<div id="pf1" class="pf w0 h0" data-page-no="1"><div class="pc pc1 w0 h0"><img class="bi x0 y0 w1 h1" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg1.png"><div class="t m0 x1 h2 y1 ff1 fs0 fc0 sc0 ls0 ws1">CAPÍTULO 3 </div><div class="t m0 x2 h3 y2 ff2 fs0 fc1 sc0 ls1 ws2">O Behavi<span class="_0 blank"></span>orismo</div><div class="t m1 x3 h4 y3 ff2 fs1 fc1 sc0 ls7">1</div><div class="t m2 x4 h5 y4 ff3 fs2 fc0 sc0 ls2 ws0">2\ue003(678'2\ue003'2\ue003&203257$0(172\ue003</div><div class="t m2 x5 h6 y5 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws4">O termo Behavioris<span class="_1 blank"> </span>mo foi inaugurado <span class="_1 blank"> </span>pelo americano Joh<span class="_1 blank"> </span>n B. </div><div class="t m2 x4 h6 y6 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws5">W<span class="_1 blank"> </span>atson, em artigo publicado<span class="_1 blank"> </span> em 1913, qu<span class="_1 blank"> </span>e apresenta<span class="_1 blank"> </span>va o título </div><div class="t m2 x4 h6 y7 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws6">\u201cPsicologia: como os beha<span class="_1 blank"> </span>vioristas a vêem\u201d. O termo inglês <span class="ff4 ls8 ws3">behavior </span></div><div class="t m2 x4 h6 y8 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7">significa \u201ccomporta<span class="_1 blank"> </span>mento\u201d; por isso, <span class="_1 blank"> </span>para denomin<span class="_1 blank"> </span>ar essa tend<span class="_1 blank"> </span>ência </div><div class="t m2 x4 h6 y9 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws8">teórica, usamos Behaviorismo \u2014 e, também, Comporta<span class="_1 blank"> </span>mentalismo, </div><div class="t m2 x4 h6 ya ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws9">Teoria Comportam<span class="_1 blank"> </span>ental, Anális<span class="_1 blank"> </span>e Experimental do<span class="_1 blank"> </span> Compor<span class="_1 blank"> </span>tamento, </div><div class="t m2 x4 h6 yb ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsa">Análise do Comportamento. </div><div class="t m2 x5 h6 yc ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsb">W<span class="_1 blank"> </span>atson, postulando o com<span class="_1 blank"> </span>portamento como ob<span class="_1 blank"> </span>jeto da Psic<span class="_1 blank"> </span>ologia,<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m2 x4 h6 yd ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsc">dava a esta ciência a consistência que <span class="_1 blank"> </span>os psicólogos da época vinham<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m2 x4 h6 ye ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsd">buscando \u2014 um objeto obs<span class="_1 blank"> </span>ervável, mensurá<span class="_1 blank"> </span>vel, cujos experimentos<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m2 x4 h6 yf ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wse">poderiam ser repro<span class="_1 blank"> </span>duzidos em difere<span class="_1 blank"> </span>ntes condições<span class="_1 blank"> </span> e sujeitos. E<span class="_1 blank"> </span>ssas </div><div class="t m2 x4 h6 y10 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wse">características<span class="_1 blank"> </span> foram importantes par<span class="_1 blank"> </span>a que a Psic<span class="_1 blank"> </span>ologia alcanças<span class="_1 blank"> </span>se o </div><div class="t m2 x4 h6 y11 ff4 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3">status <span class="ff1 wsa">de ciência, ro<span class="_1 blank"> </span>mpendo definitivame<span class="_1 blank"> </span>nte com a sua tradição filosófica.<span class="_1 blank"> </span> </span></div><div class="t m2 x4 h6 y12 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsf">W<span class="_1 blank"> </span>atson também defendia uma per<span class="_1 blank"> </span>spectiva funcionalis<span class="_1 blank"> </span>ta para a </div><div class="t m2 x4 h6 y13 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws10">Psicologia, isto é,<span class="_1 blank"> </span> o comportame<span class="_1 blank"> </span>nto deveria ser<span class="_1 blank"> </span> estudado c<span class="_1 blank"> </span>omo função </div><div class="t m2 x4 h6 y14 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws11">de certas variáveis <span class="_1 blank"> </span>do meio. Certos estí<span class="_1 blank"> </span>mulos levam o orga<span class="_1 blank"> </span>nismo a dar </div><div class="t m2 x4 h6 y15 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws12">determinadas resp<span class="_1 blank"> </span>ostas e is<span class="_1 blank"> </span>so ocorre por<span class="_1 blank"> </span>que os organismo<span class="_1 blank"> </span>s se ajustam<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m3 x4 h7 y16 ff5 fs4 fc0 sc0 ls6 ws3"> </div><div class="t m4 x4 h8 y17 ff5 fs5 fc0 sc0 ls7">1</div><div class="t m3 x6 h7 y18 ff5 fs4 fc0 sc0 ls4 ws13"> Os autores agradecem<span class="_0 blank"></span> à Profª Drª Maria Amália Andery<span class="_0 blank"></span>, do Laboratório de Psicolog<span class="_0 blank"></span>ia Experiment<span class="_0 blank"></span>al da </div><div class="t m3 x4 h7 y19 ff5 fs4 fc0 sc0 ls5 ws14">Faculdade de Psicologia da PUC-SP, a <span class="ls6 ws3">cont<span class="_0 blank"></span>ribuição na revisão deste capítu<span class="_0 blank"></span>lo. </span></div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pf2" class="pf w0 h0" data-page-no="2"><div class="pc pc2 w0 h0"><img class="bi x0 y1a w1 h9" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg2.png"><div class="t m4 x4 h6 y1b ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws15">aos seus ambiente<span class="_1 blank"> </span>s por meio de equipamentos hereditári<span class="_1 blank"> </span>os e pela </div><div class="t m4 x4 h6 y1c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws10">formação de hábi<span class="_1 blank"> </span>tos. W<span class="_1 blank"> </span>atson buscava a constr<span class="_1 blank"> </span>ução de uma<span class="_1 blank"> </span> Psicologia </div><div class="t m4 x4 h6 y1d ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws16">sem alma e s<span class="_1 blank"> </span>em mente, <span class="_1 blank"> </span>livre de conc<span class="_1 blank"> </span>eitos m<span class="_1 blank"> </span>entalistas e de mét<span class="_1 blank"> </span>odos </div><div class="t m4 x4 h6 y1e ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">subjetivos, e que ti<span class="_1 blank"> </span>vesse a capacid<span class="_1 blank"> </span>ade de pre<span class="_1 blank"> </span>ver e controlar. </div><div class="t m4 x5 h6 y1f ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws18">Apesar de colocar o <span class="_1 blank"> </span>\u201ccomportamento\u201d co<span class="_1 blank"> </span>mo objeto da Psico<span class="_1 blank"> </span>logia, o </div><div class="t m4 x4 h6 y20 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws19">Behaviorismo foi, desde W<span class="_1 blank"> </span>atson, modif<span class="_1 blank"> </span>icando o sentido desse termo.<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 ha y21 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsc">Hoje, não se e<span class="_1 blank"> </span>ntende comportam<span class="_1 blank"> </span>ento como um<span class="_1 blank"> </span>a<span class="ff2 ls9 ws1a"> [pg. 45]<span class="_1 blank"> </span> </span><span class="lsa ws1b">ação isolad<span class="_1 blank"> </span>a </span></div><div class="t m4 x4 h6 y22 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws1c">de um suj<span class="_1 blank"> </span>eito, mas, sim, co<span class="_1 blank"> </span>mo uma inter<span class="_1 blank"> </span>ação entre aq<span class="_1 blank"> </span>uilo que o <span class="_1 blank"> </span>sujeito </div><div class="t m4 x4 h6 y23 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws1d">faz e o ambiente o<span class="_1 blank"> </span>nde o seu \u201cfaz<span class="_1 blank"> </span>er\u201d acontece. P<span class="_1 blank"> </span>ortanto, o B<span class="_1 blank"> </span>ehaviorismo </div><div class="t m4 x4 h6 y24 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws1e">dedica-se ao estu<span class="_1 blank"> </span>do das interações entre <span class="_1 blank"> </span>o indivíduo e o ambiente, entr<span class="_1 blank"> </span>e </div><div class="t m4 x4 h6 y25 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">as ações do indi<span class="_1 blank"> </span>víduo (suas respo<span class="_1 blank"> </span>stas) e o ambie<span class="_1 blank"> </span>nte (as estim<span class="_1 blank"> </span>ulações). </div><div class="t m4 x5 h6 y26 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsa">Os psicólogos de<span class="_1 blank"> </span>sta abordagem <span class="_1 blank"> </span>chegaram aos<span class="_1 blank"> </span> termos \u201crespo<span class="_1 blank"> </span>sta\u201d e </div><div class="t m4 x4 h6 y27 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws1f">\u201cestímulo\u201d para se r<span class="_1 blank"> </span>eferirem àquilo que <span class="_1 blank"> </span>o organismo faz e à<span class="_1 blank"> </span>s variáveis </div><div class="t m4 x4 h6 y28 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws20">ambientais que inter<span class="_1 blank"> </span>agem com o sujeito.<span class="_1 blank"> </span> Para explicar a ado<span class="_1 blank"> </span>ção desses </div><div class="t m4 x4 h6 y29 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws21">termos, duas razõ<span class="_1 blank"> </span>es podem ser<span class="_1 blank"> </span> apontadas: um<span class="_1 blank"> </span>a metodológi<span class="_1 blank"> </span>ca e outra </div><div class="t m4 x4 h6 y2a ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">histórica. </div><div class="t m4 x5 ha y2b ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3">A <span class="_2 blank"> </span><span class="ff2 ls9 ws22">razão metodoló<span class="_1 blank"> </span>gica </span><span class="ls8 ws23">deve-se ao<span class="_1 blank"> </span> fato de qu<span class="_1 blank"> </span>e os analista<span class="_1 blank"> </span>s </span></div><div class="t m4 x4 h6 y2c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws10">experimentais<span class="_1 blank"> </span> do comportam<span class="_1 blank"> </span>ento tomaram, com<span class="_1 blank"> </span>o modo pref<span class="_1 blank"> </span>erencial de </div><div class="t m4 x4 h6 y2d ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsa">investigação, um método experim<span class="_1 blank"> </span>ental e analítico. </div><div class="t m4 x5 h6 y2e ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws24">Com isso, os experi<span class="_1 blank"> </span>mentadores sentira<span class="_1 blank"> </span>m a necessidade d<span class="_1 blank"> </span>e dividir<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y2f ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">o objeto para efeit<span class="_1 blank"> </span>o de investigaçã<span class="_1 blank"> </span>o, chegando a <span class="_1 blank"> </span>unidades de <span class="_1 blank"> </span>análise. </div><div class="t m4 x5 ha y30 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3">A <span class="_3 blank"> </span><span class="ff2 ls3 ws26">razão históric<span class="_1 blank"> </span>a </span><span class="ws27">refere-se aos termos e<span class="_1 blank"> </span>scolhidos e<span class="_1 blank"> </span> </span></div><div class="t m4 x4 h6 y31 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws28">popularizados, que f<span class="_1 blank"> </span>oram mantidos poste<span class="_1 blank"> </span>riormente por outros <span class="_1 blank"> </span>estudiosos<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y32 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">do comportam<span class="_1 blank"> </span>ento, de<span class="_1 blank"> </span>vido ao seu uso g<span class="_1 blank"> </span>eneralizado. </div><div class="t m4 x5 h6 y33 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws29">Comportamento, ent<span class="_1 blank"> </span>endido como interaç<span class="_1 blank"> </span>ão indivíduo-am<span class="_1 blank"> </span>biente, é a </div><div class="t m4 x4 h6 y34 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsc">unidade básica<span class="_1 blank"> </span> de descrição<span class="_1 blank"> </span> e o ponto<span class="_1 blank"> </span> de partida<span class="_1 blank"> </span> para uma<span class="_1 blank"> </span> ciência do </div><div class="t m4 x4 h6 y35 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsd">comportamento. O <span class="_1 blank"> </span>homem começa a ser estud<span class="_1 blank"> </span>ado a partir de sua<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y36 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws2a">interação com o<span class="_1 blank"> </span> ambiente, se<span class="_1 blank"> </span>ndo tomado c<span class="_1 blank"> </span>omo produt<span class="_1 blank"> </span>o e produtor </div><div class="t m4 x4 h6 y37 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">dessas interações. </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pf3" class="pf w0 h0" data-page-no="3"><div class="pc pc3 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x0 y38 w1 hb" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg3.png"><div class="t m2 x4 h5 y39 ff3 fs2 fc0 sc0 lsb ws2b">$\ue003$1É/,6(\ue003</div><div class="t m2 x4 h5 y3a ff3 fs2 fc0 sc0 lsd ws2c">(;3(5,0(17$/\ue003'2\ue003&20<span class="_1 blank"> </span>3257$0(172\ue003</div><div class="t m2 x5 h6 y3b ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws2d">O mais im<span class="_1 blank"> </span>portante dos be<span class="_1 blank"> </span>havioristas qu<span class="_1 blank"> </span>e sucedem<span class="_1 blank"> </span> Watson é <span class="_1 blank"> </span>B. F. </div><div class="t m2 x4 h6 y3c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsa">Skinner (1904-1990).<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m2 x5 h6 y3d ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws2e">O Behaviorismo de Skinner tem influ<span class="_1 blank"> </span>enciado muitos psicó<span class="_1 blank"> </span>logos </div><div class="t m2 x4 h6 y3e ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws1d">americanos e de vários países o<span class="_1 blank"> </span>nde a Psicologia americ<span class="_1 blank"> </span>ana tem grande<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m2 x4 h6 y3f ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws2f">penetração, com<span class="_1 blank"> </span>o o Brasil. Esta linha de estudo ficou co<span class="_1 blank"> </span>nhecida por </div><div class="t m2 x4 h6 y40 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws30">Behaviorismo radica<span class="_1 blank"> </span>l, termo cunhado pelo própri<span class="_1 blank"> </span>o Skinner, em 1945,<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m2 x4 h6 y41 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws31">para designar uma f<span class="_1 blank"> </span>ilosofia da Ciência d<span class="_1 blank"> </span>o Comportamento (<span class="_1 blank"> </span>que ele se </div><div class="t m2 x4 h6 y42 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">propôs defender) <span class="_1 blank"> </span>por meio da anál<span class="_1 blank"> </span>ise experiment<span class="_1 blank"> </span>al do comport<span class="_1 blank"> </span>amento. </div><div class="t m2 x5 h6 y43 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws32">A base da corre<span class="_1 blank"> </span>nte skinneriana e<span class="_1 blank"> </span>stá na formulação<span class="_1 blank"> </span> do </div><div class="t m2 x4 ha y44 ff2 fs3 fc0 sc0 lsc ws33">comportamento operant<span class="_1 blank"> </span>e. <span class="ff1 ls7 ws34">Para desen<span class="_1 blank"> </span>volver este conceito,<span class="_1 blank"> </span> </span></div><div class="t m2 x4 h6 y45 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws10">retrocederemos um <span class="_1 blank"> </span>pouco na história do<span class="_1 blank"> </span> Behaviorismo, intro<span class="_1 blank"> </span>duzindo as </div><div class="t m2 x4 h6 y46 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws35">noções de compo<span class="_1 blank"> </span>rtamento reflexo <span class="_1 blank"> </span>ou respondente, <span class="_1 blank"> </span>para então </div><div class="t m2 x4 ha y47 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">chegarmos ao com<span class="_1 blank"> </span>portamento op<span class="_1 blank"> </span>erante. Vamos l<span class="_1 blank"> </span>á.<span class="ff2 ls3 ws3"> [pg. 46]</span></div><div class="t m2 x4 hc y48 ff2 fs6 fc0 sc0 lse ws36">O COMPORTA<span class="_0 blank"></span>MENTO RESPONDENTE</div><div class="t m2 x5 h6 y49 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws37">O comportament<span class="_1 blank"> </span>o reflexo ou </div><div class="t m2 x4 h6 y4a ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws38">respondente é <span class="_1 blank"> </span>o que usual<span class="_1 blank"> </span>mente chama<span class="_1 blank"> </span>mos </div><div class="t m2 x4 h6 y4b ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws39">de \u201cnão-voluntári<span class="_1 blank"> </span>o\u201d e inclui as r<span class="_1 blank"> </span>espostas que<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m2 x4 h6 y4c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3a">são eliciadas (\u201cpro<span class="_1 blank"> </span>duzidas\u201d) por estím<span class="_1 blank"> </span>ulos </div><div class="t m2 x4 h6 y4d ff1 fs3 fc0 sc0 lsa ws3b">antecedentes do am<span class="_1 blank"> </span>biente. Como e<span class="_1 blank"> </span>xemplo, </div><div class="t m2 x4 h6 y4e ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws3c">podemos citar a cont<span class="_1 blank"> </span>ração das pupilas quando uma luz forte in<span class="_1 blank"> </span>cide sobre </div><div class="t m2 x4 h6 y4f ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws3d">os olhos, a salivação pro<span class="_1 blank"> </span>vocada por uma gota de limão colocad<span class="_1 blank"> </span>a na </div><div class="t m2 x4 h6 y50 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws3d">ponta da lín<span class="_1 blank"> </span>gua, o arrepio da <span class="_1 blank"> </span>pele quando u<span class="_1 blank"> </span>m ar frio nos<span class="_1 blank"> </span> atinge, as<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m2 x4 h6 y51 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">famosas \u201clágrim<span class="_1 blank"> </span>as de cebola\u201d etc. </div><div class="t m2 x5 h6 y52 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws16">Esses comportamen<span class="_1 blank"> </span>tos reflexos ou respondent<span class="_1 blank"> </span>es são interaçõe<span class="_1 blank"> </span>s </div><div class="t m2 x4 h6 y53 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wse">estímulo-resposta (<span class="_1 blank"> </span>ambiente-sujeit<span class="_1 blank"> </span>o) incondicionada<span class="_1 blank"> </span>s, nas quais cer<span class="_1 blank"> </span>tos </div><div class="t m2 x4 h6 y54 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3e">eventos ambientais<span class="_1 blank"> </span> confiavelmente e<span class="_1 blank"> </span>liciam certas res<span class="_1 blank"> </span>postas do </div><div class="t m2 x4 h6 y55 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3f">organismo q<span class="_1 blank"> </span>ue independem de<span class="_1 blank"> </span> \u201caprendizagem\u201d.<span class="_1 blank"> </span> Mas intera<span class="_1 blank"> </span>ções desse </div><div class="t m2 x4 h6 y56 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws16">tipo também <span class="_1 blank"> </span>podem ser prov<span class="_1 blank"> </span>ocadas por estímul<span class="_1 blank"> </span>os que, originalme<span class="_1 blank"> </span>nte, </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pf4" class="pf w0 h0" data-page-no="4"><div class="pc pc4 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x0 y0 w1 hd" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg4.png"><div class="t m4 x4 h6 y1b ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws41">não eliciavam resp<span class="_1 blank"> </span>ostas em determinado orga<span class="_1 blank"> </span>nismo. Quando tais<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y1c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws42">estímulos são tem<span class="_1 blank"> </span>poralmente paread<span class="_1 blank"> </span>os com estímulos<span class="_1 blank"> </span> eliciadores </div><div class="t m4 x4 h6 y1d ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws28">podem, em certas<span class="_1 blank"> </span> condições, eli<span class="_1 blank"> </span>ciar respostas <span class="_1 blank"> </span>semelhantes <span class="_1 blank"> </span>às destes. A </div><div class="t m4 x4 ha y57 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws20">essas novas inter<span class="_1 blank"> </span>ações chamam<span class="_1 blank"> </span>os tam<span class="_1 blank"> </span>bém de <span class="ff2 ls3 ws40">reflexos</span><span class="lsf ws43">,<span class="_1 blank"> </span> que agora são<span class="_1 blank"> </span> </span></div><div class="t m4 x4 h6 y58 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws44">condicionados de<span class="_1 blank"> </span>vido a uma história <span class="_1 blank"> </span>de pareamento<span class="_1 blank"> </span>, o qual levou o </div><div class="t m4 x4 h6 y59 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws45">organismo a r<span class="_1 blank"> </span>esponder a estí<span class="_1 blank"> </span>mulos que antes não resp<span class="_1 blank"> </span>ondia. Para dei<span class="_1 blank"> </span>xar </div><div class="t m4 x4 h6 y5a ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws46">isso mais claro, <span class="_1 blank"> </span>vamos a um e<span class="_1 blank"> </span>xemplo: suponha qu<span class="_1 blank"> </span>e, numa sal<span class="_1 blank"> </span>a </div><div class="t m4 x4 h6 y5b ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws23">aquecida, sua mão<span class="_1 blank"> </span> direita seja mergulhada num<span class="_1 blank"> </span>a vasilha de água </div><div class="t m4 x4 h6 y5c ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws45">gelada. A tempera<span class="_1 blank"> </span>tura da m<span class="_1 blank"> </span>ão cairá rapid<span class="_1 blank"> </span>amente devido ao en<span class="_1 blank"> </span>colhimento </div><div class="t m4 x4 h6 y5d ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3f">ou constrição do<span class="_1 blank"> </span>s vasos sangüí<span class="_1 blank"> </span>neos, caracteriz<span class="_1 blank"> </span>ando o co<span class="_1 blank"> </span>mportamento </div><div class="t m4 x4 h6 y5e ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws47">como respondente. <span class="_1 blank"> </span>Esse comportam<span class="_1 blank"> </span>ento será acompanh<span class="_1 blank"> </span>ado de uma </div><div class="t m4 x4 h6 y5f ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws48">modificação seme<span class="_1 blank"> </span>lhante, e mais facil<span class="_1 blank"> </span>mente mensurá<span class="_1 blank"> </span>vel, na mão </div><div class="t m4 x4 h6 y60 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws49">esquerda, onde a c<span class="_1 blank"> </span>onstrição vascular também ser<span class="_1 blank"> </span>á induzida. Suponha,<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y61 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws12">agora, que a sua m<span class="_1 blank"> </span>ão direita seja m<span class="_1 blank"> </span>ergulhada na água gela<span class="_1 blank"> </span>da um certo </div><div class="t m4 x4 h6 y62 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4a">número de <span class="_1 blank"> </span>vezes, em inter<span class="_1 blank"> </span>valos de<span class="_1 blank"> </span> três ou quatr<span class="_1 blank"> </span>o minutos, <span class="_1 blank"> </span>e que você<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y63 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4b">ouça uma campain<span class="_1 blank"> </span>ha pouco antes de cada imersão. Lá pel<span class="_1 blank"> </span>o vigésimo </div><div class="t m4 x4 h6 y64 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4c">pareamento do som da campai<span class="_1 blank"> </span>nha com a água fria, a mudanç<span class="_1 blank"> </span>a de </div><div class="t m4 x4 h6 y65 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws39">temperatura nas mã<span class="_1 blank"> </span>os poderá ser eliciad<span class="_1 blank"> </span>a apenas pelo som, <span class="_1 blank"> </span>isto é, sem<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y66 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">necessidade de im<span class="_1 blank"> </span>ergir uma <span class="_1 blank"> </span>das mãos</div><div class="t m5 x7 he y67 ff1 fs7 fc0 sc0 ls7">2</div><div class="t m4 x8 h6 y66 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">. </div><div class="t m4 x5 h6 y68 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4d">Neste exemplo de<span class="_1 blank"> </span> condicionamento r<span class="_1 blank"> </span>espondente, a que<span class="_1 blank"> </span>da da </div><div class="t m4 x4 h6 y69 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws4e">temperatura da m<span class="_1 blank"> </span>ão, eliciada pela<span class="_1 blank"> </span> água fria, é u<span class="_1 blank"> </span>ma resposta </div><div class="t m4 x4 h6 y6a ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4f">incondicionada, en<span class="_1 blank"> </span>quanto a queda d<span class="_1 blank"> </span>a temperatura, elici<span class="_1 blank"> </span>ada pelo som, é </div><div class="t m4 x4 h6 y6b ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws50">uma resposta con<span class="_1 blank"> </span>dicionada (aprendid<span class="_1 blank"> </span>a): a água é um estímulo<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 ha y6c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">incondicionado, e <span class="_1 blank"> </span>o som, um estímu<span class="_1 blank"> </span>lo condiciona<span class="_1 blank"> </span>do.<span class="ff2 ls3 ws3"> [pg. 47]</span></div><div class="t m4 x5 h6 y6d ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws51">No início dos anos<span class="_1 blank"> </span> 30, na Universida<span class="_1 blank"> </span>de de Harvard (<span class="_1 blank"> </span>Estados </div><div class="t m4 x4 h6 y6e ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsb">Unidos), Skinner começou o estu<span class="_1 blank"> </span>do do comportament<span class="_1 blank"> </span>o justamente pelo<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y6f ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws52">comportamento res<span class="_1 blank"> </span>pondente, que s<span class="_1 blank"> </span>e tornara a un<span class="_1 blank"> </span>idade bá<span class="_1 blank"> </span>sica de </div><div class="t m4 x4 h6 y70 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">análise, ou sej<span class="_1 blank"> </span>a, o fundame<span class="_1 blank"> </span>nto para a <span class="_1 blank"> </span>descrição das<span class="_1 blank"> </span> interações ind<span class="_1 blank"> </span>ivíduo-</div><div class="t m4 x4 h6 y71 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws21">ambiente. O desenv<span class="_1 blank"> </span>olvimento de seu trabalho le<span class="_1 blank"> </span>vou-o a teorizar sobre </div><div class="t m4 x4 h6 y72 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4a">um outro tipo d<span class="_1 blank"> </span>e relação do in<span class="_1 blank"> </span>divíduo com se<span class="_1 blank"> </span>u ambiente, a<span class="_1 blank"> </span> qual viria <span class="_1 blank"> </span>a </div><div class="t m4 x4 ha y73 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws5">ser nova unida<span class="_1 blank"> </span>de de anális<span class="_1 blank"> </span>e de sua ciê<span class="_1 blank"> </span>ncia: o <span class="_1 blank"> </span><span class="ff2 ls9 ws3">comportamento<span class="_1 blank"> </span> </span></div><div class="t m3 x4 h7 y18 ff5 fs4 fc0 sc0 ls6 ws3"> </div><div class="t m4 x4 h8 y74 ff5 fs5 fc0 sc0 ls7">2</div><div class="t m3 x6 h7 y19 ff5 fs4 fc0 sc0 ls10 ws53"> F. S. Keller. Aprendizagem: teoria do reforço, p. 12-3. </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pf5" class="pf w0 h0" data-page-no="5"><div class="pc pc5 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x9 y0 w2 hd" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg5.png"><div class="t m4 x4 ha y75 ff2 fs3 fc0 sc0 ls9 ws54">operante<span class="ff1 ls7 ws1c">. Esse tipo <span class="_1 blank"> </span>de comportamento c<span class="_1 blank"> </span>aracteriza a maioria <span class="_1 blank"> </span>de nossas </span></div><div class="t m4 x4 h6 y1c ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">interações com o a<span class="_1 blank"> </span>mbiente. </div><div class="t m4 x4 hc y76 ff2 fs6 fc0 sc0 ls15 ws5b">O COMPORTA<span class="_0 blank"></span>MENTO OPERAN<span class="_0 blank"></span>TE</div><div class="t m4 x5 h6 y77 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws5c">O comportam<span class="_1 blank"> </span>ento operante abr<span class="_1 blank"> </span>ange um leque<span class="_1 blank"> </span> amplo da ati<span class="_1 blank"> </span>vidade </div><div class="t m4 x4 h6 y78 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws3a">humana \u2014 dos <span class="_1 blank"> </span>comportamentos<span class="_1 blank"> </span> do bebê d<span class="_1 blank"> </span>e balbuciar, <span class="_1 blank"> </span>de agarrar </div><div class="t m4 x4 h6 y79 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws5d">objetos e de olha<span class="_1 blank"> </span>r os enfeites do berço ao<span class="_1 blank"> </span>s mais sofisticados,<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y7a ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws46">apresentados p<span class="_1 blank"> </span>elo adulto. Co<span class="_1 blank"> </span>mo nos diz <span class="_1 blank"> </span>Keller, o co<span class="_1 blank"> </span>mportamento<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y7b ff1 fs3 fc0 sc0 lsa ws3">operante </div><div class="t m4 x5 hf y7c ff6 fs3 fc0 sc0 ls16 ws55">³LQFOXL\ue003<span class="_4 blank"> </span>WRGRV\ue003<span class="_4 blank"> </span>RV\ue003<span class="_4 blank"> </span>PRYLPHQ W RV\ue003<span class="_4 blank"> </span>GH\ue003<span class="_4 blank"> </span>XP\ue003<span class="_5 blank"> </span>RUJDQL VPR\ue003<span class="_4 blank"> </span>GR V\ue003<span class="_5 blank"> </span>TX DL V\ue003<span class="_5 blank"> </span>VH\ue003<span class="_4 blank"> </span>SRVVD\ue003<span class="_4 blank"> </span><span class="ls17 ws56">GL ]H U\ue003<span class="_5 blank"> </span>T XH\ue00f \ue003<span class="_4 blank"> </span>HP \ue003</span></div><div class="t m4 x4 hf y7d ff6 fs3 fc0 sc0 ls18 ws57">DOJXP\ue003 PRPHQW<span class="_1 blank"> </span>R\ue00f\ue003 WrP\ue003 HIHLWR\ue003 VREUH\ue003 R<span class="_1 blank"> </span>X\ue003 ID]HP\ue003 DOJR\ue003 D<span class="_1 blank"> </span>R\ue003 PXQGR\ue003 HP\ue003 UHGRU<span class="_1 blank"> </span><span class="ls11 ws58">\ue011\ue003<span class="_5 blank"> </span>2\ue003<span class="_1 blank"> </span>FRPSRUW DPHQW R\ue003</span></div><div class="t m4 x4 hf y7e ff6 fs3 fc0 sc0 ls19 ws59">RSHU<span class="_0 blank"></span>DQWH\ue003RSH<span class="_0 blank"></span>UD\ue003VREUH\ue003R<span class="_0 blank"></span>\ue003PXQGR\ue00f\ue003S<span class="_0 blank"></span>RU\ue003DVV<span class="_0 blank"></span>LP\ue003GL]HU\ue00f\ue003TXH<span class="_0 blank"></span>U\ue003GLUHWD<span class="_0 blank"></span>\ue00f\ue003TXH<span class="ls1a ws5a">U\ue003LQGLUHW DP<span class="_1 blank"> </span>HQWH´</span></div><div class="t m5 xa h10 y7f ff6 fs7 fc0 sc0 ls7">\ue016</div><div class="t m4 xb hf y7e ff6 fs3 fc0 sc0 ls1b">\ue011\ue003</div><div class="t m4 xc h6 y80 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws3a">A leitura que <span class="_1 blank"> </span>você está fazen<span class="_1 blank"> </span>do </div><div class="t m4 xd h6 y81 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws5e">deste livro é <span class="_1 blank"> </span>um exemplo de </div><div class="t m4 xd h6 y82 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws5f">comportamento ope<span class="_1 blank"> </span>rante, assim como<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 xd h6 y83 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws60">escrever uma carta, chamar o tá<span class="_1 blank"> </span>xi com </div><div class="t m4 xd h6 y84 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws61">um gesto de mão, tocar um instrumento<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 xd h6 y85 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">etc. </div><div class="t m4 xc h6 y86 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws62">Para exemplificarm<span class="_1 blank"> </span>os melhor os </div><div class="t m4 xd h6 y87 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws63">conceitos apresent<span class="_1 blank"> </span>ados até aqui,<span class="_1 blank"> </span> vamos </div><div class="t m4 xd h6 y88 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws64">relembrar um con<span class="_1 blank"> </span>hecido experimento<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 xd h6 y89 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws9">feito com ratos de laborat<span class="_1 blank"> </span>ório. Vale </div><div class="t m4 xd h6 y8a ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws27">informar que ani<span class="_1 blank"> </span>mais como ratos<span class="_1 blank"> </span>, </div><div class="t m4 xd h6 y8b ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws65">pombos e mac<span class="_1 blank"> </span>acos \u2014 para<span class="_1 blank"> </span> citar algun<span class="_1 blank"> </span>s </div><div class="t m4 xd h6 y33 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws66">\u2014 foram utilizad<span class="_1 blank"> </span>os pelos analist<span class="_1 blank"> </span>as </div><div class="t m4 x4 h6 y34 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws67">experimentais<span class="_1 blank"> </span> do comportam<span class="_1 blank"> </span>ento (inclusive Skin<span class="_1 blank"> </span>ner) para ver<span class="_1 blank"> </span>ificar como </div><div class="t m4 x4 h6 y35 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws68">as variações no <span class="_1 blank"> </span>ambiente interferia<span class="_1 blank"> </span>m nos comportam<span class="_1 blank"> </span>entos. Tais </div><div class="t m4 x4 h6 y36 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws63">experimentos<span class="_1 blank"> </span> permitiram-lhes<span class="_1 blank"> </span> fazer afir<span class="_1 blank"> </span>mações sobre <span class="_1 blank"> </span>o que chamara<span class="_1 blank"> </span>m </div><div class="t m4 x4 ha y8c ff1 fs3 fc0 sc0 lsf ws3">de <span class="ff2 ls3 ws69">leis comportam<span class="_1 blank"> </span>entais</span><span class="ls3">. </span></div><div class="t m4 x5 h6 y8d ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws10">Um ratinho, ao se<span class="_1 blank"> </span>ntir sede em s<span class="_1 blank"> </span>eu <span class="ff4 ws3">habitat, <span class="_6 blank"> </span></span><span class="ls3 ws6a">certamente ma<span class="_1 blank"> </span>nifesta </span></div><div class="t m3 x4 h7 y18 ff5 fs4 fc0 sc0 ls6 ws3"> </div><div class="t m4 x4 h8 y74 ff5 fs5 fc0 sc0 ls7">3</div><div class="t m3 x6 h7 y19 ff5 fs4 fc0 sc0 ls12 ws6b"> 3. F. S. Keller. Op. cit. p. 10. </div><div class="t m3 xe h7 y8e ff5 fs4 fc0 sc0 ls1c ws6c">Tocar um<span class="_0 blank"></span> instrumento é um<span class="_0 blank"></span> exempl<span class="_0 blank"></span>o de </div><div class="t m3 xe h7 y8f ff5 fs4 fc0 sc0 ls13 ws6d">um comport<span class="_0 blank"></span>amento operante que t<span class="_0 blank"></span>em </div><div class="t m3 xe h7 y90 ff5 fs4 fc0 sc0 ls14 ws6e">efeito s<span class="_0 blank"></span>obre o mundo </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pf6" class="pf w0 h0" data-page-no="6"><div class="pc pc6 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x0 y91 w3 h11" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg6.png"><div class="t m4 x4 h6 y1b ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws70">algum comportamen<span class="_1 blank"> </span>to que lhe permita<span class="_1 blank"> </span> satisfazer a sua n<span class="_1 blank"> </span>ecessidade </div><div class="t m4 x4 h6 y1c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws71">orgânica. Esse com<span class="_1 blank"> </span>portamento foi apre<span class="_1 blank"> </span>ndido por ele e se mantém p<span class="_1 blank"> </span>elo </div><div class="t m4 x4 ha y92 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws63">efeito proporcionad<span class="_1 blank"> </span>o: saciar a sede. As<span class="_1 blank"> </span>sim, se deixarmos <span class="ff2 ls9 ws72">[<span class="_1 blank"> </span>pg. 48] </span><span class="lsf ws3">um </span></div><div class="t m4 x4 h6 y1e ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws73">ratinho privado d<span class="_1 blank"> </span>e água durante<span class="_1 blank"> </span> 24 horas, ele <span class="_1 blank"> </span>certamente ap<span class="_1 blank"> </span>resentará o<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y58 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws74">comportamento de b<span class="_1 blank"> </span>eber água no momento em que ti<span class="_1 blank"> </span>ver sede. Sabendo<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y59 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws63">disso, os pesquisad<span class="_1 blank"> </span>ores da época deci<span class="_1 blank"> </span>diram simular esta <span class="_1 blank"> </span>situação em </div><div class="t m4 x4 h6 y5a ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws3a">laboratório sob con<span class="_1 blank"> </span>dições especiais d<span class="_1 blank"> </span>e controle, o que os le<span class="_1 blank"> </span>vou à </div><div class="t m4 x4 h6 y5b ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">formulação de uma<span class="_1 blank"> </span> lei comportam<span class="_1 blank"> </span>ental. </div><div class="t m4 x5 h6 y93 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws75">Um ratinho foi </div><div class="t m4 x4 h6 y24 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws76">colocado na \u201cc<span class="_1 blank"> </span>aixa de </div><div class="t m4 x4 h6 y25 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws77">Skinner\u201d \u2014 um r<span class="_1 blank"> </span>ecipiente </div><div class="t m4 x4 h6 y94 ff1 fs3 fc0 sc0 lsa ws78">fechado no qual<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y95 ff1 fs3 fc0 sc0 lsa ws79">encontrava apen<span class="_1 blank"> </span>as uma </div><div class="t m4 x4 h6 y96 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7a">barra. Esta barra, ao ser<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y97 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws7b">pressionada por<span class="_1 blank"> </span> ele, </div><div class="t m4 x4 h6 y98 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7c">acionava um m<span class="_1 blank"> </span>ecanismo </div><div class="t m4 x4 h6 y99 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7d">(camuflado) que<span class="_1 blank"> </span> lhe </div><div class="t m4 x4 h6 y9a ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7e">permitia obter uma<span class="_1 blank"> </span> gotinha </div><div class="t m4 x4 h6 y9b ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">de água, que che<span class="_1 blank"> </span>gava à caixa por <span class="_1 blank"> </span>meio de uma p<span class="_1 blank"> </span>equena hast<span class="_1 blank"> </span>e. </div><div class="t m4 x5 h6 y9c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7f">Que resposta esper<span class="_1 blank"> </span>ava-se do ratinho? \u2014 Que pressio<span class="_1 blank"> </span>nasse a </div><div class="t m4 x4 h6 y9d ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws80">barra. Como isso ocorreu pel<span class="_1 blank"> </span>a primeira vez? \u2014 Por acaso<span class="_1 blank"> </span>. Durante a </div><div class="t m4 x4 h6 y9e ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws81">exploração da cai<span class="_1 blank"> </span>xa, o ratinho pres<span class="_1 blank"> </span>sionou a barra acid<span class="_1 blank"> </span>entalm<span class="_1 blank"> </span>ente, o que </div><div class="t m4 x4 h6 y9f ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws73">lhe trouxe, pela<span class="_1 blank"> </span> prim<span class="_1 blank"> </span>eira vez, uma <span class="_1 blank"> </span>gotinha de águ<span class="_1 blank"> </span>a, que, de<span class="_1 blank"> </span>vido à sede, </div><div class="t m4 x4 h6 ya0 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws82">fora rapidamente c<span class="_1 blank"> </span>onsumida. Por <span class="_1 blank"> </span>ter obtido água ao<span class="_1 blank"> </span> encostar na b<span class="_1 blank"> </span>arra </div><div class="t m4 x4 h6 y6d ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws83">quando sentia se<span class="_1 blank"> </span>de, constatou-se<span class="_1 blank"> </span> a alta proba<span class="_1 blank"> </span>bilidade de q<span class="_1 blank"> </span>ue, estando </div><div class="t m4 x4 h6 y6e ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">em situação semelh<span class="_1 blank"> </span>ante, o ratinho a pr<span class="_1 blank"> </span>essionasse no<span class="_1 blank"> </span>vamente. </div><div class="t m4 x5 h6 ya1 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws84">Neste caso de comportam<span class="_1 blank"> </span>ento operante, o que pro<span class="_1 blank"> </span>picia a </div><div class="t m4 x4 h6 ya2 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws3c">aprendizagem dos c<span class="_1 blank"> </span>omportamentos é a <span class="_1 blank"> </span>ação do organismo s<span class="_1 blank"> </span>obre o meio </div><div class="t m4 x4 h6 ya3 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws16">e o efeito del<span class="_1 blank"> </span>a resultante <span class="_1 blank"> </span>\u2014 a satisfaçã<span class="_1 blank"> </span>o de alguma <span class="_1 blank"> </span>necessidade, o<span class="_1 blank"> </span>u </div><div class="t m4 x4 h6 ya4 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">seja, a aprendizag<span class="_1 blank"> </span>em está na rela<span class="_1 blank"> </span>ção entre uma <span class="_1 blank"> </span>ação e seu e<span class="_1 blank"> </span>feito. </div><div class="t m4 x5 h6 ya5 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7e">Este comportamento<span class="_1 blank"> </span> operante pode ser represe<span class="_1 blank"> </span>ntado da seguint<span class="_1 blank"> </span>e </div><div class="t m4 x4 ha ya6 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">maneira: <span class="_4 blank"> </span><span class="ff2 ls1d">R</span><span class="ls22"> \u2014<span class="_7 blank"></span><span class="ff7 ls1e">\u0179<span class="ff2 ls7 ws6f">S<span class="ff1 ls8 ws85">, em que </span><span class="ls1f">R</span><span class="ff1 ws1c"> é a resposta (pres<span class="_1 blank"> </span>sionar a barra) e </span><span class="ws3">S <span class="_4 blank"> </span><span class="ff1 ls23">(do </span></span></span></span></span></div><div class="t m3 xf h7 ya7 ff5 fs4 fc0 sc0 ls20 ws86">O ratinho, por acaso, pres<span class="_0 blank"></span>siona a barra e recebe a g<span class="_0 blank"></span>ota </div><div class="t m3 xf h7 ya8 ff5 fs4 fc0 sc0 ls21 ws87">d\u2019água. In<span class="_0 blank"></span>icia-se o processo de aprendizagem<span class="_0 blank"></span>. </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pf7" class="pf w0 h0" data-page-no="7"><div class="pc pc7 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x0 ya9 w1 h12" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg7.png"><div class="t m4 x4 h6 y1b ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3">inglês <span class="_8 blank"> </span><span class="ff4 ls9">stimuli) </span><span class="ws89">o estímulo reforçador (a<span class="_1 blank"> </span> água), que tan<span class="_1 blank"> </span>to interessa ao </span></div><div class="t m4 x4 h6 y1c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">organismo; a f<span class="_1 blank"> </span>lecha significa \u201cle<span class="_1 blank"> </span>var a\u201d. </div><div class="t m4 x5 ha yaa ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws5d">Esse estímulo ref<span class="_1 blank"> </span>orçador é ch<span class="_1 blank"> </span>amado de <span class="_1 blank"> </span><span class="ff2 ls3 ws40">reforço</span><span class="ls24 ws8a">. O ter<span class="_0 blank"></span>mo </span></div><div class="t m4 x4 h6 yab ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws16">\u201cestímulo\u201d foi manti<span class="_1 blank"> </span>do da relação R-S<span class="_1 blank"> </span> do comporta<span class="_1 blank"> </span>mento respond<span class="_1 blank"> </span>ente </div><div class="t m4 x4 h6 yac ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4b">para designar-lhe<span class="_1 blank"> </span> a responsabilid<span class="_1 blank"> </span>ade pela ação<span class="_1 blank"> </span>, apesar de <span class="_1 blank"> </span>ela ocorrer </div><div class="t m4 x4 h6 y20 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4c">após a m<span class="_1 blank"> </span>anifestação do com<span class="_1 blank"> </span>portament<span class="_1 blank"> </span>o. O comportam<span class="_1 blank"> </span>ento operante<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 yad ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws89">refere-se à intera<span class="_1 blank"> </span>ção sujeito-am<span class="_1 blank"> </span>biente. Nessa i<span class="_1 blank"> </span>nteração, ch<span class="_1 blank"> </span>ama-se de </div><div class="t m4 x4 ha yae ff2 fs3 fc0 sc0 ls7 ws28">relação fund<span class="_1 blank"> </span>amental<span class="ff1 ls8 ws74"> à r<span class="_1 blank"> </span>elação entre <span class="_1 blank"> </span>a ação do i<span class="_1 blank"> </span>ndivíduo (a<span class="_1 blank"> </span> emissão da </span></div><div class="t m4 x4 h6 y23 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws8b">resposta) e as conseqüên<span class="_1 blank"> </span>cias. É considerada fu<span class="_1 blank"> </span>ndamental porque o<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 ha yaf ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws39">organismo se compo<span class="_1 blank"> </span>rta (emitindo esta ou <span class="ff2 ls9 ws8c">[pg. 49] </span><span class="ls8 ws81">aquela res<span class="_1 blank"> </span>posta), sua </span></div><div class="t m4 x4 h6 y25 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws1c">ação produz uma alt<span class="_1 blank"> </span>eração ambiental (u<span class="_1 blank"> </span>ma conseqüência) q<span class="_1 blank"> </span>ue, por sua </div><div class="t m4 x4 h6 y94 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws8d">vez, retroage sobre o sujeito, alte<span class="_1 blank"> </span>rando a probabilida<span class="_1 blank"> </span>de futura de </div><div class="t m4 x4 h6 y95 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7e">ocorrência. Assim, a<span class="_1 blank"> </span>gimos ou operamos <span class="_1 blank"> </span>sobre o mundo em f<span class="_1 blank"> </span>unção das </div><div class="t m4 x4 h6 y96 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws24">conseqüências cria<span class="_1 blank"> </span>das pela noss<span class="_1 blank"> </span>a ação. As cons<span class="_1 blank"> </span>eqüências da resp<span class="_1 blank"> </span>osta </div><div class="t m4 x4 h6 y97 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">são as variáveis de<span class="_1 blank"> </span> controle mais r<span class="_1 blank"> </span>elevantes. </div><div class="t m4 x5 h6 y2a ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws8e">Pense no aprend<span class="_1 blank"> </span>izado de um i<span class="_1 blank"> </span>nstrumento: nó<span class="_1 blank"> </span>s o tocamos<span class="_1 blank"> </span> para </div><div class="t m4 x4 h6 yb0 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws10">ouvir seu som ha<span class="_1 blank"> </span>rmonioso. Há <span class="_1 blank"> </span>outros exem<span class="_1 blank"> </span>plos: podemos <span class="_1 blank"> </span>dançar para </div><div class="t m4 x4 h6 yb1 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws1f">estar próxim<span class="_1 blank"> </span>o do corpo do ou<span class="_1 blank"> </span>tro, mexer com<span class="_1 blank"> </span> uma garota <span class="_1 blank"> </span>para recebe<span class="_1 blank"> </span>r </div><div class="t m4 x4 h6 yb2 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">seu olhar, abrir uma<span class="_1 blank"> </span> janela para e<span class="_1 blank"> </span>ntrar a luz etc. </div><div class="t m4 x4 hc yb3 ff2 fs6 fc0 sc0 ls26 ws88">REFORÇAMENTO</div><div class="t m4 x5 h6 yb4 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws8e">Chamamos de refor<span class="_1 blank"> </span>ço a toda conseqüência que, seg<span class="_1 blank"> </span>uindo uma </div><div class="t m4 x4 h6 y31 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">resposta, altera a p<span class="_1 blank"> </span>robabilidade f<span class="_1 blank"> </span>utura de ocorrên<span class="_1 blank"> </span>cia dessa re<span class="_1 blank"> </span>sposta. </div><div class="t m4 x5 h6 y8b ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">O reforço pode ser <span class="_1 blank"> </span>positivo ou ne<span class="_1 blank"> </span>gativo. </div><div class="t m4 x5 ha yb5 ff1 fs3 fc0 sc0 ls25 ws3">O <span class="_9 blank"> </span><span class="ff2 ls9 ws8f">reforço positi<span class="_1 blank"> </span>vo </span><span class="lsa ws90">é todo evento que<span class="_1 blank"> </span> aumenta a probabil<span class="_1 blank"> </span>idade </span></div><div class="t m4 x4 h6 yb6 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">futura da resposta <span class="_1 blank"> </span>que o produz. </div><div class="t m4 x5 ha yb7 ff1 fs3 fc0 sc0 ls25 ws3">O <span class="_6 blank"> </span><span class="ff2 ws91">reforço nega<span class="_1 blank"> </span>tivo </span><span class="lsa ws92">é todo evento que aument<span class="_1 blank"> </span>a a probabilidade<span class="_1 blank"> </span> </span></div><div class="t m4 x4 h6 yb8 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">futura da resposta <span class="_1 blank"> </span>que o remo<span class="_1 blank"> </span>ve ou atenua. </div><div class="t m4 x5 h6 yb9 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws4">Assim, poderíamos<span class="_1 blank"> </span> voltar à nossa \u201ccaixa de S<span class="_1 blank"> </span>kinner\u201d que, n<span class="_1 blank"> </span>o </div><div class="t m4 x4 h6 yba ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws12">experimento a<span class="_1 blank"> </span>nterior, oferecia uma gota <span class="_1 blank"> </span>de água ao ratinho s<span class="_1 blank"> </span>empre que </div><div class="t m4 x4 h6 ybb ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws93">encostasse na barr<span class="_1 blank"> </span>a. Agora, ao ser c<span class="_1 blank"> </span>olocado na cai<span class="_1 blank"> </span>xa, ele recebe </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pf8" class="pf w0 h0" data-page-no="8"><div class="pc pc8 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x0 y38 w1 h13" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg8.png"><div class="t m4 x4 h6 y1b ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws60">choques do asso<span class="_1 blank"> </span>alho. Após <span class="_1 blank"> </span>várias tentativas de e<span class="_1 blank"> </span>vitar os choques, <span class="_1 blank"> </span>o </div><div class="t m4 x4 h6 y1c ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws94">ratinho chega à <span class="_1 blank"> </span>barra e, ao pr<span class="_1 blank"> </span>essioná-la acid<span class="_1 blank"> </span>entalmente, o<span class="_1 blank"> </span>s choques </div><div class="t m4 x4 h6 y1d ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsa">cessam. Com isso, a<span class="_1 blank"> </span>s respostas de press<span class="_1 blank"> </span>ão à barra tenderão <span class="_1 blank"> </span>a aumentar<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y1e ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws51">de freqüência. Chama-se de r<span class="_1 blank"> </span>eforçamento negati<span class="_1 blank"> </span>vo ao processo de </div><div class="t m4 x4 h6 y58 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wse">fortalecimento <span class="_1 blank"> </span>dessa classe de respos<span class="_1 blank"> </span>tas (pressão à barra), isto é, a<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y59 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws60">remoção de um e<span class="_1 blank"> </span>stímulo aversi<span class="_1 blank"> </span>vo controla a e<span class="_1 blank"> </span>missão da r<span class="_1 blank"> </span>esposta. É </div><div class="t m4 x4 h6 y5a ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsa">condicionam<span class="_1 blank"> </span>ento por se tratar de aprendi<span class="_1 blank"> </span>zagem, e também reforçame<span class="_1 blank"> </span>nto, </div><div class="t m4 x4 h6 y5b ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws95">porque um comp<span class="_1 blank"> </span>ortamento é <span class="_1 blank"> </span>apresentado <span class="_1 blank"> </span>e aumentad<span class="_1 blank"> </span>o em sua </div><div class="t m4 x4 h6 y5c ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">freqüência ao alca<span class="_1 blank"> </span>nçar o efeito de<span class="_1 blank"> </span>sejado. </div><div class="t m4 x5 h6 yaf ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws96">O reforçamento posit<span class="_1 blank"> </span>ivo oferece alguma c<span class="_1 blank"> </span>oisa ao organismo (g<span class="_1 blank"> </span>otas </div><div class="t m4 x4 h6 y25 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws97">de água com<span class="_1 blank"> </span> a pressão <span class="_1 blank"> </span>da barra, por<span class="_1 blank"> </span> exemplo); o<span class="_1 blank"> </span> negativo per<span class="_1 blank"> </span>mite a </div><div class="t m4 x4 h6 y94 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">retirada de algo in<span class="_1 blank"> </span>desejável (os ch<span class="_1 blank"> </span>oques do últim<span class="_1 blank"> </span>o exemplo). </div><div class="t m4 x5 h6 y27 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws1e">Não se pode, <span class="ff4 ls28 ws98">a prior<span class="_0 blank"></span>i, <span class="ff1 ls7 ws99">definir um e<span class="_1 blank"> </span>vento como reforçad<span class="_1 blank"> </span>or. A funçã<span class="_1 blank"> </span>o </span></span></div><div class="t m4 x4 h6 y28 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4c">reforçadora de um evento a<span class="_1 blank"> </span>mbiental q<span class="_1 blank"> </span>ualquer só é definida por sua<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 ha ybc ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">função sobre o co<span class="_1 blank"> </span>mportamento do<span class="_1 blank"> </span> indivíduo.<span class="ff2 ls3 ws3"> [pg. <span class="_1 blank"> </span>50]</span></div><div class="t m4 x5 h6 ybd ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws9a">Entretanto, alguns e<span class="_1 blank"> </span>ventos tendem a ser reforçador<span class="_1 blank"> </span>es para toda </div><div class="t m4 x4 h6 ybe ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wse">uma espécie, como,<span class="_1 blank"> </span> por exemplo, água<span class="_1 blank"> </span>, alimento e afeto. Esses são<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 ha ybf ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws3">denominados <span class="_a blank"> </span><span class="ff2 ls3 ws68">reforços primários<span class="_1 blank"> </span>.</span><span class="ls27 ws9b"> Os<span class="ff2 ls7 ws48"> reforços secund<span class="_1 blank"> </span>ários, </span></span><span class="lsf">ao </span></div><div class="t m4 x4 h6 y2d ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws9c">contrário, são aqu<span class="_1 blank"> </span>eles que adquirira<span class="_1 blank"> </span>m a função quand<span class="_1 blank"> </span>o pareados </div><div class="t m4 x4 h6 yc0 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws9d">temporalmente co<span class="_1 blank"> </span>m os primários.<span class="_1 blank"> </span> Alguns destes<span class="_1 blank"> </span> reforçadores<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 yc1 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws9e">secundários, quan<span class="_1 blank"> </span>do emparelhad<span class="_1 blank"> </span>os com muitos outro<span class="_1 blank"> </span>s, tornam-se </div><div class="t m4 x4 ha yc2 ff2 fs3 fc0 sc0 ls9 ws9f">reforçadores gener<span class="_1 blank"> </span>alizados, <span class="ff1 ls8 ws25">como o din<span class="_1 blank"> </span>heiro e a apro<span class="_1 blank"> </span>vação social. </span></div><div class="t m4 x5 h6 yc3 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsa0">No reforçamento ne<span class="_1 blank"> </span>gativo, dois process<span class="_1 blank"> </span>os importantes mer<span class="_1 blank"> </span>ecem </div><div class="t m4 x4 h6 yc4 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">destaque: a esqui<span class="_1 blank"> </span>va e a fuga. </div><div class="t m4 x5 ha yc5 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3">A <span class="_b blank"> </span><span class="ff2 ls9">esquiva <span class="_b blank"> </span></span><span class="ws5">é um processo n<span class="_1 blank"> </span>o qual os estímulos ave<span class="_1 blank"> </span>rsivos </span></div><div class="t m4 x4 h6 yc6 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsa1">condicionados e inc<span class="_1 blank"> </span>ondicionados estão <span class="_1 blank"> </span>separados por um i<span class="_1 blank"> </span>ntervalo de </div><div class="t m4 x4 h6 yc7 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws29">tempo apreciá<span class="_1 blank"> </span>vel, permitindo que o<span class="_1 blank"> </span> indivíduo execute <span class="_1 blank"> </span>um compor<span class="_1 blank"> </span>tamento </div><div class="t m4 x4 h6 yc8 ff1 fs3 fc0 sc0 lsa wsa2">que previna a oc<span class="_1 blank"> </span>orrência ou reduz<span class="_1 blank"> </span>a a magnitude do s<span class="_1 blank"> </span>egundo estímulo.<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 yc9 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws7">Você, com certeza, sabe que o raio <span class="_1 blank"> </span>(primeiro estímulo) preced<span class="_1 blank"> </span>e à </div><div class="t m4 x4 h6 yca ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsa3">trovoada (segund<span class="_1 blank"> </span>o estímulo), qu<span class="_1 blank"> </span>e o chiado <span class="_1 blank"> </span>precede ao <span class="_1 blank"> </span>estouro dos </div><div class="t m4 x4 h6 ycb ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws38">rojões, que o <span class="_1 blank"> </span>som do \u201cmot<span class="_1 blank"> </span>orzinho\u201d usad<span class="_1 blank"> </span>o pelo dentista<span class="_1 blank"> </span> precede à<span class="_1 blank"> </span> dor no </div><div class="t m4 x4 h6 ycc ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws1d">dente. Estes estímul<span class="_1 blank"> </span>os são aversivos, m<span class="_1 blank"> </span>as os primeiros n<span class="_1 blank"> </span>os possibilitam<span class="_1 blank"> </span> </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pf9" class="pf w0 h0" data-page-no="9"><div class="pc pc9 w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x0 ycd w1 h14" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bg9.png"><div class="t m4 x4 h6 y1b ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsa5">evitar ou reduzir<span class="_1 blank"> </span> a </div><div class="t m4 x4 h6 y1c ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsa6">magnitude dos </div><div class="t m4 x4 h6 y1d ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsa7">seguintes, ou seja,<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y1e ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsa8">tapamos os ouvidos<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y58 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws84">para evitar o estouro </div><div class="t m4 x4 h6 y59 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsa9">dos trovões ou<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y5a ff1 fs3 fc0 sc0 lsa wsaa">desviamos o rosto<span class="_1 blank"> </span> da </div><div class="t m4 x4 h6 y5b ff1 fs3 fc0 sc0 lsa wsab">broca usada pelo<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y5c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsac">dentista. Por que isso </div><div class="t m4 x4 h6 yce ff1 fs3 fc0 sc0 lsa wsad">acontece? </div><div class="t m4 x5 h6 ycf ff1 fs3 fc0 sc0 lsa wsae">Quando os </div><div class="t m4 x4 h6 yd0 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsaf">estímulos ocorrem nessa orde<span class="_1 blank"> </span>m, o primeiro torna-se um<span class="_1 blank"> </span> reforçador </div><div class="t m4 x4 h6 yd1 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws29">negativo condicion<span class="_1 blank"> </span>ado (aprendido) <span class="_1 blank"> </span>e a ação que o redu<span class="_1 blank"> </span>z é reforçada pel<span class="_1 blank"> </span>o </div><div class="t m4 x4 h6 yd2 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsa3">condicionam<span class="_1 blank"> </span>ento operante. As ocorrê<span class="_1 blank"> </span>ncias passadas de r<span class="_1 blank"> </span>eforçadores<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 yd3 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsb0">negativos condicion<span class="_1 blank"> </span>ados são respon<span class="_1 blank"> </span>sáveis pela probabi<span class="_1 blank"> </span>lidade da </div><div class="t m4 x4 h6 yd4 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">resposta de esqui<span class="_1 blank"> </span>va. </div><div class="t m4 x5 h6 yd5 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws45">No processo de es<span class="_1 blank"> </span>quiva, após o <span class="_1 blank"> </span>estímulo condi<span class="_1 blank"> </span>cionado, o in<span class="_1 blank"> </span>divíduo </div><div class="t m4 x4 h6 yd6 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsb1">apresenta um com<span class="_1 blank"> </span>portamento que é r<span class="_1 blank"> </span>eforçado pela nece<span class="_1 blank"> </span>ssidade de </div><div class="t m4 x4 h6 yd7 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws10">reduzir ou evitar <span class="_1 blank"> </span>o segundo estí<span class="_1 blank"> </span>mulo, que tamb<span class="_1 blank"> </span>ém é aversi<span class="_1 blank"> </span>vo, ou seja, </div><div class="t m4 x4 h6 yd8 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws38">após a visão<span class="_1 blank"> </span> do raio, o i<span class="_1 blank"> </span>ndivíduo manif<span class="_1 blank"> </span>esta um<span class="_1 blank"> </span> comportament<span class="_1 blank"> </span>o (tapar os<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 yd9 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 wsb2">ouvidos), que <span class="_1 blank"> </span>é reforçado pela neces<span class="_1 blank"> </span>sidade de reduzir <span class="_1 blank"> </span>o segundo </div><div class="t m4 x4 ha yda ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">estímulo (o barulho<span class="_1 blank"> </span> do trovão) \u2014 ig<span class="_1 blank"> </span>ualmente aversi<span class="_1 blank"> </span>vo.<span class="ff2"> [pg. 51]</span></div><div class="t m4 x5 ha ydb ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws9">Outro processo semelhant<span class="_1 blank"> </span>e é o de <span class="ff2 ls1f wsa4">fuga</span><span class="ls2a wsb3">.N<span class="_c blank"></span>e<span class="_c blank"></span>s<span class="_d blank"></span>t<span class="_d blank"></span>e<span class="_c blank"></span> c<span class="_d blank"></span>a<span class="_c blank"></span>s<span class="_d blank"></span>o<span class="_d blank"></span>,<span class="_c blank"></span> o<span class="_d blank"></span> </span></div><div class="t m4 x4 h6 ydc ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsb4">comportamento ref<span class="_1 blank"> </span>orçado é aq<span class="_1 blank"> </span>uele que termi<span class="_1 blank"> </span>na com um<span class="_1 blank"> </span> estímulo </div><div class="t m4 x4 h6 ydd ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">aversivo já em<span class="_1 blank"> </span> andamento. </div><div class="t m4 x5 h6 yde ff1 fs3 fc0 sc0 ls2b wsb5">A di<span class="_0 blank"></span>fere<span class="_0 blank"></span>nça é s<span class="_0 blank"></span>util<span class="_0 blank"></span>. Se pos<span class="_0 blank"></span>so col<span class="_0 blank"></span>ocar<span class="_0 blank"></span> as mãos no<span class="_0 blank"></span>s ouv<span class="_0 blank"></span>idos p<span class="_0 blank"></span>ara </div><div class="t m4 x4 h6 ydf ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws38">não escutar o estron<span class="_1 blank"> </span>do do rojão, este co<span class="_1 blank"> </span>mportamento é de e<span class="_1 blank"> </span>squiva, pois </div><div class="t m4 x4 h6 ye0 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4f">estou evitando o se<span class="_1 blank"> </span>gundo estímulo ante<span class="_1 blank"> </span>s que ele aconteça. <span class="_1 blank"> </span>Mas, se os </div><div class="t m4 x4 h6 ye1 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsa0">rojões começam a <span class="_1 blank"> </span>pipocar e só depois<span class="_1 blank"> </span> apresento um com<span class="_1 blank"> </span>portamento </div><div class="t m4 x4 h6 ye2 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws9a">para evitar o ba<span class="_1 blank"> </span>rulho que inco<span class="_1 blank"> </span>moda, seja fech<span class="_1 blank"> </span>ando a porta<span class="_1 blank"> </span>, seja indo<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 ye3 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws49">embora ou m<span class="_1 blank"> </span>esmo tapando os o<span class="_1 blank"> </span>uvidos, pode-s<span class="_1 blank"> </span>e falar em fu<span class="_1 blank"> </span>ga. Ambos </div><div class="t m4 x4 h6 ye4 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws68">reduzem ou e<span class="_1 blank"> </span>vitam os estímulos a<span class="_1 blank"> </span>versivos, mas em<span class="_1 blank"> </span> processos </div><div class="t m3 x10 h7 ye5 ff5 fs4 fc0 sc0 ls13 ws6d">Ao ouvi<span class="_0 blank"></span>rmos o som do \u201cm<span class="_0 blank"></span>otorzinho\u201d usado pel<span class="_0 blank"></span>o dentista, </div><div class="t m3 x10 h7 ye6 ff5 fs4 fc0 sc0 ls29 wsb6">antecipamos a dor. Desv<span class="_0 blank"></span>iar o rosto é esquiv<span class="_0 blank"></span>ar<span class="_1 blank"> </span>-s<span class="_0 blank"></span>e dela. </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div> <div id="pfa" class="pf w0 h0" data-page-no="a"><div class="pc pca w0 h0"><img fetchpriority="low" loading="lazy" class="bi x0 ye7 w1 h15" alt="" src="https://files.passeidireto.com/ae2d1b4c-e38c-411b-921b-862e3faf917b/bga.png"><div class="t m4 x4 h6 y1b ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws4d">diferentes. No caso<span class="_1 blank"> </span> da esquiva, há u<span class="_1 blank"> </span>m estímulo condici<span class="_1 blank"> </span>onado que </div><div class="t m4 x4 h6 y1c ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsaf">antecede o estímul<span class="_1 blank"> </span>o incondicionado e<span class="_1 blank"> </span> me possibilita a emissão do </div><div class="t m4 x4 h6 y1d ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsb9">comportamento de<span class="_1 blank"> </span> esquiva. Uma esquiva bem-sucedi<span class="_1 blank"> </span>da impede a </div><div class="t m4 x4 h6 y1e ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws8b">ocorrência do estí<span class="_1 blank"> </span>mulo inc<span class="_1 blank"> </span>ondicionado. No cas<span class="_1 blank"> </span>o da fuga,<span class="_1 blank"> </span> só há um </div><div class="t m4 x4 h6 y58 ff1 fs3 fc0 sc0 ls11 wsba">estímulo aversivo incondicionado q<span class="ls2c wsbb">ue, quando apr<span class="_1 blank"> </span>esent<span class="ls7 ws28">ado, será<span class="ls2d wsbc"> evitado </span></span></span></div><div class="t m4 x4 h6 y59 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws51">pelo compor<span class="_1 blank"> </span>tamento de fuga<span class="_1 blank"> </span>. Neste segund<span class="_1 blank"> </span>o caso, não<span class="_1 blank"> </span> se evita o<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 y5a ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">estímulo aversi<span class="_1 blank"> </span>vo, mas se foge dele de<span class="_1 blank"> </span>pois de iniciado. </div><div class="t m4 x4 hc ye8 ff2 fs6 fc0 sc0 ls7">E</div><div class="t m6 x11 h16 ye8 ff2 fs8 fc0 sc0 ls2e wsb7">XTINÇÃO</div><div class="t m4 x5 h6 ye9 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsbd">Outros processos<span class="_1 blank"> </span> foram sendo formulad<span class="_1 blank"> </span>os pela Anális<span class="_1 blank"> </span>e </div><div class="t m4 x4 h6 yea ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">Experimental <span class="_1 blank"> </span>do Comportamento.<span class="_1 blank"> </span> Um deles é o da e<span class="_1 blank"> </span>xtinção. </div><div class="t m4 x5 ha y7e ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3">A <span class="_2 blank"> </span><span class="ff2">extinção <span class="_e blank"> </span></span><span class="ls8 ws23">é um <span class="_1 blank"> </span>procedimento no q<span class="_1 blank"> </span>ual uma res<span class="_1 blank"> </span>posta deixa </span></div><div class="t m4 x4 h6 yeb ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsbe">abruptamente de<span class="_1 blank"> </span> ser reforçad<span class="_1 blank"> </span>a. Como co<span class="_1 blank"> </span>nseqüência,<span class="_1 blank"> </span> a resposta </div><div class="t m4 x4 h6 yec ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws97">diminuirá de freqüência e até mesm<span class="_1 blank"> </span>o poderá deixar de ser<span class="_1 blank"> </span> emitida. O </div><div class="t m4 x4 h6 yed ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws83">tempo necessário p<span class="_1 blank"> </span>ara que a resposta <span class="_1 blank"> </span>deixe de ser emitida<span class="_1 blank"> </span> dependerá </div><div class="t m4 x4 h6 yee ff1 fs3 fc0 sc0 lsa wsad">da história e do <span class="_1 blank"> </span>valor do refor<span class="_1 blank"> </span>ço envolvido<span class="_1 blank"> </span>. </div><div class="t m4 x5 h6 y84 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws1e">Assim, quando u<span class="_1 blank"> </span>ma menina, que<span class="_1 blank"> </span> estávamos pa<span class="_1 blank"> </span>querando, de<span class="_1 blank"> </span>ixa de </div><div class="t m4 x4 h6 y85 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws46">nos olhar e pass<span class="_1 blank"> </span>a a nos ign<span class="_1 blank"> </span>orar, nossas \u201ci<span class="_1 blank"> </span>nvestidas\u201d tenderã<span class="_1 blank"> </span>o a </div><div class="t m4 x4 h6 yef ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3">desaparecer. </div><div class="t m4 x4 hc yf0 ff2 fs6 fc0 sc0 ls7">P</div><div class="t m6 x11 h16 yf0 ff2 fs8 fc0 sc0 ls2f wsb8">UNIÇÃO</div><div class="t m4 x5 ha yf1 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws3">A <span class="_b blank"> </span><span class="ff2 lsc">punição <span class="_b blank"> </span></span><span class="ls8 wsbf">é outro procedimento im<span class="_1 blank"> </span>portante que en<span class="_1 blank"> </span>volve a </span></div><div class="t m4 x4 h6 yf2 ff1 fs3 fc0 sc0 lsa wsc0">conseqüenciação <span class="_1 blank"> </span>de uma respos<span class="_1 blank"> </span>ta quando há apr<span class="_1 blank"> </span>esentaç<span class="_1 blank"> </span>ão de um </div><div class="t m4 x4 h6 yf3 ff1 fs3 fc0 sc0 ls3 ws3">estímulo aversi<span class="_1 blank"> </span>vo ou remoção de <span class="_1 blank"> </span>um reforçador p<span class="_1 blank"> </span>ositivo prese<span class="_1 blank"> </span>nte. </div><div class="t m4 x5 h6 yf4 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws76">Os dados de pesquisas mostram <span class="_1 blank"> </span>que a supressão do<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 yf5 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws8e">comportamento puni<span class="_1 blank"> </span>do só é definitiva se a punição for ext<span class="_1 blank"> </span>remamente<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 h6 yf6 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">intensa, isto por<span class="_1 blank"> </span>que as razões <span class="_1 blank"> </span>que levar<span class="_1 blank"> </span>am à ação \u2014 q<span class="_1 blank"> </span>ue se pune <span class="_1 blank"> </span>\u2014 não </div><div class="t m4 x4 h6 yf7 ff1 fs3 fc0 sc0 ls8 ws25">são alteradas cora <span class="_1 blank"> </span>a punição. </div><div class="t m4 x5 h6 yf8 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 wsc1">Punir ações leva à supressão temp<span class="_1 blank"> </span>orária da resposta sem,<span class="_1 blank"> </span> </div><div class="t m4 x4 ha yf9 ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws17">contudo, alterar a <span class="_1 blank"> </span>motivação. <span class="ff2 ls3 ws69">[pg. 52]</span></div><div class="t m4 x5 h6 yfa ff1 fs3 fc0 sc0 ls7 ws5">Por causa de<span class="_1 blank"> </span> resultados co<span class="_1 blank"> </span>mo estes, os<span class="_1 blank"> </span> behavioristas<span class="_1 blank"> </span> têm </div></div><div class="pi" data-data='{"ctm":[1.000000,0.000000,0.000000,1.000000,0.000000,0.000000]}'></div></div>
Compartilhar