<div id="pf1" class="pf w0 h0" data-page-no="1"><div class="pc pc1 w0 h0"><img class="bi x0 y0 w0 h1" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg1.png"><div class="t m0 x1 h2 y1 ff1 fs0 fc0 sc0 ls0 ws1">T<span class="blank _0"></span>ermografia do corpo humano. As áreas mais </div><div class="t m0 x1 h2 y2 ff1 fs0 fc0 sc0 ls0 ws1">quentes são mostradas em vermelho; as áreas </div><div class="t m0 x1 h2 y3 ff1 fs0 fc0 sc0 ls0 ws1">mais frias, em azul.</div><div class="t m0 x2 h3 y4 ff2 fs0 fc1 sc0 ls0 ws1">A tendência atual do </div><div class="t m0 x2 h3 y5 ff2 fs0 fc1 sc0 ls0 ws1">pensamento fisiológico </div><div class="t m0 x2 h3 y6 ff2 fs0 fc1 sc0 ls0 ws1">está voltada claramente </div><div class="t m0 x2 h3 y7 ff2 fs0 fc1 sc0 ls0 ws1">para um aumento </div><div class="t m0 x2 h3 y8 ff2 fs0 fc1 sc0 ls0 ws1">da ênfase sobre o </div><div class="t m0 x2 h3 y9 ff2 fs0 fc1 sc0 ls0 ws1">funcionamento do corpo </div><div class="t m0 x2 h3 ya ff2 fs0 fc1 sc0 ls0 ws1">humano como uma </div><div class="t m0 x2 h3 yb ff2 fs0 fc1 sc0 ls0">unidade.</div><div class="t m0 x2 h4 yc ff3 fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Ernest G. Martin, prefácio de </div><div class="t m0 x2 h4 yd ff4 fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">The Human Body<span class="ff3"> 10ª edição, </span></div><div class="t m0 x2 h4 ye ff3 fs1 fc1 sc0 ls0">1917.</div><div class="t m0 x3 h5 y4 ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws4">TÓPICOS ABORD<span class="blank _1"></span>ADOS E OBJETIVOS DE APRENDIZAGEM</div><div class="t m0 x3 h5 yf ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws4">A fisiologia é uma ciência </div><div class="t m0 x3 h5 y10 ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws5">integrativa 2</div><div class="t m0 x3 h6 y11 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.1 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws6">Definir fisiologia.</span></div><div class="t m0 x3 h6 y12 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.2 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Criar uma lista dos diferentes níveis </span></div><div class="t m0 x3 h7 y13 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">de organização desde os átomos até a </div><div class="t m0 x3 h7 y14 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0">biosfera.</div><div class="t m0 x3 h6 y15 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.3 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Citar cada um dos 10 sistemas de </span></div><div class="t m0 x3 h7 y16 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">órgãos do corpo e descrever as suas </div><div class="t m0 x3 h7 y17 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0">funções.</div><div class="t m0 x3 h5 y18 ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws4">Função e mecanismo <span class="blank _2"> </span>4</div><div class="t m0 x3 h6 y19 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.4 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws6">Diferenciar entre explicações </span></div><div class="t m0 x3 h7 y1a ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws6">mecanicistas e explicações teleológicas.</div><div class="t m0 x3 h5 y1b ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws8">T<span class="blank _3"></span>emas em fisiologia <span class="blank _2"> </span>5</div><div class="t m0 x3 h6 y1c ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.5 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Citar e exemplificar os qua<span class="blank _4"> </span>tro tópicos </span></div><div class="t m0 x3 h7 y1d ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">principais da fisiologia.</div><div class="t m0 x3 h5 y1e ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws5">Homeostasia 9</div><div class="t m0 x3 h6 y1f ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.6 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Definir homeostasia. O que ocorre </span></div><div class="t m0 x3 h7 y20 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">quando há perda da homeostasia?</div><div class="t m0 x3 h6 y21 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.7 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Citar e descrever os dois principais </span></div><div class="t m0 x3 h7 y22 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">compartimentos do corpo.</div><div class="t m0 x3 h6 y23 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.8 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Explicar a lei do balanço de massa e </span></div><div class="t m0 x3 h7 y24 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws9">como ela se aplica à carga corporal de uma </div><div class="t m0 x3 h7 y25 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 wsa">determinada substância.</div><div class="t m0 x3 h6 y26 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.9 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Definir o fluxo de massa com a </span></div><div class="t m0 x3 h7 y27 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">utilização de unidades matemáticas e </div><div class="t m0 x3 h7 y28 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">explicar como ele se relaciona com o </div><div class="t m0 x3 h7 y29 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">balanço de massa.</div><div class="t m0 x3 h6 y2a ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.10 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws6">Definir depuração (<span class="ff7 ws0">clearance</span><span class="ws7">) e citar </span></span></div><div class="t m0 x3 h7 y2b ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">um exemplo.</div><div class="t m0 x3 h6 y2c ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.11 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Diferenciar equilíbrio de estado de </span></div><div class="t m0 x3 h7 y2d ff6 fs1 fc1 sc0 ls0">estabilidade.</div><div class="t m0 x4 h5 y2e ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws4">Sistemas de controle e </div><div class="t m0 x4 h5 y2f ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws5">homeostasia 13</div><div class="t m0 x4 h6 y11 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.12 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Citar os três componentes de um </span></div><div class="t m0 x4 h7 y12 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">sistema de controle e dar um exemplo </div><div class="t m0 x4 h7 y13 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">desse tipo de sistema.</div><div class="t m0 x4 h6 y14 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.13 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Explicar a relação entre uma variá<span class="blank _4"> </span>vel </span></div><div class="t m0 x4 h7 y15 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">regulada e o seu ponto de ajuste.</div><div class="t m0 x4 h6 y16 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.14 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Comparar controle local, controle de </span></div><div class="t m0 x4 h7 y17 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">longa distância e controle reflexo.</div><div class="t m0 x4 h6 y30 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.15 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Explicar a relação entre uma alça de </span></div><div class="t m0 x4 h7 y31 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">resposta e uma alça de retroalimentação.</div><div class="t m0 x4 h6 y32 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.16 <span class="blank"> </span><span class="ff6 wsa">Comparar retroalimentação nega<span class="blank _4"> </span>tiva,<span class="blank _1"></span> </span></div><div class="t m0 x4 h7 y33 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 wsa">retroalimentação positiva e controle </div><div class="t m0 x4 h7 y34 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">antecipatório. Citar um exemplo de cada.</div><div class="t m0 x4 h6 y35 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.17 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Explicar o que ocorre com os pontos </span></div><div class="t m0 x4 h7 y36 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">de ajuste das variáveis durante os ritmos </div><div class="t m0 x4 h7 y37 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">biológicos e citar exemplos.</div><div class="t m0 x4 h5 y38 ff5 fs0 fc2 sc0 ls0 ws4">A ciência da fisiologia <span class="blank _2"> </span>18</div><div class="t m0 x4 h6 y39 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.18 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Explicar e exemplificar cada </span></div><div class="t m0 x4 h7 y3a ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">componente de uma pesquisa </div><div class="t m0 x4 h7 y3b ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">científica descritos a seguir:<span class="blank _1"></span> variáveis </div><div class="t m0 x4 h7 y3c ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">independentes e variáveis dependentes, </div><div class="t m0 x4 h7 y3d ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">controle experimental,<span class="blank _1"></span> dados,<span class="blank _1"></span> replicação,<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x4 h7 y3e ff6 fs1 fc1 sc0 ls0">variabilidade.</div><div class="t m0 x4 h6 y3f ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.19 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Comparar e diferenciar os desenhos </span></div><div class="t m0 x4 h7 y40 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">experimentais descritos a seguir:<span class="blank _1"></span> estudo </div><div class="t m0 x4 h7 y41 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">cego,<span class="blank _1"></span> estudo duplo-cego,<span class="blank _1"></span> estudo cruzado,<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x4 h7 y42 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">estudos prospectivos e retrospectivos,<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x4 h7 y43 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">estudo transversal,<span class="blank _1"></span> estudo longitudinal,<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x4 h7 y44 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0">metanálise.</div><div class="t m0 x4 h6 y45 ff5 fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">1.20 <span class="blank"> </span><span class="ff6 ws7">Definir os efeitos placebo e nocebo </span></div><div class="t m0 x4 h7 y46 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">e explicar como os mesmos podem </div><div class="t m0 x4 h7 y47 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0 ws7">influenciar os resultados de um estudo </div><div class="t m0 x4 h7 y48 ff6 fs1 fc1 sc0 ls0">experimental.</div><div class="t m0 x5 h8 y49 ff8 fs2 fc2 sc0 ls0 wsb">Introdução à Fisiologia<span class="blank _5"></span><span class="ff9 fs3">1</span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf2" class="pf w0 h0" data-page-no="2"><div class="pc pc2 w0 h0"><img class="bi x1 y4a w1 h9" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg2.png"><div class="t m0 x6 ha y4b ffa fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Fisiologia humana: uma abordagem integrada <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span><span class="ffb fs0 fc2">3</span></div><div class="t m0 x7 hb y4c ffc fs1 fc1 sc0 ls2e ws1d">Em todos os níveis,<span class="blank _3"></span> a fisiologia está intimamente associada </div><div class="t m0 x1 hb y4d ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws1e">à anatomia.<span class="blank _3"></span> A estrutura de uma célula,<span class="blank _1"></span> tecido ou órgão deve for-</div><div class="t m0 x1 hb y4e ffc fs1 fc1 sc0 ls1 ws1f">necer uma base física eficiente para a sua função<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Por essa razão<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb y4f ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws20">é quase impossível estudar a fisiologia do corpo sem conhecer as </div><div class="t m0 x1 hb y50 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">bases anatômicas subjacentes.</div><div class="t m0 x8 hb y51 ffc fs1 fc1 sc0 ls2 ws22">Devido à inter-relação entre anatomia e fisiologia,<span class="blank _3"></span> você </div><div class="t m0 x9 hb y52 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws23">encontrará Resumos anatômicos ao longo do livro<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Esses tópicos </div><div class="t m0 x9 hb y53 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws24">especiais de revisão ilustram a anatomia dos sistemas fisiológicos </div><div class="t m0 x9 hb y54 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws25">em diferentes níveis de organização.</div><div class="t m1 x8 hb y55 ffc fs1 fc1 sc0 ls32 ws26">No nível mais básico de organização,<span class="blank _0"></span> mostrado na Figura\ue602<span class="blank _1"></span>1.1,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m1 x9 hb y56 ffc fs1 fc1 sc0 ls33 ws27">os átomos dos elementos ligam-se,<span class="blank _3"></span> formando moléculas.<span class="blank _3"></span> Nos seres </div><div class="t m1 x9 hc y57 ffc fs1 fc1 sc0 ls34 ws28">vivos,<span class="blank _3"></span> os conjuntos de moléculas formam a <span class="ffd ls35 wsc">célula</span><span class="ls36 ws29">,<span class="blank _3"></span> a menor unidade<span class="blank _4"> </span> </span></div><div class="t m1 x9 hb y58 ffc fs1 fc1 sc0 ls37 ws27">estrutural capaz de realizar todos os processos vitais.<span class="blank _3"></span> Uma barreira </div><div class="t m1 x9 hc y59 ffc fs1 fc1 sc0 ls37 ws2a">constituída por lipídeos e proteínas,<span class="blank _3"></span> chamada de <span class="ffd ls38 ws2b">membrana celu-</span></div><div class="t m1 x9 hc y5a ffd fs1 fc1 sc0 ls39 wsd">lar<span class="ffc ls3 ws2c"> (ou <span class="ffe ls0 ws2d">membrana plasmática</span><span class="ls4 ws2e">),<span class="blank _3"></span> separa as células do meio externo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> </span></span></div><div class="t m1 x9 hb y5b ffc fs1 fc1 sc0 ls3a ws1f">Organismos simples são formados por uma única célula,<span class="blank _1"></span> porém os </div><div class="t m1 x9 hb y5c ffc fs1 fc1 sc0 ls3b ws2f">organismos complexos possuem muitas células com diferentes es-</div><div class="t m1 x9 hb y5d ffc fs1 fc1 sc0 ls3c ws9">pecializações estruturais e funcionais.</div><div class="t m1 x8 hb y5e ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws30">Os conjuntos de células que desempenham funções relacio-</div><div class="t m1 x9 hc y5f ffc fs1 fc1 sc0 ls5 ws31">nadas são chamados de <span class="ffd wse">tecidos</span><span class="ls6 ws32">.<span class="blank _3"></span> Os tecidos formam unidades es-</span></div><div class="t m1 x9 hc y60 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws33">truturais e funcionais,<span class="blank _3"></span> conhecidas como <span class="ffd ls39 wsd">órg<span class="blank _4"> </span>ãos</span><span class="ls0 ws34">,<span class="blank _3"></span> e os gr<span class="blank _4"> </span>upos de ór-</span></div><div class="t m1 x9 hc y61 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws35">gãos integram suas funções para formar os <span class="ffd ls3e wsf">sistemas<span class="ffc ws36">.<span class="blank _3"></span> O Capítulo 3 </span></span></div><div class="t m1 x9 hb y62 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws37">revisa a anatomia das células,<span class="blank _3"></span> dos tecidos e dos órgãos.</div><div class="t m0 x8 hb y63 ffc fs1 fc1 sc0 ls7 ws38">Os 10 sistemas fisiológicos do corpo humano estão re-</div><div class="t m0 x9 hb y64 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws39">presentados na <span class="fff fs4 fc2 ls0 ws3a v0">FIGURA 1.2</span><span class="ls30 ws3b v0">.<span class="blank _3"></span> Alguns dos sistemas recebem nomes </span></div><div class="t m0 x9 hb y65 ffc fs1 fc1 sc0 ls8 ws3c">alternativos,<span class="blank _3"></span> descritos entre parênteses,<span class="blank _3"></span> os quais se baseiam nos </div><div class="t m0 x9 hb y66 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws3d">nomes dos órgãos do sistema mais do que na função do sistema.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x9 hc y67 ffc fs1 fc1 sc0 ls3f ws2">O <span class="blank _7"> </span><span class="ffd ls9 ws3e">sistema tegumentar</span><span class="lsa ws3f">,<span class="blank _3"></span> composto pela pele,<span class="blank _3"></span> forma um reves-</span></div><div class="t m0 x9 hb y68 ffc fs1 fc1 sc0 lsb ws40">timento protetor que separa o meio interno do organismo do </div><div class="t m0 x9 hc y69 ffc fs1 fc1 sc0 lsc ws41">ambiente externo (o mundo externo).<span class="blank _3"></span> O <span class="ffd lsd ws42">sistema musculosque-</span></div><div class="t m0 x9 hc y6a ffd fs1 fc1 sc0 lse">lético<span class="ffc lsd ws43"> propicia a sustentação e os movimentos corporais.</span></div><div class="t m0 x8 hb y6b ffc fs1 fc1 sc0 lsf ws44">Q<span class="blank _4"> </span>uatro sistemas realizam a troca de substâncias entre os </div><div class="t m0 x9 hc y6c ffc fs1 fc1 sc0 ls10 ws45">meios interno e externo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> O <span class="ffd ls11 ws46">sistema respiratór<span class="blank _4"> </span>io </span><span class="ls12">(<span class="ffd ls11">pulmonar</span><span class="ls0 ws2">) </span></span></div><div class="t m0 x9 hc y6d ffc fs1 fc1 sc0 ls13 ws47">realiza as trocas gasosas;<span class="blank _1"></span> o <span class="ffd ls14 ws48">sistema digestório </span><span class="ls15">(<span class="ffd ws10">g<span class="blank"> </span>astr<span class="blank"> </span>intestinal</span><span class="ls0 ws2">) </span></span></div><div class="t m0 x9 hc y6e ffc fs1 fc1 sc0 ls16 ws49">absor<span class="blank _4"> </span>ve nutrientes e água e elimina resíduos;<span class="blank _1"></span> o <span class="ffd ls17 ws4a">sistema ur<span class="blank _4"> </span>iná-</span></div><div class="t m0 x9 hc y6f ffd fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">rio <span class="ffc ws11">(</span><span class="ls39 wsd">renal</span><span class="ffc ws4b">) remove o excesso de água e resíduos metabólicos;<span class="blank _1"></span> e o </span></div><div class="t m0 x9 hc y70 ffd fs1 fc1 sc0 ls3d ws4c">sistema reprodutivo<span class="ffc lsd ws43"> produz os gametas feminino e masculino<span class="blank _1"></span>.</span></div><div class="t m2 x8 hb y71 ffc fs1 fc1 sc0 ls18 ws4d">Os quatro sistemas remanescentes estendem-se por todo </div><div class="t m2 x9 hc y72 ffc fs1 fc1 sc0 ls19 ws1f">o corpo.<span class="blank _3"></span> O <span class="ffd ls1 ws4e">sistema circulatório </span><span class="ls1a">(<span class="ffd ls1b ws12">cardio<span class="blank _4"> </span>vascular</span></span>) distribui subs-</div><div class="t m2 x9 hb y73 ffc fs1 fc1 sc0 ls16 ws4f">tâncias por meio do bombeamento de sangue através dos vasos </div><div class="t m2 x9 hc y74 ffc fs1 fc1 sc0 ls40 ws50">sanguíneos.<span class="blank _3"></span> Os <span class="ffd ls2e ws51">sistemas ner<span class="blank _7"> </span>voso</span> e <span class="ffd ls2e ws2">endócrino <span class="blank _1"></span><span class="ffc ls40 ws50">coordenam as fun-</span></span></div><div class="t m2 x9 hb y75 ffc fs1 fc1 sc0 ls1c ws52">ções corporais.<span class="blank _3"></span> O<span class="blank _4"> </span>bser<span class="blank _7"> </span>v<span class="blank _1"></span>e que a figura apresenta esses dois sistemas </div><div class="t m2 x9 hb y76 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws53">como algo contínuo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> em vez de apresentá-los como dois sistemas </div><div class="t m2 x9 hb y77 ffc fs1 fc1 sc0 ls41 ws54">distintos.<span class="blank _3"></span> P<span class="blank _1"></span>or quê? P<span class="blank _1"></span>orque os limites entre esses dois sistemas têm </div><div class="t m2 x9 hb y78 ffc fs1 fc1 sc0 ls1d ws55">se tornado cada vez menos claros à medida que o conhecimento </div><div class="t m2 x9 hb y79 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws54">sobre a natureza integrativa da função fisiológica tem aumentado<span class="blank _1"></span>.</div><div class="t m0 x8 hc y7a ffc fs1 fc1 sc0 ls1e ws56">O único sistema não ilustrado na F<span class="blank _1"></span>igura 1.2 é o <span class="ffd ls42">siste-</span></div><div class="t m0 x9 hc y7b ffd fs1 fc1 sc0 ls1f ws57">ma imune<span class="ffc lsf ws58">,<span class="blank _3"></span> o qual inclui,<span class="blank _1"></span> mas não está limitado a,<span class="blank _3"></span> as estruturas </span></div><div class="t m0 x9 hb y7c ffc fs1 fc1 sc0 ls18 ws59">anatômicas conhecidas como <span class="ffe ws5a">sistema linfático</span><span class="ls20 ws5b">.<span class="blank _3"></span> As células espe-</span></div><div class="t m0 x9 hb y7d ffc fs1 fc1 sc0 ls2 ws5c">cializadas do sistema imune estão dispersas por todo o corpo.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hd y7e fff fs5 fc3 sc0 ls0 ws13">CONCEIT<span class="blank _1"></span>OS\ue602<span class="ff6 fc4 ws2">EMERGENTES </span></div><div class="t m0 xa h3 y7f ff10 fs0 fc1 sc0 ls0 ws1">Ômica: um mundo em transformação</div><div class="t m1 xa he y80 ff3 fs6 fc1 sc0 ls43 ws5d">Se você está acostumado a ler literatura científica, deve ter </div><div class="t m1 xa he y81 ff3 fs6 fc1 sc0 ls21 ws5e">percebido que a pesquisa contemporânea teve uma explo-</div><div class="t m1 xa he y82 ff3 fs6 fc1 sc0 ls44 ws5f">são de trabalhos em uma era de \u201comas\u201d e \u201cômicas\u201d. O que é </div><div class="t m1 xa he y83 ff3 fs6 fc1 sc0 ls45 ws60">um \u201coma\u201d? O termo aparentemente deriva da palavra em la-</div><div class="t m1 xa he y84 ff3 fs6 fc1 sc0 ls46 ws61">tim para uma massa ou tumor (um conjunto) e está sendo uti-</div><div class="t m1 xa he y85 ff3 fs6 fc1 sc0 ls47 ws62">lizado atualmente para se referir a uma compilação dos\ue602<span class="blank _1"></span>itens </div><div class="t m1 xa he y86 ff3 fs6 fc1 sc0 ls47 ws63">que constituem um todo, como um genoma. Um dos primei-</div><div class="t m1 xa he y87 ff3 fs6 fc1 sc0 ls48 ws64">ros usos do sufixo \u201coma\u201d em biologia está no termo <span class="ff4 ws14">bioma</span><span class="ls0 ws2">, </span></div><div class="t m1 xa he y88 ff3 fs6 fc1 sc0 ls22 ws65">o conjunto de todos os seres vivos em uma grande r<span class="blank _1"></span>egião </div><div class="t m1 xa he y89 ff3 fs6 fc1 sc0 ls23 ws66">ecológica, como o bioma marinho ou o bioma deserto. </div><div class="t m1 xa he y8a ff3 fs6 fc1 sc0 ls49 ws67">O genoma é formado por todos os genes de um organismo, </div><div class="t m1 xa he y8b ff3 fs6 fc1 sc0 ls45 ws68">e um proteoma inclui todas as pr<span class="blank _1"></span>oteínas daquele organismo.</div><div class="t m0 xb he y8c ff3 fs6 fc1 sc0 ls24 ws69">O adjetivo associado \u201cômica\u201d descreve a pesquisa </div><div class="t m0 xa he y8d ff3 fs6 fc1 sc0 ls25 ws6a">relacionada ao estudo de um \u201coma\u201d. A adição de \u201cômica\u201d </div><div class="t m0 xa he y8e ff3 fs6 fc1 sc0 ls26 ws6b">a uma palavra raiz tornou-se o modo mais moder<span class="blank _4"> </span>no de </div><div class="t m0 xa he y8f ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws6c">descrever uma ár<span class="blank _1"></span>ea de pesquisa. Por exemplo, a <span class="ff4">proteômi-</span></div><div class="t m0 xa he y90 ff4 fs6 fc1 sc0 ls27">ca<span class="ff3 ws6d">, o estudo das proteínas dos ser<span class="blank _1"></span>es vivos, é, atualmente, </span></div><div class="t m0 xa he y91 ff3 fs6 fc1 sc0 ls28 ws6e">tão importante quanto a <span class="ff4">genômica</span>, o sequenciamento do </div><div class="t m0 xa he y92 ff3 fs6 fc1 sc0 ls29 ws6f">DNA (o genoma). Uma pesquisa na internet rapidamente </div><div class="t m0 xa he y93 ff3 fs6 fc1 sc0 ls2a ws70">vai mostrar os termos <span class="ff4">transcriptoma</span> (RNA), <span class="ff4 ws15">metabolômica</span><span class="ls0 ws2"> </span></div><div class="t m0 xa he y94 ff3 fs6 fc1 sc0 ls2b ws71">(o estudo das vias metabólicas) e <span class="ff4 ws16">farmacogenômica</span> (a in-</div><div class="t m0 xa he y95 ff3 fs6 fc1 sc0 ls2c ws6d">fluência da genética na resposta do or<span class="blank _1"></span>ganismo aos fárma-</div><div class="t m0 xa he y96 ff3 fs6 fc1 sc0 ls2d ws72">cos). Existe inclusive uma revista científica cujo nome, em </div><div class="t m0 xa he y97 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws68">inglês, é <span class="ff4 ws2">OMICS </span>(o equivalente à \u201c<span class="ff4 ws17">ÔMICA</span>\u201d, em português).</div><div class="t m1 xb he y98 ff3 fs6 fc1 sc0 ls4a ws73">O Projeto Fisioma (PhysiomePr<span class="blank _1"></span>oject, <span class="ff4 ws18">www<span class="blank _3"></span>.physiome.org<span class="blank"> </span><span class="ff3 ls0 ws2"> </span></span></div><div class="t m1 xa he y99 ff3 fs6 fc1 sc0 ls4b ws2">e <span class="ff4 ws19">physiomeproject.org</span><span class="ws74">) é um esforço internacional organiza-</span></div><div class="t m1 xa he y9a ff3 fs6 fc1 sc0 ls4c ws6d">do para coordenar informações molecular<span class="blank _0"></span>, celular e fisiológi-</div><div class="t m1 xa he y9b ff3 fs6 fc1 sc0 ls4d ws71">ca sobre os ser<span class="blank _1"></span>es vivos em uma base de dados na internet. </div><div class="t m1 xa he y9c ff3 fs6 fc1 sc0 ls4e ws75">Os\ue602pesquisadores ao r<span class="blank _1"></span>edor do mundo aplicam essa informa-</div><div class="t m1 xa he y9d ff3 fs6 fc1 sc0 ls4f ws76">ção em seus próprios esfor<span class="blank _1"></span>ços de pesquisa para criar fárma-</div><div class="t m1 xa he y9e ff3 fs6 fc1 sc0 ls4f ws77">cos melhores ou terapias gênicas para a cura e pr<span class="blank _1"></span>evenção de </div><div class="t m1 xa he y9f ff3 fs6 fc1 sc0 ls50 ws78">doenças. O Projeto Fisioma é um empr<span class="blank _1"></span>eendimento ambicioso </div><div class="t m1 xa he ya0 ff3 fs6 fc1 sc0 ls51 ws79">que promete integrar informação de diversas ár<span class="blank _1"></span>eas de pes-</div><div class="t m1 xa he ya1 ff3 fs6 fc1 sc0 ls2c ws7a">quisa para que seja possível melhorar a compreensão dos </div><div class="t m1 xa he ya2 ff3 fs6 fc1 sc0 ls4f ws68">processos complexos que chamamos de vida.</div><div class="t m0 xc hf ya3 ff10 fs7 fc1 sc0 ls0">QUÍMICA</div><div class="t m0 xd hf ya4 ff10 fs7 fc1 sc0 ls52">BIOLOGIA</div><div class="t m0 xe hf ya5 ff10 fs7 fc1 sc0 ls52 ws2"> MOLECULAR</div><div class="t m0 xf hf ya6 ff10 fs7 fc1 sc0 ls0">BIOLOGIA</div><div class="t m0 xf hf ya7 ff10 fs7 fc1 sc0 ls0">CELULAR</div><div class="t m0 x10 hf ya8 ff10 fs7 fc1 sc0 ls0">FISIOLOGIA</div><div class="t m0 x11 h10 ya9 ff3 fs8 fc1 sc0 ls53">Biosfera</div><div class="t m1 x12 h10 yaa ff3 fs8 fc1 sc0 ls53">Átomos</div><div class="t m0 x13 h10 yaa ff3 fs8 fc1 sc0 ls53 ws1a">Moléculas<span class="blank _8"> </span>Células<span class="blank _9"> </span>T<span class="blank _3"></span>ecidos<span class="blank"> </span>Órgãos</div><div class="t m1 x14 h11 yab ff3 fs8 fc1 sc0 ls53 ws1b">Sistemas<span class="blank"> </span><span class="ws1c v1">Organismos<span class="blank"> </span></span><span class="ls54 ws7b v2">Populações de</span></div><div class="t m1 x15 h10 yac ff3 fs8 fc1 sc0 ls54 ws7b">uma mesma espécie</div><div class="t m1 x16 h10 yad ff3 fs8 fc1 sc0 ls53 ws7b">Ecossistema com</div><div class="t m1 x16 h10 yac ff3 fs8 fc1 sc0 ls53 ws7b">diversas espécies</div><div class="t m0 x17 hf yae ff10 fs7 fc1 sc0 ls0">ECOLOGIA</div><div class="t m0 x1 h12 yaf ffb fs6 fc2 sc0 ls0 ws7c">FIGURA 1.1 <span class="blank _a"> </span><span class="ff10 fc1 ws68">Níveis de organização e os campos de estudo relacionados.</span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf3" class="pf w0 h0" data-page-no="3"><div class="pc pc3 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1 yb0 w1 h13" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg3.png"><div class="t m0 x6 ha y4b ffa fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Fisiologia humana: uma abordagem integrada <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span><span class="ffb fs0 fc2">5</span></div><div class="t m0 x7 hb yb1 ffc fs1 fc1 sc0 ls55 ws85">P<span class="blank _1"></span>ensar em um evento fisiológico em termos de seu sig-</div><div class="t m0 x1 hc yb2 ffc fs1 fc1 sc0 ls56 ws86">nificado adaptativo é a <span class="ffd ls57 ws87">abordagem teleológica</span><span class="ls58 ws88"> da ciência.<span class="blank _1"></span> P<span class="blank _3"></span>or </span></div><div class="t m0 x1 hb yb3 ffc fs1 fc1 sc0 ls59 ws89">exemplo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> a resposta teleológica da questão sobre por que os eri-</div><div class="t m0 x1 hb yb4 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws8a">trócitos transportam oxigênio é <span class="blank _1"></span>\u201c<span class="blank _1"></span>porque as células necessitam de </div><div class="t m0 x1 hb yb5 ffc fs1 fc1 sc0 ls5a ws8b">oxigênio e os eritrócitos o levam até as células\u201d.<span class="blank _3"></span> Essa resposta </div><div class="t m0 x1 hb yb6 ffc fs1 fc1 sc0 ls3e ws2">explica <span class="blank _1"></span><span class="ffe ws8c">por que<span class="ffc ws1d"> os eritrócitos transportam oxigênio \u2013 sua função \u2013 </span></span></div><div class="t m0 x1 hb yb7 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws25">mas não diz nada sobre <span class="ffe ls0 ws2">como </span><span class="ls5b ws8d">eles o transportam.</span></div><div class="t m1 x7 hb yb8 ffc fs1 fc1 sc0 ls5c ws8e">Em contrapartida,<span class="blank _3"></span> a maior par<span class="blank _4"> </span>te dos fisiologistas estuda </div><div class="t m1 x1 hc yb9 ffc fs1 fc1 sc0 lsa ws8f">processos fisiológicos ou <span class="ffd ls5d ws2">mecanismos <span class="blank _7"> </span></span><span class="ls3f ws90">\u2013 o <span class="blank _1"></span>\u201c<span class="blank _1"></span>como<span class="blank _1"></span>\u201d<span class="blank _0"></span> de um siste-</span></div><div class="t m1 x1 hc yba ffc fs1 fc1 sc0 ls5e ws91">ma.<span class="blank _3"></span> A <span class="ffd ls5f ws92">abordagem mecanicista</span> da fisiologia examina o processo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m1 x1 hb ybb ffc fs1 fc1 sc0 ls60 ws93">A\ue602resposta mecanicista à questão \u201cComo os eritrócitos transpor-</div><div class="t m1 x1 hb ybc ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws94">tam oxigênio?\u201d<span class="blank _0"></span> é \u201cO oxigênio liga-se às moléculas de hemoglobina </div><div class="t m1 x1 hb ybd ffc fs1 fc1 sc0 ls1b ws95">presentes nos eritrócitos\u201d.<span class="blank _3"></span> Essa resposta bastante concreta explica </div><div class="t m1 x1 hb ybe ffc fs1 fc1 sc0 ls5a ws96">exatamente como o transporte de oxigênio ocorre,<span class="blank _3"></span> mas não diz </div><div class="t m1 x1 hb ybf ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws97">nada sobre a importância do transporte de oxigênio para o animal.</div><div class="t m0 x7 hb yc0 ffc fs1 fc1 sc0 ls3 ws32">Os alunos normalmente confundem essas duas formas de </div><div class="t m0 x1 hb yc1 ffc fs1 fc1 sc0 ls61 ws98">pensar sobre fisiologia.<span class="blank _3"></span> Alguns estudos têm mostrado que mes-</div><div class="t m0 x1 hb yc2 ffc fs1 fc1 sc0 ls62 ws99">mo alunos de medicina tendem a responder às questões com </div><div class="t m0 x1 hb yc3 ffc fs1 fc1 sc0 ls63 ws9a">explicações teleológicas,<span class="blank _1"></span> quando a resposta mais apr<span class="blank _1"></span>opriada se-</div><div class="t m0 x1 h14 yc4 ffc fs1 fc1 sc0 ls64 ws9b">ria uma explicaç<span class="blank _4"> </span>ão mecanicista.<span class="fs9 ls65 v3">1</span><span class="ls66 ws9c v0"> Fr<span class="blank _1"></span>equentemente,<span class="blank _3"></span> isso ocorre </span></div><div class="t m0 x1 hb y65 ffc fs1 fc1 sc0 ls67 ws1f">porque os professor<span class="blank _1"></span>es perguntam por que um evento fisiológico </div><div class="t m0 x1 hb y66 ffc fs1 fc1 sc0 ls8c ws9d">ocorre,<span class="blank _3"></span> quando eles realmente querem saber como o evento ocor-</div><div class="t m0 x1 hb y67 ffc fs1 fc1 sc0 ls1d ws9e">re.<span class="blank _3"></span> Estar ciente dessas duas formas de abordagem pode ajudar a </div><div class="t m0 x1 hb y68 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws9f">evitar confusões.</div><div class="t m0 x7 hb y69 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f wsa0">Embora função e mecanismo pareçam ser os dois lados de </div><div class="t m0 x1 hb y6a ffc fs1 fc1 sc0 lsf wsa1">uma mesma moeda,<span class="blank _3"></span> é possível estudar mecanismos,<span class="blank _1"></span> particular-</div><div class="t m0 x1 hb y6b ffc fs1 fc1 sc0 ls3e ws1d">mente nos níveis celular e subcelular<span class="blank _3"></span>,<span class="blank _1"></span> sem entender sua função na </div><div class="t m0 x1 hb y6c ffc fs1 fc1 sc0 ls2f wsa2">vida dos organismos.<span class="blank _3"></span> À medida que o conhecimento biológico se </div><div class="t m0 x1 hb y6d ffc fs1 fc1 sc0 ls31 wsa3">torna mais complexo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> os pesquisadores,<span class="blank _3"></span> às vez<span class="blank _4"> </span>es,<span class="blank _3"></span> acabam ficando </div><div class="t m0 x1 hb y6e ffc fs1 fc1 sc0 lse wsa4">tão envolvidos no estudo de processos complexos que esquecem </div><div class="t m0 x1 hb y6f ffc fs1 fc1 sc0 ls68 ws1f">de dar um passo para trás e olhar o significado daqueles proces-</div><div class="t m0 x1 hb y70 ffc fs1 fc1 sc0 ls69 wsa5">sos para as células,<span class="blank _3"></span> os sistemas e o animal.<span class="blank _3"></span> De forma recíproca,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb yc5 ffc fs1 fc1 sc0 ls58 wsa6">também é possível utilizar o pensamento teleológico de forma </div><div class="t m0 x1 hb yc6 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 wsa7">incorreta ao dizer \u201cO<span class="blank _1"></span>h,<span class="blank _3"></span> nessa situação o cor<span class="blank _4"> </span>po precisa fazer isto\u201d.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb yc7 ffc fs1 fc1 sc0 ls8d ws2">O <span class="blank _7"> </span><span class="ffe ls6a ws7d">isto</span><span class="ls2 wsa8"> pode ser uma boa solução<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> mas se um mecanismo para </span></div><div class="t m0 x1 hb yc8 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">fazer <span class="ffe ws7e">isto</span><span class="ls31 ws25"> não existe,<span class="blank _3"></span> a situação não pode ser corrigida.</span></div><div class="t m0 x7 hb yc9 ffc fs1 fc1 sc0 ls1d wsa9">A aplicação do conceito integrado de funções e mec<span class="blank _4"> </span>anis-</div><div class="t m0 x1 hc yca ffc fs1 fc1 sc0 ls6b wsaa">mos é o princípio subjacente da <span class="ffd ls6c wsab">pesquisa translacional</span><span class="ls62 wsac">,<span class="blank _3"></span> uma </span></div><div class="t m0 x1 hb ycb ffc fs1 fc1 sc0 ls6d wsad">abordagem algumas vezes descrita como \u201c<span class="blank _1"></span>da bancada ao leito<span class="blank _1"></span>\u201d.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb ycc ffc fs1 fc1 sc0 ls6e wsae">A pesquisa translacional utiliza os conhecimentos e os resulta-</div><div class="t m0 x1 hb ycd ffc fs1 fc1 sc0 ls6f wsaf">dos produzidos pela pesquisa biomédica básica sobre mecanis-</div><div class="t m0 x1 hb yce ffc fs1 fc1 sc0 ls70 ws27">mos para desenvolver tratamentos e estratégias de prevenção de </div><div class="t m0 x1 hb ycf ffc fs1 fc1 sc0 ls71 wsb0">doenças humanas.<span class="blank _3"></span> Por exemplo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> os pesquisadores trabalhando </div><div class="t m0 x1 hb yd0 ffc fs1 fc1 sc0 lsd wsb1">com ratos descobriram que uma substância do pâncreas,<span class="blank _3"></span> chama-</div><div class="t m0 x1 hb yd1 ffc fs1 fc1 sc0 ls68 ws1f">da de <span class="ffe ls1b">amilina</span>,<span class="blank _3"></span> reduziu o consumo alimentar dos ratos.<span class="blank _3"></span> Esses re-</div><div class="t m0 x1 hb yd2 ffc fs1 fc1 sc0 lsd wsb2">sultados levaram rapidamente a um estudo translacional no qual </div><div class="t m0 x1 hb yd3 ffc fs1 fc1 sc0 ls1c wsb3">voluntários humanos injetaram uma forma sintética de amilina e </div><div class="t m0 x1 hb yd4 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws52">registraram seu consumo alimentar subsequente,<span class="blank _3"></span> mas sem modi-</div><div class="t m0 x1 h15 yd5 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f wsb4">ficar intencionalmente o seu estilo de vida.<span class="fs9 ls0 ws7f v3">2</span><span class="ls0 wsb5 v1"> O fármaco sintético </span></div><div class="t m0 x1 hb yd6 ffc fs1 fc1 sc0 ls20 wsb6">suprimiu o consumo alimentar em seres humanos e foi poste-</div><div class="t m0 x1 h16 yd7 ffc fsa fc1 sc0 ls72">1<span class="fs6 ls73 wsb7 v4">D.<span class="blank _3"></span> R.<span class="blank _1"></span> Richardson.<span class="blank _3"></span> A sur<span class="blank _4"> </span>vey of students\u2019<span class="blank _3"></span> notions of body function as </span></div><div class="t m0 x1 h17 yd8 ffc fs6 fc1 sc0 ls74 wsb8">teleologic or mechanistic.<span class="blank _3"></span> <span class="ffe ls75 ws80">AdvanPhysionlEduc</span><span class="ls76 wsb9"> 258: 8-10,<span class="blank _3"></span> Jun 1990 </span></div><div class="t m0 x1 h17 yd9 ffc fs6 fc1 sc0 ls0">(<span class="ffe ls43 ws81">http://advan.physiology.org</span>).</div><div class="t m0 x1 h16 yda ffc fsa fc1 sc0 ls77">2<span class="fs6 ls78 wsba v4">S.<span class="blank _3"></span> R.<span class="blank _1"></span> Smith et al<span class="ffe ls8e ws2">. <span class="blank _7"> </span></span>Pramlintide treatment reduces 24-h caloric intake </span></div><div class="t m0 x1 h17 ydb ffc fs6 fc1 sc0 ls79 wsbb">and meal sizes and improves control of eating in obese subjects:<span class="blank _1"></span> a 6-wk </div><div class="t m0 x1 h17 ydc ffc fs6 fc1 sc0 ls7a wsbc">translational research study<span class="blank _3"></span>.<span class="blank _3"></span> <span class="ffe ls7b wsbd">Am J Physiol Endocrinol Metab</span><span class="ls7c wsbe"> 293: E620\u2013</span></div><div class="t m0 x1 h17 y3 ffc fs6 fc1 sc0 ls0 wsbf">E627,<span class="blank _3"></span> 2007.</div><div class="t m0 x9 hb yb1 ffc fs1 fc1 sc0 ls17 wsc0">riormente aprovado pela F<span class="blank _1"></span>ood and Drug Administration (uma </div><div class="t m0 x9 hb yb2 ffc fs1 fc1 sc0 ls58 wsc1">agência reguladora dos Estados Unidos) para o tratamento do </div><div class="t m0 x9 hb yb3 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws43">diabetes melito<span class="blank _1"></span>.</div><div class="t m0 x8 hb yb4 ffc fs1 fc1 sc0 ls7d wsc2">Considerando os sistemas fisiológicos,<span class="blank _3"></span> os séculos de pes-</div><div class="t m0 x9 hb yb5 ffc fs1 fc1 sc0 ls8f wsc3">quisa permitiram um grande conhecimento sobre os mecanismos </div><div class="t m0 x9 hb yb6 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws9d">da função corporal.<span class="blank _1"></span> Atualmente,<span class="blank _3"></span> as questões não respondidas en-</div><div class="t m0 x9 hb yb7 ffc fs1 fc1 sc0 ls7e wsc4">volvem principalmente a integração e o controle desses meca-</div><div class="t m0 x9 hb ydd ffc fs1 fc1 sc0 ls6e wsc5">nismos,<span class="blank _3"></span> particularmente nos níveis celular e molecular<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Mesmo </div><div class="t m0 x9 hb yde ffc fs1 fc1 sc0 ls2 wsc6">assim,<span class="blank _3"></span> a explicaç<span class="blank _4"> </span>ão sobre o que ocorre em tubos de ensaio ou </div><div class="t m0 x9 hb ydf ffc fs1 fc1 sc0 ls5b wsc7">com células isoladas produz apenas uma resposta par<span class="blank _1"></span>cial sobre a </div><div class="t m0 x9 hb ye0 ffc fs1 fc1 sc0 ls90 ws9d">função.<span class="blank _3"></span> P<span class="blank _1"></span>or essa razão<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> ensaios com animais e com seres humanos </div><div class="t m0 x9 hb ye1 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws6">são passos essenciais no processo de aplicação da pesquisa básica </div><div class="t m0 x9 hb ye2 ffc fs1 fc1 sc0 lsc wsc8">para o tratamento ou a cura de doenças.</div><div class="t m0 x9 hd ye3 fff fs5 fc2 sc0 ls0 wsc9">TEMAS EM FISIOLOGIA</div><div class="t m0 x9 hb ye4 ffc fs1 fc1 sc0 ls7f wsca">\u201c<span class="blank _3"></span>A fisiologia não é uma ciência ou uma pr<span class="blank _1"></span>ofissão<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> mas sim um </div><div class="t m0 x9 h18 ye5 ffc fs1 fc1 sc0 ls18 wscb">ponto de vista.\u201d<span class="fs9 ls80 v3">3</span><span class="ls81 wscc v0"> Os fisiologistas orgulham-se de relacionar os </span></div><div class="t m0 x9 hb ye6 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 wscd">mecanismos por eles estudados ao funcionamento do organismo </div><div class="t m0 x9 hb ye7 ffc fs1 fc1 sc0 ls61 ws93">como um todo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Para os estudantes,<span class="blank _3"></span> ser capaz de entender como </div><div class="t m0 x9 hb ye8 ffc fs1 fc1 sc0 ls14 wsce">os vários sistemas do corpo integram suas funções é um dos as-</div><div class="t m0 x9 hb ye9 ffc fs1 fc1 sc0 ls13 wscf">pectos mais difíceis da fisiologia.<span class="blank _3"></span> P<span class="blank _1"></span>ara se tornar um especialista </div><div class="t m0 x9 hb yea ffc fs1 fc1 sc0 ls82 wsd0">em fisiologia,<span class="blank _3"></span> é necessário ir além da simples memoriz<span class="blank _4"> </span>ação de </div><div class="t m0 x9 hb yeb ffc fs1 fc1 sc0 ls1f wsd1">fatos e da aprendizagem de nova terminologia.<span class="blank _3"></span> Os pesquisado-</div><div class="t m0 x9 hb yec ffc fs1 fc1 sc0 ls30 wsd2">res têm verificado que a capacidade de resolver problemas requer </div><div class="t m0 x9 hb yed ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws9f">uma boa base conceitual ou um <span class="blank _1"></span>\u201cquadr<span class="blank _1"></span>o geral\u201d<span class="blank _3"></span> daquele campo.</div><div class="t m0 x8 hb yee ffc fs1 fc1 sc0 ls67 ws95">Deixando claro os conceitos biológicos básicos,<span class="blank _3"></span> ou temas,<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x9 hb yef ffc fs1 fc1 sc0 ls0 wsd3">comuns a todos os seres vivos,<span class="blank _0"></span> este livro ajudará você a construir </div><div class="t m0 x9 hb yf0 ffc fs1 fc1 sc0 ls83 wsd4">uma base conceitual em fisiologia.<span class="blank _3"></span> Esses conceitos constituem </div><div class="t m0 x9 hb yf1 ffc fs1 fc1 sc0 ls84 wsd5">padrões que sempre se r<span class="blank _1"></span>epetem,<span class="blank _3"></span> e você começará a reconhecê-</div><div class="t m0 x9 hb yf2 ffc fs1 fc1 sc0 ls6d wsd6">-los quando aparecerem dentr<span class="blank _1"></span>o de contextos específicos.<span class="blank _3"></span> O re-</div><div class="t m0 x9 hb yf3 ffc fs1 fc1 sc0 ls84 wsd7">conhecimento de padrão é uma habilidade importante para os </div><div class="t m0 x9 hb yf4 ffc fs1 fc1 sc0 ls85 wsd8">profissionais da ár<span class="blank _1"></span>ea da saúde e ajudará a tornar mais simples o </div><div class="t m0 x9 hb yf5 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">estudo da fisiologia.</div><div class="t m0 x9 h16 yf6 ffc fsa fc1 sc0 ls86">3<span class="fs6 ls91 wsd9 v4">R.<span class="blank _1"></span> W<span class="blank _3"></span>.<span class="blank _3"></span> Gerard.<span class="blank _1"></span> <span class="ffe ls0 wsda">Mir<span class="blank _4"> </span>ror to Physiology<span class="ffc ls92 ws2">: <span class="blank _4"> </span></span><span class="ls93 wsdb">A Self-Sur<span class="blank _4"> </span>vey of Physiological Science<span class="ffc ls94 ws2">. </span></span></span></span></div><div class="t m0 x9 h17 yf7 ffc fs6 fc1 sc0 ls95 wsdc">W<span class="blank _3"></span>ashington,<span class="blank _3"></span> D<span class="blank _4"> </span>C: American Physiolog<span class="blank _4"> </span>y Societ<span class="blank _4"> </span>y<span class="blank _3"></span>,<span class="blank _1"></span> 1958.</div><div class="t m0 x9 h5 yf8 ff6 fs0 fc1 sc0 ls0 wsdd">SOLUCIONANDO O\ue602<span class="ff5 fc2">PROBLEMA</span></div><div class="t m2 x18 he yf9 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 wsde">Quando Jimmy voltou para o seu quarto, ele sentou, pegou </div><div class="t m2 x18 he yfa ff3 fs6 fc1 sc0 lse ws6d">seu computador e abriu uma página na internet. Ele digitou </div><div class="t m2 x18 he yfb ff4 fs6 fc1 sc0 ls87 ws2">diabetes <span class="blank _4"> </span><span class="ff3 wsdf">no buscador \u2013 e apareceram 77,2 milhões de re-</span></div><div class="t m2 x18 he yfc ff3 fs6 fc1 sc0 ls24 wse0">sultados. \u201cIsso não vai funcionar<span class="blank _3"></span>. E se eu tentar <span class="ff4">insulina</span><span class="ws2">?\u201d </span></div><div class="t m2 x18 he yfd ff3 fs6 fc1 sc0 ls88 wse1">14\ue602<span class="blank _7"> </span>milhões de r<span class="blank _1"></span>esultados. \u201cComo é que eu vou conseguir </div><div class="t m2 x18 he yfe ff3 fs6 fc1 sc0 ls96 ws78">alguma resposta?\u201d Ele clicou no primeir<span class="blank _1"></span>o anúncio patrocina-</div><div class="t m2 x18 he yff ff3 fs6 fc1 sc0 ls97 ws78">do e foi direcionado para uma página chamada <span class="ff4">type2-diabe-</span></div><div class="t m2 x18 he y100 ff4 fs6 fc1 sc0 ls2a">tes-info.com<span class="ff3 wse2">. Essa poderia ser interessante. Sua mãe tinha </span></div><div class="t m2 x18 he y101 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 wse3">diabetes tipo 2. Mas era de uma indústria farmacêutica ten-</div><div class="t m2 x18 he y102 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 wse4">tando vender um fármaco. \u201cQue tal essa? <span class="ff4">WhyInsulin.com</span><span class="wse5"> \u2013 </span></div><div class="t m2 x18 he y103 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 wse6">essa pode ter alguma resposta.\u201d No entanto, de novo, mais </div><div class="t m2 x18 he y104 ff3 fs6 fc1 sc0 ls89 ws6d">uma tentativa de venda. \u201cT<span class="blank _0"></span>alvez meu professor de fisiologia </div><div class="t m2 x18 he y105 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws68">possa me ajudar<span class="blank _3"></span>. V<span class="blank _1"></span>ou per<span class="blank _1"></span>guntar a ele amanhã.\u201d</div><div class="t m0 x18 h19 y106 ff10 fsb fc1 sc0 ls8a wse7">P1: <span class="blank _b"> </span>Que termos Jimmy poderia ter utilizado na sua busca </div><div class="t m0 x19 h19 y107 ff10 fsb fc1 sc0 ls0 wse8">para obter um número menor de r<span class="blank _1"></span>esultados?</div><div class="t m0 x1a h1a y108 ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws82">2<span class="blank"> </span>12</div><div class="t m0 x1b h1a y109 ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws83">9<span class="blank _c"></span><span class="fc0 ls8b">5<span class="fc1 ls0 ws84 v1">16<span class="blank"> </span>19<span class="blank"> </span>24</span></span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf4" class="pf w0 h0" data-page-no="4"><div class="pc pc4 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x0 y10a w0 h1b" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg4.png"><div class="t m0 x1 h1c y10b ff3 fs4 fc1 sc0 ls98 wsec"> <span class="blank _d"> </span>4. <span class="blank _2"> </span>Quando o mapa tiver sido criado, <span class="ff10">sente-se e pense<span class="blank _1"></span> </span></div><div class="t m0 x7 h1c y10c ff10 fs4 fc1 sc0 ls99 wsed">sobre o mesmo<span class="ff3">. T<span class="blank _0"></span>odos os termos estão no lugar cer<span class="blank _1"></span>-</span></div><div class="t m0 x7 h1c y10d ff3 fs4 fc1 sc0 ls9a wsee">to? V<span class="blank _1"></span>ocê pode quer<span class="blank _1"></span>er deslocá-los, agora que conse-</div><div class="t m0 x7 h1c y10e ff3 fs4 fc1 sc0 ls9b wsef">gue observar o quadro completo. Revise seu mapa<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x7 h1c y10f ff3 fs4 fc1 sc0 ls0 wsf0">para preenchê-lo com novos conceitos ou para corrigir </div><div class="t m0 x7 h1c y110 ff3 fs4 fc1 sc0 ls0 wsf1">ligações equivocadas. Revise relembrando-se do con-</div><div class="t m0 x7 h1c y111 ff3 fs4 fc1 sc0 ls9c wsf2">ceito principal e, a seguir<span class="blank _3"></span>, siga para os detalhes mais </div><div class="t m0 x7 h1c y112 ff3 fs4 fc1 sc0 ls9d wse1">específicos. Faça perguntas a si mesmo, como: qual<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x7 h1c y113 ff3 fs4 fc1 sc0 ls60 wsf3">é a causa? Qual é o efeito? Que partes estão envolvi-</div><div class="t m0 x7 h1c y114 ff3 fs4 fc1 sc0 ls0 wsdd">das? Quais são as características principais?</div><div class="t m1 x1 h1c y115 ff3 fs4 fc1 sc0 lsa3 wsf4"> <span class="blank _e"> </span>5. <span class="blank _f"> </span>A ciência é um campo de colaborações. Uma maneira útil </div><div class="t m1 x7 h1c y116 ff3 fs4 fc1 sc0 ls9e wsf5">para estudar utilizando mapas é <span class="ff10 lsa4 wsf6">compartilhar mapas </span></div><div class="t m1 x8 h1c y117 ff10 fs4 fc1 sc0 ls9f wsf7">com um colega <span class="ff3">para que cada um tente entender o </span></div><div class="t m1 x8 h1c y118 ff3 fs4 fc1 sc0 lsa0 wsf8">mapa do outro. Seus mapas certamente não vão ser </div><div class="t m1 x8 h1c y119 ff3 fs4 fc1 sc0 lsa5 wsf9">os mesmos. Não há problema se eles for<span class="blank _1"></span>em diferentes. </div><div class="t m1 x8 h1c y11a ff3 fs4 fc1 sc0 lsa6 wsfa">Lembre-se que o seu mapa r<span class="blank _1"></span>eflete o modo como você </div><div class="t m1 x8 h1c y11b ff3 fs4 fc1 sc0 lsa1 wsfb">pensou no assunto e que pode ser diferente do modo </div><div class="t m1 x8 h1c y11c ff3 fs4 fc1 sc0 ls53 wsfc">como outra pessoa pensou. Algum de vocês colocou no </div><div class="t m1 x8 h1c y11d ff3 fs4 fc1 sc0 ls53 wsfd">mapa alguma coisa que o outro esqueceu? Algum de vo-</div><div class="t m1 x8 h1c y11e ff3 fs4 fc1 sc0 ls53 wsfe">cês fez alguma ligação incorreta entr<span class="blank _1"></span>e dois itens?</div><div class="t m0 x9 h1c y11f ff3 fs4 fc1 sc0 ls0 wsff"> 6. <span class="blank _10"></span><span class="ff10 lsa7 ws100">Pratique a produção de mapas<span class="ff3">. As questões de estu-</span></span></div><div class="t m0 x8 h1c y120 ff3 fs4 fc1 sc0 lsa2 ws101">do em cada capítulo fornecerão algumas ideias sobre </div><div class="t m0 x8 h1c y121 ff3 fs4 fc1 sc0 lsa8 ws102">o que deve ser colocado em um mapa. O seu professor </div><div class="t m0 x8 h1c y122 ff3 fs4 fc1 sc0 ls0 wsdd">pode ajudá-lo a começar<span class="blank _3"></span>.</div><div class="t m0 x1c h1d y123 ff10 fs8 fc1 sc0 ls0">SANDUÍCHES</div><div class="t m0 x1d h1d y124 ff10 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Componentes externos<span class="blank _11"> </span><span class="v1">Recheios</span></div><div class="t m0 x1e h1e y125 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 wse9">Pães<span class="blank _12"> </span>T<span class="blank _3"></span>ortilhas<span class="blank _13"> </span>\u201cWraps\u201d<span class="blank _14"> </span>V<span class="blank _1"></span>egetais<span class="blank _15"> </span>Queijos<span class="blank _16"> </span>Carnes<span class="blank _17"> </span><span class="ws2 v2">Molhos e</span></div><div class="t m0 x1f h10 y126 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 wsea">temperos</div><div class="t m0 x20 h10 y127 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Perda de água corporal</div><div class="t m0 x21 h10 y128 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">por evaporação</div><div class="t m1 x22 h10 y129 ff3 fs8 fc1 sc0 ls53 ws2">Os líquidos corporais</div><div class="t m1 x16 h10 y12a ff3 fs8 fc1 sc0 ls53 ws2">tornam-se mais concentrados</div><div class="t m0 x23 h10 y12b ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">O comportamento</div><div class="t m0 x24 h10 y12c ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">de sede é estimulado</div><div class="t m0 x25 h10 y12d ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">O sujeito procura</div><div class="t m0 x26 h10 y12e ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">e bebe água</div><div class="t m0 x27 h10 y12f ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Os receptores internos</div><div class="t m0 x28 h10 y130 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">detectam a modificação</div><div class="t m0 x28 h10 y131 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">na concentração interna</div><div class="t m1 x29 h10 y132 ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9 ws2">A adição de</div><div class="t m1 x25 h10 y133 ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9 ws2">água aos líquidos</div><div class="t m1 x23 h10 y134 ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9 ws2">corporais diminui a</div><div class="t m1 x2a h10 y135 ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9">concentração</div><div class="t m1 x26 h10 y136 ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9 ws2">dos mesmos</div><div class="t m0 x2b h1f y137 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">1. V<span class="blank _1"></span>ocê seria capaz de adicionar mais detalhes e ligações ao mapa <span class="ff10 wseb">(a)</span>?</div><div class="t m0 x2b h1f y138 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">2. Aqui está uma lista de termos, em ordem alfabética, para a construção </div><div class="t m0 x2b h1f y139 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2"> de um mapa do corpo. Utilize os passos descritos na página anterior para</div><div class="t m0 x2b h1f y13a ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2"> criar um mapa com esses termos. Se desejar<span class="blank _3"></span>, adicione outros termos ao mapa.</div><div class="t m0 x2b h1f y13b ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 bexiga</div><div class="t m0 x2b h1f y13c ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 vasos sanguíneos</div><div class="t m0 x2b h1f y13d ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 encéfalo</div><div class="t m0 x2b h1f y13e ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema circulatório</div><div class="t m0 x2b h1f y13f ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema digestório</div><div class="t m0 x2b h1f y140 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema endócrino</div><div class="t m0 x2b h1f y141 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 coração</div><div class="t m0 x2b h1f y142 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema imune</div><div class="t m0 x2b h1f y143 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema tegumentar</div><div class="t m0 x2c h1f y13b ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 intestino</div><div class="t m0 x2c h1f y13c ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 rins</div><div class="t m0 x2c h1f y13d ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 pulmões</div><div class="t m0 x2c h1f y13e ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 linfonodos</div><div class="t m0 x2c h1f y13f ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 boca</div><div class="t m0 x2c h1f y140 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema </div><div class="t m0 x2c h1f y141 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2"> musculosquelético</div><div class="t m0 x2c h1f y142 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema nervoso</div><div class="t m0 x2c h1f y143 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 ovários</div><div class="t m0 x19 h1f y144 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema reprodutivo</div><div class="t m0 x19 h1f y145 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema respiratório</div><div class="t m0 x19 h1f y146 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 estômago</div><div class="t m0 x19 h1f y147 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 testículos</div><div class="t m0 x19 h1f y148 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 corpo</div><div class="t m0 x19 h1f y149 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 glândula tireoide</div><div class="t m0 x19 h1f y14a ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 sistema urinário</div><div class="t m0 x19 h1f y14b ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">\u2022 útero</div><div class="t m0 x12 h1d y14c ff10 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">(a) Um mapa mostrando relações de estrutura/função<span class="blank _18"> </span>(b) Um mapa de processos, ou</div><div class="t m0 x2d h1d y14d ff10 fs8 fc1 sc0 ls0">fluxograma</div><div class="t m0 x12 h20 y14e ff10 fsd fc1 sc0 ls0 ws2">Tipos de mapas</div><div class="t m0 x2b h21 y14f ff5 fse fc1 sc0 ls0 ws2">QUESTÕES D<span class="blank _1"></span>A FIGURA</div><div class="t m0 x2e h22 y150 ff10 fsf fc5 sc0 ls0">Q</div><div class="t m1 x2f h10 y151 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Sujeito</div><div class="t m1 x23 h10 y152 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">trabalhando sob o</div><div class="t m1 x2a h10 y153 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">sol em um dia</div><div class="t m1 x2a h10 y154 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">quente e seco</div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf5" class="pf w0 h0" data-page-no="5"><div class="pc pc5 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1 y155 w1 h23" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg5.png"><div class="t m0 x6 ha y4b ffa fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Fisiologia humana: uma abordagem integrada <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span><span class="ffb fs0 fc2">9</span></div><div class="t m0 x1 hb yb1 ffc fs1 fc1 sc0 ls82 wscb">tecidos e órgãos do corpo formam compar<span class="blank _4"> </span>timentos funcionais </div><div class="t m0 x1 hb yb2 ffc fs1 fc1 sc0 lsaa ws2d">discretos,<span class="blank _3"></span> como as cavidades corporais ou o lúmen dos órgãos </div><div class="t m0 x1 hb yb3 ffc fs1 fc1 sc0 lsab ws105">ocos.<span class="blank _3"></span> No nível microscópico<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> as membranas plasmáticas sepa-</div><div class="t m0 x1 hb yb4 ffc fs1 fc1 sc0 lsac ws106">ram as células do fluido circundante,<span class="blank _3"></span> além de criarem minúscu-</div><div class="t m0 x1 hb yb5 ffc fs1 fc1 sc0 lsf ws107">los compartimentos intracelulares,<span class="blank _3"></span> conhecidos como organelas.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb yb6 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws25">(A\ue602compartimentalização é o tema do Capítulo 3.)</div><div class="t m0 x1 h24 y156 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">T<span class="blank _0"></span>ema 2: os seres vivos precisam de energia</div><div class="t m1 x1 hb y157 ffc fs1 fc1 sc0 lsbb wsc7">Crescimento<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> reprodução<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> movimento,<span class="blank _3"></span> homeostasia \u2013 esses e todos </div><div class="t m1 x1 hb y158 ffc fs1 fc1 sc0 lsbc wsc7">os outros processos que ocorr<span class="blank _1"></span>em em um organismo necessitam do </div><div class="t m1 x1 hb y159 ffc fs1 fc1 sc0 lsbd ws95">influxo contínuo de energia.<span class="blank _3"></span> De onde vem e como é armazenada a </div><div class="t m1 x1 hb y15a ffc fs1 fc1 sc0 lsbe ws109">energia? Responderemos essas questões e descreveremos algumas </div><div class="t m1 x1 hb y15b ffc fs1 fc1 sc0 lsbf ws10a">das formas de utilização da energia pelo cor<span class="blank _4"> </span>po para a síntese e a </div><div class="t m1 x1 hb y15c ffc fs1 fc1 sc0 lsad ws10b">mobilização de moléculas (no Capítulo 4).<span class="blank _1"></span> Em capítulos subse-</div><div class="t m1 x1 hb y15d ffc fs1 fc1 sc0 ls34 ws10c">quentes,<span class="blank _3"></span> você aprenderá como a energia é utilizada para transportar </div><div class="t m1 x1 hb y15e ffc fs1 fc1 sc0 lsc0 ws10d">moléculas através das membranas celulares <span class="lsc1 ws35">e para gerar movimento<span class="blank _1"></span>.</span></div><div class="t m0 x1 h24 y15f ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">T<span class="blank _0"></span>ema 3: o fluxo de informação coordena as </div><div class="t m0 x1 h24 y160 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">funções corporais</div><div class="t m0 x1 hb y161 ffc fs1 fc1 sc0 lsae ws10e">O fluxo de informação nos sistemas vivos vai desde a transfe-</div><div class="t m0 x1 hb y162 ffc fs1 fc1 sc0 ls84 ws10f">rência da informação estocada no DNA de geração para gera-</div><div class="t m0 x1 hb y163 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws110">ção (genética) até o fluxo de informação dentro do corpo de um </div><div class="t m0 x1 hb y164 ffc fs1 fc1 sc0 ls82 ws111">único organismo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Ao nível de um único organismo,<span class="blank _0"></span> o fluxo de </div><div class="t m0 x1 hb y165 ffc fs1 fc1 sc0 ls82 ws112">informação inclui a traduç<span class="blank _4"> </span>ão do código genético do DNA em </div><div class="t m0 x1 hb y166 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws9">proteínas responsáveis pela estrutura e função celulares.</div><div class="t m1 x7 hb y167 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws54">No corpo humano,<span class="blank _3"></span> o fluxo de informação entre células <span class="ffe ws103">co<span class="blank _1"></span>or-</span></div><div class="t m1 x1 hb y168 ffe fs1 fc1 sc0 ls14 ws113">dena a função.<span class="blank _1"></span> <span class="ffc ls6">A</span><span class="ls2a ws42"> comunicação cé<span class="ls70 ws114">lula a célula<span class="ffc ws1f"> utiliza sinais químicos,<span class="blank _3"></span> </span></span></span></div><div class="t m1 x1 hb y169 ffc fs1 fc1 sc0 ls7f ws115">elétricos ou uma combinação de ambos.<span class="blank _3"></span> A informaç<span class="blank _4"> </span>ão pode ser </div><div class="t m1 x1 hb y16a ffc fs1 fc1 sc0 lsc2 ws116">enviada de uma célula para as células vizinhas (comunicação local) </div><div class="t m1 x1 hb y16b ffc fs1 fc1 sc0 ls68 wsc7">ou de uma parte do cor<span class="blank _4"> </span>po para outra (comunicação de longa dis-</div><div class="t m1 x1 hb y16c ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws9f">tância).<span class="blank _3"></span> (O Capítulo 6 discute a comunicação químic<span class="blank _4"> </span>a no corpo.)</div><div class="t m0 x7 hb y16d ffc fs1 fc1 sc0 lsaf ws117">Q<span class="blank _4"> </span>uando os sinais químicos atingem a célula-alvo,<span class="blank _3"></span> eles </div><div class="t m0 x1 hb y16e ffc fs1 fc1 sc0 ls7f ws118">devem ser capaz<span class="blank _4"> </span>es de passar a informação para o interior dela.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb y16f ffc fs1 fc1 sc0 lsb0 ws119">Em alguns casos,<span class="blank _3"></span> a própria molécula sinaliz<span class="blank _4"> </span>adora é capaz de </div><div class="t m0 x1 hb y170 ffc fs1 fc1 sc0 ls70 ws41">atravessar a barreira formada pela membrana plasmática,<span class="blank _3"></span> porém </div><div class="t m0 x1 hb y171 ffc fs1 fc1 sc0 ls16 ws11a">algumas moléculas sinalizadoras que são incapaz<span class="blank _4"> </span>es de cruz<span class="blank _4"> </span>ar a </div><div class="t m0 x1 hb y172 ffc fs1 fc1 sc0 ls1d ws32">membrana devem ativar outros mecanismos para passar a men-</div><div class="t m0 x1 hb y173 ffc fs1 fc1 sc0 lsb1 ws11b">sagem para dentro da célula-alvo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> (O modo como as moléculas </div><div class="t m0 x1 hb y174 ffc fs1 fc1 sc0 ls1c ws11c">atravessam as membranas biológicas é o tópico do Capítulo 5.)</div><div class="t m0 x1 h24 y175 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">T<span class="blank _0"></span>ema 4: a homeostasia mantém a </div><div class="t m0 x1 h24 y176 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">estabilidade interna</div><div class="t m1 x1 hb y177 ffc fs1 fc1 sc0 lsc3 ws11d">Os organismos que vivem em hábitats que estão em constante mu-</div><div class="t m1 x1 hb y178 ffc fs1 fc1 sc0 lsc3 ws11e">dança lidam com a variabilidade externa,<span class="blank _1"></span> mantendo o ambiente in-</div><div class="t m1 x1 hb y179 ffc fs1 fc1 sc0 ls34 ws11f">terno (ou meio interno) relativamente estável/constante,<span class="blank _3"></span> uma habi-</div><div class="t m1 x1 hc y17a ffc fs1 fc1 sc0 lsc4 ws120">lidade conhecida como <span class="ffd lsbb">homeostasia<span class="ffc wsa4">.<span class="blank _3"></span> A homeostasia e a regulação </span></span></div><div class="t m1 x1 hb y17b ffc fs1 fc1 sc0 ls68 ws121">do meio interno são princípios básicos da fisiologia e dos temas </div><div class="t m1 x1 hb y17c ffc fs1 fc1 sc0 lsc3 ws122">subjacentes presentes em cada capítulo deste livro<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> A próxima seção </div><div class="t m1 x1 hb y17d ffc fs1 fc1 sc0 lsc5 ws11c">discutirá em detalhes os elementos-chave desse importante tema.</div><div class="t m0 x1 hd y17e fff fs5 fc2 sc0 ls0 ws13">HOMEOST<span class="blank _3"></span>ASIA</div><div class="t m0 x1 hb y17f ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws123">O conceito de um meio interno relativamente estável é atribuído </div><div class="t m0 x1 hb y180 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws124">ao médico f<span class="blank _7"> </span>rancês Claude Bernar<span class="blank _1"></span>d,<span class="blank _3"></span> em meados de 1800.<span class="blank _1"></span> Duran-</div><div class="t m0 x1 hb y181 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws125">te os seus estudos de medicina experimental,<span class="blank _3"></span> Bernard percebeu a </div><div class="t m0 x9 hb y182 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws126">estabilidade de diversas funções fisiológicas,<span class="blank _3"></span> como a temperatura </div><div class="t m0 x9 hb y183 ffc fs1 fc1 sc0 ls69 wsd6">corporal,<span class="blank _3"></span> a f<span class="blank _7"> </span>requência cardíaca e a pressão arterial.<span class="blank _1"></span> Como titu-</div><div class="t m0 x9 hb y184 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws1f">lar da disciplina de fisiologia na University of P<span class="blank _1"></span>aris,<span class="blank _3"></span> ele escreveu </div><div class="t m0 x9 hb y185 ffc fs1 fc1 sc0 ls61 ws127">\u201cC\u2019<span class="blank _3"></span>est la fixité du milieu intérieur qui est la condition d<span class="blank _4"> </span>\u2019une vie </div><div class="t m0 x9 hb y186 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws128">libre et indépendante\u201d.<span class="blank _3"></span> (A constância do meio interno é a condi-</div><div class="t m0 x9 h25 y187 ffc fs1 fc1 sc0 ls5b ws129">ção para uma vida livre e independente.)<span class="fs9 ls86 v3">4</span><span class="ls0 ws0 v0"> Essa ideia foi aplicada </span></div><div class="t m0 x9 hb y188 ffc fs1 fc1 sc0 ls60 ws12a">a muitas das obser<span class="blank _4"> </span>vações experimentais daquela época e se tor-</div><div class="t m0 x9 hb y189 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws9">nou o tema de discussão entre fisiologistas e médicos.</div><div class="t m1 x8 hb y18a ffc fs1 fc1 sc0 ls4c ws54">Em 1929,<span class="blank _3"></span> um fisiologista norte-americ<span class="blank _4"> </span>ano,<span class="blank _3"></span> chamado W<span class="blank _0"></span>alter </div><div class="t m1 x9 hb y18b ffc fs1 fc1 sc0 ls6 ws10a">B<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Cannon,<span class="blank _1"></span> escreveu uma r<span class="blank _1"></span>evisão para a S<span class="blank _4"> </span>ociedade de F<span class="blank _1"></span>isiologia </div><div class="t m1 x9 h26 y18c ffc fs1 fc1 sc0 lsc6 ws9d">dos Estados Unidos (American P<span class="blank _4"> </span>hysiological S<span class="blank _4"> </span>ociety).<span class="fs9 ls0 ws7f v3">5</span><span class="lsc4 ws12b v0"> Utilizando<span class="blank _4"> </span> </span></div><div class="t m1 x9 hb y18d ffc fs1 fc1 sc0 lsc7 ws36">as obser<span class="blank _4"> </span>vações feitas por numerosos fisiologistas e médicos durante </div><div class="t m1 x9 hb y18e ffc fs1 fc1 sc0 lsc8 ws12c">o século XIX e o início do século XX,<span class="blank _3"></span> Cannon propôs uma lista de </div><div class="t m1 x9 hb y18f ffc fs1 fc1 sc0 lsc9 ws9d">variáveis que estão sob o controle homeostático<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Hoje,<span class="blank _3"></span> sabemos que </div><div class="t m1 x9 hb y190 ffc fs1 fc1 sc0 lsc8 ws12d">essa lista era acurada e completa.<span class="blank _3"></span> Cannon dividiu suas variáveis no </div><div class="t m1 x9 hb y191 ffc fs1 fc1 sc0 lsb2 ws12e">que ele descreveu como fatores ambientais que afetam as células </div><div class="t m1 x9 hb y192 ffc fs1 fc1 sc0 ls1c ws12f">(osmolaridade,<span class="blank _3"></span> temperatura e pH) e \u201c<span class="blank _1"></span>substâncias para as necessi-</div><div class="t m1 x9 hb y193 ffc fs1 fc1 sc0 lsc8 ws130">dades celulares\u201d<span class="blank _0"></span> (nutrientes,<span class="blank _1"></span> água,<span class="blank _3"></span> sódio,<span class="blank _0"></span> c<span class="blank _4"> </span>álcio,<span class="blank _3"></span> outros íons inorgâ-</div><div class="t m1 x9 hb y194 ffc fs1 fc1 sc0 lsca ws27">nicos,<span class="blank _3"></span> oxigênio,<span class="blank _0"></span> bem como \u201c<span class="blank _1"></span>secreções internas com efeitos gerais e </div><div class="t m1 x9 hb y195 ffc fs1 fc1 sc0 lscb ws131">contínuos\u201d).<span class="blank _3"></span> As \u201c<span class="blank _1"></span>secreções internas\u201d<span class="blank _0"></span> de Cannon são os hormônios </div><div class="t m1 x9 hb y196 ffc fs1 fc1 sc0 lscc ws132">e outras substâncias químicas que as células utilizam para se comu-</div><div class="t m1 x9 hb y197 ffc fs1 fc1 sc0 lscc ws21">nicarem umas com as outras.</div><div class="t m1 x8 hb y198 ffc fs1 fc1 sc0 lsbd ws54">Neste ensaio<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> Cannon criou o termo <span class="ffe lsbb ws2">homeostasia </span><span class="lscd ws35">para descr<span class="blank _1"></span>e-</span></div><div class="t m1 x9 hb y199 ffc fs1 fc1 sc0 ls39 ws71">ver a regulação do meio interno do corpo.<span class="blank _0"></span> Ele explicou que esco-</div><div class="t m1 x9 hb y19a ffc fs1 fc1 sc0 ls37 ws3a">lheu o prefixo <span class="ffe lsc8">homeo-<span class="ffc ws4b"> (signif<span class="blank _1"></span>icando <span class="ffe">parecido</span> ou <span class="ffe">similar</span><span class="lsce ws133">),<span class="blank _3"></span> em vez do </span></span></span></div><div class="t m1 x9 hb y19b ffc fs1 fc1 sc0 lsc2 ws2">prefixo <span class="ffe ls31">homo-</span><span class="lsd ws134"> (significando <span class="ffe ls31 ws135">o mesmo</span><span class="ls0">,<span class="ffe ls31 ws135"> idêntico</span></span>),<span class="blank _1"></span> porque o meio in-</span></div><div class="t m1 x9 hb y19c ffc fs1 fc1 sc0 lscf ws136">terno é mantido dentro de uma faixa ou inter<span class="blank _4"> </span>valo de valores,<span class="blank _3"></span> e não </div><div class="t m1 x9 hb y19d ffc fs1 fc1 sc0 ls37 ws137">em um valor exato ou fixo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Ele também indicou que o sufixo \u2013<span class="ffe lsd0 ws2">stase </span></div><div class="t m1 x9 hb y19e ffc fs1 fc1 sc0 lsd1 wsc7">nessa situação indica uma <span class="ffe lsd2 ws2">condição,<span class="blank _1"></span> <span class="ffc lsd1 wsc7">e não um estado estático e que </span></span></div><div class="t m1 x9 hb y19f ffc fs1 fc1 sc0 lsd1 ws138">não sof<span class="blank _7"> </span>r<span class="blank _1"></span>e mudanças.<span class="blank _3"></span> Assim,<span class="blank _1"></span> a homeostasia de Cannon é um estado </div><div class="t m0 x9 h16 yda ffc fsa fc1 sc0 lsb3">4<span class="fs6 lsb4 ws139 v4">C.<span class="blank _3"></span> Bernard.<span class="blank _1"></span> <span class="ffe ls78 ws13a">Introduction á l<span class="blank _7"> </span>\u2019<span class="blank _3"></span>étude de la medicine<span class="ffc lsb4 ws139">,<span class="blank _3"></span> Paris:<span class="blank _1"></span> J.-B<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Baillière,<span class="blank _3"></span> </span></span></span></div><div class="t m0 x9 h17 y1a0 ffc fs6 fc1 sc0 ls0 wsbf">1865.<span class="blank _3"></span> (<span class="ffe lsb5 ws104">www.gutenberg<span class="blank _1"></span>.org/ebooks/16234<span class="ffc ls0">).</span></span></div><div class="t m0 x9 h16 y1a1 ffc fsa fc1 sc0 lsd3 ws2">5 </div><div class="t m0 x30 h17 y1a2 ffc fs6 fc1 sc0 lsd4 ws13b">W<span class="blank _3"></span>.<span class="blank _3"></span> B.<span class="blank _3"></span> Cannon.<span class="blank _1"></span> Organization for physiological homeostasis.<span class="blank _1"></span> Physiol Rev </div><div class="t m0 x9 h17 y1a3 ffc fs6 fc1 sc0 ls0 wsbf">9: 399-443,<span class="blank _3"></span> 1929.</div><div class="t m0 x9 h5 y1a4 ff6 fs0 fc1 sc0 ls0 wsdd">SOLUCIONANDO O\ue602<span class="ff5 fc2">PROBLEMA</span></div><div class="t m0 x18 he y1a5 ff3 fs6 fc1 sc0 lsb5 ws13c">Ao final de sua segunda aula de fisiologia, Jimmy apresen-</div><div class="t m0 x18 he y1a6 ff3 fs6 fc1 sc0 lsb6 ws13d">tou-se ao professor e explicou o pr<span class="blank _1"></span>oblema de sua mãe. </div><div class="t m0 x18 he y1a7 ff3 fs6 fc1 sc0 lsb7 ws13e">A\ue602<span class="blank _7"> </span>primeira sugestão do professor foi simples: tentar r<span class="blank _1"></span>es-</div><div class="t m0 x18 he y1a8 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws13f">tringir a pesquisa. \u201cUma das melhores formas de pesquisar </div><div class="t m0 x18 he y1a9 ff3 fs6 fc1 sc0 lsd5 ws140">é combinar termos usando o conector E (<span class="ff4">AND</span><span class="lsd6 ws141">, em inglês). </span></div><div class="t m0 x18 he y1aa ff3 fs6 fc1 sc0 ls2b ws142">Se\ue602você se lembrar da teoria dos conjuntos de suas aulas </div><div class="t m0 x18 he y1ab ff3 fs6 fc1 sc0 lsb8 ws143">de matemática, o conector E lhe dará a intersecção dos </div><div class="t m0 x18 he y1ac ff3 fs6 fc1 sc0 ls28 ws144">conjuntos. Em outras palavras, você obterá apenas os re-</div><div class="t m0 x18 he y1ad ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws68">sultados que ocorrem em ambos os conjuntos.\u201d</div><div class="t m0 x18 he y1ae ff3 fs6 fc1 sc0 lsb9 ws6d">Pareceu bastante simples. Jimmy foi para a internet e digi-</div><div class="t m0 x18 he y1af ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws2">tou <span class="blank _1"></span><span class="ff4 ws145">diabetes E insulina<span class="ff3">. A pesquisa ainda tinha 43,6 milhões </span></span></div><div class="t m0 x18 he y1b0 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws146">de resultados, mas alguns dos r<span class="blank _1"></span>esultados da primeira pági-</div><div class="t m0 x18 he y1b1 ff3 fs6 fc1 sc0 lsba ws147">na, após os anúncios patrocinados, par<span class="blank _1"></span>eciam muito bons: </div><div class="t m0 x18 he y1b2 ff4 fs6 fc1 sc0 ls0">mayoclinic.com<span class="ff3 ws148"> e </span>diabetes.org<span class="ff3 ws148">. Agora ele estava chegando </span></div><div class="t m0 x18 he y1b3 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws68">a algum lugar<span class="blank _3"></span>.</div><div class="t m0 x18 h27 y1b4 ff10 fsb fc1 sc0 ls0 ws2">P2: <span class="blank _f"> </span><span class="ff4 ws149">Quais tipos de <span class="ff3">websites</span> Jimmy deveria procurar na lista de </span></div><div class="t m0 x19 h28 y1b5 ff4 fsb fc1 sc0 ls0 wse8">resultados e como ele poderia os reconhecer?</div><div class="t m0 x1a h1a y1b6 ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws82">2<span class="blank"> </span>12</div><div class="t m0 x1b h1a y1b7 ff5 fs6 fc0 sc0 ls0 ws83">9<span class="blank _c"></span><span class="fc1 ls8b">5<span class="ls0 ws84 v1">16<span class="blank"> </span>19<span class="blank"> </span>24</span></span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf6" class="pf w0 h0" data-page-no="6"><div class="pc pc6 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1 y1b8 w2 h29" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg6.png"><div class="t m0 x8 ha y4b ffa fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Fisiologia humana: uma abordagem integrada <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span><span class="ffb fs0 fc2">11</span></div><div class="t m0 x1 hb y1b9 ffc fs1 fc1 sc0 lsd7 ws14c">mo que faz seus rins removerem o excesso de água,<span class="blank _3"></span> protegendo </div><div class="t m0 x1 hb y1ba ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws14d">as suas células de um possível inchaço devido ao influxo de água.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb y1bb ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws14e">A\ue602maioria das células dos animais multicelular<span class="blank _1"></span>es não tolera mui-</div><div class="t m0 x1 hb y1bc ffc fs1 fc1 sc0 ls68 ws95">tas mudanças.<span class="blank _3"></span> Elas dependem da constância do líquido extrace-</div><div class="t m0 x1 hb y1bd ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">lular para manter a sua função normalizada.</div><div class="t m0 x1 h24 y1be ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">A homeostasia depende do balanço de </div><div class="t m0 x1 h24 y1bf ff5 fs10 fc6 sc0 ls0">massa</div><div class="t m0 x1 hb y1c0 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws14f">Na década de 1960,<span class="blank _3"></span> um grupo defensor da teor<span class="blank _4"> </span>ia da conspiração </div><div class="t m0 x1 hb y1c1 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws150">obteve uma mecha de cabelo de Napoleão Bonaparte e enviou-a </div><div class="t m0 x1 hb y1c2 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws36">para análise química,<span class="blank _3"></span> na tentativa de mostrar que Napoleão mor-</div><div class="t m0 x1 hb y1c3 ffc fs1 fc1 sc0 ls59 ws151">reu envenenado por arsênico<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Atualmente,<span class="blank _3"></span> estudantes dividindo </div><div class="t m0 x1 hb y1c4 ffc fs1 fc1 sc0 lsd wscd">uma pizza brinc<span class="blank _4"> </span>am sobre o hálito de alho<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> À primeira vista,<span class="blank _1"></span> estes </div><div class="t m0 x1 hb y1c5 ffc fs1 fc1 sc0 lsd8 ws152">dois cenários parecem ter pouco em comum,<span class="blank _3"></span> mas,<span class="blank _3"></span> na verdade,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x9 hb y1c6 ffc fs1 fc1 sc0 lsd9 ws153">o cabelo de Napoleão e o hálito de alho são demonstrações de </div><div class="t m0 x9 hb y1c7 ffc fs1 fc1 sc0 lsda ws154">como o corpo humano funciona para manter o balanço que </div><div class="t m0 x9 hb y1c8 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws9f">denominamos homeostasia.</div><div class="t m0 x8 hb y1c9 ffc fs1 fc1 sc0 lsae ws155">O corpo humano é um sistema aber<span class="blank _4"> </span>to que troca calor e </div><div class="t m0 x9 hb y1ca ffc fs1 fc1 sc0 ls7 ws156">matéria com o ambiente externo.<span class="blank _3"></span> P<span class="blank _1"></span>ara manter a homeostasia,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x9 hc y1cb ffc fs1 fc1 sc0 ls7e wsb6">o corpo deve manter o balanço de massa.<span class="blank _1"></span> A <span class="ffd ls6f ws157">lei do balanço de </span></div><div class="t m0 x9 hc y1cc ffd fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">massa <span class="ffc ls2f ws158">diz que se a quantidade de uma substância no corpo deve </span></div><div class="t m0 x9 hb y1cd ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws159">permanecer constante,<span class="blank _3"></span> qualquer ganho deve ser compensado por </div><div class="t m0 x9 h2a y1ce ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws15a">uma perda igual (<span class="fff fs4 fc2 ws15b v0">FIG<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _1"></span> 1.6a<span class="ffc fs1 fc1 ls2f wsd3">).<span class="blank _3"></span> A quantidade de uma substância no </span></span></div><div class="t m0 x9 hc y1cf ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws15c">corpo também é chamada de <span class="ffd ws14a">carg<span class="blank _4"> </span>a</span><span class="ws15d"> corporal daquela substância,<span class="blank _1"></span> </span></div><div class="t m0 x9 hb y1d0 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws37">como em <span class="blank _1"></span>\u201ccarga de sódio<span class="blank _1"></span>\u201d.</div><div class="t m0 x8 hb y1d1 ffc fs1 fc1 sc0 lsb6 ws15e">P<span class="blank _1"></span>or exemplo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> a perda de água para o ambiente externo </div><div class="t m0 x9 hb y1d2 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws15f">(saída) pelo suor e pela urina deve ser balanceada pelo ganho de </div><div class="t m0 x9 hb y1d3 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws160">água a partir do ambiente externo somado à produção metabóli-</div><div class="t m0 x9 hb y1d4 ffc fs1 fc1 sc0 lsdd ws9d">ca de água (entrada).<span class="blank _3"></span> A concentraç<span class="blank _4"> </span>ão de outras substâncias,<span class="blank _3"></span> como </div><div class="t m0 x31 h1f y1d5 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">Coloque um * sobre a parte do diagrama</div><div class="t m0 x31 h1f y1d6 ff3 fsc fc1 sc0 ls0 ws2">que representa a membrana plasmática.</div><div class="t m0 x7 h10 y1d7 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">As células estão </div><div class="t m0 x32 h10 y1d8 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">circundadas pelo líquido </div><div class="t m0 x33 h10 y1d9 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">extracelular (LEC).</div><div class="t m0 x12 h10 y1da ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">As células contêm o</div><div class="t m0 x1 h10 y1db ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2"> líquido intracelular (LIC).</div><div class="t m0 xc h10 y1dc ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">A membrana </div><div class="t m0 x34 h10 y1dd ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">plasmática separa </div><div class="t m0 x34 h10 y1de ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">as células do LEC.</div><div class="t m0 x35 h10 y1df ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">LEC</div><div class="t m0 x31 h10 y1e0 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Líquido</div><div class="t m0 x36 h10 y1e1 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">extracelular</div><div class="t m0 x37 h10 y1e2 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">(LEC)</div><div class="t m0 x38 h10 y1e3 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Meio </div><div class="t m0 x38 h10 y1e4 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 wse9">externo</div><div class="t m0 x39 h10 y1e0 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Meio</div><div class="t m0 x3a h10 y1e1 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 wse9">externo</div><div class="t m0 x3b h10 y1e5 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Células</div><div class="t m0 x3c h10 y1e6 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Líquido </div><div class="t m0 x2f h10 y1e7 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">intracelular (LIC)</div><div class="t m0 x3d h10 y1e8 ff10 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">(a) <span class="ff3">O líquido extracelular é um tampão entre as células e o mundo externo.<span class="blank _19"> </span></span>(b) <span class="ff3">O digrama de quadros abaixo repr<span class="blank _1"></span>esenta o LEC, o LIC e o </span></div><div class="t m0 x3e h10 y1e9 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">ambiente (meio) externo como três compartimentos separados.</div><div class="t m0 x31 h21 y1ea ff5 fse fc1 sc0 ls0 ws2">QUEST<span class="blank _1"></span>ÃO D<span class="blank _1"></span>A FIGURA</div><div class="t m0 x3f h22 y1eb ff10 fsf fc5 sc0 ls0">Q</div><div class="t m0 x1 h12 y1ec ffb fs6 fc2 sc0 ls0 ws7c">FIGURA 1.5 <span class="blank _a"> </span><span class="ff10 fc1 ws68">O meio interno e o meio exter<span class="blank _4"> </span>no.</span></div><div class="t m1 x2 h10 y1ed ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Entrada</div><div class="t m0 x40 h10 y1ee ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Para manter o nível constante, </div><div class="t m0 x40 h10 y1ef ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">a saída deve ser igual à entrada.</div><div class="t m0 x41 h10 y1f0 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Saída</div><div class="t m0 x42 h10 y1f1 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Entrada via </div><div class="t m0 x42 h10 y1f2 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">intestino, </div><div class="t m0 x42 h10 y1f3 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">pulmões, pele</div><div class="t m0 x3c h10 y1f4 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Excreção </div><div class="t m0 x3c h10 y1f5 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">pelos rins, </div><div class="t m0 x3c h10 y1f6 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">fígado, </div><div class="t m0 x3c h10 y1f7 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">pulmões, pele</div><div class="t m0 x43 h10 y1f8 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">CORPO</div><div class="t m0 x43 h10 y1f9 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">CARGA</div><div class="t m0 x42 h10 y1fa ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Produção </div><div class="t m0 x42 h10 y1fb ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">metabólica</div><div class="t m1 x3c h10 y1fc ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9 ws2">Metabolização </div><div class="t m1 x3c h10 y1fd ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9 ws2">de uma </div><div class="t m1 x3c h10 y1fe ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9 ws2">substância </div><div class="t m1 x3c h10 y1ff ff3 fs8 fc1 sc0 lsa9">nova</div><div class="t m0 x44 h2b y200 ff10 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Balanço de massa<span class="blank _1a"> </span><span class="ff3 v5">Massa </span></div><div class="t m0 x45 h10 y201 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">existente </div><div class="t m0 x46 h10 y202 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">no corpo</div><div class="t m0 x47 h2c y203 ff3 fs8 fc1 sc0 lsdb">+<span class="ls0 ws2 v5">Entrada ou </span></div><div class="t m0 x48 h10 y204 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">produção </div><div class="t m0 x17 h10 y205 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">metabólica</div><div class="t m0 x49 h10 y206 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Excreção ou</div><div class="t m0 x4a h10 y204 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">remoção </div><div class="t m0 x4b h10 y205 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">metabólica</div><div class="t m0 x4c h2d y207 ff3 fsd fc1 sc0 lsdc">=<span class="fs8 ls0 v6">\u2013</span></div><div class="t m0 x42 h2e y208 ff10 fs8 fc1 sc0 ls0 ws14b">Entrada<span class="blank"> </span><span class="v0">Saída</span></div><div class="t m0 x4d h10 y209 ff10 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">(a) <span class="ff3">Em um sistema aberto, o balanço de massa requer </span></div><div class="t m0 x33 h2f y20a ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">uma entrada igual à saída.<span class="blank _1b"> </span><span class="ff10 v7">(b) </span><span class="v7">Balanço de massa no corpo.</span></div><div class="t m0 x4e h1d y20b ff10 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Lei do balanço de massa</div><div class="t m0 x1 h12 y3 ffb fs6 fc2 sc0 ls0 ws7c">FIGURA 1.6 <span class="blank _a"> </span><span class="ff10 fc1 ws68">Balanço de massa.</span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf7" class="pf w0 h0" data-page-no="7"><div class="pc pc7 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1 y1b8 w3 h29" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg7.png"><div class="t m0 x8 ha y4b ffa fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Fisiologia humana: uma abordagem integrada <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span><span class="ffb fs0 fc2">13</span></div><div class="t m0 x7 hb yb1 ffc fs1 fc1 sc0 ls58 ws166">Um exemplo de depuração associado a uma situação do </div><div class="t m0 x1 hb y20c ffc fs1 fc1 sc0 lsde wsd4">dia a dia é o <span class="blank _1"></span>\u201c<span class="blank _4"> </span>bafo de alho\u201d<span class="blank _0"></span> que ocorre quando compostos vo-</div><div class="t m0 x1 hb y20d ffc fs1 fc1 sc0 ls17 ws167">láteis lipossolúveis do alho presentes no sangue passam para as </div><div class="t m0 x1 hb y20e ffc fs1 fc1 sc0 lsf0 ws1d">vias aéreas e são exalados.<span class="blank _3"></span> Os pulmões também depuram o etanol </div><div class="t m0 x1 hb y20f ffc fs1 fc1 sc0 ls58 ws168">do sangue,<span class="blank _3"></span> e o álcool exalado é a base do teste do \u201cbafômetro<span class="blank _1"></span>\u201d<span class="blank _0"></span> </div><div class="t m0 x1 hb y210 ffc fs1 fc1 sc0 ls8 ws169">utilizado nas fiscalizações de trânsito.<span class="blank _3"></span> Drogas ilícitas e o álcool </div><div class="t m0 x1 hb y211 ffc fs1 fc1 sc0 ls5d ws16a">secretado no leite materno são potencialmente perigosos,<span class="blank _3"></span> pois </div><div class="t m0 x1 hb y212 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">um bebê que está sendo amamentado ingerirá essas substâncias.</div><div class="t m0 x7 hb y213 ffc fs1 fc1 sc0 ls8 ws16b">A análise do cabelo de Napoleão Bonaparte realizada na </div><div class="t m0 x1 hb y214 ffc fs1 fc1 sc0 ls6e ws16c">década de 1960 para testar a presença de arsênico foi realizada </div><div class="t m0 x1 hb y215 ffc fs1 fc1 sc0 ls1f ws16d">porque os folículos pilosos ajudam a depurar alguns compostos </div><div class="t m0 x1 hb y216 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws16e">do corpo.<span class="blank _3"></span> Os resultados do teste mostraram concentrações signi-</div><div class="t m0 x1 hb y217 ffc fs1 fc1 sc0 ls1f ws16f">ficativas do veneno no cabelo de Napoleão<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> mas permanece em </div><div class="t m0 x1 hb y218 ffc fs1 fc1 sc0 ls5f ws170">aberto a questão sobre se Napoleão <span class="ls67 ws171">foi assassinado<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> envenenado </span></div><div class="t m0 x1 hb y219 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws9f">acidentalmente ou se faleceu de câncer de estômago.</div><div class="t m0 x1 h5 y21a fff fs0 fc7 sc0 ls0">REVISANDO</div><div class="t m0 x1 hd y21b fff fs5 fc8 sc0 ls0 ws13">CONCEIT<span class="blank _1"></span>OS</div><div class="t m0 x4f h1a y21c ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws172"> 1.<span class="blank _1"></span> <span class="ff6 ws173">Se uma pessoa ingerir 12 miligramas (mg) </span></div><div class="t m0 x50 h30 y21d ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">de sal em um dia e excretar 11 mg desse sal </div><div class="t m0 x50 h30 y21e ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">na urina,<span class="blank _1"></span> o que acontece com aquela 1 mg </div><div class="t m0 x50 h30 y21f ff6 fs6 fc1 sc0 ls0">remanescente?</div><div class="t m0 x4f h1a y220 ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws172"> 2.<span class="blank _1"></span> <span class="ff6 ws173">A glicose é metabolizada a CO<span class="fsa ws2 v8">2 </span></span></div><div class="t m0 x51 h30 y221 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">e água. </div><div class="t m0 x50 h30 y222 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">Explique o efeito do metabolismo da glicose </div><div class="t m0 x50 h30 y223 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">sobre o balanço de massa do corpo.</div><div class="t m0 x1 h24 y224 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">Homeostasia não significa equilíbrio</div><div class="t m2 x1 hb y225 ffc fs1 fc1 sc0 lsdf ws95">Q<span class="blank _4"> </span>uando os fisiologistas falam sobre homeostasia eles estão refe-</div><div class="t m2 x1 hb y226 ffc fs1 fc1 sc0 lse0 ws44">rindo-se à estabilidade,<span class="blank _3"></span> ou constância,<span class="blank _3"></span> do <span class="ffe ls6f ws174">meio interno </span><span class="lsf ws175">do cor<span class="blank _4"> </span>po </span></div><div class="t m2 x1 hb y227 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws176">\u2013 em outras palavras,<span class="blank _3"></span> à estabilidade do compartimento de líquido </div><div class="t m2 x1 hb y228 ffc fs1 fc1 sc0 ls61 ws177">extracelular (L<span class="blank _1"></span>EC).<span class="blank _3"></span> Uma raz<span class="blank _4"> </span>ão para focar na homeostasia do lí-</div><div class="t m2 x1 hb y229 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws51">quido extracelular é que o mesmo é fácil de ser monitorado a par-</div><div class="t m2 x1 hb y22a ffc fs1 fc1 sc0 ls2a ws178">tir de uma amostra de sangue.<span class="blank _3"></span> Q<span class="blank _4"> </span>uando o sangue é centrifugado,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m2 x1 hc y22b ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws179">torna-se separado em duas partes: o <span class="ffd ls0 ws14a">plasma</span><span class="lsc2 ws17a">,<span class="blank _3"></span> o componente líqui-</span></div><div class="t m2 x1 hb y22c ffc fs1 fc1 sc0 ls15 ws17b">do<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> e as células sanguíneas,<span class="blank _1"></span> mais pesadas.<span class="blank _3"></span> O plasma faz parte do </div><div class="t m2 x1 hb y22d ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws17c">compartimento de líquido extracelular e sua composição pode ser </div><div class="t m2 x1 hb y22e ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws17d">facilmente analisada.<span class="blank _3"></span> É muito mais difícil acompanhar o que está </div><div class="t m2 x1 hb y22f ffc fs1 fc1 sc0 ls6b ws17e">acontecendo no compartimento de líquido intracelular (LIC),<span class="blank _0"></span> </div><div class="t m2 x1 hb y230 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws43">embora as células também mantenham uma <span class="ffe ls3d ws17f">homeostasia celular</span><span class="ls0">.</span></div><div class="t m0 x7 hb y231 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws128">Em um estado de homeostasia,<span class="blank _3"></span> a composição de ambos os </div><div class="t m0 x1 hb y232 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws180">compartimentos do cor<span class="blank _4"> </span>po é relativamente estável.<span class="blank _3"></span> Essa condição </div><div class="t m0 x1 hc y233 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 wsb5">é um <span class="ffd ls30 wsb4">estado de estabilidade </span><span class="ls5b ws181">dinâmica.<span class="blank _3"></span> O termo <span class="ffe ls0 ws7e">dinâmico</span><span class="lsd ws182"> indica </span></span></div><div class="t m0 x1 hb y234 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws183">que as substâncias estão constantemente se movendo de um lado </div><div class="t m0 x1 hb y235 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws184">para outro entre os dois compartimentos.<span class="blank _3"></span> Em um estado de esta-</div><div class="t m0 x1 hb y236 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws185">bilidade não há movimento <span class="ffe lsf1 ws2">ef<span class="blank _4"> </span>etivo </span><span class="ls0 ws11">(<span class="ffe ws7e">líquido</span><span class="ws186">) de substâncias entre </span></span></div><div class="t m0 x1 hb y237 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws9f">os compartimentos.</div><div class="t m2 x7 hb y238 ffc fs1 fc1 sc0 lsaf ws187">Entretanto<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> estado de estabilidade não é o mesmo que </div><div class="t m2 x1 hc y239 ffd fs1 fc1 sc0 lse1 ws161">equilíbrio<span class="ffc lsd9 ws188">.<span class="blank _1"></span> Equilíbrio implica que a composição dos compar<span class="blank _4"> </span>ti-</span></div><div class="t m2 x1 hb y23a ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws23">mentos corporais seja idêntica.<span class="blank _1"></span> Se examinarmos a composição do </div><div class="t m2 x1 hb y23b ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws51">L<span class="blank _1"></span>EC e do LIC,<span class="blank _3"></span> veremos que as concentrações de m<span class="blank _1"></span>uitas substân-</div><div class="t m2 x1 hb y23c ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws11c">cias são diferentes nos dois compartimentos (<span class="fff fs4 fc2 ls0 ws189 v0">FIG.<span class="blank _3"></span> 1.7<span class="ffc fs1 fc1 lsc2 ws37">).<span class="blank _1"></span> P<span class="blank _1"></span>or exem-</span></span></div><div class="t m2 x1 h31 y23d ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws18a">plo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> o sódio (Na<span class="ff11 fs9 ws162 v3">\ue602</span><span class="v0">) e o c<span class="blank _4"> </span>loreto (Cl<span class="ff11 fs9 ws162 v3">\ue603</span><span class="ls3d ws18b">) são muito mais concentrados </span></span></div><div class="t m2 x1 h31 y23e ffc fs1 fc1 sc0 lsab ws18c">no L<span class="blank _1"></span>EC do que no LIC,<span class="blank _3"></span> ao passo que o potássio (K<span class="ff11 fs9 lse2 v3">\ue602</span><span class="lsb ws18d v0">) é mais </span></div><div class="t m2 x1 hb y23f ffc fs1 fc1 sc0 ls1a ws18e">concentrado no L<span class="blank _1"></span>IC.<span class="blank _3"></span> De<span class="blank _4"> </span>vido a essas diferenças de concentração,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m2 x1 hb y240 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws18f">os dois compartimentos líquidos não estão em equilíbrio.<span class="blank _3"></span> Em vez </div><div class="t m2 x1 hc y241 ffc fs1 fc1 sc0 ls5e ws190">disso<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> o LEC e o L<span class="blank _1"></span>IC encontram-se em um estado de <span class="ffd lsf2">desequi-</span></div><div class="t m2 x1 hc y242 ffd fs1 fc1 sc0 ls0 ws2">líbrio <span class="ffc lsd">relativamente estável.<span class="blank _3"></span> Para os seres viv<span class="blank _1"></span>os,<span class="blank _3"></span> o objetivo da ho-</span></div><div class="t m2 x1 hb y243 ffc fs1 fc1 sc0 lse3 wsc7">meostasia é manter um estado de estabilidade dinâmica entre os </div><div class="t m2 x1 hb y244 ffc fs1 fc1 sc0 lsbe ws9d">compartimentos do cor<span class="blank _4"> </span>po<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> e não tornar os compar<span class="blank _4"> </span>timentos iguais.</div><div class="t m0 x9 hd y245 fff fs5 fc2 sc0 ls0 ws191">SISTEMAS DE CONTROLE E </div><div class="t m0 x9 hd y246 fff fs5 fc2 sc0 ls0 ws13">HOMEOST<span class="blank _3"></span>ASIA</div><div class="t m0 x9 hb y247 ffc fs1 fc1 sc0 lse4 ws192">P<span class="blank _1"></span>ara manter a homeostasia,<span class="blank _3"></span> o cor<span class="blank _4"> </span>po humano monitora certas </div><div class="t m0 x9 hb y248 ffc fs1 fc1 sc0 lse5 ws193">funções-chave,<span class="blank _3"></span> como a pressão arterial e a glicemia,<span class="blank _3"></span> as quais </div><div class="t m0 x9 hb y249 ffc fs1 fc1 sc0 lsb ws194">devem permanecer dentro de um inter<span class="blank _4"> </span>valo de operação espe-</div><div class="t m0 x9 hb y24a ffc fs1 fc1 sc0 ls83 ws195">cífico se o corpo deseja se manter saudável.<span class="blank _3"></span> Essas importantes </div><div class="t m0 x9 hc y24b ffd fs1 fc1 sc0 ls7d ws196">variáveis reguladas <span class="ffc lsd9 ws197">são mantidas dentro de seu inter<span class="blank _4"> </span>valo acei-</span></div><div class="t m0 x9 hb y24c ffc fs1 fc1 sc0 lse1 ws198">tável (normal) por mecanismos de controle fisiológico ativados </div><div class="t m0 x9 hc y24d ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws199">se a variável se distanciar muito do seu <span class="ffd ws19a">ponto de ajuste</span>,<span class="blank _3"></span> ou valor </div><div class="t m0 x9 hb y24e ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws19b">ótimo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Existem dois padrões básicos de mecanismos de controle: </div><div class="t m0 x9 hb y24f ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws25">controle local e controle reflexo de longa distância.</div><div class="t m0 x8 hc y250 ffc fs1 fc1 sc0 lse6 ws19c">Na forma mais simples,<span class="blank _3"></span> todos os <span class="ffd lse7 ws10b">sistemas de controle </span></div><div class="t m0 x9 h32 y251 ffc fs1 fc1 sc0 ls20 ws19d">possuem três componentes (<span class="fff fs4 fc2 lse8 ws19e v0">FIG<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _1"></span> 1.8<span class="ffc fs1 fc1 lsd8 ws19f">): (1) um sinal de entrada;<span class="blank _3"></span> </span></span></div><div class="t m0 x9 hc y252 ffc fs1 fc1 sc0 ls6f ws1a0">(2)\ue602<span class="blank _4"> </span>um controlador<span class="blank _3"></span>,<span class="blank _1"></span> ou <span class="ffd ls8 ws1a1">centro integrador</span><span class="ls84 ws1a2">,<span class="blank _3"></span> que integra a infor-</span></div><div class="t m0 x9 hb y253 ffc fs1 fc1 sc0 lsac ws1a3">mação aferente e inicia uma resposta apropriada;<span class="blank _1"></span> e (3) um sinal </div><div class="t m0 x9 hb y254 ffc fs1 fc1 sc0 ls6d ws1a4">de saída que produz uma resposta.<span class="blank _3"></span> Os sistemas de controle re-</div><div class="t m0 x9 hb y255 ffc fs1 fc1 sc0 lsc2 ws1a5">flexo de longa distância são <span class="ls3d ws1a6">mais complexos do que esse modelo </span></div><div class="t m0 x9 hb y256 ffc fs1 fc1 sc0 lsc ws27">simples.<span class="blank _3"></span> Entretanto,<span class="blank _0"></span> eles podem processar informação de múlti-</div><div class="t m0 x9 hb y257 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">plas fontes e possuir uma saída que atua sobre múltiplos alvos.</div><div class="t m0 x9 h24 y258 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">O controle local está restrito a um tecido</div><div class="t m0 x9 hc y259 ffc fs1 fc1 sc0 ls83 ws1a7">A forma mais simples de controle é o <span class="ffd ls69 ws1a8">controle local</span><span class="ls58 ws86">,<span class="blank _3"></span> que está </span></div><div class="t m0 x9 h33 y25a ffc fs1 fc1 sc0 ls5d ws1a9">restrito ao tecido ou à célula envolvida (<span class="fff fs4 fc2 lse9 ws1aa v0">FIG.<span class="blank _1"></span> 1.9<span class="ffc fs1 fc1 lsae ws85">).<span class="blank _3"></span> No controle<span class="blank _1"></span> </span></span></div><div class="t m0 x9 hb y25b ffc fs1 fc1 sc0 ls59 wsce">local,<span class="blank _3"></span> uma mudança relativamente isolada ocorre em um tecido<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x9 hb y25c ffc fs1 fc1 sc0 ls5f ws95">Uma célula próxima ou um grupo de células detecta a mudança </div><div class="t m0 x9 hb y25d ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws1ab">em suas imediações e responde,<span class="blank _3"></span> normalmente com a liberação de </div><div class="t m0 x9 hb y25e ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws1ac">alguma substância química.<span class="blank _3"></span> A resposta fica restrita à região onde </div><div class="t m0 x9 hb y25f ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws43">a mudança ocorreu \u2013 por isso o termo <span class="ffe lsc ws1ad">controle local</span><span class="ls0">.</span></div><div class="t m0 x52 h10 y260 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">20</div><div class="t m0 x52 h10 y261 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">40</div><div class="t m0 x52 h10 y262 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">60</div><div class="t m0 x52 h10 y263 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">80</div><div class="t m0 x53 h10 y264 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">100</div><div class="t m0 x53 h10 y265 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">120</div><div class="t m0 x53 h34 y266 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws163">140<span class="blank"> </span><span class="ws164 v2">LEC<span class="blank"> </span>LIC</span></div><div class="t m3 x18 h10 y267 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Concentração (mmol/L)</div><div class="t m0 x54 h35 y268 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 wsea">Cl<span class="fs11 lsea v9">-</span><span class="ls86 v0">K</span><span class="fs11 v9">+</span></div><div class="t m0 x55 h35 y268 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 wsea">Na<span class="fs11 lseb v9">+</span>Cl<span class="fs11 lsea v9">-</span><span class="v0">K<span class="fs11 v9">+</span></span></div><div class="t m0 x23 h36 y268 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 wsea">Na<span class="fs11 v9">+</span></div><div class="t m0 x9 he y269 ffb fs6 fc2 sc0 lsec ws1ae">FIGURA 1.7 <span class="blank _1c"> </span><span class="ff10 fc1 lsed ws175">Estado de desequilíbrio estável.<span class="ff3 ws1af"> Os comparti-</span></span></div><div class="t m0 x9 he y26a ff3 fs6 fc1 sc0 lsee ws1b0">mentos corporais encontram-se em um estado de estabilidade </div><div class="t m0 x9 he y26b ff3 fs6 fc1 sc0 lsf3 ws1b1">dinâmica, mas não estão em equilíbrio. As concentrações iôni-</div><div class="t m0 x9 he y26c ff3 fs6 fc1 sc0 lsef ws1b2">cas são muito diferentes entr<span class="blank _1"></span>e o líquido extracelular (LEC) e o </div><div class="t m0 x9 he y26d ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws68">líquido intracelular (LIC).</div><div class="t m0 x56 h10 y26e ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Sinal de</div><div class="t m0 x56 h10 y26f ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">entrada</div><div class="t m0 x57 h10 y26e ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Sinal de</div><div class="t m0 x27 h10 y26f ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">saída</div><div class="t m0 x58 h10 y26e ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 wsea">Centro</div><div class="t m0 x59 h37 y26f ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws165">integrador<span class="blank"> </span><span class="va">Resposta</span></div><div class="t m0 x9 h12 y3 ffb fs6 fc2 sc0 ls0 ws7c">FIGURA 1.8 <span class="blank _a"> </span><span class="ff10 fc1 ws68">Um sistema de controle simples.</span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf8" class="pf w0 h0" data-page-no="8"><div class="pc pc8 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1 y270 w1 h38" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg8.png"><div class="t m0 x8 ha y4b ffa fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Fisiologia humana: uma abordagem integrada <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span><span class="ffb fs0 fc2">15</span></div><div class="t m0 x1 hb y271 ffc fs1 fc1 sc0 ls60 ws1b5">O\ue602proprietár<span class="blank _4"> </span>io deseja que a temperatura da casa permaneça em </div><div class="t m0 x1 hb y272 ffc fs1 fc1 sc0 lsf1 ws36">21°C.<span class="blank _3"></span> Nas manhãs f<span class="blank _7"> </span>rias de outono<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> quando a temperatura da casa </div><div class="t m0 x1 hb y273 ffc fs1 fc1 sc0 ls1a wsc7">cai,<span class="blank _3"></span> o aquecedor liga para aquecer a c<span class="blank _4"> </span>asa.<span class="blank _3"></span> Então,<span class="blank _3"></span> à medida que o </div><div class="t m0 x1 hb y274 ffc fs1 fc1 sc0 lse0 ws1b6">dia passa e começa a esquentar<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> o aquecedor não é mais neces-</div><div class="t m0 x1 hb y275 ffc fs1 fc1 sc0 lsf ws1b7">sário e desliga.<span class="blank _3"></span> Q<span class="blank _4"> </span>uando o sol aquece a c<span class="blank _4"> </span>asa acima do ponto de </div><div class="t m0 x1 hb y276 ffc fs1 fc1 sc0 lsf2 ws1b8">ajuste,<span class="blank _3"></span> o aparelho de ar-condicionado liga <span class="ls60 ws1b9">para ref<span class="blank _4"> </span>rigerar a c<span class="blank _4"> </span>asa </span></div><div class="t m0 x1 hb y277 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws1ba">e mantê-la nos 21°C.<span class="blank _3"></span> O aquecedor e o ar-condicionado têm <span class="ffe ls0">con-</span></div><div class="t m0 x1 hb y278 ffe fs1 fc1 sc0 ls1d ws1bb">trole antagônico <span class="ffc ls13 ws2f">sobre a temperatura da casa,<span class="blank _3"></span> pois trabalham em </span></div><div class="t m0 x1 hb y279 ffc fs1 fc1 sc0 ls3 ws95">direções opostas.<span class="blank _3"></span> Situações similares ocorrem no corpo humano </div><div class="t m0 x1 hb y27a ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws30">quando duas divisões do sistema ner<span class="blank _4"> </span>voso ou dois hormônios dis-</div><div class="t m0 x1 hb y27b ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws43">tintos têm efeitos opostos sobre um único alvo<span class="blank _1"></span>.</div><div class="t m0 x1 h5 y27c fff fs0 fc7 sc0 ls0">REVISANDO</div><div class="t m0 x1 hd y27d fff fs5 fc8 sc0 ls0 ws13">CONCEIT<span class="blank _1"></span>OS</div><div class="t m0 x4f h1a y27e ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws172"> 3.<span class="blank _1"></span> <span class="ff6 ws173">Qual é a desvantagem de haver um único </span></div><div class="t m0 x50 h30 y27f ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">sistema de controle (o aquecedor) para a </div><div class="t m0 x50 h30 y280 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">manutenção da temperatura da água do </div><div class="t m0 x50 h30 y281 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">aquário dentro da faixa desejada?</div><div class="t m0 x1 h24 y282 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">As alças de retroalimentação modulam a </div><div class="t m0 x1 h24 y283 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">alça de resposta</div><div class="t m0 x1 hb y284 ffc fs1 fc1 sc0 lsda ws1bc">A alça de resposta é apenas a primeira parte de um reflexo.<span class="blank _0"></span> </div><div class="t m0 x1 hb y285 ffc fs1 fc1 sc0 ls8 ws1bd">No\ue602exemplo do aquár<span class="blank _4"> </span>io recém-descrito,<span class="blank _3"></span> o sensor envia a infor-</div><div class="t m0 x1 hb y286 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws181">mação sobre a temperatura para a caixa de controle,<span class="blank _3"></span> que percebe </div><div class="t m0 x1 hb y287 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws1be">que a água está muito f<span class="blank _4"> </span>r<span class="blank _4"> </span>ia.<span class="blank _3"></span> A caixa de controle ativa o aquecedor </div><div class="t m0 x1 hb y288 ffc fs1 fc1 sc0 ls57 ws1bf">para elevar a temperatura da água.<span class="blank _3"></span> Entretanto,<span class="blank _3"></span> após o início da </div><div class="t m0 x9 hb y289 ffc fs1 fc1 sc0 lsf4 ws1c0">resposta,<span class="blank _3"></span> o que impede o aquecedor de levar a temperatura da </div><div class="t m0 x9 hb y28a ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">água para valores extremamente elevados,<span class="blank _3"></span> digamos,<span class="blank _3"></span> 50°C?</div><div class="t m0 x8 hc y28b ffc fs1 fc1 sc0 lsc ws18e">A solução é uma <span class="ffd ls0 ws1c1">alça de retroalimentaç<span class="blank _4"> </span>ão</span><span class="ls1 ws1f">,<span class="blank _3"></span> na qual a res-</span></div><div class="t m0 x9 hb y28c ffc fs1 fc1 sc0 ls81 ws1c2">posta <span class="blank _1"></span>\u201cr<span class="blank _1"></span>etroalimenta<span class="blank _1"></span>\u201d<span class="blank _0"></span> o sistema,<span class="blank _1"></span> influenciando a entrada da via </div><div class="t m0 x9 hb y28d ffc fs1 fc1 sc0 lsf5 ws1c3">reflexa.<span class="blank _3"></span> No exemplo do aquário,<span class="blank _0"></span> ligar o aquecedor aumenta a </div><div class="t m0 x9 hb y28e ffc fs1 fc1 sc0 ls59 ws27">temperatura da água.<span class="blank _3"></span> O sensor monitora continuamente a tem-</div><div class="t m0 x9 hb y28f ffc fs1 fc1 sc0 ls5b ws1c4">peratura e envia essa informação <span class="ls0 ws1c5">para a caixa de controle.<span class="blank _3"></span> Q<span class="blank _4"> </span>uan-</span></div><div class="t m0 x9 hb y290 ffc fs1 fc1 sc0 ls1c ws15f">do a temperatura ultrapassa o valor máximo aceitável,<span class="blank _3"></span> a caixa de </div><div class="t m0 x9 hb y291 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws9">controle desliga o aquecedor<span class="blank _3"></span>,<span class="blank _3"></span> encerrando a resposta reflexa.</div><div class="t m0 x9 h24 y292 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">As alças de retroalimentação negativa são </div><div class="t m0 x9 h24 y293 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0">homeostáticas</div><div class="t m4 x9 hb y294 ffc fs1 fc1 sc0 lsf6 ws1c6">Na maioria dos reflexos,<span class="blank _3"></span> as alças de retroalimentação são ho-</div><div class="t m4 x9 hb y295 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws1c7">meostáticas \u2013 isto é,<span class="blank _3"></span> são programadas para manter o sistema no </div><div class="t m4 x9 hb y296 ffc fs1 fc1 sc0 lsac ws1c8">ponto de ajuste ou próximo dele<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> faz<span class="blank _4"> </span>endo a variável manter-se </div><div class="t m4 x9 hb y297 ffc fs1 fc1 sc0 lsfb ws9d">relativamente estável.<span class="blank _3"></span> O quão bem um centro integrador conse-</div><div class="t m4 x9 hb y298 ffc fs1 fc1 sc0 ls2a ws1c9">gue manter a estabilidade depende da <span class="ffe ls60 ws2">sensibilidade </span><span class="ls61 ws1a3">do sistema.<span class="blank _3"></span> </span></div><div class="t m4 x9 hb y299 ffc fs1 fc1 sc0 lsf7 ws175">No caso do nosso aquário,<span class="blank _3"></span> a caixa de controle está programa-</div><div class="t m4 x9 hb y29a ffc fs1 fc1 sc0 lsf6 ws1ca">da para ter uma sensibilidade de <span class="ff11">\ue604</span><span class="ls56 ws1cb"> 1°C.<span class="blank _3"></span> Se a temperatura da </span></div><div class="t m4 x9 hb y29b ffc fs1 fc1 sc0 ls57 ws1cc">água cair de 30°C para 29,5°C,<span class="blank _3"></span> ela ainda estará dentro da fai-</div><div class="t m4 x9 hb y29c ffc fs1 fc1 sc0 ls61 ws1b5">xa aceitável e nenhuma resposta ocorrerá.<span class="blank _0"></span> S<span class="blank _4"> </span>e a temperatura da </div><div class="t m4 x9 hb y29d ffc fs1 fc1 sc0 ls7f ws115">água cair abaixo de 29°C (30 \u2013 1),<span class="blank _3"></span> a c<span class="blank _4"> </span>aixa de controle ativará </div><div class="t m4 x9 h39 y29e ffc fs1 fc1 sc0 lsf8 ws1cd">o aquecedor (<span class="fff fs4 fc2 lsb7 ws1ce v0">FIG.<span class="blank _3"></span> 1.11<span class="ffc fs1 fc1 lsb ws1cf">).<span class="blank _1"></span> À medida que a água aquece,<span class="blank _3"></span> a cai-</span></span></div><div class="t m4 x9 hb y29f ffc fs1 fc1 sc0 lsb1 ws169">xa de controle continua a receber constantemente informação </div><div class="t m0 x5a h3a y2a0 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws1b3">T<span class="blank _3"></span>ermômetro</div><div class="t m0 x5b h3a y2a1 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">Cabo de </div><div class="t m0 x5b h3a y2a2 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">ligação</div><div class="t m0 x51 h3a y2a3 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">A temperatura </div><div class="t m0 x51 h3a y2a4 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">da água </div><div class="t m0 x51 h3a y2a5 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">aumenta.</div><div class="t m0 x5c h3a y2a6 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">Aquecedor<span class="blank _1d"></span>Cabo para o</div><div class="t m0 x50 h3a y2a7 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">aquecedor</div><div class="t m0 x1d h3a y2a8 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">A temperatura da </div><div class="t m0 x1d h3a y2a9 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">água é de 25°C.</div><div class="t m0 x5d h3a y2aa ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">ESTÍMULO</div><div class="t m0 x5e h3a y2ab ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">SENSOR</div><div class="t m0 x5f h3a y2ac ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">SINAL DE</div><div class="t m0 x5d h3a y2ad ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">ENTRADA</div><div class="t m0 x5e h3a y2ae ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">CENTRO</div><div class="t m0 x37 h3a y2af ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">INTEGRADOR</div><div class="t m0 x60 h3a y2b0 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">SINAL DE</div><div class="t m0 x48 h3a y2b1 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">SAÍDA</div><div class="t m0 x48 h3a y2b2 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws1b3">AL<span class="blank _3"></span>VO</div><div class="t m0 x5d h3a y2b3 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws1b3">RESPOST<span class="blank _3"></span>A</div><div class="t m0 x56 h3b y2b4 ff10 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">Etapas do reflexo</div><div class="t m0 x56 h3a y2b5 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">A temperatura da água </div><div class="t m0 x56 h3a y2b6 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">está abaixo do valor ideal.</div><div class="t m0 x56 h3a y2b7 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">O termômetro detecta </div><div class="t m0 x56 h3a y2b8 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">a queda da temperatura.</div><div class="t m1 x56 h3a y2b9 ff3 fs12 fc1 sc0 lsfc ws2">O sinal passa para o </div><div class="t m1 x56 h3a y2ba ff3 fs12 fc1 sc0 lsfc ws2">aquecedor por um cabo </div><div class="t m1 x56 h3a y2bb ff3 fs12 fc1 sc0 lsfc">elétrico.</div><div class="t m0 x56 h3a y2bc ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">A temperatura da água </div><div class="t m0 x56 h3a y2bd ff3 fs12 fc1 sc0 ls0">aumenta.</div><div class="t m0 x56 h3a y2be ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">O aquecedor liga.</div><div class="t m0 x56 h3a y2bf ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">Os sinais passam do sensor </div><div class="t m0 x56 h3a y2c0 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">para a caixa de controle por</div><div class="t m0 x56 h3a y2c1 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">um cabo elétrico.</div><div class="t m0 x56 h3a y2c2 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">A caixa de controle </div><div class="t m0 x56 h3a y2c3 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">está programada para </div><div class="t m0 x56 h3a y2c4 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">responder a temperaturas </div><div class="t m0 x56 h3a y2c5 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">abaixo de 29°C.</div><div class="t m0 x30 h3b y2c6 ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">1</div><div class="t m0 xb h3c y2c7 ff10 fs12 fc0 sc0 lsf9">1<span class="ls0 v2">2</span></div><div class="t m0 x30 h3b y2c8 ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">3</div><div class="t m0 x30 h3b y2c9 ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">4</div><div class="t m0 x13 h3b y2ca ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">4</div><div class="t m0 x30 h3b y2cb ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">5</div><div class="t m0 x61 h3b y2cc ff10 fs12 fc0 sc0 lsfa">5<span class="ls0 vb">6</span></div><div class="t m0 x5c h3b y2cd ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">6</div><div class="t m0 x30 h3b y2ce ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">7</div><div class="t m0 x62 h3b y2cf ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">7</div><div class="t m0 x63 h3a y2d0 ff3 fs12 fc0 sc0 ls0 ws2">Caixa de </div><div class="t m0 x63 h3a y2d1 ff3 fs12 fc0 sc0 ls0 ws1b3">controle</div><div class="t m0 x5b h3b y2d2 ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">2</div><div class="t m0 x64 h3b y2d3 ff10 fs12 fc0 sc0 ls0">3</div><div class="t m0 x65 h3a y2d4 ff3 fs12 fc1 sc0 ls0 ws2">Alça de retroalimentação</div><div class="t m1 x66 h3a y2d5 ff3 fs12 fc1 sc0 lsfd ws2">Alça de </div><div class="t m1 x66 h3a y2d6 ff3 fs12 fc1 sc0 lsfd">retroalimentação</div><div class="t m0 x1 he y2d7 ffb fs6 fc2 sc0 lsfe ws1d0">FIGURA 1.10 <span class="blank _1e"> </span><span class="ff10 fc1 lsff ws61">As etapas de uma via reflexa.<span class="ff3"> No exemplo do aquário mostrado acima, a caixa de contr<span class="blank _1"></span>ole está ajustada para manter </span></span></div><div class="t m0 x1 he y2d8 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws68">a 30<span class="ff11 ws1b4">\ue604</span> 1°C.</div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pf9" class="pf w0 h0" data-page-no="9"><div class="pc pc9 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1 y2d9 w1 h3d" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bg9.png"><div class="t m0 x8 ha y4b ffa fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Fisiologia humana: uma abordagem integrada <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span><span class="ffb fs0 fc2">17</span></div><div class="t m0 x1 hb y2da ffc fs1 fc1 sc0 ls100 ws1cf">positiva,<span class="blank _3"></span> a resposta leva a variável regulada para valores ainda </div><div class="t m0 x1 hb y2db ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws1d4">mais afastados do valor normal.<span class="blank _3"></span> Isso dá início a um ciclo vicioso </div><div class="t m0 x1 hb y2dc ffc fs1 fc1 sc0 ls1d ws1d5">de aumento contínuo da resposta,<span class="blank _3"></span> deixando o sistema tempora-</div><div class="t m0 x1 hb y2dd ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws11e">riamente fora de controle (F<span class="blank _1"></span>ig.<span class="blank _3"></span> 1.12b).<span class="blank _3"></span> Como a retroalimentação </div><div class="t m0 x1 hb y2de ffc fs1 fc1 sc0 lsdf wsa4">positiva intensifica a resposta,<span class="blank _3"></span> esse tipo de retroalimentação ne-</div><div class="t m0 x1 hb y2df ffc fs1 fc1 sc0 ls68 ws27">cessita de alguma inter<span class="blank _4"> </span>venção ou evento externo à alça para que </div><div class="t m0 x1 hb y2e0 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws37">a resposta seja interrompida.</div><div class="t m0 x7 hb y2e1 ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws32">Um exemplo de alça de retroalimentação positiva envolve </div><div class="t m0 x1 hb y2e2 ffc fs1 fc1 sc0 ls2 ws1d6">o controle hormonal das contrações uterinas durante o traba-</div><div class="t m0 x1 hb y2e3 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws1f">lho de parto (<span class="fff fs4 fc2 ls101 ws1d7 v0">FIG.<span class="blank _1"></span> 1.13<span class="ffc fs1 fc1 lsd ws1f">).<span class="blank _3"></span> Q<span class="blank _4"> </span>uando o bebê está pronto para nascer<span class="blank _3"></span>,<span class="blank _1"></span> </span></span></div><div class="t m0 x1 hb y2e4 ffc fs1 fc1 sc0 ls6c ws1d8">ele desce para a parte inferior do útero e começa a pressionar </div><div class="t m0 x1 hb y2e5 ffc fs1 fc1 sc0 ls102 ws2">a <span class="blank _7"> </span><span class="ffe ws1d1">cérvice</span><span class="ws1d8">,<span class="blank _1"></span> a abertura do útero<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Os sinais sensoriais enviados da </span></div><div class="t m0 x1 hb y2e6 ffc fs1 fc1 sc0 lsc2 ws1d">cér<span class="blank _4"> </span>vice para o encéfalo causam a liberaç<span class="blank _4"> </span>ão do hormônio <span class="ffe ls31 ws1d2">ocito<span class="blank _1"></span>cina<span class="ffc ls109 ws2">, </span></span></div><div class="t m0 x1 hb y2e7 ffc fs1 fc1 sc0 ls1b ws1f">que faz o útero contrair e empurrar a cabeça do bebê ainda com </div><div class="t m0 x1 hb y2e8 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws1d9">mais força contra a cér<span class="blank _4"> </span>vice,<span class="blank _3"></span> causando mais estiramento e pressão.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb y2e9 ffc fs1 fc1 sc0 ls5e ws1da">O\ue602aumento do estiramento produz mais liberação de ocitocina,<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x1 hb y2ea ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws1db">o que intensifica ainda mais as contrações que empurram o bebê </div><div class="t m0 x1 hb y2eb ffc fs1 fc1 sc0 ls58 ws1dc">contra a cér<span class="blank _4"> </span>vice.<span class="blank _3"></span> Este cic<span class="blank _4"> </span>lo continua até finalmente o bebê ser </div><div class="t m0 x1 hb y2ec ffc fs1 fc1 sc0 ls1b ws1f">expulso no parto,<span class="blank _3"></span> cessando o estiramento da cér<span class="blank _4"> </span>vice e interrom-</div><div class="t m0 x1 hb y2ed ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws9">pendo a alça de retroalimentação positiva.</div><div class="t m0 x1 h5 y2ee fff fs0 fc7 sc0 ls0">REVISANDO</div><div class="t m0 x1 hd y2ef fff fs5 fc8 sc0 ls0 ws13">CONCEIT<span class="blank _1"></span>OS</div><div class="t m0 x4f h1a y2f0 ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws172"> 4.<span class="blank _1"></span> <span class="ff6 ws173">O sistema de aquecimento do aquário da </span></div><div class="t m0 x50 h30 y2f1 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">Figura 1.10 opera utilizando uma alça de </div><div class="t m0 x50 h30 y2f2 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">retroalimentação positiva ou negativa?</div><div class="t m0 x9 h24 y2f3 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws1dd">O controle antecipatório permite que o corpo </div><div class="t m0 x9 h24 y2f4 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">se antecipe a uma mudança</div><div class="t m0 x9 hb y2f5 ffc fs1 fc1 sc0 ls64 ws1de">As alças de retroalimentação negativa podem estabilizar uma </div><div class="t m0 x9 hb y2f6 ffc fs1 fc1 sc0 lsd8 ws1df">função e mantê-la dentro de uma faixa normal,<span class="blank _3"></span> mas são inca-</div><div class="t m0 x9 hb y2f7 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws185">pazes de impedir que a mudança que desencadeou o reflexo seja </div><div class="t m0 x9 hb y2f8 ffc fs1 fc1 sc0 ls103 ws1e0">produzida.<span class="blank _3"></span> Entretanto<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> alguns reflexos se desenvolveram para </div><div class="t m0 x9 hb y2f9 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws1e1">permitir que o corpo possa prever que uma mudança está prestes </div><div class="t m0 x9 hb y2fa ffc fs1 fc1 sc0 ls8f ws9d">a acontecer e possa ativar uma alça de resposta antes da mudança.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x9 hc y2fb ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">Esse tipo de mecanismo é chamado de <span class="ffd ws1e2">controle antecipatór<span class="blank _4"> </span>io</span>.</div><div class="t m0 x8 hb y2fc ffc fs1 fc1 sc0 ls1c ws18e">Um exemplo fisiológico de controle antecipatório fácil de </div><div class="t m0 x9 hb y2fd ffc fs1 fc1 sc0 lsf7 ws1e3">ser compreendido é o reflexo da salivação<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> A visão,<span class="blank _3"></span> o cheiro ou<span class="blank _1"></span> </div><div class="t m0 x9 hb y2fe ffc fs1 fc1 sc0 ls10a ws54">mesmo o pensamento no alimento são suficientes para fazer nos-</div><div class="t m0 x9 hb y2ff ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws9d">sa boca salivar na expectativa da ingestão de alimento.<span class="blank _3"></span> Esse refle-</div><div class="t m0 x9 hb y300 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws183">xo é ainda mais amplo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> pois o mesmo estímulo também pode dar </div><div class="t m0 x9 hb y301 ffc fs1 fc1 sc0 ls104 ws1e4">início à secreção de ácido clor<span class="blank _4"> </span>ídrico,<span class="blank _3"></span> uma resposta antecipatória </div><div class="t m0 x9 hb y302 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws1e5">do estômago ao alimento que está a caminho.<span class="blank _3"></span> P<span class="blank _1"></span>or outro lado<span class="blank _3"></span>,<span class="blank _1"></span> um </div><div class="t m0 x9 hb y303 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws1e6">dos reflexos antecipatórios mais complexos parece ser a resposta </div><div class="t m0 x9 hb y304 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws37">do organismo ao exercício<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> discutida no Capítulo 25.</div><div class="t m0 x9 h24 y305 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">Os ritmos biológicos são o resultado de </div><div class="t m0 x9 h24 y306 ff5 fs10 fc6 sc0 ls0 ws108">mudanças em um ponto de ajuste</div><div class="t m0 x9 hb y307 ffc fs1 fc1 sc0 ls41 ws1d">Como discutido anteriormente,<span class="blank _3"></span> cada var<span class="blank _4"> </span>iável regulada possui um </div><div class="t m0 x9 hb y308 ffc fs1 fc1 sc0 ls2e ws36">inter<span class="blank _4"> </span>valo normal dentro do qual a variável pode oscilar sem ativar </div><div class="t m0 x9 hb y309 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws1e7">um mecanismo de correção.<span class="blank _3"></span> Nos sistemas f<span class="blank _1"></span>isiológicos,<span class="blank _3"></span> os pontos </div><div class="t m0 x9 hb y30a ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws1e8">de ajuste de diversas variáveis reguladas são diferentes de pessoa </div><div class="t m0 x9 hb y30b ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws1e9">para pessoa.<span class="blank _3"></span> Os pontos de ajuste de uma mesma pessoa também </div><div class="t m0 x9 hb y30c ffc fs1 fc1 sc0 ls3d ws1ea">podem mudar ao longo do tempo<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Os fatores que influenciam os </div><div class="t m0 x9 hb y30d ffc fs1 fc1 sc0 ls83 ws1eb">pontos de ajuste de um sujeito para uma determinada variável </div><div class="t m0 x9 hb y30e ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws95">incluem os r<span class="blank _4"> </span>itmos biológicos normais,<span class="blank _3"></span> hereditariedade e as con-</div><div class="t m0 x9 hb y30f ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">dições às quais a pessoa já se habituou.</div><div class="t m1 x8 hb y310 ffc fs1 fc1 sc0 ls3c ws9f">V<span class="blank _3"></span>ariáveis reguladas que mudam de modo pr<span class="blank _1"></span>evisível e produ-</div><div class="t m1 x9 hb y311 ffc fs1 fc1 sc0 ls36 ws130">zem padrões de repetição,<span class="blank _3"></span> ou ciclos de mudanças,<span class="blank _3"></span> são chamadas de </div><div class="t m1 x9 hb y312 ffc fs1 fc1 sc0 ls36 ws54">ritmos biológicos ou <span class="ffe ws1d3">bior<span class="blank"> </span>ritmos</span><span class="ls10b ws1d">.<span class="blank _1"></span> Muitos ritmos biológicos estão sin-</span></div><div class="t m1 x9 hb y313 ffc fs1 fc1 sc0 ls36 ws1ec">cronizados com uma mudança ambiental previsível,<span class="blank _3"></span> como os ciclos<span class="blank _4"> </span> </div><div class="t m1 x9 hb y314 ffc fs1 fc1 sc0 ls36 ws1d">claro-escuro (dia-noite) ou as estações do ano<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Os r<span class="blank _4"> </span>itmos biológicos </div><div class="t m1 x9 hb y315 ffc fs1 fc1 sc0 ls36 ws37">refletem alterações no ponto de ajuste da variável regulada.</div><div class="t m0 x8 hb y316 ffc fs1 fc1 sc0 ls83 ws1a7">P<span class="blank _1"></span>or exemplo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> todos os animais exibem alguma forma de </div><div class="t m0 x9 hc y317 ffc fs1 fc1 sc0 ls57 ws1ed">ritmo biológico diário,<span class="blank _3"></span> chamado de <span class="ffd ls15 ws1ee">ritmo circ<span class="blank _4"> </span>adiano</span><span class="ls105 ws1ef">.<span class="blank _3"></span> Os seres </span></div><div class="t m0 x9 hb y318 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws1f0">humanos possuem ritmos circadianos para diversas funções cor-</div><div class="t m0 x9 hb y319 ffc fs1 fc1 sc0 ls57 ws11b">porais,<span class="blank _3"></span> inc<span class="blank _4"> </span>luindo a pressão arterial,<span class="blank _3"></span> a temperatura cor<span class="blank _4"> </span>poral e os </div><div class="t m0 x9 hb y31a ffc fs1 fc1 sc0 ls106 ws32">processos metabólicos.<span class="blank _3"></span> A temperatura corporal atinge o pico no </div><div class="t m0 x9 hb y31b ffc fs1 fc1 sc0 ls1c ws1f1">final da tarde e declina significativamente nas primeiras horas da </div><div class="t m0 x9 hb y31c ffc fs1 fc1 sc0 ls19 ws95">manhã (<span class="fff fs4 fc2 ls107 ws1d7 v0">FIG.<span class="blank _3"></span> 1.14a<span class="ffc fs1 fc1 ls1a ws95">).<span class="blank _1"></span> V<span class="blank _0"></span>ocê já ficou estudando até tarde da noite e </span></span></div><div class="t m0 x9 hb y31d ffc fs1 fc1 sc0 ls10c ws54">percebeu que sentia f<span class="blank _4"> </span>r<span class="blank _4"> </span>io? Isso não ocorre por causa de uma queda </div><div class="t m0 x9 hb y31e ffc fs1 fc1 sc0 ls5b ws32">na temperatura ambiente,<span class="blank _3"></span> mas sim porque seu reflexo termorre-</div><div class="t m0 x9 hb y31f ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">gulador baixou o valor do seu termostato interno<span class="blank _1"></span>.</div><div class="t m0 x8 hb y320 ffc fs1 fc1 sc0 ls108 ws1f2">Uma das correlações interessantes entr<span class="blank _1"></span>e os ritmos cir-</div><div class="t m0 x9 hb y321 ffc fs1 fc1 sc0 lsf5 ws1f3">cadianos e o comportamento envolve a temperatura cor<span class="blank _4"> </span>poral.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x9 hb y322 ffc fs1 fc1 sc0 ls1d ws2a">Os\ue602pesquisadores obser<span class="blank _4"> </span>varam que indivíduos autodenominados </div><div class="t m0 x9 hb y323 ffc fs1 fc1 sc0 lsd7 ws1f4">\u201c<span class="blank _1"></span>matutinos\u201d<span class="blank _0"></span> possuem r<span class="blank _4"> </span>itmos de temperatura específicos que,<span class="blank _3"></span> no </div><div class="t m0 x9 hb y324 ffc fs1 fc1 sc0 ls15 ws1f5">início da manhã,<span class="blank _3"></span> a temperatura corporal subir antes da hora do </div><div class="t m0 x9 hb y325 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws1f6">despertar<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> de modo que esses sujeitos saem da cama prontos para </div><div class="t m0 x9 hb y326 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws1f7">enf<span class="blank _7"> </span>r<span class="blank _1"></span>entar os desafios daquele dia.<span class="blank _3"></span> P<span class="blank _1"></span>or outro lado<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> \u201c<span class="blank _3"></span>pessoas notur-</div><div class="t m0 x9 hb y327 ffc fs1 fc1 sc0 ls9 ws1f8">nas\u201d<span class="blank _0"></span> podem ser forçadas pelos horár<span class="blank _4"> </span>ios escolares e horários de </div><div class="t m0 x9 hb y328 ffc fs1 fc1 sc0 ls5b ws1f9">trabalho a saírem da cama enquanto a temperatura corporal ain-</div><div class="t m0 x9 hb y329 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws1d">da está no seu ponto mais baixo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> antes de o cor<span class="blank _4"> </span>po estar preparado </div><div class="t m0 x67 h10 y32a ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">No início do trabalho de parto, </div><div class="t m0 x4f h10 y32b ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">o bebê desce em direção à cérvice.</div><div class="t m0 x61 h10 y32c ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Estiramento</div><div class="t m0 x65 h10 y32d ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">da cérvice</div><div class="t m0 x68 h3e y32e ff4 fs8 fc1 sc0 ls0">estimula</div><div class="t m0 x69 h3e y32f ff4 fs8 fc1 sc0 ls0">causando</div><div class="t m0 x6a h10 y330 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Liberação</div><div class="t m0 x2c h10 y331 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">de ocitocina</div><div class="t m0 x6b h3e y332 ff4 fs8 fc1 sc0 ls0">causa</div><div class="t m0 x65 h10 y333 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">Contrações</div><div class="t m0 x40 h10 y334 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0">uterinas</div><div class="t m0 x34 h10 y335 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Empurram o </div><div class="t m0 x34 h10 y336 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">bebê contra </div><div class="t m0 x7 h10 y337 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">a cérvice</div><div class="t m0 x2e h10 y338 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">O nascimento do bebê</div><div class="t m0 x6c h10 y339 ff3 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">interrompe o ciclo.</div><div class="t m1 x4f h1d y33a ff10 fs8 fc1 sc0 ls0 ws2">Alça de retroalimentação positiva</div><div class="t m0 x1 h12 y33b ffb fs6 fc2 sc0 ls0 ws7c">FIGURA 1.13 <span class="blank _a"> </span><span class="ff10 fc1 ws68">Uma alça de retr<span class="blank _1"></span>oalimentação positiva.</span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div> <div id="pfa" class="pf w0 h0" data-page-no="a"><div class="pc pca w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x1 y33c w1 h3f" alt="" src="https://files.passeidireto.com/0a25fe51-ae8c-48be-af99-6c7c81c3fad2/bga.png"><div class="t m0 x8 ha y4b ffa fs1 fc1 sc0 ls0 ws3">Fisiologia humana: uma abordagem integrada <span class="blank _6"> </span> <span class="blank _6"> </span><span class="ffb fs0 fc2">19</span></div><div class="t m1 x1 hc yb1 ffd fs1 fc1 sc0 ls120 ws1ff">variável independente<span class="ffc lsc1 ws1d">.<span class="blank _3"></span> Por exemplo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> uma bióloga percebe que aves </span></div><div class="t m1 x1 hb y33d ffc fs1 fc1 sc0 ls121 ws86">em um viveiro parecem comer mais no inv<span class="blank _1"></span>erno do que no verão<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m1 x1 hb y33e ffc fs1 fc1 sc0 ls122 ws36">Ela cria uma hipótese de que temperaturas mais baixas aumentam a </div><div class="t m1 x1 hb y33f ffc fs1 fc1 sc0 ls3c ws200">ingestão de alimento nas aves.<span class="blank _3"></span> Para testar essa hipótese<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> ela desenha </div><div class="t m1 x1 hb y340 ffc fs1 fc1 sc0 lsc5 ws201">um experimento no qual mantém as aves em diferentes temperatu-</div><div class="t m1 x1 hb y341 ffc fs1 fc1 sc0 ls123 ws202">ras e monitora a ingestão de alimento<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Nesse experimento,<span class="blank _3"></span> a tem-</div><div class="t m1 x1 hb y342 ffc fs1 fc1 sc0 lsc5 ws203">peratura,<span class="blank _3"></span> que foi o elemento manipulado,<span class="blank _3"></span> é a variável independente.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m1 x1 hb y343 ffc fs1 fc1 sc0 lsc1 ws26">A ingestão de alimento<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> que,<span class="blank _3"></span> de acordo com a hipótese,<span class="blank _3"></span> ser<span class="blank _4"> </span>ia depen-</div><div class="t m1 x1 hc y344 ffc fs1 fc1 sc0 lsc4 ws204">dente da temperatura,<span class="blank _3"></span> torna-se a <span class="ffd ls35 ws1e2">var<span class="blank _4"> </span>iável dependente</span><span class="ls0">.</span></div><div class="t m0 x1 h5 y345 fff fs0 fc7 sc0 ls0">REVISANDO</div><div class="t m0 x1 hd y346 fff fs5 fc8 sc0 ls0 ws13">CONCEIT<span class="blank _1"></span>OS</div><div class="t m0 x4f h1a y347 ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws172"> 5.<span class="blank _1"></span> <span class="ff6 ws173">Em uma aula prática de fisiologia,<span class="blank _1"></span> os </span></div><div class="t m0 x50 h30 y348 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">estudantes preparam um experimento no </div><div class="t m0 x50 h30 y349 ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">qual ingerem diferentes volumes de água e </div><div class="t m0 x50 h30 y34a ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">medem o débito urinário uma hora após a </div><div class="t m0 x50 h30 y34b ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">ingestão.<span class="blank _1"></span> Quais são as varáveis independente </div><div class="t m0 x50 h30 y34c ff6 fs6 fc1 sc0 ls0 ws173">e dependente desse experimento?</div><div class="t m0 x7 hb y34d ffc fs1 fc1 sc0 ls10d wse2">Uma característic<span class="blank _4"> </span>a essencial de qualquer experimento é a </div><div class="t m0 x1 hc y34e ffc fs1 fc1 sc0 ls10e wscc">utilização de um <span class="ffd ls69">controle</span><span class="ls18 ws205"> exper<span class="blank _4"> </span>imental.<span class="blank _3"></span> Um gr<span class="blank _4"> </span>upo-controle é </span></div><div class="t m0 x1 hb y34f ffc fs1 fc1 sc0 ls42 ws206">normalmente uma duplicata do grupo exper<span class="blank _4"> </span>imental em todos </div><div class="t m0 x1 hb y350 ffc fs1 fc1 sc0 ls42 ws207">os aspectos,<span class="blank _3"></span> com exceção da var<span class="blank _4"> </span>iável independente,<span class="blank _3"></span> que não é </div><div class="t m0 x1 hb y351 ffc fs1 fc1 sc0 lsd wsc7">modificada,<span class="blank _3"></span> sendo mantida no seu valor inicial.<span class="blank _3"></span> Por exemplo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> no </div><div class="t m0 x1 hb y352 ffc fs1 fc1 sc0 lsf8 ws208">experimento de ingestão alimentar em aves,<span class="blank _3"></span> o gr<span class="blank _4"> </span>upo-controle </div><div class="t m0 x1 hb y353 ffc fs1 fc1 sc0 lsb1 ws209">seria um conjunto de aves mantido na temperatura mais eleva-</div><div class="t m0 x1 hb y354 ffc fs1 fc1 sc0 ls5a ws20a">da,<span class="blank _3"></span> de verão,<span class="blank _3"></span> mas nos demais aspectos tratados exatamente da </div><div class="t m0 x1 hb y355 ffc fs1 fc1 sc0 lsf7 ws135">mesma forma que as aves mantidas em temperaturas mais bai-</div><div class="t m0 x1 hb y356 ffc fs1 fc1 sc0 ls10d ws20b">xas.<span class="blank _3"></span> O propósito do controle é assegurar que quaisquer mudan-</div><div class="t m0 x1 hb y357 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws20c">ças obser<span class="blank _4"> </span>vadas sejam de<span class="blank _4"> </span>vidas à variável manipulada e não a uma </div><div class="t m0 x1 hb y358 ffc fs1 fc1 sc0 lsd9 ws20d">mudança em alguma outra variável.<span class="blank _3"></span> P<span class="blank _1"></span>or exemplo,<span class="blank _3"></span> suponha que </div><div class="t m0 x1 hb y359 ffc fs1 fc1 sc0 ls59 ws20e">no experimento de ingestão alimentar em <span class="ls67 ws106">aves a ingestão tenha </span></div><div class="t m0 x1 hb y35a ffc fs1 fc1 sc0 lsbf ws9d">aumentado depois que a pesquisadora mudou o tipo de alimento<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m0 x1 hb y35b ffc fs1 fc1 sc0 lse3 ws95">A menos que exista um grupo-controle que também tenha sido </div><div class="t m0 x1 hb y35c ffc fs1 fc1 sc0 ls10e ws1cb">alimentado com o novo alimento<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> a pesquisadora seria inc<span class="blank _4"> </span>apaz </div><div class="t m0 x1 hb y35d ffc fs1 fc1 sc0 ls124 ws10d">de determinar se o aumento na ingestão foi devido à temperatura </div><div class="t m0 x1 hb y35e ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">ou ao fato de o novo alimento ser mais palatável.</div><div class="t m1 x7 hb y35f ffc fs1 fc1 sc0 ls5e ws20f">D<span class="blank _4"> </span>urante o experimento,<span class="blank _3"></span> a pesquisadora coleta cuidadosa-</div><div class="t m1 x1 hc y360 ffc fs1 fc1 sc0 ls125 ws210">mente informação,<span class="blank _3"></span> ou <span class="ffd lsc7">dados</span><span class="lscc ws19b">,<span class="blank _3"></span> sobre o efeito que a variável manipu-</span></div><div class="t m1 x1 hb y361 ffc fs1 fc1 sc0 ls8f ws211">lada (independente) tem sobre a variável obser<span class="blank _4"> </span>vada (dependente).<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m1 x1 hb y362 ffc fs1 fc1 sc0 lsbb ws36">Q<span class="blank _4"> </span>uando o pesquisador percebe que há informação o suficiente para </div><div class="t m1 x1 hb y363 ffc fs1 fc1 sc0 lsd1 ws203">se chegar a uma conclusão,<span class="blank _3"></span> ele começa a análise de dados.<span class="blank _3"></span> A análise </div><div class="t m1 x1 hb y364 ffc fs1 fc1 sc0 lscf ws212">pode ser realizada de muitas formas,<span class="blank _3"></span> mas normalmente inclui uma </div><div class="t m1 x1 hb y365 ffc fs1 fc1 sc0 lscf ws17d">análise estatística para determinar matematicamente se as diferen-</div><div class="t m1 x1 hb y366 ffc fs1 fc1 sc0 ls30 ws213">ças aparentes são estatisticamente significativas.<span class="blank _3"></span> Um formato co-</div><div class="t m1 x1 h40 y367 ffc fs1 fc1 sc0 lsc8 ws21">mum para a apresentação de dados é um gráfico (<span class="fff fs4 fc2 ls126 ws214 v0">FIG<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _1"></span> 1.15<span class="ffc fs1 fc1 lsc8">).</span></span></div><div class="t m0 x7 hb y368 ffc fs1 fc1 sc0 ls31 ws54">Se um experimento sustenta a hipótese de que o f<span class="blank _7"> </span>rio faz as </div><div class="t m0 x1 hb y369 ffc fs1 fc1 sc0 lsad ws95">aves comerem mais,<span class="blank _3"></span> então o experimento deve ser repetido para </div><div class="t m0 x1 hb y36a ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws215">assegurar que os resultados não foram um evento único<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> ocorrido </div><div class="t m0 x1 hc y36b ffc fs1 fc1 sc0 ls7f ws216">ao acaso.<span class="blank _3"></span> Essa etapa é chamada de <span class="ffd lsf2 ws1fa">replicação</span><span class="ls82 ws205">.<span class="blank _1"></span> Q<span class="blank _4"> </span>uando os da-</span></div><div class="t m0 x1 hb y36c ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws217">dos sustentam a hipótese em múltiplos experimentos,<span class="blank _3"></span> a hipótese </div><div class="t m0 x1 hc y36d ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws218">pode se tornar um <span class="ffd ls3d">modelo<span class="ffc ws54"> de trabalho<span class="blank _1"></span>.<span class="blank _3"></span> Um modelo com e<span class="blank _4"> </span>vidên-</span></span></div><div class="t m0 x1 hb y36e ffc fs1 fc1 sc0 lsae ws219">cia substancial,<span class="blank _3"></span> sustentada por diversos pesquisadores,<span class="blank _3"></span> pode se </div><div class="t m0 x1 hc y36f ffc fs1 fc1 sc0 lsc wsc8">tornar uma <span class="ffd ws21a">teoria científic<span class="blank _4"> </span>a</span><span class="ls0">.</span></div><div class="t m1 x7 hb y370 ffc fs1 fc1 sc0 ls10f ws21b">A maior parte da informação presente nos livros-texto<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m1 x1 hb y371 ffc fs1 fc1 sc0 ls1a wsc7">como este,<span class="blank _3"></span> está baseada em modelos que os pesquisadores desen-</div><div class="t m1 x1 hb y372 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21c">volveram a partir das melhores evidências experimentais disponí-</div><div class="t m1 x1 hb y373 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws21d">veis.<span class="blank _3"></span> Ocasionalmente,<span class="blank _3"></span> os pesquisadores publicam novas e<span class="blank _4"> </span>vidências </div><div class="t m1 x1 hb y374 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws60">experimentais que não sustentam um modelo em uso.<span class="blank _3"></span> Nesse caso<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m1 x1 hb y375 ffc fs1 fc1 sc0 lsdf ws95">o modelo deve ser revisado para se ajustar à evidência disponível.<span class="blank _3"></span> </div><div class="t m1 x9 hb y376 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws8a">P<span class="blank _1"></span>or essa razão<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> você pode aprender um <span class="blank _1"></span>\u201cfato<span class="blank _1"></span>\u201d<span class="blank _0"></span> fisiológico enquanto </div><div class="t m1 x9 hb y377 ffc fs1 fc1 sc0 ls4 ws27">estiver lendo este livro<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> mas em 10 anos esse \u201c<span class="blank _1"></span>fato<span class="blank _1"></span>\u201d<span class="blank _0"></span> pode se tornar </div><div class="t m1 x9 hb y378 ffc fs1 fc1 sc0 ls0 ws21">equivocado,<span class="blank _0"></span> de<span class="blank _4"> </span>vido às novas descobertas científicas do per<span class="blank _4"> </span>íodo<span class="blank _1"></span>.</div><div class="t m1 x8 hb y379 ffc fs1 fc1 sc0 ls3c ws21e">P<span class="blank _1"></span>or exemplo<span class="blank _1"></span>,<span class="blank _3"></span> em 1970,<span class="blank _3"></span> os estudantes aprendiam que a mem-</div><div class="t m1 x9 hb y37a ffc fs1 fc1 sc0 ls8c ws21f">brana plasmática era um \u201c<span class="blank _1"></span>sanduíche de manteiga<span class="blank _1"></span>\u201d,<span class="blank _3"></span> uma estrutura </div><div class="t m1 x9 hb y37b ffc fs1 fc1 sc0 ls127 wsb6">composta por uma camada de lipídeos presa entre duas camadas </div><div class="t m1 x9 hb y37c ffc fs1 fc1 sc0 lscf ws220">de proteínas.<span class="blank _3"></span> Em 1972,<span class="blank _3"></span> entretanto,<span class="blank _0"></span> os pesquisadores apresentaram </div><div class="t m1 x9 hb y37d ffc fs1 fc1 sc0 ls128 ws221">um modelo muito diferente da membrana,<span class="blank _3"></span> no qual proteínas glo-</div><div class="t m1 x9 hb y37e ffc fs1 fc1 sc0 lsc3 ws222">bulares flutuavam dentro de uma dupla camada de lipídeos.<span class="blank _3"></span> Como </div><div class="t m1 x9 hb y37f ffc fs1 fc1 sc0 ls129 ws27">consequência,<span class="blank _3"></span> os estudantes que aprenderam sobre o sanduíche de </div><div class="t m1 x9 hb y380 ffc fs1 fc1 sc0 lsc5 ws11c">manteiga tiveram que revisar o seu modelo mental de membrana.</div><div class="t m0 x8 hb y381 ffc fs1 fc1 sc0 ls60 ws223">De onde os modelos científicos da fisiologia humana são </div><div class="t m0 x9 hb y382 ffc fs1 fc1 sc0 ls110 ws224">obtidos? <span class="blank _1"></span>T<span class="blank _0"></span>emos aprendido muito do que sabemos a partir de </div><div class="t m0 x9 hb y383 ffc fs1 fc1 sc0 ls85 ws225">experimentos com modelos animais,<span class="blank _3"></span> que var<span class="blank _4"> </span>iam desde moscas-</div><div class="t m0 x9 hb y384 ffc fs1 fc1 sc0 lsd ws1ea">-das-f<span class="blank _7"> </span>rutas e lulas até ratos.<span class="blank _3"></span> Em muitos casos,<span class="blank _3"></span> os processos fisio-</div><div class="t m0 x9 hb y385 ffc fs1 fc1 sc0 ls7d ws226">lógicos desses animais são idênticos ou muito similares àqueles </div><div class="t m0 x9 hb y386 ffc fs1 fc1 sc0 ls10d ws227">dos seres humanos,<span class="blank _3"></span> permitindo extrapolar os resultados obtidos </div><div class="t m0 x9 hb y387 ffc fs1 fc1 sc0 lsf0 ws36">em animais para modelos humanos.<span class="blank _3"></span> É importante utiliz<span class="blank _4"> </span>ar mode-</div><div class="t m0 x9 hb y388 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws228">los não humanos porque experimentos utilizando seres humanos </div><div class="t m0 x9 hb y389 ffc fs1 fc1 sc0 ls2f ws9">podem ser difíceis de serem r<span class="blank _1"></span>ealizados.</div><div class="t m0 x9 h5 y38a ff6 fs0 fc1 sc0 ls0 wsdd">SOLUCIONANDO O\ue602<span class="ff5 fc2">PROBLEMA</span></div><div class="t m0 x18 he y38b ff3 fs6 fc1 sc0 lsd6 ws229">\u201cOlá, professor<span class="blank _0"></span>. Estou de volta.\u201d A maioria dos artigos que </div><div class="t m0 x18 he y38c ff3 fs6 fc1 sc0 ls111 ws6d">Jimmy encontrou no PubMed estavam focados em experi-</div><div class="t m0 x18 he y38d ff3 fs6 fc1 sc0 ls12a ws22a">mentos individuais. Além disso, ele não entendia comple-</div><div class="t m0 x18 he y38e ff3 fs6 fc1 sc0 ls112 ws74">tamente os termos técnicos usados pelos autores. \u201cExiste </div><div class="t m0 x18 he y38f ff3 fs6 fc1 sc0 ls6b ws22b">alguma maneira de encontrar artigos que não sejam tão </div><div class="t m0 x18 he y390 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0">complicados?\u201d</div><div class="t m0 x18 he y391 ff3 fs6 fc1 sc0 ls113 ws6d">\u201cSim, há muitas maneiras. Muitas revistas científicas publi-</div><div class="t m0 x18 he y392 ff3 fs6 fc1 sc0 ls114 ws2">cam <span class="ff10 ws22c">artigos de revisão<span class="ff3"> que contêm uma sinopse de pes-</span></span></div><div class="t m0 x18 he y393 ff3 fs6 fc1 sc0 ls112 ws22d">quisas recentes sobr<span class="blank _1"></span>e um tópico específico. Quando você </div><div class="t m0 x18 he y394 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws22e">está começando a aprender sobr<span class="blank _1"></span>e um novo tema, é melhor </div><div class="t m0 x18 he y395 ff3 fs6 fc1 sc0 ls115 ws22f">começar com artigos de revisão. O PubMed tem um <span class="ff4 ls78 ws1fb">link</span><span class="ls0 ws2"> </span></div><div class="t m0 x18 he y396 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws60">na página de resultados que leva você dir<span class="blank _1"></span>etamente para os </div><div class="t m0 x18 he y397 ff3 fs6 fc1 sc0 ls12b ws61">artigos de revisão. Outr<span class="blank _1"></span>o local para procurar por informação </div><div class="t m0 x18 he y398 ff3 fs6 fc1 sc0 ls116 ws230">básica é o MedlinePlus, outra base da National Library of </div><div class="t m0 x18 he y399 ff3 fs6 fc1 sc0 ls117 ws6d">Medicine (<span class="ff4 ws1fc">www<span class="blank _3"></span>.medlineplus.gov<span class="ff3 ls12c ws13c">). Ou então tente o Google </span></span></div><div class="t m0 x18 he y39a ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws68">acadêmico (<span class="ff4 ws17">scholar<span class="blank _3"></span>.google.com<span class="ff3">).\u201d</span></span></div><div class="t m1 x18 he y39b ff3 fs6 fc1 sc0 ls116 ws231">Jimmy decidiu tentar o MedlinePlus, pois os resultados do </div><div class="t m1 x18 he y39c ff3 fs6 fc1 sc0 ls118 ws232">PubMed e do Google Acadêmico pareciam muito técnicos </div><div class="t m1 x18 he y39d ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws233">para a sua simples pergunta. No <span class="ff4">site</span> do MedlinePlus, Jimmy </div><div class="t m1 x18 he y39e ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws2">digitou <span class="ff4 ws234">diabetes tipo 2</span><span class="ws4"> e <span class="ff4">terapia de reposição de insulina</span> (em </span></div><div class="t m1 x18 he y39f ff3 fs6 fc1 sc0 ls119 ws2">inglês, <span class="blank _7"> </span><span class="ff4 ws235">type 2 diabetes and insulin therapy<span class="ff3">). Depois de ler </span></span></div><div class="t m1 x18 he y3a0 ff3 fs6 fc1 sc0 ls11a ws236">alguns dos artigos que apareceram, Jimmy ligou para sua </div><div class="t m1 x18 he y3a1 ff3 fs6 fc1 sc0 ls0 ws68">mãe. \u201cOi, mãe! Encontrei a r<span class="blank _1"></span>esposta para a sua questão!\u201d</div><div class="t m0 x18 h19 y3a2 ff10 fsb fc1 sc0 ls0 ws2">P6: <span class="blank _f"> </span><span class="ff4 ls11b ws237">Repita a pesquisa de Jimmy no MedlinePlus e observe os </span></div><div class="t m0 x19 h28 y3a3 ff4 fsb fc1 sc0 ls0 ws238">links para os artigos sobre diabetes tipo 2 publicados pelo </div><div class="t m0 x19 h28 y3a4 ff4 fsb fc1 sc0 ls0 ws239">National Institutes of Health (NIH) e pela National Library of </div><div class="t m0 x19 h28 y3a5 ff4 fsb fc1 sc0 ls12d ws23a">Medicine (NLM) ou pelos Centers for Disease Control and </div><div class="t m0 x19 h28 y3a6 ff4 fsb fc1 sc0 ls11c ws23b">Prevention (CDC). Com base no que você encontrou nos </div><div class="t m0 x19 h28 y3a7 ff4 fsb fc1 sc0 ls0 ws23a">artigos, o que Jimmy falou para a sua mãe sobre a neces-</div><div class="t m0 x19 h28 y3a8 ff4 fsb fc1 sc0 ls0 wse8">sidade de utilizar insulina no diabetes tipo 2?</div><div class="t m1 x18 h19 y3a9 ff10 fsb fc1 sc0 ls0 ws2">P7: <span class="blank _f"> </span><span class="ff4 ls11d ws23c">Que parte do artigo sobre uma dieta rica em fibras poderia </span></div><div class="t m1 x19 h28 y3aa ff4 fsb fc1 sc0 ls0 ws23d">ajudar? Nos resultados do MedlinePlus, procure por artigos </div><div class="t m1 x19 h28 y3ab ff4 fsb fc1 sc0 ls11e ws23e">sobre tratamentos alternativos para o diabetes, publicados </div><div class="t m1 x19 h28 y3ac ff4 fsb fc1 sc0 ls11f ws23f">pelo National Center for Complementary and Alternative </div><div class="t m1 x19 h28 y3ad ff4 fsb fc1 sc0 ls0 wse8">Medicine. Esses artigos mencionam a dieta rica em fibras?</div><div class="t m0 x1a h1a y3ae ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws82">2<span class="blank"> </span>12</div><div class="t m0 x1b h1a y3af ff5 fs6 fc1 sc0 ls0 ws1fd">9<span class="blank _c"></span>5<span class="blank"> </span><span class="ws1fe v1">16<span class="blank"> </span><span class="fc0 ws84">19<span class="blank"> </span><span class="fc1">24</span></span></span></div></div><div class="pi" data-data="{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}"></div></div>
Compartilhar