Baixe o app para aproveitar ainda mais
Prévia do material em texto
Neurologia e Neurocirurgia na Arte Neurology and Neurosurgery in Arts Sebastião Gusmão Prefácio/Foreword: M.G. Yasargil 1 A rt and medicine have followed parallel paths throughout history. The Age of Pericles (490 – 429 BC) gave rise to Fidias (490 – 431 BC), one of the main sculptors and artists at the apex of Greek classicism, as well as Hippocrates (c. 460 – 375 BC), who took medicine out of the temples by replacing supernatural explanations of diseases by natural mechanisms. From the Classical and Late Antique period to the 15th century, art did not represent the real world or human emotions. This period could also be characterized by the stagnation of medicine. In the 14th and 15th centuries, the Renaissance resurrected both art and medicine. Modern medicine was born in 1534 with the publication of De Humanis Corporis Fabrica by Vesalius (1514 – 1564) (Vesalius A, 1543). But equally, or even more important than Vesalius’ monumental text, were the illustrations made at Titian’s A arte e a medicina apresentam caminhos paralelos ao longo da História. Assim, o Século de Péricles (490 – 429 a.C.) deu origem a Fídias (490 – 431 a.C.), escultor e artista culminante do classicismo grego, e a Hipócrates (c. 460 – 375 a.C.), que tirou a medicina dos templos ao substituir as explicações sobrenaturais da doença por mecanismos naturais. Da Antiguidade Clássica ao século XV, a arte não representou o mundo real nem as emoções humanas. Este período caracterizou-se também pela estagnação da medicina. Nos séculos XIV e XV o Renascimento fez ressurgir tanto a arte quanto a medicina. A moderna medicina nasce em 1534, com a publicação do De Humanis Corporis Fabrica de Vesalius (1514 – 1564) (Vesalius A, 1543). Mas, tão ou mais importante que o texto de Vesalius dessa monumental obra é a ilustração, realizada no ateliê de 2 at el ie r e sp ec ia lly b y hi s di sc ip le v an C al ca r. Th er ef or e, m od er n m ed ic in e w as in p ar t g en er at ed a t t he s tu di o of a R en ai ss an ce p ai nt er (C us hi ng H , 1 94 3) . Th e hu m an b od y ha s al w ay s be en o ne o f t he m os t fu nd am en ta l t he m es fo r a ll ex pr es si on s of a rt an d m ed ic al fa ct s ha ve b ee n un av oi da bl y re pr es en te d in a rti st ic la ng ua ge . D is ea se , w al ki ng s id e by s id e w ith h um an hi st or y, h as b ee n fre qu en tly ta rg et ed a s a su bj ec t b y ar t. O bv io us m al fo rm at io ns c an a pp ea r i n w or ks o f a rt, b ut al so s ub tle e xp re ss io ns o f d is ea se c an b e id en tif ie d in cl as si ca l s tu di es . S ig ns o f l es io ns o f t he n er vo us s ys te m , e sp ec ia lly pa ra ly se s, a tro ph ie s an d po st ur e al te ra tio ns , h av e be en po rtr ay ed in th e ar ts , e sp ec ia lly in p ai nt in g an d sc ul pt ur e. Th e an at om y of th e hu m an b od y an d es pe ci al ly th e br ai n, w as o f g re at in te re st to R en ai ss an ce p ai nt er s. W e st ud ie d Ti ci an o, p rin ci pa lm en te p or s eu d is cí pu lo C al ca r. P or ta nt o a m od er na m ed ic in a fo i e m p ar te g er ad a no a te liê d e um pi nt or re na sc en tis ta (C us hi ng H , 1 94 3) . O c or po h um an o se m pr e fo i u m d os te m as m ai s fu nd am en ta is p ar a to da s as fo rm as d e ar te s e fa to s m éd ic os in ev ita ve lm en te s ão a í r ep re se nt ad os e m lin gu ag em a rtí st ic a. A d oe nç a, p re se nç a co ns ta nt e na hi st ór ia h um an a, é fr eq üe nt em en te o d el ib er ad o ob je to d a ar te . M al fo rm aç õe s ób vi as p od em a pa re ce r n a ob ra d e ar te , m as ta m bé m s ut is e xp re ss õe s da d oe nç a po de m s er id en tif ic ad as n os tr ab al ho s cl ás si co s. M an ife st aç õe s de le sõ es d o si st em a ne rv os o, c om o pa ra lis ia s, a tro fia s e al te ra çõ es d e po st ur a sã o re tra ta da s na s ar te s, e m e sp ec ia l n as p in tu ra s e es cu ltu ra s. A an at om ia d o co rp o hu m an o e es pe ci al m en te o c ér eb ro fo i d e gr an de in te re ss e do s pi nt or es re na sc en tis ta s. 3 th e co nn ec tio ns b et w ee n ne ur ol og y, n eu ro su rg er y an d ar t, fo cu se d on p ai nt in g an d sc ul pt ur e. Am er ic an P re -H isp an ic A rt M oc hi ca n Ar t P ai nt in gs a nd s ta tu es w er e us ed in s or ce ry b y pr e- hi st or ic al a nd m or e pr im iti ve c ul tu re s w ith th e pu rp os e of p ro te ct io n ag ai ns t s up er na tu ra l p ow er s th at w er e co ns id er ed a s re al a s th e fo rc es o f n at ur e. Th e M oc hi ca n ci vi liz at io n, w hi ch g re w in th e M oc he riv er v al le y, a lo ng th e no rt he rn c oa st o f P er u, re ac he d its a po ge e at th e be gi nn in g of th e C hr is tia n er a. It w as th e pr ed ec es so r o f t he In ca n ci vi liz at io n an d w as th e cl as si ca l m at er ia liz at io n of th e ol d P er uv ia n cu ltu re . Es tu da m os a s re la çõ es e nt re n eu ro lo gi a, n eu ro ci ru rg ia e ar te , c om e nf oq ue n a pi nt ur a e es cu ltu ra . Ar te A m er ic an a Pr é- H isp ân ic a Ar te M oc hi ca N as c ul tu ra s pr é- hi st ór ic as e m ai s pr im iti va s, p in tu ra se es tá tu as s ão u sa da s em tr ab al ho s de m ag ia p ar a pr ot eg er c on tra o ut ro s po de re s so br en at ur ai s qu e er am tã o re ai s qu an to a s fo rç as d a na tu re za . A c iv iliz aç ão , d es en vo lv id a no v al e do ri o M oc he , co st a no rte d o P er u, a tin gi u se u ap og eu n o in íc io da e ra c ris tã e é p re de ce ss or a da c ul tu ra in ca ic a e m at er ia liz aç ão c lá ss ic a da a nt ig a cu ltu ra p er ua na . D ei xo u- no s, a tra vé s da a rte d e se us o le iro s, im ag en s do 4 Th ro ug h th e ar t o f t he ir po tte rs , t he y le ft us im ag es o f th ei r d ai ly li ve s w ith c ol or a nd re al is m . A lo ng w ith th e hi st or y of th ei r l iv es , t he y ha ve le ft im ag es in p ot te ry , a tr ue d es cr ip tio n of th ei r d is ea se s an d m ed ic al pr oc ed ur es . S ev er al p ie ce s sh ow th e pe rip he ric fa ci al pa ra ly si s de sc rib ed b y C ha rle s B el l ( 17 74 – 1 84 2) in 18 29 . T hr ee o f t he m a re m os t s ig ni fic an t. Th e fir st is an e xp re ss iv e P er uv ia n ja r, th e to p of w hi ch d is pl ay s a fa ce s ug ge st in g m ov em en ts o f t he le ft si de in di ca te d by th e cl os ed e ye , f ac ia l f ur ro w s, a nd d ev ia tio n of th e la bi al c om m is su re to th is s id e. O n th e op po si te s id e, th e ey el id s ar e no t o cc lu de d (F ig . 1 a) (W el ls C , 1 96 5) . T he se co nd ja r ( M us eo A rq ue ol óg ic o R af ae l L ar co -H er re ra , Li m a) il lu st ra te s a rig ht fa ci al p ar al ys is (F ig . 1 b) a nd th e th ird (M us eo N ac io na l d e A rq ue ol og ia , A nt ro po lo gi a e H is to ria d e P er ú, L im a) s ho w s le ft fa ci al p ar al ys is co tid ia no d e su as v id as d e in ig ua lá ve l c ol or id o e re al is m o. A lé m d a hi st ór ia d e su as v id as , d ei xa ra m u m a ve rd ad ei ra cr ôn ic a em im ag en s de c er âm ic a de s ua s do en ça s e pr oc ed im en to s m éd ic os . V ár ia s de st as p eç as m os tra m pa ra lis ia fa ci al p er ifé ric a, d es cr ita p or C ha rle s B el l ( 17 74 – 18 42 ), em 1 82 9. T rê s de st as s ão m ai s si gn ifi ca tiv as . A pr im ei ra é u m e xp re ss iv o va so p er ua no , e m c uj a pa rte su pe rio r s e vê u m a fa ce c om s in ai s de m ov im en to d o la do e sq ue rd o, in di ca nd o fe ch am en to d o ol ho , m ar ca d os su lc os fa ci ai s e de sv io d a co m is su ra la bi al p ar a es te la do , en qu an to q ue d o la do d ire ito a s pá lp eb ra s nã o es tã o oc lu íd as (F ig . 1 a) (W el ls C , 1 96 5) . A s eg un da (M us eo A rq ue ol óg ic o R af ae l L ar co -H er re ra , L im a) e vi de nc ia u m in di ví du o co m p ar al is ia fa ci al d ire ita (F ig . 1 b) e a te rc ei ra (M us eo N ac io na l d e A rq ue ol og ia , A nt ro po lo gi a e H is to ria de P er ú, L im a) m os tra p ar al is ia fa ci al e sq ue rd a as so ci ad a 5 as so ci et ed w ith b lin dn es s w hi ch w as p ro ba bl y ca us ed by k er at iti s (F ig . 1 c) (C an al is R F, C in o L, 2 00 3) . Al th ou gh n eu ro su rg er y is a s pe ci al ty o f t he 2 0t h ce nt ur y, tre pa na tio ns (i nt en tio na l o pe ni ng o f t he s ku ll) ha ve b ee n pe rfo rm ed s in ce th e Eu ra si an N eo lit hi c pe rio d an d al so in pr e- C ol om bi an A m er ic a, m os tly b y th e In ca n Pe ru . A b ro nz e Pe ru vi an tu m i ( M us eu m fu r V ol ke rk un de , H am bu rg ), an ci en t ce re m on ia l i ns tru m en t u se d in s ac rif ic es a nd s ur ge ry , in di ca te s cl ea rly it s pu rp os e by th e pl as tic re pr es en ta tio n of th e ha nd le ti p: tr ep an at io ns (F ig . 2 ). Th e In ca s fro m P er u w er e ex pe rts in th is k in d of o pe ra tio n. A na ly se s of th e sk ul ls of o pe ra te d su bj ec ts p ro ve d th at th ey g en er al ly s ur vi ve d. Th e pu rp os e of th e tre pa na tio n se em ed to b e th e tre at m en t of d is ea se (e pi le ps y, m ad ne ss ) b y al lo w in g th e m al ig na nt sp iri t t o le av e th e bo dy th ro ug h th e or ific e op en ed in th e he ad (D ril l P , 1 86 6; H or sl ey V , 1 88 7) . a ce gu ei ra , p ro va ve lm en te c on se qü en te a q ue ra tit e (F ig . 1 c) (C an al is R F, C in o L, 2 00 3) . A pe sa r d a ne ur oc iru rg ia s er u m a es pe ci al id ad e do sé cu lo X X, tr ep an aç õe s (a be rtu ra in te nc io na l d o cr ân io ) fo ra m re al iz ad asd es de o p er ío do n eo lít ic o eu ra si át ic o e na A m ér ic a pr é- co lo m bi an a, p rin ci pa lm en te n o P er u in ca ic o. U m tu m i e m b ro nz e (M us eu m fu r V ol ke rk un de , H am bu rg ), an tig o in st ru m en to c er im on ia l u sa do e m s ac rif íc io s e ci ru rg ia s, m os tra c la ra m en te , p el a re pr es en ta çã o pl ás tic a na p on ta d o ca bo , o fi m a q ue s e de st in av a: fa ze r tre pa na çõ es (F ig . 2 ). O s in ca s, d o P er u, e ra m p er ito s ne st e tip o de o pe ra çã o. O e st ud o do s cr ân io s en co nt ra do s pr ov a qu e os o pe ra do s ge ra lm en te s ob re vi vi am . S up õe -s e qu e o ob je tiv o er a tra ta r a d oe nç a (e pi le ps ia , l ou cu ra ), pe rm iti nd o qu e o es pí rit o m al ig no s aí ss e do c or po p el o or ifíc io a be rto na c ab eç a (D ril l P , 1 86 6, H or sl ey V , 1 88 7) . 6 M es o- Am er ic an A rt A rt of th e pr e- H is pa ni c cu ltu re s of M es oa m er ic a or C en tra l A m er ic a, w he re th e O lm ec , M ai a an d A zt ec cu ltu re s flo ur is he d, s ho w ed fo ur re pr es en ta tio ns o f pe rip he ric fa ci al p ar al ys is w hi ch w er e fo un d in M ex ic o (M at os -M oc te zu m a E, 1 97 0) . Th e fir st it em o f p ot te ry is a m ud h ea d fro m th e U pp er P re -C la ss ic al p er io d (5 00 B C ; D r. R es ni ko f co lle ct io n) . I t e xh ib its a ri gh t p er ip he ra l f ac ia l p ar al ys is a s in di ca te d by th e de vi at io n of th e m ou th a nd n os e to w ar d th e le ft si de (F ig . 3 ). Th e se co nd p ie ce is a fa ce s cu lp te d on a s to ne b lo ck fr om th e C la ss ic al p er io d (4 50 – 6 50 A .D ) a nd fo un d in T eo tih ua ca n, c ap ita l o f t he M ay an em pi re . I t i s a sc he m at ic o r c ar ic at ur al re pr es en ta tio n of a fa ce . T he le ft ey e is c lo se d an d th e m ou th re m ar ka bl y de vi at ed to th e le ft in di ca tin g rig ht p er ip he ra l f ac ia l Ar te M es oa m er ic an a N a ar te d as c ul tu ra s pr é- hi sp ân ic as d a M es oa m ér ic a ou A m ér ic a C en tra l, on de fl or es ce ra m a s cu ltu ra s O lm ec a, M ai a e A st ec a, e xi st em q ua tro re pr es en ta çõ es d e pa ra lis ia fa ci al p er ifé ric a, e nc on tra da s no M éx ic o (M at os - M oc te zu m a E, 1 97 0) . A p rim ei ra tr at a- se d e ca be ça d e ba rro d o P er ío do P ré -c lá ss ic o S up er io r ( 50 0 a. C .; D r. R es ni ko f c ol le ct io n) . R ep re se nt a pa ra lis ia fa ci al p er ifé ric a di re ita , c om o in di ca da o de sv io d a bo ca e d o na riz p ar a o la do e sq ue rd o (F ig . 3 ). A s eg un da é u m a fa ce e sc ul pi da e m b lo co d e pe dr a do P er ío do C lá ss ic o (4 50 – 6 50 d .C ), en co nt ra da em T eo tih ua cá n, c ap ita l d o im pé rio M ai a. T ra ta -s e de re pr es en ta çã o es qu em át ic a ou c ar ic at ur es ca d e um a fa ce . O o lh o es qu er do c er ra do e a b oc a m ar ca da m en te de sv ia da p ar a a es qu er da , i nd ic a pa ra lis ia fa ci al p er ifé ric a 7 pa ra ly si s (F ig . 4 ). Th e th ird re pr es en ta tio n sh ow s tw o m ud h ea ds fr om th e P os t- C la ss ic al p er io d (9 00 – 1 20 0 A D ) f ro m C ul hu ac an (R ob er to d e la M az a co lle ct io n) . B ot h fa ce s re pr es en t r ig ht fa ci al p ar al ys is . T he n or m al ex pr es si on s of th e fa ce a re c le ar ly s ee n on th e le ft si de an d th e no se d ev ia tio n to th e sa m e si de . T he m ou th is m or e de vi at ed to th e rig ht . T hi s w as p ro ba bl y du e to th e la ck o f s pa ce fo r t he a rt is t t o ex pr es s al l t he ch ar ac te ris tic s ob se rv ed in th e pa tie nt (F ig . 5 ). Th e fo ur th re pr es en ta tio n is a s cu lp te d fa ce fo un d in V er ac ru z fro m th e C la ss ic al P er io d (4 50 – 6 50 A D ) ( M us eo N ac io na l de A nt ro po lo gi a, M ex ic o) . I t a ls o re pr es en ts a ri gh t fa ci al p ar al ys is , n ot ed b y th e oc cl us io n of th e le ft ey e an d de vi at io n of th e no se a nd m ou th to th e le ft. T hi s sc ul pt ur e al so in di ca te s pa ra ly si s of th e rig ht h yp og lo ss al ne rv e (F ig . 6 ) ( M at os -M oc te zu m a E, 1 97 0) . di re ita (F ig . 4 ). A te rc ei ra re pr es en ta çã o co ns tit ui d ua s ca be ça s de b ar ro d o P er ío do P ós -c lá ss ic o (9 00 – 1 20 0 d. C ), pr oc ed en te s de C ul hu acán (C ol eç ão R ob er to d e la M az a) . A m ba s ev id en ci am p ar al is ia fa ci al d ire ita , j á qu e as p re ga s da fa ce s e vê m c la ra m en te d o la do e sq ue rd o, as si m c om o o de sv io d o na riz p ar a o m es m o la do . A bo ca e st á m ai s de sv ia da p ar a a di re ita , p ro va ve lm en te po r f al ta d e es pa ço p ar a qu e o ar tis ta e xp re ss as se to da s as c ar ac te rís tic as q ue v iu n o do en te (F ig . 5 ). A q ua rta re pr es en ta çã o é um ro st o es cu lp id o, p ro ce de nt e de Ve ra cr uz , d o P er ío do C lá ss ic o (4 50 – 6 50 d .C ) ( M us eo N ac io na l d e A nt ro po lo gi a, M ex ic o) . T ra ta -s e ta m bé m d e pa ra lis ia fa ci al d ire ita e vi de nc ia da p el a oc lu sã o do o lh o es qu er do e d es vi o do n ar iz e d a bo ca p ar a a es qu er da . O bs er va -s e ta m bé m n es ta e sc ul tu ra p ar al is ia d o ne rv o hi po gl os so d ire ito (F ig . 6 ) ( M at os -M oc te zu m a E, 1 97 0) . 8 Ar ch ai c An tiq ui ty M an fr om a rc ha ic a nt iq ui ty (E gy pt a nd M es op ot am ia ), ha d a m yt hi ca l c on ce pt io n of th e un iv er se . D is ea se s w er e ex pl ai ne d by s up er na tu ra l f or ce s an d ca us ed by s pi rit p os se ss io n. H ow ev er , s id e by s id e w ith th e m ed ic in e pr ac tic ed b y pr ie st s, a p ra ct ic al m ed ic in e w ith em pi ric b as is w as d ev el op ed in M es op ot am ia a nd E gy pt . S im ila rly , a lo ng si de re lig io us s cu lp tu re , a rc ha ic a rti st s cr ea te d pi ec es o f i nt en se re al is m . T w o of th es e pi ec es ex hi bi t m an ife st at io ns o f l es io n of th e ne rv ou s sy st em : t he M or tu ar y S te le o f t he p rie st R um a an d th e D yi ng L io ne ss (M cH en ry , 1 96 8; R ea de J , 1 99 1) . Th e Fu ne ra l s te le o f t he p rie st R um a (N y C ar ls be rg G ly pt ot he k, C op en ha ge n) , w hi ch w as c re at ed in th e 19 th E gy pt ia n dy na st y (1 58 0 – 13 50 B C ), is th e fir st An tig ui da de A rc ai ca N a an tig ui da de a rc ai ca (E gi to e M es op ot âm ia ), o ho m em ti nh a um a co nc ep çã o m íti ca d o un iv er so , se nd o as d oe nç as e xp lic ad as p or fo rç as s ob re na tu ra is e ca us ad as p or p os se ss ão p or e sp íri to s. E nt re ta nt o, a o la do da m ed ic in a pr at ic ad a pe lo s sa ce rd ot es , d es en vo lv eu - se , t an to n a M es op ot âm ia c om o no E gi to , u m a m ed ic in a pr át ic a co m b as es e m pí ric as . D a m es m a fo rm a, a o la do da e sc ul tu ra re lig io sa , o s ar tis ta s ar ca ic os re al iz ar am o br as de in te ns o re al is m o. D ua s ev id en ci am m an ife st aç õe s de le sã o do s is te m a ne rv os o: E st el a fu ne rá ria d o sa ce rd ot e R um a e Le oa m or re nd o (M cH en ry , 1 96 8; R ea de J , 1 99 1) . A E st el a fu ne rá ria d o sa ce rd ot e R um a (N y C ar ls be rg G ly pt ot he k, C op en ha ge n) , d a dé ci m a- no na d in as tia (1 58 0 – 13 50 a .C ) é a p rim ei ra re pr es en ta çã o co nh ec id a de 9 kn ow n re pr es en ta tio n of a n eu ro lo gi ca l d is ea se . I t s ho w s at ro ph y an d sh or te ni ng o f t he ri gh t l eg c au se d pr ob ab ly by p ol io m ye lit is . T he p rie st R um a, w ho is a cc om pa ni ed by h is w ife a nd s is te r, is s ho w n ap pr oa ch in g a sm al l t ab le co nt ai ni ng o ffe rin gs to th e go dd es s Is ht ar . H is s ho rte ne d an d at ro ph ic le g sh ow s an e qu in e fo ot . D ur in g th e ce re m on y, h e ho ld s a ca ne p re ss ed b et w ee n hi s ar m a nd bo dy (F ig . 7 ) ( M cH en ry L C , 1 96 9) . A rti st ic re pr es en ta tio ns o f A kh en at on (A m en op hi s IV ), P ha ra oh o f t he 1 8t h dy na st y of E gy pt (c . 1 36 0 – 13 43 B C ), gi ve h im a s tri ki ng ly b iz ar re a pp ea ra nc e, w ith an e lo ng at ed fa ce , s le nd er li m bs , a p ro tru di ng b el ly, w id e hi ps , a nd a n ov er al l p ea r- sh ap ed b od y (F ig . 8 ). It ha s be en s ug ge st ed th at th e P ha ra oh s uf fe re d fro m a pi tu ita ry tu m or . H ow ev er th e te nd en cy is to c on si de r t he se ch ar ac te ris tic s as a m ar k of th e A m ar na p er io d st yl e. do en ça n eu ro ló gi ca . M os tra a a tro fia e e nc ur ta m en to d a pe rn a di re ita , p ro va ve lm en te re su lta nt e de p ol io m ie lit e. O sa ce rd ot e R um a, a co m pa nh ad o des ua e sp os a e irm ã, é m os tra do a pr ox im an do -s e de u m a pe qu en a m es a po rta nd o of er en da s à de us a Is ta r. S ua p er na e nc ur ta da e at ro fia da m os tra a in da p é eq üi no . D ur an te a c er im ôn ia , el e po rta a b en ga la c om pr im id a pe lo b ra ço c on tra o c or po (F ig . 7 ) ( M cH en ry L C , 1 96 9) . A s re pr es en ta çõ es a rtí st ic as d e A kh en at on (A m en op hi s IV ), Fa ra ó da d ec im a- oi ta va d in as tia (c . 1 36 0 – 13 43 a .C .), o m os tra m c om e st ra nh a ap ar ên ci a, a fa ce a lo ng ad a, os m em br os d el ga do s, o a bd om e pr ot ru so , o q ua dr il la rg o, e o c on to rn o do c or po e m fo rm a de p êr a (F ig . 8 ). Fo i s ug er id o qu e o Fa ra ó so fre ria d e tu m or h ip of is ár io . En tre ta nt o, a te nd ên ci a é co ns id er ar e st as c ar ac te rís tic as co m o m ar ca s do e st ilo d o pe río do d e A m ar na . 10 Th e D yi ng li on es s (7 th c en tu ry B C ; B rit is h M us eu m ) is a n A ss yr ia n w or k of a rt in a la ba st er w hi ch o rig in al ly ca m e fro m th e P al ac e of A ss ur ba ni pa l I I a nd is c ur re nt ly in th e B rit is h M us eu m . T he li on es s is s ho w n w ou nd ed by a n ar ro w a t t he le ve l o f t he s pi na l c or d. A ng ry , i t d ra gs its p ar al yz ed re ar fe et (F ig . 9 ). Th e sc ul pt ur e di sp la ys gr ea t d ra m at iz at io n an d re qu ire d ex tra or di na ry s ki ll fo r i ts cr ea tio n. L io n hu nt in g w as a c om m on s po rt of A ss yr ia n ro ya lty a nd w as fr eq ue nt ly re pr es en te d in s cu lp tu re s (R ea de J , 1 99 1) . C la ss ic al A nt iq ui ty a nd M ed ie va l A ge Th e G re ek s fo rm ed th ei r c on ce pt th e id ea l b od y st ar tin g fro m th e re al h um an b od y, b ut a b od y pu rif ie d, N a ob ra d e ar te a ss íri a A le oa m or re nd o (7 th c en tu ry B C ; B rit is h M us eu m ), em re le vo d e al ab as tro , o rig in ár ia do P al ác io d e A ss ur ba ni pa l I I ( sé cu lo V II a. C ) e a tu al m en te no B rit is h M us eu m , a le oa , f er id a na m ed ul a es pi nh al p or um a fle ch a, e st á fu rio sa e a rr as ta nd o as p at as tr as ei ra s pa ra lis ad as (F ig . 9 ). A e sc ul tu ra a pr es en ta g ra nd e dr am at ic id ad e e po de r d e ob se rv aç ão , a lé m d e pe ríc ia na e xe cu çã o. A c aç a ao le ão e ra e sp or te h ab itu al d os so be ra no s as sí rio s, s en do fr eq üe nt em en te re pr es en ta da em e sc ul tu ra s (R ea de J , 1 99 1) . An tig ui da de C lá ss ic a e Id ad e M éd ia O s gr eg os c ria ra m o c on ce ito d o co rp o id ea l a p ar tir do c or po h um an o re al , m as u m c or po s ub lim ad o, u m 11 m od el o qu e na re al id ad e nu nc a po de ria s er m ai s do q ue su a im ag em im pe rfe ita , m or ta l. A cr ed ita ra m q ue a s m ai s el ev ad as a sp ira çõ es d o es pí rit o po de ria m s er e xp re ss as m a pe rfe iç ão d a fo rm a hu m an a ba se ad a na h ar m on ia e na p ro po rç ão ; n es sa h um an id ad e pe rfe ita e st á im pl íc ita a pe rfe iç ão d a or de m u ni ve rs al . A fi na lid ad e da a rte e ra c ria r fo rm as p er fe ita s do s ho m en s e do s de us es , e il us tra r o s te m as n ob re s qu e ex pr es sa va m o tr iu nf o da c iv iliz aç ão gr eg a so br e o ba rb ar is m o. A le ve za , a h ar m on ia e a s im pl ic id ad e m ar ca m a a rte gr eg a. A s pe ss oa s sã o es cu lp id as e p in ta da s co m o se re s hu m an os re ai s, m as , a o m es m o te m po , c om o de u m m un do d ife re nt e e m el ho r. N ão s e pi nt av a ou e sc ul pi a um se r h um an o em s ua in di vi du al id ad e, m as u m h om em o u um a m ul he r i de al iz ad os . A a rte g re ga p er se gu ia o id ea l d e be le za , r ea liz an do re pr es en ta çõ es id ea liz ad as d o ho m em , a m od el fo r w ha t i n re al ity c an n ev er b e m or e th an its im pe rfe ct , m or ta l i m ag e. T he y be lie ve d th at th e hi gh es t a sp ira tio ns o f t he s pi rit c ou ld b e ex pr es se d in a pe rfe ct io n of h um an fo rm b as ed u po n ha rm on y an d pr op or tio n; th at p er fe ct h um an ity im pl ie s th e pe rfe ct io n of a u ni ve rs al o rd er . T he p ur po se o f a rt w as to e di fy , t o cr ea te p er fe ct fo rm s of m en a nd g od s, a nd to il lu st ra te th e no bl e them es th at e xp re ss ed th e tr iu m ph o f G re ek ci vi liz at io n ov er b ar ba ris m . Li gh tn es s, h ar m on y, a nd s im pl ic ity c ha ra ct er iz e G re ek a rt . P eo pl e w er e sc ul pt ed a nd p ai nt ed a s re al hu m an b ei ng s bu t, at th e sa m e tim e, li ke b ei ng s of a di ffe re nt a nd b et te r w or ld . H um an b ei ng s w er e no t p ai nt ed o r sc ul pt ed in th ei r in di vi du al iti es , b ut a s id ea liz ed m en o r w om en . G re ek a rt p ur su ed th e id ea l of b ea ut y an d of fe re d id ea liz ed re pr es en ta tio ns o f m an 12 as a lw ay s be au tif ul a nd y ou ng . T hi s co nc ep t t oo k pl ac e th ro ug ho ut th e R om an E m pi re . T hu s, m an in h is re al co nd iti on a nd th e si ck m an o f t he H ip po cr at ic S ch oo l ha ve n o pl ac e in C la ss ic al a rt . Th e id ea o f o pe ni ng th e sk ul l t o tr ea t a d is ea se in it s in te rio r, as a la rg e nu m be r of c on ce pt s an d te ch ni qu es of th e w es te rn w or ld , w as fi rs t r ep or te d in a nc ie nt G re ec e fo r th e fir st ti m e. T he b irt h of A th en a is th e fir st k no w n ne ur os ur gi ca l p ro ce du re c om pa ra bl e w ith th e m od er n “a w ak e cr an io to m y” th at is n ar ra te d in H es io d’ s Te og on ia (8 th C en tu ry B C ) ( H es io d) a nd in T he Ili ad o f H om er (9 th C en tu ry B C ) ( H om er ). Ze us , w ho ha d us ur pe d hi s ow n fa th er ’s th ro ne a nd fe ar ed b ei ng de th ro ne d by a s on th at w as to c om e, w as a dv is ed to ki ll hi s pr eg na nt w ife M et is . S he w as c on vi nc ed to ta ke pa rt in a jo ke in w hi ch e ac h on e w ou ld a ss um e a fo rm se m pr e be lo e jo ve m . E st a co nc ep çã o pe rs is tiu n o Im pé rio R om an o. A ss im , o h om em e m s ua s co nd iç õe s re ai s e as ob se rv aç õe s do h om em d oe nt e da e sc ol a hi po cr át ic a nã o tê m lu ga r n a ar te c lá ss ic a. A id éi a de a br ir o cr ân io p ar a tra ta r u m a do en ça lo ca liz ad a em s eu in te rio r, da m es m a fo rm a qu e ou tro s co nc ei to s e té cn ic as d a ci vi liz aç ão o ci de nt al , f oi re la ta da pe la p rim ei ra v ez n a G ré ci a an tig a. O n as ci m en to d e A te na s é o pr im ei ro re la to d e pr oc ed im en to n eu ro ci rú rg ic o se m el ha nt e à m od er na c ra ni ot om ia . E st á na rr ad o na Te og on ia d e H es io do (s éc ul o VI II a. C .) (H es io d) e n a Ilía da d e H om er o (s éc ul o IX a .C .) (H om er o) . Z eu s, q ue ha vi a us ur pa do o tr on o de s eu p ró pr io p ai e q ue te m ia se r d es tro na do p el o fil ho q ue e st av a pa ra n as ce r, fo i ac on se lh ad o a m at ar M et is , s ua e sp os a gr áv id a. E la fo i c on ve nc id a a pa rti ci pa r d e um a br in ca de ira n a qu al 13 of a n an im al . A fte r be in g tr an sf or m ed in to a fl y, M et is w as g ob bl ed b y Ze us . H ow ev er , M et is ´s p re gn an cy co nt in ue d in si de th e he ad o f Z eu s, w ho b eg an s uf fe rin g in te ns e m ig ra in e. T o ge t r id o f t ha t e xc ru ci at in g pa in , he o rd er ed H ep ha is to s (g od o f t he fi re a nd th e fo rg es ) to s pl it op en h is s ku ll w ith a n ax e. S oo n af te r, a fu lly - gr ow n an d fu lly -a rm ed A th en a sp ra ng fr om th e he ad o f he r fa th er . A th en a or M in er va in th e R om an m yt ho lo gy w as th e go dd es s of w ar , t he w is do m a nd th e ar ts (G rim al P , 1 99 6) . O n th e A tti c bl ac k- fig ur e va se T he b irt h of A th en a fr om t he h ea d of Z eu s (B rit is h M us eu m , L on do n) , m ad e in A th en s, a bo ut 5 50 – 5 40 B C , a nd a ttr ib ut ed to th e P hr yn os p ai nt er , H ep ha is to s sp lit s op en th e sk ul l of Z eu s w ith a n ax e, re le as in g th e go dd es s A th en a fro m h is h ea d. T he k in g of th e go ds is s ho w n se at ed as su m iri a a fo rm a de u m a ni m al . A pó s se r t ra ns fo rm ad a em u m a m os ca , M et is fo i e ng ol id a po r Z eu s. E nt re ta nt o, M et is c on tin uo u gr áv id a de nt ro d a ca be ça d e Ze us , q ue pa ss ou a s of re r d e in te ns a ce fa lé ia . P ar a se li vr ar d es ta do r l an ci na nt e, e le o rd en ou a H ef es to (d eu s do fo go e da s fo rja s) q ue a br is se s eu c râ ni o co m u m m ac ha do . Im ed ia ta m en te a pós, A te na s, c om pl et am en te fo rm ad a e ar m ad a, e m er gi u da c ab eç a do p ai . A te na s, o u M in er va na m ito lo gi a ro m an a, e ra a d eu sa d a gu er ra , d a sa be do ria e da s ar te s (G rim al P , 1 99 6) . N o va so á tic o de fi gu ra n eg ra O n as ci m en to d e A te na s da c ab eç a de Z eu s (B rit is h M us eu m , L on dr es ), re al iz ad o em A te na s, a pr ox im ad am en te e m 5 50 – 5 40 a. C ., e at rib uí do a o pi nt or P hr yn os , H ef es to a br e o cr ân io de Z eu s co m u m m ac ha do , l ib er an do a d eu sa A te na s. O re i d os d eu se s en co nt ra -s e se nt ad o em u m a ca de ira 14 on a s w an -b ac ke d ch ai r, ho ld in g a lig ht ni ng b ol t i n hi s ha nd . A m in ia tu re A th en a sp rin gs fr om h is h ea d, a lre ad y eq ui pp ed w ith a s hi el d. H ep ha is to s w av es o ne h an d an d in th e ot he r ha nd h e ho ld s a tw o- he ad ed m al le t o r ax e (F ig . 1 0) . P au sa ni as (c . 1 15 – 1 80 B C ), a G re ek g eo gr ap he r an d tr av el er , r ep or ts in th e D es cr ip tio n of G re ec e (P er ie ge si s H el la do s) th at a ll th e fig ur es in th e ga bl e ov er th e fro nt e nt ra nc e (e as t p ed im en t) of th e P ar th en on re la te to th e bi rt h of A th en a (P au sa ni as ). M os t o f t he ea st er n pe di m en t w as d es tro ye d (F ig . 1 1) in c on ne ct io n w ith th e tr an sf or m at io n of th e te m pl e in to a c hu rc h an d, as a c on se qu en ce , t he s cu lp tu re s of th e ce nt ra l s ec tio n ar e no t i n th e D uv ee n G al le ry o f t he B rit is h M us eu m , w he re th e sc ul pt ur es o f t he P ar th en on a re e xp os ed (T he El gi n M ar bl es ) ( C oo k B F, 1 99 7) . su po rta da p or u m c is ne , p or ta nd o a se ta d o re lâ m pa go na m ão . A te na s em m in ia tu ra s ai d e su a ca be ça , j á eq ui pa da c om u m e sc ud o. H ef es to a ce na c om u m a m ão e n a ou tra s eg ur a um a m ar re ta d e du as c ab eç as o u m ac ha do (F ig . 1 0) . P au sa ni as (c . 1 15 – 1 80 a .C .), v ia ja nt e e ge óg ra fo gr eg o, re la to u em D es cr iç ão d a G ré ci a (P er ie ge si s H el la do s) q ue to da s as fi gu ra s qu e en co nt ra va m -s e no fro nt ão d e en tr ad a (fr on tã o le st e) d o P ar th en on e ra m re la ci on ad as a o na sc im en to d e A te na s (P au sa ni as ). A m ai or p ar te d o fro nt ão le st e fo i d es tr uí da (F ig . 1 1) qu an do d a tr an sf or m aç ão d o te m pl o em u m a ig re ja e, c om o co ns eq üê nc ia , a s es cu ltu ra s da p ar te c en tr al nã o es tã o na D uv ee n G al le ry d o B rit is h M us eu m , o nd e es tã o ex po st as a s es cu ltu ra s do P ar th en on (T he E lg in M ar bl es ) ( C oo k B F, 1 99 7) . 15 It ha s be en th ou gh t t ha t t he fi gu re s of th e M ad rid P ut ea l ( M us eo A rq ue ol óg ic o N ac io na l, M ad rid ) ( pu te al w as , b et w ee n th e ol d R om an s, lo w w al l t ha t s ur ro un de d th e pl ac e co ns id er ed s ac re d fo r h av in g be en h it by a n el ec tri c ra y) , c ar ve d in re lie f o n a ci rc ul ar m ar bl e al ta r o f R om an d at e ar e de riv ed fr om th os e of th e ea st p ed im en t, si nc e th ey o bv io us ly im ita te a G re ek w or k. It s ho w s th e th re e Fa te s (th e th re e go dd es se s, A tro po s, C lo th o, e La ch es is , w ho c on tro l t he d es tin ie s of th e liv es o f m an ), w ho w er e be lie ve d to b e pr es en t a t e ve ry b irt h, H ep ha is to s w ith h is a xe , Z eu s se at ed o n a th ro ne a nd N ik e (V ic to ry ) f ly in g to c ro w n A th en a. It m ak es a v er y cr ed ib le e xt ra ct fr om a p ed im en ta l c om po si tio n, w ith Z eu s se at ed in th e ce nt re , A th en a an d H ep ha is to s m ov in g aw ay in o pp os ite d ire ct io ns b ut lo ok in g ba ck to w ar ds Z eu s, a nd w ith th e m os t d is ta nt o f t he F at es s ea te d as th ou gh to fi t A cr ed ita -s e qu e as fi gu re s do P ut ea l d e M ad ri (M us eo A rq ue ol óg ic o N ac io na l, M ad rid ) ( pu te al e ra , e nt re o s an tig os ro m an os , m ur o ba ix o qu e ci rc un da va o lu ga r co ns id er ad o sa gr ad o po r h av er n el e ca íd o um ra io ), en ta lh ad as e m re le vo s ob re a lta r c irc ul ar d e m ár m or e, do p er ío do ro m an o, s ão c op ia da s da qu el asd o fro nt ão le st e, p oi s os e sc ul to re s ro m an os im ita va m u m tr ab al ho gr eg o. E la s m os tra m tr ês P ar ca s (a s trê s de us as , Á tro po s, C lo to , e L áq ue si s, q ue c on tro la m o s de st in os d os s er es hu m an os ), qu e ac re di ta va -s e es ta r p re se nt es e m to do s os na sc im en to s, H ef es to c om s eu m ac ha do , Z eu s se nt ad o no tr on o e N ik e (V itó ria ) v oa nd o pa ra c or oa r A te na s. P ar ec e be m p la us ív el s er c óp ia d o co nj un to d e um fro nt ão , c om Z eu s se nt ad o no c en tro , A te na s e H ef es to re tir an do -s e em d ire çõ es o po st as , m as o lh an do p ar a trá s em d ire çã o de Z eu s, e c om a m ai s di st an te d as P ar ca s 16 un de r t he s lo pi ng li ne o f t he c or ni ce (F ig . 1 2) (C oo k B F, 19 97 ). Th e de co ra tio n of th e ea st (f ro nt ) p ed im en t o f t he P ar th en on in N as hv ille , T en ne ss ee (F ig . 1 3) , a fu ll- sc al e re pl ic a of th e or ig in al P ar th en on in A th en s, b ui lt in 1 89 7, w as e xt ra ct ed fr om th e M ad rid P ut ea l. R en ai ss an ce Th e pr im iti ve a rti st d id n ot p ai nt w ha t s he s aw , t ha t i s, it co m po se d a fa ce fr om s im pl e fo rm s, in st ea d of c op yi ng a tru th fa ce . T he E gy pt ia ns re pr es en te d in th e pa in tin g w ha t t he y kn ew a nd n ot w ha t t he y sa w . T he G re ek a rt ga ve li fe to th es e sc he m at ic al fo rm s; th e m ed ie va l a rt us ed th em , i n tu rn , t o co un t s ac re d hi st or y. T he id ea o f “ pa in tin g w ha t i t s aw ” ap pe ar ed d ur in g th e R en ai ss an ce . se nt ad a pa ra c ab er n a lin ha in cl in ad a do c or ni ce (F ig . 12 ) ( C oo k B F, 1 99 7) . A d ec or aç ão d o fro nt ão le st e do P ar te no n em N as hv ille , T en ne ss ee (F ig . 1 3) , u m a re pl ic a em ta m an ho n at ur al d o P ar th en om o rig in al e m A te na s, co ns tru íd o em 1 89 7, fo i i ns pi ra do n o P ut ea l d e M ad ri. R en as ci m en to O a rti st a pr im iti vo n ão p in ta va o q ue v ia , o u se ja , e le co m pu nh a um ro st o a pa rti r d e fo rm as s im pl es , e m v ez d e co pi ar u m ro st o de v er da de . O s eg íp ci os re pr es en ta va m n a pi nt ur a o qu e co nh ec ia m e n ão o q ue v ia m . A a rte g re ga in su flo u vi da n es sa s fo rm as e sq ue m át ic as ; a a rte m ed ie va l us ou -a s, p or s ua v ez , p ar a co nt ar a h is tó ria s ag ra da . A id éi a de s e “p in ta r o q ue v ia ” su rg iu d ur an te o R en as ci m en to . 17 P ai nt in g of th e M ed ie va l A ge (5 th – 1 5t h ce nt ur ie s) di d no t e vo ke th e re al w or ld o r hu m an e m ot io ns . I t w as lim ite d to th e re pr od uc tio n of s te re ot yp ed ic on s. T he ar t o f t he m ed ie va l a rt is t w as in sp ire d by e xa m pl es o r es ta bl is he d fo rm ul as a nd s ch em es . I t n ei th er p or tr ay ed lif e di re ct ly n or w as in sp ire d by it . D ur in g th at p er io d, m en w or rie d es se nt ia lly a bo ut s pi rit ua l a nd th eo lo gi ca l pr ob le m s, a nd h ad n o in te re st in a rt a nd s ci en ce , t o th e po in t o f l os in g th e ow n no tio n of h um an ity . T he sc ho la st ic w as th e na tu ra l r es ul t o f t hi s pe rs pe ct iv e w hi ch w as th e op po si te o f e xp er ie nc e. O bs er va tio ns sh ou ld a lig n w ith p re vi ou sl y as su m ed tr ut hs . M ed ic in e si m pl y re pr od uc ed G al en ’s c on ce pt s. M an w as n ot th e go al o f a rt a nd th e si ck m an m uc h le ss . N a Id ad e M éd ia (s éc ul os V a X V) a p in tu ra n ão ev oc ou o m un do re al o u as e m oç õe s hu m an as , lim ita nd o- se à re pr od uç ão d e íc on es e st er eo tip ad os . O a rt is ta m ed ie va l t ra ba lh av a va le nd o- se d o ex em pl o, is to é , a p ar tir d a fó rm ul a e do e sq ue m a vi ge nt es , n ão re tr at an do a v id a di re ta m en te n em n el a se in sp ira nd o. D ur an te e ss e pe río do , o s ho m en s pr eo cu pa ra m - se e ss en ci al m en te c om o s pr ob le m as e sp iri tu ai s e te ol óg ic os , d es in te re ss an do -s e da a rt e e da c iê nc ia at é o po nt o de p er de r a pr óp ria n oç ão d o hu m an o. A es co lá st ic a fo i o re su lta do n at ur al d es ta p er sp ec tiv a co nt rá ria à e xp er iê nc ia . A s ob se rv aç õe s de vi am s er co er en te s com a s ve rd ad es p re vi am en te a ss um id as . A m ed ic in a re pr od uz iu o s co nc ei to s de G al en o. O ho m em n ão fo i o o bj et iv o da a rt e, e m ui to m en os o ho m em d oe nt e. 18 A t t he e nd o f t he M ed ie va l A ge , t he R en ai ss an ce ca m e an d m ar ke d th e ad ve nt o f m od er n tim es . I t m ea nt a re vo lu tio n in E ur op e an d th e w or ld . N ew c on ce pt s of th e un iv er se p ut s ci en tif ic a dv an ce s in o pp os iti on to th e be lie fs o f t he C hu rc h w hi ch w as s til l b ou nd to th e m ed ie va l w or ld . R en ai ss an ce s oc ie ty w as im m er se d in a p oo l o f n ew c on ce pt s an d w as m ot iv at ed in pa rt b y th e re pl ac em en t o f d og m at ic k no w le dg e by sc ie nt ifi c m et ho d. M en o f t ha t t im e fo llo w ed th e w ay to ra tio na lis m , w hi ch w ou ld in cr ea se in s tre ng th d ur in g th e ne xt c en tu rie s. E ve ry th in g ne ed ed to b e ex pl ai ne d by re as on , n ot b y fa ith . I t w as n ec es sa ry to d is co ve r th e m ec ha ni sm s w hi ch k ep t m en a liv e an d, a s a co ns eq ue nc e, it w as n ec es sa ry to s tu dy d ee pl y th e hu m an a na to m y. T he fo cu s of in te re st h ad b ee n m ov ed fro m th e ab so lu te to th e re al ity o f m an . A n ew h um an is m A o fim d a Id ad e M éd ia , o a dv en to d os T em po s M od er no s ve io c om o R en as ci m en to , q ue s ig ni fic ou um a re vo lu çã o na E ur op a e no m un do . A s no va s co nc ep çõ es d o un iv er so c on tra pu nh am o s av an ço s ci en tíf ic os à s cr en ça s de p ar te d a Ig re ja , a ga rr ad a ai nd a ao m un do m ed ie va l. A s oc ie da de n o R en as ci m en to es ta va m er gu lh ad a nu m tu rb ilh ão d e no va s co nc ep çõ es , m ot iv ad as e m p ar te p el a su bs tit ui çã o do c on he ci m en to do gm át ic o pe lo c ie nt ífi co . O s ho m en s da m od er ni da de tri lh av am o c am in ho d o ra ci on al is m o, q ue g an ha ria fo rç a no s sé cu lo s se gu in te s. T ud o tin ha q ue s er e xp lic ad o a pa rti r d a ra zã o, e n ão d a fé . E ra p re ci so d es co br ir os m ec an is m os q ue m an tin ha m o s ho m en s vi vo s, e p ar a is so er a pr ec is o es tu da r p ro fu nd am en te a a na to m ia h um an a. O fo co d e in te re ss e de sl oc ou -s e do a bs ol ut o pa ra a re al id ad e do p ró pr io h om em e s ur ge u m n ov o hu m an is m o 19 ar os e in o pp os iti on to m ed ie va l m ys tic is m . T he n at ur al w or ld b ec am e th e hi gh es t a ut ho rit y. A s C la ss ic is m w as tr an sf or m ed b y th e R en ai ss an ce , so to o w as th e co nc ep t o f “ th e id ea l” re vi se d. W he re as fo r t he G re ek s be au ty w as a n ab st ra ct n ot io n, w ith n o eq ui va le nt in n at ur e, th e R en ai ss an ce c on si de re d th at it be lo ng ed to th e w or ld o f t he s en se s. It w as u p to th e ar tis t to d is co ve r i t i nt er w ov en in th e un iv er se o f f or m s. Th e ca pa ci ty to o bs er ve a nd th e pl ea su re o f po rt ra yi ng th e be au tif ul c am e ba ck d ur in g th e R en ai ss an ce . R el ig io us a rt m ov ed fr om th e cl ea r re pr es en ta tio n of s ac re d hi st or y to th e re pr es en ta tio n of n at ur e in it s m os t f ai th fu l w ay . T he g oa l w as a tta in in g re al ity . A rt w as u se d no t o nl y to te ll re lig io us h is to ry in a pi te ou s w ay , b ut a ls o to re pr es en t a s m al l p or tio n of th e re al w or ld . T hi s re al is m o f t he R en ai ss an ce m ar ke d its em c on tra po si çã o ao m is tic is m o m ed ie va l. O m un do na tu ra l t or na -s e a m ai s al ta a ut or id ad e. D a m es m a fo rm a qu e o cl as si ci sm o fo i t ra ns fo rm ad o pe lo re na sc im en to , t am bé m o c on ce ito d e “id ea l” fo i r ev is ad o. V is to q ue p ar a os g re go s a be le za e ra um a no çã o ab st ra ta , s em e qu iv al en te n a na tu re za , o re na sc im en to a c on si de ro u co m o pe rte nc en do a o m un do do s se nt id os . D ep en di a do a rti st a de sc ob ri- la o cu lta da n o un iv er so d as fo rm as . N a R en as ce nç a vo lta a c ap ac id ad e de o bs er va çã o e o pr az er d e re tra ta r o b el o. A a rte re lig io sa a fa st a- se d a re pr es en ta çã o cl ar a da h is tó ria s ag ra da p ar a a re pr es en ta çã o da n at urez a da m an ei ra m ai s fie l p os sí ve l. O o bj et iv o er a a co nq ui st a da re al id ad e. A a rte p as so u a se r u sa da n ão s ó pa ra c on ta r a h is tó ria s ag ra da d e um a fo rm a co m ov en te , m as p ar a re fle tir ta m bé m u m 20 ru pt ur e w ith th e M ed ie va l A ge . I n ad di tio n, it e xp la in s th e pr es en ce o f m ed ic al re pr es en ta tio ns in w or ks o f g re at ar tis ts o f t ha t p er io d. A p ar tic ul ar c as e of s uc h a re pr es en ta tio n is th e B ab in sk i’s s ig n (1 85 7 – 19 32 ). Th e Fr en ch n eu ro lo gi st de sc rib ed th e cu ta ne ou s pl an ta r r ef le x in e xt en si on (B ab in sk i´s s ig n) in 1 89 6 (B ab in sk i J F, 1 89 6) . I t i nd ic at es a le si on o r d ys fu nc tio n of th e co rti co sp in al o r p yr am id al tra ct in in di vi du al s ol de r t ha n tw o ye ar s. It is c ha ra ct er iz ed by th e sl ow e xt en si on o f t he h al ux , w hi le a ll po do da ct ils be nd in th e no rm al c ut an eo us p la nt ar re fle x. In c hi ld re n w ho a re le ss th an tw o ye ar s ol d, th e ex te ns io n of th e ha lu x is p re se nt b ec au se th e m ie lin iz at io n of th e co rti co sp in al tr ac t i s no t c om pl et e un til th is a ge . fra gm en to d o m un do re al . E st e re al is m o da R en as ce nç a as si na lo u a ru pt ur a co m a Id ad e M éd ia e e xp lic a a pr es en ça d e re pr es en ta çõ es m éd ic as n a ob ra d e gr an de s ar tis ta s de st e pe río do . U m c as o pa rt ic ul ar d e ta l r ep re se nt aç ão é o s in al de B ab in sk i ( 18 57 – 1 93 2) . E st e ne ur ol og is ta fr an cê s de sc re ve u, e m 1 89 6, o re fle xo c ut ân eo -p la nt ar e m ex te ns ão (s in al d e B ab in sk i), q ue in di ca , n o in di ví du o ac im a de d oi s an os d e id ad e, le sã o ou d is fu nç ão d o tr at o co rt ic os pi na l o u pi ra m id al (B ab in sk i J F, 1 89 6) . C ar ac te riz a- se p or e xt en sã o le nt a do h ál ux , e nq ua nt o no re fle xo c ut ân eo -p la nt ar n or m al o co rr e fle xã o de to do s os p od od ác til os . N a cr ia nç a m en or d e do is a no s de id ad e a ex te ns ão d o há lu x es tá p re se nt e pe lo fa to d e qu e ne ss a id ad e ai nd a nã o oc or re u a m ie lin iz aç ão d as vi as p ira m id ai s. 21 C on ee a nd K ho sh bi n de sc rib ed B ab in sk i’s s ig n in B ot ic el li’s w or k (C on e TE , 1 97 8) . T he s ig n is a ls o se en in th e pa in tin gs o f s ev er al o th er R en ai ss an ce a rti st s. R en ai ss an ce p ai nt er s tri ed to p or tra y na tu re w ith fi de lit y an d us ed h um an fi gu re s as a m od el to c ap tu re th e tru e pr op or tio ns o f t he b od y. T hi s ex pl ai ns th e fre qu en t pr es en ce o f B ab in sk i’s s ig n in C hr is t’s re pr es en ta tio n as a ch ild . S an dr o B ot tic el li (1 44 5 – 15 10 ), on e of th e gr ea te st pa in te rs o f t he F lo re nt in e R en ai ss an ce , e vo ke d B ab in sk i’s re fle x in h is M ad on na a nd th e C hi ld w ith A ng el s (M us eo e G al le rie N az io na li di C ap od im on te , N ap ol es ) p ai nt ed in 14 68 . I n th is p ai nt in g, th e M ad on na s ee m s to b e el ic iti ng th e re fle x by c ar es si ng th e so le o f t he C hi ld ’s fo ot w ith H er fin ge r ( Fi g. 1 4) . In th e pa in tin g of G en til e da F ab ria no (1 37 0 – 14 27 ), A do ra tio n of t he W is e M en (U ffi zi G al le ry , F lo re nc e) C on ee e K ho sh bi n de sc re ve ra m o s in al d e B ab in sk i n a ob ra d e B ot ic el li (C on e TE , 1 97 8) . E st e si na l é v is to ta m bé m na p in tu ra d e vá rio s ou tro s ar tis ta s do re na sc im en to . O s pi nt or es re na sc en tis ta s pr oc ur av am re tra ta r c om fi de lid ad e a na tu re za e u sa va m fi gu ra s hu m an as c om o m od el o pa ra c ap ta r a s ve rd ad ei ra s pr op or çõ es d o co rp o, o q ue ex pl ic a a fre qü en te p re se nç a do s in al d e B ab in sk i n as re pr es en ta çõ es d e C ris to c om o cr ia nç a. S an dr o B ot tic el li (1 44 5 – 15 10 ), um d os m ai or es p in to re s do re na sc im en to flo re nt in o, e vo co u o re fle xo d e B ab in sk i e m s ua M ad on a e a cr ia nç a co m o s an jo s (M us eo e G al le rie N az io na li di C ap od im on te , N ap ol es ), de 1 46 8. N es te q ua dr o, a M ad on na p ar ec e el ic ia r o re fle xo a ca ric ia nd o
Compartilhar