȱunidad,ȱoȱenȱlaȱ substanciaȱsimple,ȱnoȱesȱotraȱcosaȱqueȱlaȱllamadaȱPercepción,ȱqueȱseȱdebeȱdistinguirȱ deȱlaȱapercepciónȱoȱdeȱlaȱconciencia,ȱcomoȱseȱveráȱenȱloȱqueȱsigue.ȱYȱesȱenȱestoȱenȱ loȱqueȱlosȱcartesianosȱseȱhanȱequivocadoȱmucho,ȱnoȱhabiendoȱtenidoȱenȱcuentaȱpaȬ raȱnadaȱaquellasȱpercepcionesȱdeȱ lasȱqueȱunoȱnoȱseȱdaȱcuenta.ȱEsȱestoȱtambiénȱ loȱ queȱlesȱhaȱhechoȱcreerȱqueȱsolamenteȱlosȱEspíritusȱeranȱMónadas,ȱyȱqueȱnoȱexistíanȱ lasȱAlmasȱdeȱlasȱBestiasȱniȱotrasȱEntelequias;ȱyȱqueȱhayanȱconfundido,ȱcomoȱelȱvulȬ go,ȱunȱlargoȱdesvanecimientoȱconȱlaȱmuerteȱenȱsentidoȱriguroso,ȱloȱcualȱlesȱhaȱheȬ choȱcaerȱenȱelȱprejuicioȱescolásticoȱdeȱlasȱalmasȱtotalmenteȱseparadas,ȱeȱinclusoȱhanȱ fortalecidoȱaȱ losȱespíritusȱmalȱ formadosȱenȱ laȱopiniónȱdeȱ laȱmortalidadȱdeȱ lasȱalȬ mas.5ȱ ȱ 15ȱ ȱ Laȱacciónȱdelȱprincipioȱinternoȱqueȱrealizaȱelȱcambioȱoȱelȱpasoȱdeȱunaȱpercepciónȱaȱ otraȱpuedeȱllamarseȱApetición:ȱesȱciertoȱqueȱelȱapetitoȱnoȱpuedeȱalcanzarȱsiempreȱyȱ porȱenteroȱtodaȱlaȱpercepciónȱaȱlasȱqueȱtiende,ȱmasȱsiempreȱconsigueȱalgoȱdeȱella,ȱyȱalcanzaȱpercepcionesȱnuevas.ȱ ȱ 16ȱ ȱ Nosotrosȱmismosȱexperimentamosȱunaȱmultitudȱenȱ laȱsubstanciaȱsimple,ȱcuandoȱ hallamosȱqueȱelȱmenorȱpensamientoȱdelȱqueȱsomosȱconscientesȱcomprendeȱunaȱvaȬ riedadȱenȱelȱobjeto.ȱPorȱ tanto,ȱ todosȱaquellosȱqueȱ reconocenȱqueȱelȱAlmaȱesȱunaȱ substanciaȱsimpleȱdebenȱreconocerȱestaȱmultitudȱenȱlaȱMónada;ȱyȱmonsieurȱBayleȱ 5ȱNoȱhabiendoȱenȱlasȱMónadasȱnadaȱmaterial,ȱtodoȱcambioȱquedaȱreducidoȱaȱunȱdinamismoȱpsíquiȬ co.ȱTodosȱlosȱcambiosȱyȱaccionesȱentreȱlasȱsubstanciasȱqueȱparecenȱdarseȱenȱlasȱsubstanciasȱnoȱsonȱ másȱqueȱrepresentacionesȱpsíquicasȱdeȱdistintoȱgrado.ȱLaȱrepresentaciónȱverdaderaȱparaȱDescartesȱ esȱlaȱideaȱclaraȱyȱdistinta.ȱTodosȱlosȱseresȱenȱlosȱqueȱnoȱseȱdaȱvidaȱintelectualȱsonȱconsideradosȱporȱ élȱcomoȱmáquinasȱoȱautómatas,ȱsinȱvidaȱconsciente.ȱTambién,ȱdadaȱsuȱradicalȱoposición,ȱconsideraȬ baȱlaȱsubstanciaȱcorpóreaȱyȱlaȱespiritualȱunidasȱsóloȱdeȱmodoȱaccidental.ȱ e www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ6 / noȱdebieraȱhallarȱahíȱningunaȱdificultad,ȱcomoȱhaȱhechoȱenȱsuȱDiccionario,ȱartículoȱ Rorarius.6ȱ ȱ 17ȱ ȱ Porȱotraȱparte,ȱhayȱqueȱconfesarȱqueȱlaȱPercepciónȱyȱloȱqueȱdeȱellaȱdependeȱesȱinexȬ plicableȱporȱrazonesȱmecánicas,ȱesȱdecir,ȱporȱmedioȱdeȱlasȱfigurasȱyȱdeȱlosȱmovimienȬ tos.ȱYȱsiȱseȱimaginaȱqueȱexisteȱunaȱMáquina,ȱcuyaȱestructuraȱhagaȱpensar,ȱsentir,ȱteȬ nerȱpercepción,ȱseȱ leȱpodráȱconcebirȱagrandada,ȱconservandoȱ lasȱmismasȱproporȬ ciones,ȱdeȱtalȱmaneraȱqueȱseȱpuedaȱentrarȱenȱellaȱcomoȱsiȱfueraȱunȱmolino.ȱSupuesȬ toȱ esto,ȱ seȱhallarán,ȱvisitándolaȱporȱdentro,ȱmásȱqueȱpiezasȱqueȱ seȱ impulsanȱ lasȱ unasȱaȱlasȱotras,ȱyȱnuncaȱnadaȱconȱquéȱexplicarȱunaȱpercepción.ȱPorȱtanto,ȱesȱenȱlaȱ substanciaȱsimple,ȱyȱnoȱenȱlaȱcompuestaȱoȱenȱlaȱmáquina,ȱdondeȱesȱnecesarioȱbusȬ carla.ȱPorȱtanto,ȱenȱlaȱsubstanciaȱsimpleȱnoȱpuedeȱhallarseȱmásȱqueȱeso,ȱesȱdecir,ȱlasȱ percepcionesȱyȱsusȱcambios.ȱYȱtambiénȱsóloȱenȱestoȱesȱenȱ loȱqueȱpuedenȱconsistirȱ todasȱlasȱaccionesȱinternasȱdeȱlasȱsubstanciasȱsimples.ȱ ȱ 18ȱ ȱ SeȱpodríaȱdarȱelȱnombreȱdeȱEntelequiasȱaȱtodasȱlasȱsubstanciasȱsimples,ȱoȱMónadasȱ creadas,ȱporqueȱ tienenȱenȱsíȱmismasȱunaȱciertaȱperfección,ȱhayȱenȱellasȱunaȱsufiȬ cienciaȱqueȱ lasȱconvierteȱenȱ fuentesȱdeȱsusȱaccionesȱ internasȱy,ȱporȱdecirloȱasí,ȱenȱ Autómatasȱincorpóreos.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ87).ȱ ȱ 19ȱ ȱ Siȱqueremosȱ llamarȱAlmaȱaȱ todoȱ loȱqueȱ tieneȱpercepcionesȱyȱapetitosȱenȱelȱsentidoȱ generalȱqueȱ acaboȱdeȱ explicar,ȱ todasȱ lasȱ substanciasȱ simplesȱoȱMónadasȱ creadasȱ podríanȱserȱllamadasȱAlmas;ȱperoȱcomoȱelȱsentimientoȱesȱalgoȱmásȱqueȱunaȱsimpleȱ percepción,ȱconcedoȱqueȱelȱnombreȱgeneralȱdeȱMónadasȱyȱdeȱEntelequiasȱbastaȱpaȬ raȱlasȱsubstanciasȱsimplesȱqueȱnoȱtenganȱsinoȱeso;ȱyȱqueȱseȱllamaȱAlmasȱsolamenteȱ aȱaquéllasȱcuyaȱpercepciónȱesȱmásȱdistintaȱyȱestáȱacompañadaȱdeȱmemoria.ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ 6ȱBayle,ȱautorȱdelȱDiccionarioȱhistóricoȱyȱcrítico.ȱ26ȱ ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ7 / 20ȱ ȱ PuesȱexperimentamosȱenȱnosotrosȱmismosȱunȱEstadoȱenȱelȱcualȱnoȱnosȱacordamosȱ deȱnadaȱyȱnoȱtenemosȱningunaȱpercepciónȱdistinta;ȱcomoȱcuandoȱsufrimosȱunȱdesȬ mayo,ȱoȱcuandoȱestamosȱdominadosȱporȱunȱsueñoȱprofundoȱenȱelȱqueȱnoȱsoñamosȱ nada.ȱEnȱesteȱestadoȱelȱalmaȱnoȱdifiereȱsensiblementeȱdeȱunaȱsimpleȱMónada;ȱperoȱ comoȱesteȱestadoȱnoȱesȱduradero,ȱyȱcomoȱellaȱsaleȱdeȱél,ȱéstaȱesȱalgoȱmás.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ64).ȱ ȱ 21ȱ ȱ Yȱnoȱseȱsigueȱdeȱestoȱqueȱlaȱsubstanciaȱsimpleȱnoȱtengaȱningunaȱpercepción.ȱEstoȱ noȱpuedeȱserȱporȱlasȱrazonesȱantedichas;ȱporqueȱloȱmismoȱqueȱnoȱpodríaȱperecer,ȱ tampocoȱpodríaȱsubsistirȱsinȱalgunaȱafección,ȱqueȱnoȱesȱotraȱcosaȱqueȱsuȱpercepȬ ción;ȱperoȱcuandoȱhayȱunaȱgranȱmultitudȱdeȱpequeñasȱpercepciones,ȱdondeȱnadaȱ hayȱdistinto,ȱseȱaturdeȱuno;ȱcomoȱcuandoȱseȱgiraȱcontinuamenteȱenȱunȱmismoȱsenȬ tidoȱmuchasȱvecesȱseguidas,ȱsobrevieneȱaȱcausaȱdeȱelloȱunȱvértigoȱqueȱpuedeȱhacerȱ queȱnosȱdesvanezcamosȱyȱqueȱnoȱnosȱdejaȱdistinguirȱnada.ȱYȱlaȱmuerteȱpuedeȱocaȬ sionarȱesteȱestadoȱduranteȱalgúnȱtiempoȱaȱlosȱanimales.ȱ ȱ 22ȱ ȱ YȱcomoȱtodoȱestadoȱpresenteȱdeȱunaȱsubstanciaȱsimpleȱesȱnaturalmenteȱunaȱconseȬ cuenciaȱdeȱsuȱestadoȱprecedente,ȱdeȱesteȱmodoȱsuȱpresenteȱestáȱpreñadoȱdelȱporveȬ nir.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ360).ȱ ȱ 23ȱ ȱ Así,ȱpues,ȱcomoȱunaȱvezȱdespertadoȱdeȱsuȱdesvanecimientoȱunoȱseȱapercibeȱdeȱsusȱ percepciones,ȱesȱnecesarioȱqueȱlasȱhayaȱtenidoȱinmediatamenteȱantes,ȱaunqueȱnoȱseȱ hayaȱapercibidoȱdeȱellas;ȱporqueȱunaȱpercepciónȱnoȱpuedeȱvenirȱnaturalmenteȱmásȱ queȱdeȱotraȱpercepción,ȱ comoȱunȱmovimientoȱnoȱpuedeȱvenirȱnaturalmenteȱmásȱ queȱdeȱunȱmovimiento.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ401Ȭ403).ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ8 / 24ȱ ȱ Porȱestoȱseȱveȱque,ȱsiȱnosotrosȱnoȱtuviéramosȱnadaȱdeȱdistintoȱy,ȱporȱdecirloȱasí,ȱnoȬ table,ȱyȱdeȱunȱmásȱaltoȱgustoȱenȱnuestrasȱpercepciones,ȱestaríamosȱsiempreȱenȱunȱ desvanecimiento.ȱYȱesteȱesȱelȱestadoȱdeȱlasȱMónadasȱcompletamenteȱdesnudas.ȱ ȱ 25ȱ ȱ Tambiénȱvemosȱqueȱ laȱNaturalezaȱhaȱdadoȱpercepcionesȱelevadasȱaȱ losȱanimales,ȱ graciasȱaȱlosȱcuidadosȱqueȱseȱhaȱtomadoȱparaȱdotarlesȱdeȱórganosȱqueȱrecojanȱvaȬ riosȱ rayosȱdeȱ luz,ȱoȱvariasȱondulacionesȱdeȱaire,ȱparaȱhacerlesȱ tenerȱmásȱeficaciaȱ porȱmedioȱdeȱsuȱunión.ȱHayȱalgoȱdeȱparecidoȱenȱelȱolor,ȱenȱelȱgustoȱyȱenȱelȱtacto,ȱyȱ talȱvezȱenȱmuchosȱotrosȱsentidosȱqueȱdesconocemos.ȱYȱexplicaréȱdespuésȱcómoȱloȱ queȱocurreȱenȱelȱAlmaȱrepresentaȱloȱqueȱseȱhaceȱenȱlosȱórganos.ȱ ȱ 26ȱ ȱ Laȱmemoriaȱsuministraȱaȱlasȱalmasȱunaȱespecieȱdeȱconsecuencia,ȱqueȱimitaȱaȱlaȱrazónȱ peroȱqueȱdebeȱdistinguirseȱdeȱella.ȱPorȱestoȱvemosȱqueȱlosȱanimalesȱqueȱtienenȱlaȱ percepciónȱdeȱalgunaȱcosaȱqueȱlesȱhiereȱyȱdeȱlaȱqueȱhanȱtenidoȱantesȱunaȱpercepȬ ciónȱsemejante,ȱesperanȱporȱlaȱrepresentaciónȱdeȱsuȱmemoriaȱaquelloȱqueȱestáȱuniȬ doȱaȱlaȱpercepciónȱprecedente,ȱyȱsonȱdominadosȱporȱsentimientosȱsemejantesȱaȱlosȱ queȱhabíanȱexperimentadoȱantes.ȱPorȱejemplo:ȱcuandoȱseȱenseñaȱelȱbastónȱaȱlosȱpeȬ rros,ȱseȱacuerdanȱdelȱdolorȱqueȱlesȱhaȱcausadoȱyȱaúllanȱyȱhuyen.ȱ (Preliminares,ȱ§65).ȱ ȱ 27ȱ ȱ Yȱ laȱ imaginaciónȱ fuerteȱqueȱ leȱhiereȱyȱconmueveȱvieneȱoȱdeȱ laȱmagnitudȱoȱdeȱ laȱ multitudȱ deȱ lasȱ percepcionesȱ precedentes.ȱ Porqueȱmuchasȱ vecesȱ unaȱ impresiónȱ fuerteȱhaceȱunaȱsolaȱvezȱelȱefectoȱdeȱunaȱlargaȱcostumbre,ȱoȱdeȱmuchasȱpercepcionesȱ medianasȱreiteradas.ȱ ȱ 28ȱ ȱ LosȱhombresȱactúanȱcomoȱlasȱbestiasȱenȱcuantoȱqueȱlasȱconsecucionesȱdeȱsusȱperȬ cepcionesȱnoȱseȱrealizanȱmásȱqueȱporȱelȱprincipioȱdeȱlaȱmemoria,ȱyȱnoȱactúanȱsinoȱ comoȱlosȱMédicosȱEmpíricos,ȱqueȱtienenȱunaȱsimpleȱprácticaȱsinȱteoría;ȱyȱnoȱsomosȱ másȱqueȱEmpíricosȱ enȱ lasȱ tresȱ cuartasȱpartesȱdeȱnuestrasȱAcciones.ȱPorȱ ejemplo,ȱ cuandoȱseȱesperaȱqueȱamaneceráȱunȱnuevoȱdía,ȱseȱactúaȱenȱEmpírico,ȱporqueȱestoȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ9 / haȱ ocurridoȱ siempreȱ asíȱ hastaȱ ahora.ȱ Sóloȱ elȱAstrónomoȱ esȱ elȱ queȱ loȱ juzgaȱ porȱ razón.ȱ (Teodicea.ȱPreliminares.ȱ§ȱ65).ȱ ȱ 29ȱ ȱ Peroȱelȱconocimientoȱdeȱ lasȱverdadesȱnecesariasȱyȱeternasȱesȱelȱqueȱnosȱdistingueȱ deȱlosȱsimplesȱanimalesȱyȱnosȱhaceȱtenerȱlaȱRazónȱyȱlasȱCiencias,ȱelevándonosȱalȱcoȬ nocimientoȱdeȱnosotrosȱmismosȱyȱdeȱDios.ȱYȱestoȱesȱloȱqueȱesȱllamadoȱenȱnosotrosȱ AlmaȱRazonableȱoȱEspíritu.7ȱ ȱ 30ȱ ȱ Tambiénȱesȱporȱelȱconocimientoȱdeȱlasȱverdadesȱnecesariasȱyȱporȱsusȱabstraccionesȱ porȱloȱqueȱsomosȱelevadosȱaȱlosȱActosȱreflexivos,ȱqueȱnosȱhacenȱpensarȱenȱelȱllamadoȱ Yo,ȱyȱconsiderarȱqueȱestoȱoȱaquelloȱseȱhallaȱenȱnosotros;ȱyȱocurreȱque,ȱpensandoȱenȱ nosotros,ȱpensamosȱenȱelȱSer,ȱenȱlaȱSubstancia,ȱenȱloȱsimpleȱyȱenȱloȱcompuesto,ȱenȱ loȱinmaterialȱyȱenȱDiosȱmismo;ȱconcibiendoȱqueȱloȱqueȱesȱlimitadoȱenȱnosotros,ȱenȱ élȱnoȱ tieneȱ límites.ȱYȱestosȱActosȱreflexivosȱsuministranȱ losȱprincipalesȱobjetosȱdeȱ nuestrosȱrazonamientos.ȱ(Teodicea.ȱPrefacio).ȱ ȱ 31ȱ ȱ Nuestrosȱrazonamientosȱestánȱfundadosȱsobreȱdosȱgrandesȱprincipios,ȱelȱdeȱcontradicȬ ción,ȱenȱvirtudȱdelȱcualȱ juzgamosȱ falsoȱ loȱqueȱ implicaȱcontradicción,ȱyȱverdaderoȱ loȱ queȱesȱopuestoȱoȱcontradictorioȱaȱloȱfalso.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ44,ȱ169).ȱ ȱ 32ȱ ȱ Yȱelȱdeȱrazónȱsuficiente,ȱenȱvirtudȱdelȱcualȱconsideramosȱqueȱnoȱpodríaȱhallarseȱninȬ gúnȱhechoȱverdaderoȱoȱexistente,ȱniȱningunaȱEnunciaciónȱverdadera,ȱsinȱqueȱhayaȱ unaȱrazónȱsuficienteȱparaȱqueȱseaȱasíȱyȱnoȱdeȱotroȱmodo.ȱAunqueȱestasȱrazonesȱenȱ laȱmayorȱparteȱdeȱlosȱcasosȱnoȱpuedenȱserȱconocidasȱporȱnosotros.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ44,ȱ196).ȱ 7ȱConȱestoȱquedaȱcompletadaȱlaȱdivisiónȱdeȱlasȱMónadas:ȱMónadasȱdesnudas,ȱqueȱsóloȱtienenȱperȬ cepciónȱ sinȱ conciencia.ȱMónadasȱ cuyasȱpercepcionesȱvanȱacompañadasȱdeȱ concienciaȱyȱmemoriaȱ (animales).ȱYȱMónadasȱque,ȱademás,ȱdeȱlaȱconcienciaȱyȱmemoria,ȱsonȱrazonablesȱ(almasȱyȱespíritus).ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ10 / ȱ 33ȱ ȱ Hayȱdosȱclasesȱdeȱverdades:ȱlasȱdeȱRazonamientoȱyȱlasȱdeȱHecho.ȱLasȱverdadesȱdeȱRaȬ zonamientoȱsonȱnecesarias,ȱyȱsuȱopuestoȱesȱimposible,ȱyȱlasȱdeȱHechoȱsonȱcontinȬ gentesȱyȱsuȱopuestoȱesȱposible.ȱCuandoȱunaȱverdadȱesȱnecesaria,ȱseȱpuedeȱhallarȱsuȱ razónȱporȱmedioȱdeȱanálisis,ȱresolviéndolaȱenȱideasȱyȱverdadesȱmásȱsimples,ȱhastaȱ queȱseȱllegaȱaȱlasȱprimitivas.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ170,ȱ174,ȱ189,ȱ280Ȭ282,ȱ367;ȱResumen,ȱobj.ȱ3).ȱ ȱ 34ȱ ȱ AsíȱesȱcornoȱlosȱMatemáticosȱreducenȱlosȱTeoremasȱdeȱespeculaciónȱyȱlosȱCánonesȱ deȱprácticaȱporȱmedioȱdelȱAnálisisȱaȱlasȱDefiniciones,ȱAxiomasȱyȱPreguntas.ȱ ȱ 35ȱ ȱ Hay,ȱporȱúltimo,ȱideasȱsimplesȱcuyaȱdefiniciónȱnoȱpuedeȱdarse;ȱhayȱtambiénȱAxioȬ masȱyȱPreguntasȱo,ȱenȱunaȱpalabraȱprincipiosȱprimitivos,ȱqueȱnoȱpuedenȱserȱprobaȬ dosȱyȱqueȱnoȱnecesitanȱdeȱello;ȱyȱsonȱlasȱEnunciacionesȱidénticas,ȱcuyoȱopuestoȱconȬ tieneȱunaȱcontradicciónȱexpresa.ȱ ȱ 36ȱ ȱ Peroȱlaȱrazónȱsuficienteȱdebeȱhallarseȱtambiénȱenȱlasȱverdadesȱcontingentesȱoȱdeȱhecho,ȱ esȱdecir,ȱenȱlaȱserieȱdeȱlasȱcosasȱqueȱseȱhallanȱrepartidasȱporȱelȱuniversoȱdeȱlasȱcriaȬ turas;ȱenȱlaȱcualȱlaȱresoluciónȱenȱrazonesȱparticularesȱpodríaȱllegarȱaȱunȱdetalleȱsinȱ límitesȱaȱcausaȱdeȱlaȱinmensaȱvariedadȱdeȱlasȱcosasȱdeȱlaȱNaturalezaȱyȱdeȱlaȱdiviȬ siónȱdeȱlosȱcuerposȱalȱinfinito.ȱHayȱunaȱinfinidadȱdeȱfigurasȱyȱdeȱmovimientosȱpreȬ sentesȱyȱpasadosȱqueȱentranȱaȱ formarȱparteȱdeȱ laȱ causaȱeficienteȱdeȱmiȱescrituraȱ presente,ȱyȱhayȱunaȱinfinidadȱdeȱpequeñasȱinclinacionesȱyȱdisposicionesȱdeȱmiȱalȬ ma,ȱpresentesȱyȱpasadasȱqueȱentranȱaȱformarȱlaȱcausaȱfinal.ȱ (Teodicea,ȱ36,ȱ37,ȱ44,ȱ45,ȱ49,ȱ52,ȱ121,ȱ122,ȱ337,ȱ340Ȭ344).ȱ ȱ 37ȱ ȱ Yȱcomoȱtodoȱesteȱdetalleȱcomprendeȱotrosȱcontingentesȱanterioresȱoȱmásȱdetalladosȱ cadaȱunoȱdeȱlosȱcualesȱrequiereȱaȱsuȱvezȱunȱAnálisisȱsemejanteȱparaȱdarȱrazónȱdeȱ ellos,ȱnoȱseȱadelantaȱnada;ȱyȱesȱnecesarioȱqueȱlaȱrazónȱsuficienteȱoȱúltimaȱestéȱfueraȱ deȱlaȱsucesiónȱoȱseriesȱdeȱesteȱdetalleȱdeȱlasȱcontingenciasȱporȱinfinitoȱqueȱpudieraȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ11 / ser.8ȱ ȱ 38ȱ ȱ Yȱasíȱlaȱrazónȱúltimaȱdeȱlasȱcosasȱdebeȱestarȱenȱunaȱsubstanciaȱnecesaria,ȱenȱlaȱcualȱ elȱdetalleȱdeȱlosȱcambiosȱnoȱestéȱsinoȱeminentemente,ȱcomoȱenȱsuȱorigen:ȱyȱestoȱesȱ loȱqueȱllamamosȱDios.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ7).ȱ ȱ 39ȱ ȱ Siendoȱestaȱsubstanciaȱunaȱrazónȱsuficienteȱdeȱtodoȱesteȱdetalle,ȱelȱcualȱestáȱenlazaȬ doȱporȱtodasȱpartes,ȱnoȱhayȱmásȱqueȱunȱDiosȱyȱesteȱDiosȱbasta.9ȱ ȱ 40ȱ ȱ Seȱpuedeȱ juzgarȱ tambiénȱqueȱestaȱSubstanciaȱSuprema,ȱqueȱesȱúnica,ȱuniversalȱyȱ necesaria,ȱlaȱcualȱnoȱtieneȱnadaȱfueraȱdeȱellaȱqueȱseaȱindependienteȱdeȱella,ȱyȱsienȬ doȱunaȱconsecuenciaȱsimpleȱdelȱserȱposible,ȱdebeȱserȱincapazȱdeȱlímitesȱyȱdebeȱconȬ tenerȱtantaȱrealidadȱcomoȱseaȱposible.ȱ ȱ 41ȱ ȱ DeȱdondeȱseȱsigueȱqueȱDiosȱesȱabsolutamenteȱperfecto,ȱnoȱsiendoȱotraȱcosaȱlaȱperȬ fecciónȱ sinoȱ laȱmagnitudȱ deȱ laȱ realidadȱ positiva,ȱ tomadaȱ precisamente,ȱ dejandoȱ aparteȱlosȱlímitesȱoȱlindesȱenȱlasȱcosasȱqueȱlosȱtienen.ȱYȱallíȱdondeȱnoȱhayȱlímites,ȱesȱ decir,ȱenȱDios,ȱlaȱperfecciónȱesȱabsolutamenteȱinfinita.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ22.ȱPrefacio,ȱ§ȱ4).ȱ ȱ 42ȱ ȱ SeȱsigueȱtambiénȱqueȱlasȱcriaturasȱtienenȱsusȱperfeccionesȱporȱlaȱinfluenciaȱdeȱDios,ȱ peroȱqueȱtienenȱsusȱimperfeccionesȱporȱsuȱpropiaȱnaturaleza,ȱincapazȱdeȱexistirȱsinȱ límites.ȱPorȱestoȱesȱporȱloȱqueȱseȱdistinguenȱdeȱDios.ȱ 8ȱLeibnizȱdivideȱtodasȱlasȱverdadesȱenȱracionalesȱyȱdeȱhecho.ȱLasȱprimerasȱpuedenȱserȱreducidasȱaȱ unȱlimitadoȱnúmeroȱdeȱprincipiosȱindemostrables.ȱPeroȱcadaȱunaȱdeȱlasȱverdadesȱdeȱhechoȱimplicaȱ unaȱserieȱinfinitaȱdeȱcausas,ȱyȱnoȱesȱposibleȱsistematizarlasȱracionalmente.ȱParaȱconseguirlo,ȱLeibnizȱ creaȱelȱprincipioȱdeȱrazónȱsuficienteȱqueȱcontiene,ȱsinȱespecificarlo,ȱelȱdetalleȱdeȱtodasȱlasȱsucesionesȱ queȱimplicaȱcadaȱverdadȱdeȱhecho.ȱ 9ȱPruebaȱ“aȱposteriori”,ȱesȱdecir,ȱdeȱlosȱefectosȱaȱlasȱcausas,ȱdeȱlaȱexistenciaȱdeȱDios.ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ12 / (Teodicea,ȱ§ȱ2C,ȱ27Ȭ30,ȱ153,ȱ167,ȱ377ȱyȱss.).10ȱ ȱ 43ȱ ȱ Tambiénȱ esȱverdadȱqueȱ enȱDiosȱ radicaȱnoȱ sóloȱ elȱ origenȱdeȱ lasȱ existencias,ȱ sinoȱ tambiénȱelȱdeȱlasȱesencias,ȱenȱtantoȱqueȱreales,ȱoȱdeȱloȱqueȱdeȱrealȱhayȱenȱlaȱposibiȬ lidad.ȱYȱestoȱesȱasíȱporqueȱelȱEntendimientoȱdeȱDiosȱesȱ laȱregiónȱdeȱ lasȱverdadesȱ eternas,ȱoȱdeȱlasȱideasȱdeȱqueȱdependen,ȱyȱqueȱsinȱElȱnoȱhabríaȱnadaȱrealȱenȱlasȱpoȬ sibilidades,ȱyȱnoȱsóloȱnadaȱdeȱexistente,ȱsinoȱtampocoȱnadaȱdeȱposible.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ20).ȱ ȱ 44ȱ ȱ Porqueȱesȱnecesarioȱque,ȱsiȱhayȱunaȱrealidadȱenȱlasȱEsenciasȱoȱposibilidades,ȱoȱbienȱ enȱlasȱverdadesȱeternas,ȱestaȱrealidadȱestéȱfundamentadaȱenȱalgoȱexistenteȱyȱactual;ȱ y,ȱporȱconsecuencia,ȱenȱlaȱExistenciaȱdelȱSerȱnecesario,ȱenȱelȱcualȱlaȱEsenciaȱimplicaȱ laȱExistencia,ȱoȱalȱcualȱbastaȱserȱposibleȱparaȱserȱActual.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ184Ȭ189,ȱ§ȱ335).11ȱ ȱ 45ȱ ȱ Porȱ tanto,ȱ sóloȱDiosȱ (oȱelȱSerȱNecesario)ȱ tieneȱesteȱprivilegio:ȱqueȱesȱprecisoȱqueȱ existaȱsiȱesȱposible.ȱYȱcomoȱnadaȱpuedeȱestorbarȱlaȱposibilidadȱdeȱlaȱqueȱnoȱimplicaȱ límiteȱ algunoȱ niȱ ningunaȱ negación,ȱ yȱ porȱ consecuencia,ȱ ningunaȱ contradicción,ȱ bastaȱestoȱsóloȱparaȱconocerȱlaȱExistenciaȱdeȱDiosȱaȱpriori.ȱTambiénȱloȱhemosȱprobaȬ doȱporȱ laȱrealidadȱdeȱ lasȱverdadesȱeternas.ȱPeroȱ tambiénȱacabamosȱdeȱprobarloȱaȱ posterioriȱpuestoȱqueȱexistenȱseresȱcontingentes,ȱqueȱnoȱtienenȱsuȱrazónȱúltimaȱoȱsuȬ ficienteȱmásȱqueȱenȱelȱserȱnecesario,ȱelȱcualȱ tienenȱ laȱrazónȱdeȱsuȱexistenciaȱenȱsíȱ mismo.12ȱ 10ȱTocaȱaquíȱelȱproblemaȱdelȱmal.ȱÉsteȱpuedeȱserȱmetafísico,ȱfísicoȱyȱmoral.ȱElȱprimeroȱnoȱesȱcausadoȱ porȱDios,ȱdependeȱsóloȱdeȱlaȱlimitaciónȱdeȱlaȱcriatura,ȱqueȱlaȱhaceȱmenosȱperfectaȱqueȱDios.ȱElȱmalȱ físicoȱesȱunaȱnegaciónȱ(laȱceguera,ȱporȱejemplo).ȱComoȱtal,ȱnoȱtieneȱcausaȱeficiente,ȱsinoȱdeficiente.ȱ NoȱesȱimputableȱaȱDios,ȱporȱtanto.ȱSóloȱpuedeȱquererloȱcomoȱcastigoȱparaȱunaȱculpaȱoȱparaȱproduȬ cirȱunȱbienȱmayor.ȱEnȱcuantoȱalȱmalȱmoralȱnoȱloȱquiereȱtampocoȱDios,ȱperoȱhayȱqueȱdistinguirȱentreȱ laȱvoluntadȱantecedenteȱdeȱDiosȱporȱlaȱqueȱquiereȱelȱbienȱyȱlaȱconsecuente,ȱporȱlaȱqueȱquiereȱloȱmejor.ȱ Noȱconcurre,ȱpues,ȱalȱmalȱmoral,ȱcuandoȱseȱda,ȱsinoȱsóloȱalȱbien,ȱaunqueȱdeȱelloȱresulteȱunȱmalȱparaȱ obtenerȱunȱbienȱmayor.ȱ 11ȱPruebaȱsemejanteȱaȱlaȱagustiniana.ȱ 12ȱEsteȱargumentoȱesȱunaȱmodificaciónȱdelȱontológicoȱdeȱSanȱAnselmo,ȱquienȱloȱformulabaȱdelȱmoȬ doȱsiguiente:ȱ«…Túȱeresȱalgoȱmayorȱqueȱloȱcualȱnadaȱpuedeȱpensarse…ȱporȱconsiguiente,ȱsiȱaquelloȱ mayorȱqueȱloȱcualȱnadaȱpuedeȱpensarseȱexisteȱsóloȱenȱelȱentendimiento,ȱaquelloȱmayorȱqueȱloȱcualȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ13 / ȱ 46ȱ ȱ Noȱhayȱqueȱimaginar,ȱsinȱembargo,ȱcomoȱalgunos,ȱqueȱlasȱverdadesȱeternas,ȱsiendoȱ dependientesȱdeȱDios,ȱsonȱarbitrariasȱyȱdependenȱdeȱsuȱvoluntadȱcomoȱpareceȱhaȬberȱsupuestoȱDescartes,ȱyȱdespuésȱmonsieurȱPoiret.ȱEstoȱnoȱesȱverdaderoȱmásȱqueȱ enȱelȱcasoȱdeȱlasȱverdadesȱcontingentes,ȱcuyoȱprincipioȱesȱlaȱconvenienciaȱoȱlaȱelecȬ ciónȱdeȱloȱmejor;ȱporȱelȱcontrario,ȱlasȱverdades13ȱnecesariasȱdependenȱsóloȱdeȱsuȱenȬ tendimiento,ȱyȱsonȱsuȱobjetoȱinterno.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ180Ȭ184,ȱ185,ȱ335,ȱ351,ȱ380).ȱ ȱ 47ȱ ȱ Sólo,ȱpues,ȱDiosȱesȱlaȱUnidadȱPrimitiva,ȱoȱlaȱsubstanciaȱsimpleȱoriginaria,ȱdelȱcualȱ sonȱproduccionesȱtodasȱlasȱMónadasȱcreadasȱoȱderivadas;ȱyȱnacen,ȱporȱdecirloȱasí,ȱ porȱFulguracionesȱcontinuasȱdeȱlaȱDivinidadȱdeȱmomentoȱenȱmomento,ȱlimitadasȱ porȱlaȱreceptividadȱdeȱlaȱcriatura,ȱparaȱquienȱesȱesencialȱserȱlimitada.ȱ (Teodicea,ȱSȱ382Ȭ391,ȱ398,ȱ395).ȱ ȱ 48ȱ ȱ EnȱDiosȱhayȱaȱPotencia,ȱqueȱesȱelȱorigenȱdeȱtodo,ȱdespuésȱelȱConocimiento,ȱqueȱconȬ tieneȱelȱdetalle,ȱdeȱ lasȱ ideas,ȱy,ȱporȱúltimo,ȱ laȱVoluntad,ȱqueȱ realizaȱ losȱcambiosȱoȱ produccionesȱsegúnȱelȱprincipioȱdeȱloȱmejor.ȱYȱestoȱesȱloȱqueȱcorrespondeȱaȱloȱqueȱ enȱlasȱMónadasȱcreadasȱrealizaȱelȱSujetoȱoȱBase,ȱlaȱFacultadȱPerceptivaȱyȱlaȱFaculȬ tadȱApetitiva.ȱPeroȱenȱDiosȱestosȱatributosȱsonȱabsolutamenteȱinfinitosȱoȱperfectos;ȱ yȱenȱlasȱMónadasȱcreadasȱoȱenȱlasȱEntelequiasȱ(oȱperfectihabies,ȱcomoȱtradujoȱHerȬ nadaȱpuedeȱpensarseȱesȱ loȱmismoȱqueȱaquelloȱmayorȱqueȱ loȱcualȱpuedeȱpensarseȱalgo.ȱPeroȱestoȱ ciertamenteȱnoȱpuedeȱser.ȱExiste,ȱporȱtanto…ȱalgoȱmayorȱqueȱloȱcualȱnadaȱpuedeȱpensarse,ȱtantoȱenȱ elȱentendimientoȱcomoȱenȱlaȱrealidadȱ(Proslogion,ȱcap.ȱII).ȱDescartesȱloȱempleaȱtambién,ȱdeduciendoȱ delȱhechoȱdeȱqueȱposeamosȱ laȱ ideaȱdeȱunȱserȱabsolutamenteȱperfecto,ȱqueȱesteȱserȱexiste.ȱLeibnizȱ substituyeȱlaȱnociónȱdeȱperfecciónȱporȱlaȱdeȱposibilidad:ȱ“SiȱDiosȱesȱposible,ȱexiste.ȱPorȱDiosȱentenȬ demosȱunaȱesenciaȱqueȱimplicaȱlaȱexistencia.ȱParaȱqueȱunaȱesenciaȱseaȱposible,ȱbastaȱconȱqueȱnoȱseaȱ contradictoria.ȱLaȱideaȱdeȱunȱserȱqueȱexistaȱnecesariamenteȱnoȱesȱcontradictoria,ȱluegoȱexiste.”(Paraȱ estaȱcuestión,ȱvéaseȱelȱprólogoȱdeȱAntonioȱRodríguezȱHuéscarȱalȱProslogion,ȱpublicadoȱenȱestaȱmisȬ maȱBibliotecaȱdeȱIniciaciónȱFilosófica.)ȱ 13ȱFilósofoȱcartesianoȱ(1646Ȭ1719).ȱDescartesȱatribuyeȱaȱDiosȱplenaȱlibertadȱdeȱindiferencia.ȱDeȱlaȱvoȬ luntadȱdeȱDiosȱdependenȱlasȱverdadesȱracionalesȱyȱmorales.ȱLeibnizȱseȱalzaȱcontraȱestaȱafirmaciónȱ considerandoȱqueȱlaȱvoluntadȱdeȱDiosȱestáȱconformeȱconȱsuȱsabiduría.ȱLaȱverdadȱoȱelȱbienȱnoȱsonȱ cosasȱarbitrarias,ȱsinoȱlaȱexpresiónȱdelȱpropioȱDios.ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ14 / molaoȱBárbaroȱestaȱpalabra)ȱnoȱsonȱsinoȱsusȱ imitaciones,ȱsegúnȱ laȱperfecciónȱqueȱ tienen.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ7,ȱ149,ȱ150;ȱ§ȱ87).14ȱ ȱ 49ȱ ȱ Seȱdiceȱqueȱ laȱ criaturaȱ actúaȱ exteriormente,ȱ enȱ tantoȱqueȱ tieneȱperfección;ȱporȱ elȱ contrario,ȱseȱdiceȱqueȱpadece,ȱenȱtantoȱqueȱesȱimperfecta.ȱPorȱloȱcualȱseȱatribuyeȱlaȱ AcciónȱaȱlaȱMónada,ȱenȱtantoȱqueȱtieneȱpercepcionesȱdistintas,ȱyȱlaȱPasión,ȱenȱtantoȱ queȱlasȱtieneȱconfusas.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ32,ȱ66,ȱ386).ȱ ȱ 50ȱ ȱ Yȱunaȱcriaturaȱesȱmásȱperfectaȱqueȱotra,ȱcuandoȱseȱhallaȱenȱellaȱalgoȱqueȱvalgaȱparaȱ darȱrazónȱdeȱloȱqueȱocurreȱenȱlaȱotra,ȱyȱesȱporȱestoȱporȱloȱqueȱseȱdiceȱqueȱactúaȱsoȬ breȱlaȱotra.ȱ ȱ 51ȱ ȱ Peroȱenȱ lasȱsubstanciasȱsimplesȱnoȱhayȱsinoȱunaȱ influenciaȱ idealȱdeȱunaȱMónadaȱ sobreȱotra,ȱlaȱcualȱnoȱpuedeȱtenerȱsuȱefectoȱmásȱqueȱporȱlaȱintervenciónȱdeȱDios,ȱenȱ tantoȱqueȱenȱlasȱideasȱdeȱDiosȱunaȱMónadaȱpideȱconȱrazón,ȱqueȱDios,ȱalȱregularȱlasȱ otrasȱdesdeȱelȱcomienzoȱdeȱlasȱcosas,ȱlaȱtengaȱenȱcuenta.ȱPorque,ȱcomoȱunaȱMónaȬ daȱcreadaȱnoȱpuedeȱtenerȱunaȱinfluenciaȱfísicaȱsobreȱelȱinteriorȱdeȱotra,ȱsóloȱporȱesȬ teȱmedioȱunaȱpuedeȱserȱdependienteȱdeȱotra.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ9,ȱ54,ȱ65,ȱ66,ȱ201.ȱResumen,ȱobj.ȱ3).ȱ ȱ 52ȱ ȱ PorȱestoȱocurreȱqueȱentreȱlasȱcriaturasȱlasȱAccionesȱyȱlasȱPasionesȱsonȱmutuasȱPorȬ queȱDios,ȱcomparandoȱdosȱsubstanciasȱsimples,ȱhallaȱenȱcadaȱunaȱdeȱellasȱrazonesȱ queȱleȱobliganȱaȱacomodarȱlaȱunaȱaȱlaȱotra;ȱy,ȱporȱconsecuencia,ȱloȱqueȱdesdeȱciertoȱ puntoȱdeȱvistaȱesȱactivo,ȱesȱpasivoȱsiȱseȱconsideraȱdeȱotroȱmodo:ȱActivo,ȱenȱ tantoȱ queȱ loȱqueȱseȱconoceȱdistintamenteȱenȱoȱunaȱcosaȱsirveȱparaȱdarȱrazónȱdeȱ loȱqueȱ ocurreȱenȱotra;ȱyȱPasivo,ȱenȱtantoȱqueȱlaȱrazónȱdeȱloȱqueȱpasaȱenȱunaȱcosaȱseȱhallaȱ enȱloȱqueȱseȱconoceȱdistintamenteȱenȱotra.15ȱ 14ȱHermolaoȱBárbaro,ȱfilósofoȱrenacentistaȱitalianoȱ(1454Ȭ1493).ȱ 15ȱDadoȱqueȱningunaȱMónadaȱpuedeȱejercerȱniȱsufrirȱacciónȱsobreȱotra,ȱDiosȱdisponeȱtodasȱlasȱaccioȬ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ15 / ȱ 53ȱ ȱ Ahoraȱbien,ȱcomoȱhayȱunaȱ infinidadȱdeȱuniversosȱposiblesȱenȱ lasȱ ideasȱdeȱDiosȱyȱ comoȱnoȱpuedeȱexistirȱsinoȱsóloȱunoȱdeȱellos,ȱesȱnecesarioȱqueȱexistaȱunaȱrazónȱneȬ cesariaȱdeȱlaȱelecciónȱdeȱDios,ȱlaȱcualȱleȱdetermineȱaȱunoȱantesȱqueȱaȱotro.16ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ8,ȱ10,ȱ44,ȱ173,ȱ196ȱyȱss.,ȱ225,ȱ414Ȭ416).ȱ ȱ 54ȱ ȱ Yȱestaȱrazónȱnoȱpuedeȱencontrarseȱmásȱqueȱenȱ laȱconvenienciaȱoȱenȱ losȱgradosȱdeȱ perfecciónȱqueȱestosȱmundosȱcontienen;ȱpuesȱcadaȱposibleȱtieneȱderechoȱaȱpretenȬ derȱlaȱexistenciaȱenȱlaȱmedidaȱdeȱlaȱperfecciónȱqueȱcomprende.ȱ (Teodicea,ȱSȱ74,ȱ167,ȱ350,ȱ201,ȱ130,ȱ352,ȱ345ȱyȱs.,ȱ354).ȱ ȱ 55ȱ ȱ YȱéstaȱesȱlaȱcausaȱdeȱlaȱExistenciaȱdelȱMejor,ȱqueȱlaȱSabiduríaȱhaceȱconocerȱaȱDios,ȱ suȱbondadȱleȱhaceȱelegirloȱyȱsuȱpotenciaȱleȱhaceȱproducirlo.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ8,ȱ78,ȱ80,ȱ84,ȱ119,ȱ204,ȱ206,ȱ208.ȱResumen,ȱobj.ȱ1,ȱobj.ȱ8).ȱ ȱ 56ȱ ȱ Ahoraȱbien,ȱesteȱenlaceȱoȱacomodamientoȱdeȱtodasȱlasȱcosasȱcreadasȱaȱcadaȱunaȱyȱ deȱcadaȱunaȱaȱ todasȱ lasȱdemás,ȱhaceȱqueȱcadaȱsubstanciaȱsimpleȱ tengaȱrelacionesȱ queȱexpresenȱtodasȱlasȱdemás,ȱyȱqueȱellaȱsea,ȱporȱconsiguiente,ȱunȱespejoȱvivienteȱyȱ perpetuoȱdelȱuniverso.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ130,ȱ360).ȱ ȱ 57ȱ ȱ Yȱcomoȱunaȱmismaȱciudadȱcontempladaȱdesdeȱdiferentesȱlugaresȱpareceȱdiferenteȱ porȱcompletoȱyȱseȱmultiplicaȱsegúnȱlasȱperspectivas,ȱocurreȱigualmenteȱque,ȱdebiȬ doȱaȱ laȱmultitudȱ infinitaȱdeȱsubstanciasȱsimples,ȱhayȱcomoȱotrosȱtantosȱdiferentesȱ universos,ȱqueȱnoȱson,ȱempero,ȱsinoȱ lasȱperspectivasȱdeȱunoȱsolo,ȱsegúnȱ losȱdifeȬ nesȱyȱreaccionesȱdeȱellasȱdesdeȱelȱprincipio,ȱdeȱtalȱmaneraȱqueȱlaȱacciónȱdeȱcadaȱMónadaȱestáȱacorȬ dadaȱconȱtodasȱlasȱdemásȱdelȱuniverso.ȱConȱestoȱresuelveȱLeibnizȱelȱproblemaȱdeȱlaȱcomunicaciónȱ deȱlasȱsubstancias,ȱapuntadoȱenȱlaȱnotaȱ3.ȱEstaȱteoríaȱesȱlaȱdeȱlaȱarmoníaȱpreestablecida.ȱ(véaseȱn.ºȱ 78)ȱ 16ȱElȱuniversoȱesȱinfinito.ȱUnaȱpluralidadȱdeȱinfinitosȱseríaȱcontradictoria.ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ16 / rentesȱpuntosȱdeȱvistaȱdeȱcadaȱMónada.ȱ ȱ 58ȱ ȱ Yȱéseȱesȱelȱmedioȱdeȱ conseguirȱ tantaȱvariedadȱ comoȱesȱposible,ȱperoȱ conȱelȱmásȱ grandeȱordenȱqueȱseȱpueda,ȱesȱdecir,ȱesȱelȱmedioȱdeȱobtenerȱtantaȱperfecciónȱcomoȱ posibleȱsea.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ120,ȱ124,ȱ241ȱyȱss.,ȱ214,ȱ243,ȱ275).ȱ ȱ 59ȱ ȱ Porȱtanto,ȱsolamenteȱestaȱHipótesisȱ(queȱmeȱatrevoȱaȱconsiderarȱcomoȱdemostrada)ȱ esȱ laȱqueȱrealzaȱcomoȱesȱdebidoȱ laȱgrandezaȱdeȱDios.ȱEstoȱ loȱreconocióȱmonsieurȱ Bayle,ȱcuandoȱenȱsuȱDiccionarioȱ(artículoȱRorarius)ȱleȱhizoȱobjeciones,ȱenȱlasȱcualesȱ estuvoȱinclusoȱtentadoȱaȱcreerȱqueȱyoȱconcedíaȱdemasiadoȱaȱDiosȱyȱmásȱdeȱloȱqueȱ esȱposible.ȱPeroȱnoȱpudoȱalegarȱningunaȱrazónȱparaȱprobarȱqueȱestaȱarmoníaȱuniȬ versal,ȱqueȱhaceȱqueȱtodaȱsubstanciaȱexpreseȱexactamenteȱaȱtodasȱlasȱdemásȱporȱlasȱ relacionesȱqueȱtieneȱconȱellas,ȱseaȱimposible.ȱ ȱ 60ȱ ȱ Porȱotraȱparte,ȱseȱvenȱenȱloȱqueȱacaboȱdeȱindicar,ȱlasȱrazonesȱaȱprioriȱdeȱporȱquéȱlasȱ cosasȱnoȱpodríanȱserȱdeȱotraȱmanera.ȱPuesȱDios,ȱregulandoȱelȱ todo,ȱhaȱ tenidoȱenȱ cuentaȱaȱcadaȱunaȱdeȱlasȱpartes,ȱy,ȱparticularmente,ȱaȱcadaȱunaȱdeȱlasȱMónadas,ȱcuȬyaȱnaturaleza,ȱporȱserȱrepresentativa,ȱnoȱpodríaȱ limitarlaȱnadaȱaȱrepresentarȱsolaȬ menteȱunaȱparteȱdeȱlasȱcosas;ȱaunqueȱseaȱverdaderoȱqueȱestaȱrepresentaciónȱnoȱesȱ másȱqueȱconfusaȱenȱcuantoȱalȱdetalleȱdeȱtodoȱelȱUniverso,ȱyȱnoȱpuedeȱserȱdistintaȱ sinoȱenȱunaȱpequeñaȱparteȱdeȱlasȱcosas,ȱesȱdecir,ȱenȱaquéllasȱqueȱestánȱmásȱpróxiȬ mas,ȱaȱaquéllasȱqueȱsonȱmásȱgrandesȱenȱrelaciónȱconȱcadaȱunaȱdeȱlasȱMónadas.ȱDeȱ otroȱmodo,ȱcadaȱMónadaȱseríaȱunaȱDivinidad.ȱNoȱesȱenȱelȱobjeto,ȱsinoȱenȱlaȱmodifiȬ caciónȱ delȱ conocimientoȱ delȱ objetoȱ enȱ loȱ queȱ lasȱMónadasȱ sonȱ limitadas.ȱ Todasȱ ellasȱvanȱconfusamenteȱalȱinfinito,ȱalȱtodo;ȱperoȱestánȱlimitadasȱyȱdistinguidasȱporȱ losȱgradosȱdeȱlasȱpercepcionesȱdistintas.ȱ ȱ 61ȱ ȱ Yȱlosȱcompuestosȱestánȱenȱestoȱdeȱacuerdoȱconȱlosȱsimples.ȱPorque,ȱcomoȱtodoȱestáȱ lleno,ȱ loȱqueȱhaceȱqueȱ todaȱ laȱmateriaȱestéȱ ligada,ȱyȱcomoȱenȱ loȱ llenoȱ todoȱmoviȬ mientoȱproduceȱalgúnȱefectoȱsobreȱlosȱcuerposȱdistantes,ȱaȱmedidaȱdeȱlaȱdistancia,ȱ deȱtalȱmaneraȱqueȱcadaȱcuerpoȱestáȱafectadoȱnoȱsolamenteȱporȱaquéllosȱqueȱleȱtoȬ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ17 / can,ȱyȱnoȱsóloȱseȱ resienteȱdeȱalgúnȱmodoȱporȱ loȱqueȱ lesȱsucedaȱaȱéstos,ȱsinoȱqueȱ tambiénȱporȱmedioȱdeȱellosȱseȱresienteȱdeȱlosȱqueȱtocanȱaȱlosȱprimeros,ȱporȱlosȱcuaȬ lesȱesȱtocadoȱinmediatamente.ȱDeȱdondeȱseȱsigueȱqueȱestaȱcomunicaciónȱseȱtransȬ miteȱaȱcualquierȱdistanciaȱqueȱsea.ȱY,ȱporȱconsiguiente,ȱtodoȱcuerpoȱseȱresienteȱdeȱ todoȱ loȱqueȱseȱhagaȱenȱelȱuniverso;ȱdeȱ talȱmodoȱqueȱaquélȱqueȱ loȱveȱ todoȱpodríaȱ leerȱenȱcadaȱunoȱloȱqueȱocurreȱenȱtodasȱlasȱpartes,ȱe,ȱincluso,ȱloȱqueȱocurreȱyȱloȱqueȱ ocurrirá;ȱadvirtiendoȱenȱelȱpresenteȱloȱqueȱestáȱalejado,ȱtantoȱsegúnȱlosȱtiemposȱcoȬ moȱ segúnȱ losȱ lugaresȱ ΗϾΐΔΑΓΘ΅ȱΔΣΑΘ΅ȱqueȱdecíaȱHipócrates.ȱPeroȱunȱAlmaȱnoȱ puedeȱ leerȱenȱsíȱmismaȱmásȱqueȱ loȱqueȱseȱ leȱ representaȱdistintamente,ȱnoȱsabríaȱ desplegarȱdeȱunaȱvezȱtodosȱsusȱreplieguesȱporqueȱseȱextiendenȱalȱinfinito.17ȱ ȱ 62ȱ ȱ Porȱ tanto,ȱaunqueȱcadaȱMónadaȱcreadaȱ representaȱalȱuniversoȱentero,ȱ representaȱ másȱdistintamenteȱelȱcuerpoȱqueȱleȱafectaȱparticularmente,ȱyȱdelȱcualȱconstituyeȱlaȱ Entelequia.ȱYȱcomoȱesteȱcuerpoȱexpresaȱtodoȱelȱuniversoȱporȱlaȱconexiónȱdeȱtodaȱlaȱ materiaȱenȱloȱlleno,ȱelȱAlmaȱrepresenta,ȱporȱconsiguiente,ȱtodoȱelȱuniversoȱalȱrepreȬ sentarȱalȱcuerpoȱqueȱleȱperteneceȱdeȱunaȱmaneraȱparticular.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ400).ȱ ȱ 63ȱ ȱ ElȱcuerpoȱqueȱperteneceȱaȱunaȱMónada,ȱlaȱcualȱesȱsuȱEntelequiaȱoȱAlma,ȱconstituyeȱ conȱlaȱEntelequiaȱloȱqueȱpuedeȱserȱllamadoȱunȱviviente,ȱyȱconȱelȱAlmaȱloȱqueȱseȱllaȬ maȱunȱAnimal.ȱAhoraȱbien,ȱelȱcuerpoȱdeȱunȱvivienteȱoȱdeȱunȱAnimalȱesȱenȱtodosȱlosȱ casosȱorgánico,ȱpuesȱsiendoȱtodaȱMónadaȱunȱespejoȱdelȱuniverso,ȱaȱsuȱmodo,ȱyȱesȬ tandoȱ reguladoȱ elȱuniversoȱdentroȱdeȱunȱ ordenȱperfecto,ȱ esȱ necesarioȱ queȱ hayaȱ tambiénȱunȱordenȱenȱelȱrepresentante,ȱesȱdecir,ȱenȱlasȱpercepcionesȱdelȱalma,ȱy,ȱporȱ consecuencia,ȱenȱelȱcuerpo,ȱsegúnȱelȱcualȱelȱuniversoȱesȱrepresentado.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ403).ȱ ȱ 64ȱ ȱ PorȱtantoȱcadaȱcuerpoȱorgánicoȱdeȱunȱvivienteȱesȱunaȱEspecieȱdeȱMáquinaȱdivinaȱoȱ deȱAutómataȱNatural,ȱqueȱsobrepasaȱinfinitamenteȱaȱtodosȱlosȱAutómatasȱartificiaȬ les.ȱPorqueȱunaȱmáquinaȱhechaȱporȱelȱarteȱdelȱhombre,ȱnoȱesȱMáquinaȱenȱcadaȱunaȱ deȱsusȱpartes.ȱPorȱejemplo:ȱelȱdienteȱdeȱunaȱruedaȱdeȱhierroȱtieneȱpartesȱoȱfragmenȬ 17Todoȱestáȱlleno,ȱnoȱhayȱunȱhiatoȱenȱlaȱserieȱdeȱcriaturas.ȱSiȱloȱhubieraȱnoȱseȱadvertiríaȱlaȱrazónȱsufiȬ cienteȱdeȱqueȱDiosȱhubieraȱsaltadoȱdeȱunaȱcriaturaȱaȱlaȱotra.ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ18 / tos,ȱqueȱnoȱsonȱparaȱnosotrosȱnadaȱartificialȱyȱnoȱtienenȱnadaȱqueȱindiqueȱaȱlaȱmáȬ quinaȱenȱrelaciónȱalȱusoȱalȱqueȱlaȱruedaȱestáȱdestinada.ȱPeroȱlasȱMáquinasȱdeȱlaȱNaȬ turaleza,ȱesȱdecir,ȱ losȱcuerposȱvivos,ȱson,ȱsinȱembargo,ȱMáquinasȱenȱsusȱmenoresȱ partesȱhastaȱelȱinfinito.ȱEstoȱesȱloȱqueȱconstituyeȱlaȱdiferenciaȱentreȱlaȱNaturalezaȱyȱ elȱArte,ȱesȱdecir,ȱentreȱelȱarteȱDivinoȱyȱelȱNuestro.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ134,ȱ146,ȱ194,ȱ483).ȱ ȱ 65ȱ ȱ YȱelȱAutorȱdeȱlaȱNaturalezaȱhaȱpodidoȱllevarȱaȱcaboȱesteȱartificioȱdivinoȱeȱinfinitaȬ menteȱmaravilloso,ȱporqueȱ cadaȱporciónȱdeȱ laȱmateriaȱnoȱ esȱ solamenteȱdivisibleȱ hastaȱelȱinfinito,ȱcomoȱreconocieronȱlosȱantiguos,ȱsinoȱqueȱinclusoȱcadaȱunaȱdeȱlasȱ partesȱestáȱsubdivididaȱactualmenteȱyȱsinȱfinȱenȱpartes,ȱcadaȱunaȱdeȱlasȱcualesȱtieneȱ suȱpropioȱmovimiento;ȱdeȱotraȱmaneraȱseriaȱimposibleȱqueȱcadaȱporciónȱdeȱlaȱmaȬ teriaȱpudieraȱexpresarȱtodoȱelȱuniverso.ȱ (Preliminares,ȱ§ȱ70.ȱTeodicea,ȱ§ȱ195).ȱ ȱ 66ȱ ȱ PorȱdondeȱseȱveȱqueȱhayȱunȱMundoȱdeȱcriaturas,ȱdeȱVivientes,ȱdeȱAnimales,ȱdeȱEnȬ telequias,ȱdeȱAlmasȱenȱlaȱmásȱpequeñaȱporciónȱdeȱlaȱmateria.ȱ ȱ 67ȱ ȱ Cadaȱporciónȱdeȱlaȱmateriaȱpuedeȱserȱconcebidaȱcomoȱunȱjardínȱllenoȱdeȱplantas;ȱyȱ comoȱunȱestanqueȱllenoȱdeȱpeces.ȱPeroȱcadaȱramoȱdeȱlaȱplanta,ȱcadaȱmiembroȱdelȱ animal,ȱcadaȱgotaȱdeȱsusȱhumoresȱes,ȱaȱsuȱvez,ȱunȱjardínȱoȱunȱestanqueȱsemejante.ȱ ȱ 68ȱ ȱ Yȱaunqueȱlaȱtierraȱyȱelȱaireȱinterpuestosȱentreȱlasȱplantasȱdelȱjardín,ȱoȱelȱaguaȱinterȬ puestaȱentreȱlosȱpecesȱdelȱestanqueȱnoȱseanȱniȱplantaȱniȱpez,ȱcontienen,ȱsinȱembarȬ go,ȱpecesȱyȱplantas,ȱ aunqueȱ frecuentementeȱ seanȱdeȱunaȱ sutilidadȱ imperceptibleȱ paraȱnosotros.ȱ ȱ 69ȱ ȱ Porȱtanto,ȱnoȱhayȱnadaȱdeȱ inculto,ȱdeȱestérilȱoȱdeȱmuertoȱenȱelȱuniverso,ȱnadaȱdeȱ caos,ȱnadaȱdeȱconfusiones,ȱsinoȱsóloȱaparienciaȱdeȱellos;ȱpocoȱmásȱoȱmenosȱcomoȱ pareceríaȱenȱunȱestanqueȱaȱunaȱciertaȱdistanciaȱdesdeȱlaȱcualȱseȱveríaȱunȱmovimienȬ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ19 / toȱconfusoȱyȱunȱhormigueo,ȱporȱdecirloȱasí,ȱdeȱlosȱpecesȱdelȱestanque,ȱsinȱdiscernirȱ losȱpecesȱmismos.ȱ ȱ 70ȱ ȱ PorȱestoȱseȱveȱqueȱcadaȱcuerpoȱvivienteȱtieneȱunaȱEntelequiaȱdominanteȱqueȱesȱelȱ AlmaȱdelȱAnimal;ȱperoȱlosȱmiembrosȱdeȱesteȱcuerpoȱvivienteȱestánȱllenosȱdeȱotrosȱ vivientes,ȱplantas,ȱanimales,ȱcadaȱunoȱdeȱlosȱcualesȱtiene,ȱaȱsuȱvez,ȱsuȱEntelequiaȱoȱ suȱalmaȱdominante.ȱ ȱ 71ȱ ȱ Peroȱnoȱ esȱnecesarioȱ imaginar,ȱ conȱ algunosȱqueȱhanȱ interpretadoȱmalȱmiȱpensaȬ miento,ȱqueȱcadaȱAlmaȱtieneȱunaȱmasaȱoȱporciónȱdeȱmateriaȱpropiaȱyȱasignadaȱaȱ ellaȱparaȱsiempre,ȱyȱqueȱella,ȱporȱconsecuencia,ȱposeeȱotrosȱvivientesȱinferioresȱdesȬ tinadosȱsiempreȱaȱsuȱservicio.ȱPorqueȱtodosȱlosȱcuerposȱestánȱenȱunȱflujoȱperpetuoȱ comoȱlosȱríos;ȱyȱlasȱpartesȱentranȱyȱsalenȱenȱellosȱcontinuamente.ȱ ȱ 72ȱ ȱ Porȱtanto,ȱelȱalmaȱnoȱcambiaȱdeȱcuerpoȱsinoȱpocoȱaȱpocoȱyȱporȱgrados,ȱdeȱtalȱmaneȬ raȱqueȱnuncaȱseȱveȱdespojadaȱdeȱprontoȱdeȱtodosȱsusȱórganos;ȱyȱhayȱfrecuentemenȬ teȱmetamorfosisȱenȱ losȱanimales,ȱperoȱnuncaȱMetempsícosisȱniȱ transmigraciónȱdeȱ lasȱalmas;ȱnoȱhayȱtampocoȱAlmasȱseparadasȱporȱcompleto,ȱniȱGeniosȱsinȱcuerpo.ȱSóloȱ Diosȱestáȱenteramenteȱdesprovistoȱdeȱél.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ90,ȱ124).ȱ ȱ 73ȱ ȱ Tambiénȱesȱestoȱ loȱqueȱhaceȱqueȱnoȱhayaȱnuncaȱniȱgeneraciónȱentera,ȱniȱmuerteȱ perfecta,ȱenȱelȱsentidoȱrigurosoȱdeȱlaȱpalabra,ȱqueȱconsisteȱenȱlaȱseparaciónȱdelȱalȬ ma.ȱLoȱqueȱllamamosȱgeneracionesȱsonȱdesarrollosȱyȱacrecentamientos,ȱasíȱcomoȱloȱ queȱllamamosȱmuertesȱsonȱEnvolvimientosȱyȱDisminuciones.ȱ ȱ 74ȱ ȱ LosȱFilósofosȱhanȱestadoȱsiempreȱmuyȱapuradosȱenȱloȱqueȱrespectaȱalȱorigenȱdeȱlasȱ Formas,ȱEntelequias,ȱoȱAlmas,ȱperoȱhoy,ȱdesdeȱqueȱseȱhaȱdescubierto,ȱmedianteȱinȬ vestigacionesȱexactasȱhechasȱsobreȱlasȱplantas,ȱlosȱinsectosȱyȱlosȱanimales,ȱqueȱlosȱ cuerposȱorgánicosȱdeȱlaȱnaturalezaȱnoȱsonȱproducidosȱnuncaȱporȱelȱcaosȱoȱlaȱputreȬ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ20 / facción,ȱsinoȱenȱtodosȱlosȱcasosȱporȱsemillas,ȱenȱlasȱcualesȱsinȱdudaȱhayȱalgunaȱpreȬ formación,ȱseȱhaȱ juzgadoȱqueȱnoȱsolamenteȱelȱcuerpoȱorgánicoȱestabaȱyaȱallíȱantesȱ deȱlaȱconcepción,ȱsinoȱinclusoȱunȱAlmaȱenȱesteȱcuerpoȱy,ȱenȱunaȱpalabra,ȱelȱanimalȱ mismo;ȱyȱqueȱporȱmedioȱdeȱlaȱconcepciónȱesteȱanimalȱsóloȱhaȱsidoȱpreparadoȱparaȱunaȱgranȱtransformaciónȱqueȱleȱconviertaȱenȱanimalȱdeȱotraȱespecie.ȱAlgoȱparecidoȱ aȱestoȱseȱve,ȱaparteȱ laȱgeneración,ȱcuandoȱ losȱgusanosȱseȱconviertenȱenȱmoscas,ȱyȱ cuandoȱlasȱlarvasȱseȱconviertenȱenȱmariposas.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ86,ȱ89,ȱ90,ȱ187,ȱ188,ȱ403,ȱ397).ȱ ȱ 75ȱ ȱ Losȱanimales,ȱalgunosȱdeȱ losȱcualesȱseȱvenȱelevadosȱalȱgradoȱdeȱ losȱmayoresȱaniȬ malesȱporȱmedioȱdeȱ laȱ concepción,ȱpuedenȱ serȱ llamadosȱ espermáticos;ȱperoȱ entreȱ ellos,ȱlosȱqueȱpermanecenȱenȱsuȱespecie,ȱesȱdecir,ȱlaȱmayorȱparte,ȱnacen,ȱseȱmultipliȬ canȱyȱsonȱdestruidosȱigualȱqueȱlosȱgrandesȱanimales,ȱyȱsóloȱhayȱunȱpequeñoȱnúmeȬ roȱdeȱElegidos,ȱqueȱpasanȱaȱunȱmásȱgrandeȱteatro.ȱ ȱ 76ȱ ȱ Peroȱestoȱnoȱeraȱsinoȱlaȱmitadȱdeȱlaȱverdad:ȱheȱ juzgado,ȱpues,ȱqueȱsiȱelȱanimalȱnoȱ comienzaȱnuncaȱnaturalmente,ȱtampocoȱterminaȱnuncaȱnaturalmente;ȱyȱqueȱnoȱsóȬ loȱnoȱhabráȱgeneración,ȱsinoȱtampocoȱdestrucciónȱentera,ȱniȱmuerteȱtomadaȱriguroȬ samente.ȱYȱesosȱrazonamientosȱhechosȱaȱposterioriȱyȱsacadosȱdeȱlasȱexperiencias,ȱseȱ compadecenȱperfectamenteȱconȱmisȱprincipiosȱdeducidosȱaȱprioriȱanteriormente.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ90).ȱ ȱ 77ȱ ȱ Seȱpuedeȱdecir,ȱporȱtanto,ȱqueȱnoȱsóloȱelȱAlmaȱ(espejoȱdeȱunȱuniversoȱindestructiȬ ble)ȱesȱindestructible,ȱsinoȱtambiénȱelȱanimalȱmismo,ȱaunqueȱsuȱMáquinaȱperezcaȱ frecuentementeȱenȱparteȱyȱabandoneȱoȱrecibaȱdespojosȱorgánicos.ȱ ȱ 78ȱ ȱ Estosȱprincipiosȱmeȱhanȱproporcionadoȱelȱmedioȱdeȱexplicarȱnaturalmenteȱlaȱuniónȱ oȱlaȱconformidadȱdelȱAlmaȱyȱdelȱcuerpoȱorgánico.ȱElȱAlmaȱsigueȱsusȱpropiasȱleyes,ȱ asíȱcomoȱelȱcuerpoȱlasȱsuyas;ȱyȱseȱencuentranȱenȱvirtudȱdeȱlaȱarmoníaȱpreestableciȬ daȱentreȱ todasȱ lasȱsubstancias,ȱpuestoȱqueȱ todasȱellasȱsonȱrepresentacionesȱdeȱunȱ mismoȱuniverso.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ340,ȱ352,ȱ353,ȱ358).ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ21 / ȱ 79ȱ ȱ Lasȱalmasȱactúanȱsegúnȱlasȱleyesȱdeȱlasȱcausasȱfinales,ȱporȱapeticiones,ȱfinesȱyȱmeȬ dios.ȱLosȱcuerposȱactúanȱsegúnȱlasȱleyesȱdeȱlasȱcausasȱeficientesȱoȱdeȱlosȱmovimienȬ tos.ȱYȱlosȱdosȱreinos,ȱelȱdeȱlasȱcausasȱeficientesȱyȱelȱdeȱlasȱcausasȱfinales,ȱsonȱarmóȬ nicosȱentreȱsí.ȱ ȱ 80ȱ ȱ DescartesȱhaȱreconocidoȱqueȱlasȱAlmasȱnoȱpuedenȱdarȱfuerzaȱaȱlosȱcuerpos,ȱporqueȱ hayȱsiempreȱ laȱmismaȱcantidadȱdeȱ fuerzaȱenȱ laȱmateria.ȱHaȱcreído,ȱsinȱembargo,ȱ queȱelȱalmaȱpodíaȱcambiarȱlaȱdirecciónȱdeȱlosȱcuerpos.ȱPeroȱestoȱeraȱporqueȱenȱsuȱ tiempoȱnoȱseȱconocíaȱlaȱleyȱdeȱlaȱnaturalezaȱqueȱexpresaȱlaȱconservaciónȱdeȱlaȱmisȬ maȱdirecciónȱ totalȱenȱ laȱmateria.ȱSiȱélȱseȱhubieraȱdadoȱcuentaȱhabríaȱcaídoȱenȱmiȱ SistemaȱdeȱlaȱArmoníaȱpreestablecida.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ32,ȱ59,ȱ60,ȱ61,ȱ62,ȱ66,ȱ345,ȱ346ȱyȱss.,ȱ354,ȱ355).ȱ ȱ 81ȱ ȱ EsteȱSistemaȱhaceȱqueȱ losȱcuerposȱactúenȱcomoȱsiȱ (porȱ imposible)ȱnoȱhubieraȱAlȬ mas;ȱyȱqueȱlasȱAlmasȱactúenȱcomoȱsiȱnoȱhubieraȱcuerpos;ȱyȱqueȱambosȱactúenȱcoȬ moȱsiȱelȱunoȱinfluyeraȱsobreȱelȱotro.ȱ ȱ 82ȱ ȱ EnȱcuantoȱaȱlosȱespíritusȱoȱAlma;ȱrazonable,ȱaunqueȱyoȱhalloȱqueȱenȱelȱfondoȱhayȱlaȱ mismaȱcosaȱenȱ todosȱ losȱvivientesȱyȱanimales,ȱcomoȱacabamosȱdeȱdecirȱ (aȱ saber,ȱ queȱelȱAnimalȱyȱelȱAlmaȱnoȱcomienzanȱmásȱqueȱconȱelȱMundo,ȱyȱnoȱterminanȱmásȱ queȱconȱelȱMundo),ȱhay,ȱempero,ȱestoȱdeȱparticularȱenȱlosȱAnimalesȱracionales,ȱqueȱ susȱpequeñosȱAnimalesȱEspermáticos,ȱenȱ tantoȱqueȱsóloȱsonȱesto,ȱ tienenȱsóloȱAlȬ masȱordinariasȱoȱsensitivas;ȱperoȱdesdeȱelȱmomentoȱenȱqueȱellosȱsonȱelegidos,ȱporȱ decirloȱasí,ȱalcanzan,ȱporȱunaȱconcepciónȱactual,ȱlaȱnaturalezaȱhumana,ȱyȱsusȱalmasȱ sensitivasȱsonȱelevadasȱalȱgradoȱdeȱlaȱrazónȱyȱaȱlaȱprerrogativaȱdeȱlosȱEspíritus.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ91,ȱ397).ȱ ȱ 83ȱ ȱ Entreȱotrasȱdiferenciasȱqueȱhayȱentreȱ lasȱAlmasȱordinariasȱyȱ losȱEspíritus,ȱdeȱ lasȱ queȱyaȱheȱseñaladoȱunaȱparte,ȱhayȱtodavíaȱésta:ȱqueȱlasȱAlmasȱenȱgeneralȱsonȱespeȬ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ22 / josȱvivientesȱoȱ imágenesȱdelȱuniversoȱdeȱ lasȱcriaturas,ȱperoȱqueȱ losȱEspíritusȱson,ȱ además,ȱimágenesȱdeȱlaȱDivinidadȱmisma,ȱoȱdelȱpropioȱAutorȱdeȱlaȱnaturaleza;ȱcaȬ pacesȱdeȱconocerȱelȱSistemaȱdelȱuniversoȱyȱdeȱimitarȱalgoȱdeȱélȱmedianteȱmuestrasȱ arquitectónicas,ȱsiendoȱcadaȱEspírituȱcomoȱunaȱpequeñaȱdivinidadȱenȱsuȱdepartaȬ mento.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ117).ȱ ȱ 84ȱ ȱ EstoȱesȱloȱqueȱhaceȱqueȱlosȱEspíritusȱseanȱcapacesȱdeȱentrarȱenȱunaȱManeraȱdeȱSoȬ ciedadȱconȱDios,ȱyȱqueȱElȱesȱconȱrespectoȱaȱellos,ȱnoȱsolamenteȱloȱqueȱesȱunȱinvenȬ torȱconȱrelaciónȱaȱsuȱMáquinaȱ(comoȱloȱesȱDiosȱenȱrelaciónȱconȱlasȱotrasȱcriaturas),ȱ sinoȱtambiénȱloȱqueȱesȱunȱPríncipeȱconȱrespectoȱaȱsusȱsúbditos,ȱoȱunȱpadreȱconȱresȬ pectoȱaȱsusȱhijos.ȱ ȱ 85ȱ ȱ DeȱloȱcualȱesȱfácilȱconcluirȱqueȱelȱconjuntoȱdeȱtodosȱlosȱEspíritusȱdebeȱcomponerȱlaȱ CiudadȱdeȱDios,ȱesȱdecir,ȱelȱmásȱperfectoȱEstadoȱposibleȱbajoȱelȱmásȱperfectoȱdeȱlosȱ Monarcas.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ146.ȱResumen,ȱobj.ȱ2).ȱ ȱ 86ȱ ȱ EstaȱCiudadȱdeȱDios,ȱestaȱMonarquíaȱverdaderamenteȱuniversal,ȱesȱunȱMundoȱMoȬ ralȱdentroȱdelȱMundoȱNatural,ȱyȱloȱqueȱhayȱmásȱelevadoȱyȱmásȱdivinoȱenȱlasȱobrasȱ deȱDios;ȱyȱesȱenȱélȱdondeȱverdaderamenteȱseȱasientaȱlaȱgloriaȱdeȱDios,ȱpuestoȱqueȱ noȱlaȱhabríaȱsiȱsuȱgrandezaȱyȱsuȱbondadȱnoȱfueranȱconocidasȱyȱadmiradasȱporȱlosȱ espíritus;ȱtambiénȱenȱrelaciónȱaȱestaȱciudadȱdivinaȱtieneȱpropiamenteȱlaȱBondad,ȱenȱ tantoȱqueȱsuȱSabiduríaȱyȱsuȱPotenciaȱseȱmanifiestanȱporȱtodasȱlasȱpartes.ȱ ȱ 87ȱ ȱ DelȱmismoȱmodoȱqueȱhemosȱestablecidoȱanteriormenteȱunaȱArmoníaȱperfectaȱenȬ treȱ losȱdosȱReinosȱNaturales,ȱelȱdeȱ lasȱcausasȱEficientesȱyȱelȱdeȱ lasȱcausasȱFinales,ȱ debemosȱseñalarȱaquíȱaúnȱotraȱarmoníaȱentreȱelȱreinoȱFísicoȱdeȱlaȱNaturalezaȱyȱelȱ reinoȱMoralȱdeȱ laȱGracia,ȱesȱdecir,ȱentreȱDiosȱconsideradoȱcomoȱArquitectoȱdeȱ laȱ Máquinaȱdelȱuniverso,ȱyȱDiosȱconsideradoȱcomoȱMonarcaȱdeȱ laȱciudadȱdivinaȱdeȱ losȱEspíritus.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ62,ȱ74,ȱ118,ȱ248,ȱ112,ȱ130,ȱ247).ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ23 / ȱ 88ȱ ȱ EstaȱArmoníaȱhaceȱqueȱlasȱcosasȱconduzcanȱaȱlaȱGraciaȱporȱlosȱcaminosȱmismosȱdeȱ laȱnaturaleza,ȱyȱqueȱesteȱglobo,ȱporȱejemplo,ȱdebeȱserȱdestruidoȱyȱreparadoȱporȱlasȱ víasȱnaturalesȱenȱ losȱmomentosȱenȱqueȱ loȱexijaȱelȱgobiernoȱdeȱ losȱEspíritus,ȱparaȱ castigoȱdeȱlosȱunosȱyȱrecompensaȱdeȱlosȱotros.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ18ȱyȱss.ȱ110,ȱ244,ȱ245,ȱ340).ȱ ȱ 89ȱ ȱ SeȱpuedeȱdecirȱtambiénȱqueȱDios,ȱcomoȱArquitecto,ȱsatisfaceȱenȱtodoȱaȱDios,ȱcomoȱ Legislador,ȱ yȱ que,ȱporȱ tanto,ȱ losȱpecadosȱdebenȱ llevarȱ consigoȱ suȱ castigoȱporȱ elȱ ordenȱdeȱlaȱnaturaleza;ȱyȱenȱvirtudȱdeȱlaȱmismaȱestructuraȱmecánicaȱdeȱlasȱcosas;ȱyȱ queȱasimismoȱlasȱbuenasȱaccionesȱobtendránȱsusȱrecompensasȱporȱcaminosȱmecáȬ nicosȱenȱrelaciónȱaȱlosȱcuerpos,ȱaunqueȱestoȱnoȱpuedaȱniȱdebaȱsucederȱsiempreȱenȱ elȱmomento.18ȱ ȱ 90ȱ ȱ Enȱfin,ȱbajoȱesteȱgobiernoȱperfectoȱnoȱhabráȱningunaȱbuenaȱAcciónȱsinȱrecompensa,ȱ niȱningunaȱmalaȱsinȱcastigo;ȱyȱtodoȱdebeȱrevertirȱenȱelȱbienȱdeȱlosȱbuenos,ȱesȱdecir,ȱ deȱaquellosȱqueȱnoȱseȱhallanȱdescontentosȱenȱesteȱgranȱEstado,ȱdeȱlosȱqueȱconfíanȱ enȱlaȱprovidencia,ȱdespuésȱdeȱhaberȱcumplidoȱsuȱdeber,ȱyȱqueȱamanȱeȱimitanȱcomoȱ esȱdebidoȱalȱAutorȱdeȱtodoȱbien,ȱgozandoȱconȱlaȱconsideraciónȱdeȱsusȱperfeccionesȱ segúnȱlaȱnaturalezaȱdelȱpuroȱamorȱverdadero,ȱqueȱnosȱhaceȱgozarȱconȱlaȱfelicidadȱdeȱ loȱqueȱseȱama.ȱEstoȱesȱloȱqueȱhaceȱqueȱlasȱpersonasȱsabiasȱyȱvirtuosasȱtrabajenȱenȱ todoȱloȱqueȱpareceȱconformeȱconȱlaȱvoluntadȱpresuntaȱoȱantecedenteȱdeȱDios;ȱyȱqueȱ seȱcontenten,ȱsinȱembargo,ȱconȱloȱqueȱDiosȱhaceȱllegarȱefectivamenteȱporȱsuȱsecretaȱ voluntadȱconsecuenteȱoȱdecisiva;ȱreconociendoȱque,ȱsiȱnosotrosȱpudiéramosȱentenȬ derȱsuficientementeȱelȱordenȱdelȱuniverso,ȱhallaríamosȱqueȱsobrepasaȱlosȱdeseosȱdeȱ losȱmásȱsabios,ȱyȱqueȱesȱimposibleȱhacerleȱmejorȱdeȱloȱqueȱes,ȱnoȱsóloȱparaȱelȱtodoȱ enȱgeneral,ȱsinoȱinclusoȱparaȱnosotrosȱmismosȱenȱparticular,ȱsíȱnosȱsometemosȱcoȬ moȱesȱdebidoȱalȱAutorȱdeȱtodo,ȱnoȱsóloȱcomoȱelȱArquitectoȱyȱaȱlaȱcausaȱeficienteȱdeȱ nuestroȱser,ȱsinoȱtambiénȱcomoȱaȱnuestroȱMaestroȱyȱaȱlaȱcausaȱFinalȱqueȱdebeȱconsȬ tituirȱelȱobjetoȱenteroȱdeȱnuestraȱvoluntad,ȱyȱelȱúnicoȱqueȱpuedeȱhacerȱnuestraȱfeliȬ18ȱHabiendoȱelegidoȱDiosȱesteȱmundoȱentreȱunaȱinfinidadȱdeȱposibles,ȱesȱésteȱelȱmejorȱdeȱtodos,ȱdeȱ dondeȱderivaȱelȱoptimismoȱdeȱLeibniz.ȱTodoȱtiendeȱenȱélȱaȱloȱmejor,ȱyȱloȱmaloȱoȱloȱinjustoȱnoȱesȱsinoȱ unȱpasoȱparaȱlaȱconsecuciónȱdeȱalgoȱmejor.ȱ www.philosophia.cl / Escuela de Filosofía Universidad ARCIS /ȱ24 / cidad.ȱ (Teodicea,ȱ§ȱ278;ȱPrefacio).ȱ ȱ
Compartir