Baixe o app para aproveitar ainda mais
Prévia do material em texto
CLEMENTIS PAPAE V. CONSTITUTIONES. PROOEMIUM. Ioannes Episcoptis servus servorum Dei, düectis filiis doctoribus et scholaribus universis Bononiae1 commorantibus, scdutem et apostolicam benedictionem* Quoniam nulla iuris sanctio, quantumcunque perpenso digesta consilio, ad humanae naturae varietatem et machinationes eius inopinales sufficit, nee ad decisionem lucidam suae nodosae ambiguitatis attingit, eo praesertim, quod vix aliquid adeo certum clarumque statuitur, quin ex causis emergentibus, quibus iura iam posita mederi non possint2*, in dubium revocetur; quia etiam ab adolescentia viri proelivis ad malum sensualitas humana declinat, per quod morum subversio in clero et populo frequenter obrepit: necessaria* est superioris auetoritas, ut tarn per determinationis opportunae suffragium tollat ambigua, lites auferat, altercationes dirimat et obscura sueeidat, quam per eultoris providi sarculum exstirpet vitia, virtutes inserat, corrigat excessus moresque reformet Haec5 sane felicis recordationis Clemens Papa V. praedecessor noster prudenter attendens, et provide cupiens deformatorum reformationi prospicere, solvere difficilia, ac sanctiones quaestionibus et negotiis imminentibus consonas promulgare, dudum nedum in concilio Viennensi, quin etiam ante et post ipsum concilium constitutiones plurimas edidit, in quibus multa utilia statuit atque salubria, et nonnulla dubia in iudieiis et extra frequentata deeidit. Et licet eas, collectas in unum volumen4* et sub congruis titulis collocatas, mittere decrevisset et dare in commune subiectis: assidua tarnen oecupatio circa magna, ac sortis humanae conditio, quae ipsum de medio sustulit, in causa fuerunt, quare suum in hac parte pro- positum non implevit. Nos etiam, qui, sicut eidem, licet immeriti, in apostolatus officio i) Parisüs: F Cod. Berot. no. 190. 4*0; Cod. Lips. 980.; Avinion.: AC Berol. 9. fol.; Regimont. Aac. 21.; — in BG Bulla deest, et exstat bulla ipsius Clementis V., de qua videas in Prolegomenis pag. LX. Haec bulla invenitur una cum nostra inF 2) possunt: ACEFH tfboc.AC 4) voL: deest: AEFH 1131 PROOEMIUM. 1132 Domino permittente successimus, sie et5 in affectus plenitudine in his, quae compendium universi concernunt, successisse debemus, tot grandibus agendis et arduis. fuimus a nostrae promotionis exordio circumsepti, quod tarn ex hoc quam ex causis rationabilibus aliis, quas sub6* silentio providimus committendas, praedictas vobis communicare con- stitutiones fuimus hactenus impediti. Nunc igitur opportunitate captata illas vobis sub bulla nostra transmittimus, universitati vestrae per apostolica scripta mandantes, quatenus eas prompto affectu suseipiatis et Studio alacri, eis, sie vobis manifestatis et cognitis, usuri de cetero in iudieiis et in scholis. Data Avinione VIII.7* Kai. Novembris Pontificatus nostri anno seeundo. 5) et: deest: AC 6) sub: deest: AEFH 7) VIII.: deest: ib. L I B E R P R I M U S . T I T U L U S I. DE SUMMA TRINITATE ET FIDE CATHOLICA. CAP. UN. Fatetur conciliutn, nnicum Dei Filium, in essentia Dei aeternaliter sub- sistentem, verum corpus humanum assumpsisse de virgine, et in eo passum, et iam. mortuum lancea perforatum, approbans in hoc ordinem, quem tradidit Evangelista Ioannes. Hoc dicit. — §. 1. Reprobat et haereticam iudicat doctrinam, quae habet, quod substantia animae rationalia seu intel- lectivae vere et per se humani corporis non sit forma. Ioann. Andr. — §.2. Asacrens, confitendum unum baptisma slcut nnum Denm et unara fidem, approbat opinionom, quae habet per illud conferri etiam parvulis quoad habitum informantem gratiam et virtutes. Ioann. Andr. Clemens V. in conci l io V i e n n e n s i 1 . Fidei catholicae fundamento, praeter quod teste2 Apo- stolo nemo potest aliud ponere, firmiter inhaerentes, aperte cum sancta matre ecclesia confitemur, unigenitum Dei Filium in his Omnibus, in quibus Deus Pater exsistit, una cum Patre aeternaliter subsistentem, partes nostrae naturae simul unitas, (ex quibus ipse in se verus Deus exsistens fieret verus homo,) humanum yidelicet corpus passibile, et animam intellectivam seu rationalem, ipsum corpus vere per se et essentialiter informantem, assumpsisse ex tempore in virginali thalamo, ad unitatem suae hypostasis et per- sonae. Et quod in hac assumpta natura ipsum Dei verbum pro omnium operanda salute non solum affigi cruci et in ea mori voluit, sed etiam, emisso iam spiritu, perforari lancea sustinuit latus suum, ut, exinde profluentibus undis aquae et sanguinis, formaretur unica et Immaculata ac virgo sancta mater ecclesia, coniux Christi, sicut de latere primi hominis soporati Eva sibi in coniugium est formata, ut sie certae figurae primi et veteris Adae, qui seeundum Apostolum3 est forma futuri, in nostro novissimo Adam, id est Christo, veritas responderet4. Haec est, inquam, veritas, illius praegrandis aquilae vallata testimonio, quam Propheta vidit Ezechiel5 animalibus ceteris evangelicis transvolantem, beati Ioannis videlicet Apostoli et Evangelistae, qui, sacra- menti huius rem gestam narrans et ordinem, in evangelio suo dixit0: „Ad Iesum autem quum venissent, ut viderunt eum iam mortuum, non fregerunt eius crura, sed unus mili- tum lancea latus eius aperuit, et continuo exivit7 sanguis et aqua. Et qui vidit, testimonium perhibuit, et verum est testimonium eius, et ille seit, quia vera dicit, ut et vos credatis." Nos igitur, ad tarn praeclarum testimonium ac sanetorum Patrum et doctorum communem sententiam apo- stolicae considerationis, (ad quam duntaxat haec8 declarare pertinet,) aciem convertentes, sacro approbante concilio declaramus,praedictum Apostolum etEvangelistam Ioannem rectum in praemissis faetae rei ordinem tenuisse, narrando, quod Christo iam mortuo unus militum lancea latus eius aperuit9*. §. i. Porro doctrinam omnem1 0 seu positionemu, temere asserentem aut vertentem in dubium, quod sub- stantia animae rationalis seu intellectivae vere ac per se humani corporis non sit forma, velut erroneam ac veritati catholicae fidei inimicam praedicto sacro approbante con- cilio reprobamus, diffinientes, ut eunetis nota sit fidei sin- cerae veritas, ac praecludatur universis erroribus aditus, ne subintrent, quod quisquis deineeps asserere, defendere seu tenere pertinaciter praesumpserit, quod anima rationalis Llb. I. Tit . I. Cap. uu. 1) inscr. deest: E; inscriptiones ubicwi- HM dernnt: Β 2) teatante: BCD 3) Rom. V, 14. 4) respon- deturs A; respondetnr al. responderet: Η 5) Ezcch.l. 6) loan. XIX, 33 sq. 7) exiverunt: Α 8) hoc: ABCD1I 9) add.: textum vero b. Matthael apostoli et evangelistae, qui in aliquibus libris antiquis dicitur inveniri, et snb alio ordine hoc narrare, dieimus per antieipationem debere intelligi et exponi: ADEFO; — φ loan. Andr. ad t. Aperiat: Sequcbatur in constltutiono concilii etiam correeta et in andientia publicata, ut dixi in prooemio, quod textus Matthaei, qui dicebatur in quibusdam libris antiquis «üb alio ordine hoc narrare per antieipationem intelligi et exponi debebat. seu intellectiva non sit forma corporis humani per se et essentialiter, tanquam haereticus sit censendus. §. 2. Ad hoc baptisma unicum baptizatos omnes in Christo re- generans est, (sicut unus Deus ac fides unica,) ab Omnibus fideliter confitendum, quod celebratum in aqua in nomine Patris, et Filii et Spiritus saneti, credimus esse tarn adultis quam parvulis communiter perfectum remedium ad salutem. §. 3. Verum, quia, quantum ad effectum baptismi in parvulis, reperiuntur doctores quidam theologi opiniones contrarias habuisse, quibusdam ex ipsis dicentibus, per yirtutem baptismi parvulis quidem eulpam remitti, sed gratiam non conferri, alii e contra asserentibus, quod et culpa eisdem12* in baptismo remittitur13, et14 virtutes ac informans gratia infunduntur quoad habitum, etsi non pro illo tempore quoad usum: nos autem15*, attendentes generalem efficaciam mortis Christi, (quae per baptisma applicatur10pariter omnibus baptizatis,) opinionem seeundam, (quae dicit, tarn parvulis quam adultis conferri in baptismo informantem gratiam et virtutes,) tanquam probabiliorem, et dictis saneto- rum ac doctorum modernorum theologiae magis con- sonam et concordem, sacro approbante concilio duximus17 eligendam. TITULUS Π. DE RESCRIPTIS. CAP. I. Maior praelatus pro membris suis, ctiamsi sunt do mensa, reum convenirc non potest per rescriptum apostolicum, nisi ubi possent administratorcs membrorum. Contra faciens in expensis et Interesse punitur, et proecssus est irritus. Ioann. Andr. Clemens V. in conci l io V iennens i 1 . Abbates aut alii religiosi, quibuslibet administrationibus praesidentes, occasione prioratuum seu aliorum locorum subditorum eisdem nullum auetoritate sedis apostolicae literarum yel legatorum ipsius quomodolibet valeant con- venire, nisi ubi et coram quibus prioratuum et locorum ipsorum prioribus aut aliis gubernatoribus hoc liceret. Nee occasione locorum ad mensas pertinentium eorundem aliud ipsis super hoc liceat, quam si loca ipsa sie2 praemissa speciales sub eis gubernatores haberent. Si quis autem aliquem contra haec3* vexare praesumpserit: in expensis sibi et interesse per iudicem, coram quo vexatio fiet huius- modi, condemnetur, omnisque processus contra praemissa habitus sit irritus ipso iure4*. CAP. II. Principalis offlcialis episcopi et prior convcntualis, Hcet obedientiarius, dclegari possnnt a Papa, officialis vero foraneus Tel prior claustralis non. Ioann. Andr. Idem i n 1 eodem. Etsi principalis officialis episcopi, aut religiosus con- ventualem obtinens prioratum, (quamvis ad prioratum eun- dem prior non consueverit per electionem assumi,) a sede apostolica vel legato eiusdem dari valeat delegatus: in officiali tarnen foraneo, aut religioso monasterii sui2 priore claustrali, nequaquam hoc volumus observari. Kt hoc removit Ioannes forte ex eo, quod ille textus tn Matthaeo communi- ter non habetur. cf. Prolegom. p. LXII. 10) communem: BH 11) prae- poaltioncm: B; exposiionem: Π 12) ipsis: Codd. coll. 13) remitta- tur: AB 14) ac virt. et: ABCDEFO 15) aut.: deest: ABCEFOH IC) add.: alias ampllatur: Β 17) dieimus: Ε0Π Tit . U. Cap. I. 1) in c. Vienn.: deest: BC 2) sicut: ABCF 3) hoc: Codd. coll. 4) add.: nisi ad id expressus partiom accedat assensus: ABÜF; — cf. Kd. Rom. in margine Cap. II. 1) in eod.: deest: CF 2) slve: C; deest: Β 1135 CLEMENTINARUM LIB. I. TIT. II. III. DE ELECTIONE etc. c. 1-3. 1136 CAP. m. Brevius non potest summari. Idem in eodem 1 . Auditor, in Romana curia deputatus a nobis, de bene- ficio, quod pronunciabit alicui de iure fore debitum, poterit sibi absque commissione alia, ut evitetur2* circuitus, pro- videre. CAP. IV. Exspectans beneficium perdlt gratiam, si consequitur aliud, quod cnm illo, quod cxspectat, de iure tenere non potest. Ioann. Andr. Idemi. Gratiae, ut de dignitate vel beneficio curato tibi pro- videatur, renunciare videris, si ante adeptionem eiusdem aliud beneficium pacifice assequaris, quod simul de iure cum dignitate vel beneficio, virtute dictae gratiae tibi debito, retinere non posses, licet illud resignaveris aut2 sis resignare paratus. CAP. V. Gratia snper vacaturo non comprehendit beneficium, post datam in sub- stantia creatum. H. d. Io. de Imol. Idem. Literas nostras, super conferendo tibi beneficio vaca- turo directas, ad beneficium, post datam ipsarum creatum, statuimus non extendi. T I T U L U S ΙΠ. DE ELECTIONE ET ELECTI POTESTATE. CAP. L Religiosus eligi non potest ad praelaturam non episcopalem alterius reli- gionis vel habihis; si contra fiat, est irritum. H. d. Ioann. Andr. Clemens V. in concilio Viennensi 1 . Quum rationi non congruat, ut homines disparis pro- fessionis vel habitus simul in eisdem monasteriis socientur: prohibemus, ne religiosus aliquis in abbatem vel praelatum alterius religionis vel habitus de cetero eligatur. Quodsi secus actum exstiterit: sit eo ipso irritum et inane. Per hoc autem, quin religiosus in episcopum saecularis vel cuiuslibet regularis ecclesiae licite possit eligi, non intendimus pro- hibere. CAP. n. Coetus cardinalium sede vacante iurisdictionem papalem non exercet, nisi in quantum pormittit concilium Lugdunense; nee illud vel eius partem alterare potest. Ioann. Andr. — §. 1. Officium camerarii vel poenitentiario- rum Papae durat eo mortuo. Qui ei deficiant, poterit coetus cardinalium pro tempore vacationis alios subrogare. Ioann. Andr. — §. 2. Determinat, dioeceslm intelligi id, quod in concilio dicitur de territorio et districtu. Statuit, moriento Papa extra curiam, ipsius clectlonem fieri debere in loco, ubi orat causarum et literarum audientia, licet suspensa; nisi prius ordina- tum esset de curia transferenda. Ioann. Andr. — §. 3. Providet casui, quo contingeret cardinales omnes exiro conclave. — §. 4. Statuit, cardinales per exceptionem exeommunicationis, suspensionis vel interdicti ab electione non repelli. Ioann. Andr. — §. 5. Electos et alios, qui mittere vel irc tenentur ad curiam, adstringit ad id sede vacante. II. d. Ioann. Andr. Idem. Ne Romani electioni Pontificis indeterrniriata opinionum diversitas aliquod possit obstaculum vel dilationem afferre: nos, inter cetera praeeipue attendentes, quod lex superioris per inferiorem tolli non potest, opinionem adstruere, sicut1 aeeepimus satagentem, quod constitutio felicis recordationis Gregorii Papae X. praedecessoris nostri, circa electionem praefatam edita in concilio Lugdunensi2, per coetum car- dinalium Romanae ecclesiae ipsa vacante modificari possit, corrigi vel immutari3*, aut quiequam ei detrahi sive addi, vel dispensari quomodolibet circa ipsam seu aliquam eius partem, aut eidem etiam renunciari per eum, tanquam veritati non consonam de fratrum nostrorum consilio repro- bamus, irritum nihilominus et inane decernentes, quiequid potestatis aut iurisdictionis, ad Romanum, dum vivit, Ponti- ficem pertinentis, (nisi quatenus in constitutione praedieta permittitur,) coetus ipse duxerit eadem vacante ecclesia exercendum. §. i. Eo tarnen proviso, quod, si eiusdem ecclesiae camerarium, aut maiorem vel aliquos alios ex Tit. Π. Cap. ΙΠ. 1) in eod.: deest: CEFO 2) vitetur: Codd. coll. Cap. IV. 1) add.: in eodem: AO 2) vel: BD Tit III. Cap. I. 1) in . . . Vien.: deest: F Cap. II. 1) et sicut: AU 2) c. 3. It. t in VIto (1, C.) 3) mutari: poenitentiariis, (quorum officium per obitum eiusdem Ponti- ficis nolumus exspirare,) per mortem vel alias deficere quovis modo contingat, valeat idem coetus ad 4 tempus vacationis huiusmodi pro numero deficientium, vel ampliori etiam, quantum ad poenitentiarios, si hoc eidem coetui con- corditer expedire videbitur, alios subrogare. §. 2. Sane, quum iuxta constitutionem praedietam, Papa extra civita- tem, in qua cum sua erat curia, moriente, in civitate, in cuius districtu seu territorio moritur, sit regulariter succes- soris electio celebranda: districtus seu territorii nomine dioecesim hoc casu intelligendam fore censemus, eo tarnen adiecto, quod, si, in certo loco causarum et literarum apo- stolicarum audientia remanente, Papam alibi mori contingat, non ibi, sed ubi praedieta fuerit audientia, memorata electio celebretur, etiamsi eadem audientia tempore mortis huius vacare noscatur; nisi forsan ante mortem eandem ordinatum esset per Papam de curia transferenda, quo casu servetur provisio constitutionis praedietae. §· 3. Porro, si Romano non electo Pontifice cardinales omnes simul vel successive (quod absit) exire contingeret5 conclave deputatum eisdem: hi, ad quos pertinet exsecutio constitutionis praedietae, illos ex ipsis, quibus infirmitas corporis aut nota debilitas excusa- tionem non dabit, idem conclave, quam cito poterunt, rein- trare compellant, poenas in dieta constitutione contentas, nisi hoc fecerint, ineursuri. Cardinales autem huiusmodi conclave reintrantes ad electionem iamdietam procedant, et alias constitutionem praefatam observent seeundum statum, in quo erant in eodem conclavi, quando ipsum, ut praemittitur, exiverunt. §. 4. Ceterum, ut circa electionem praedietam eo magis vitentur dissensiones et Schismata, quo minor eligentibus aderit dissidendi facultas: decerni- mus, ut nullus cardinalium6 cuiuslibet exeommunicationis suspensionis aut interdicti praetextu a dieta valeat electione repelli, iuribus aliis circa electionem eandem hactenus editis plene in suo robore duraturis. §. 5. Verum, quia tarn ex provisis remediis quam ex orationibus adDeum super huius7 negotio effundendis, quod breviter huiusmodi celebretur electio, praesumendum est probabiliter et sperandum: statuimus, ut electi et alii, qui ex quaeunque causa ad sedem apostolicam venire vel mittere sunt adstricti, ad ipsam, quum vacat, ac si non vacaret, venire vel mittere teneantur. CAP. nr. Primo ponit formam, seeundum quam appellans appellationem intimat appellato, ut per ipsam causa benelicialis ad curiam devolvatur. Secundo proridet, quum appellatus vel ipsius specialis procurator nequit haberi. Tertio providet, quum per metum appellati vel suorum intimatio fieri non potest. Quarto vitiat intimationem aliter faetam. Quinto prorogat bunc modum intimandi ad alios casus. H. d. Ioann. Andr. Idemi. Causam electionis, postulationis seu provisionis per appellationem, ab ipsa vel occasione ipsius ad sedem apo- stolicam emissam, tunc demum ad sedem eandem devolvi censemus, quum in appellati aut procuratoris eiusdem, in ipsa causa specialiter constituti, praesentia interposita fuerit, aut eorum alteri infra mensem ab interpositione ipsius, vel saltem post lapsum eiusdem mensis, (quam cito commode fieri poterit,) legitime intimata, porrecto2 videlicet sibi sub scriptura authentica vel perlecto illius tenore, et copia modo consimili, si petita fuerint3 ·, inde faeta. Quodsi forsan ap- pellatum abesse, et procuratorem talem non inveniri con- tingat: in domo, quam ipse appellatus habitare communiter consuevit, vel (si domus eadem in remotis exsistat,) in ecclesia cathedrali, in cuius civitate vel dioecesi consistit beneficium, et nihilominus utroque casu in ecclesia vel beneficio, de quo agitur, volumus appellationem huiusmodi publicari, ac de ipsa, quandoeunque petitum fuerit, copiam modo praemisso fieri appellato. Verum, si propter appellati aut suorum metum vel potentiam intimatio fieri nequeat, (ut praefertur:) appellationem eandem in loco aliquo4 publico sie solenniter volumus publicari, quod ad appellati seu5 eius procuratoris notitiam possit verisimiliter pervenire. In- timatio vero aliter faeta omni careat iuris effectu. Nee causa per appellationem eandem ad sedem censeatur de- voluta praedietam, nisi ad appellatum eius plena et certa Codd. coll. 4) quantum ad: AB 5) contigerit: ABCDEFO C) ex car- dlnalibns: BCDSFOH 7) hoc eius: BCDEH; huiusve: F Cap. III. 1) add.: in eodem: Α 2) porreeta: BD 3) fnerit: Codd. coll. 4)alio:/?C 5)vel:i&. 1137 CLEMENTINARUM LIB. I. TIT. III. IV. DE RENUNCIATIONE. c. un. 1138 notitia infra tempus praedictum aliter pervenisset. Idem quoque in aliis6 casibus observari volumus, in quibus re- quiritur intimatio facienda. CAP. IV. Decretalis Ut circa locum non habet, quum appellans ius suum vel ecclesiae dirccte prosequitur, sed quum in forinam vcl pcrsonas opponit crimina vel defectus; quorum circurostantias si non specificat, super illis non auditur, ctiamsi iurct, illas didicissc de novo. Nee etiam in eailem causa super illis auditur alius non appellans, et prosequens commune, non proprium interesse; potest tarnen assistere appcllanti. Appellans, qui non servat forraam, ciiainsi appcllationi renunciat, per viam querclae non prosequitur obieeta, nee etiam alia, nisi in casibus exeoptis. Omissio fonnae licet appellantem a probatione repellat: non tarnen infirmat probationem, super his legitime faetam adversarii confessione vel aliter. H. d. Ioann. Andr. I d e m 1 . Constitutionem „Ut circa," editam in concilio Lug- dunensi2, locum decernimus non habere, quando quae opponuntur directe respiciunt ius ecclesiae vel opponentis personae, sed tantum ubi per competitorem vel oppositorem quemlibet appellantem in formam aut personas·* defectus vel crimina opponuntur. Ceterum quum circa crimina vel defectus debitam circumstantiarum speeificationem prae- dictus omittit4 appellans, nonestpostmodum in prosecutione negotii super his audiendus, etiamsi circumstantias huius- modi vel probationes earum per iuramentum asserat ad se pervenisse de novo. Sane, si quis, cuius interest, ab elec- tione, postulatione5 velG provisione duxerit appellandum, opponendo crimina vel defectus, fonna dietae constitutionis omissa: eodem postmodum appellationem huiusmodi pro- sequente, alius superveniens non appellans contra appella- tum in eadem causa principaliter admitti non debet pro interesse communi eosdem articulos prosequendo, licet appellanti possit assistere, ne colludat; non tarnen ei propter hoc prosecutionem interesse proprii denegamus. Insuper, si appellans ab electione, postulatione7 vel provisione per viam querelae simplicis causam agat, vel eam appellato agente defendat: repellitur ab obiectibus8 in appellatione sua expressis et aliis, nisi constiterit, ipsum formam ser- vasse praedictam, praeterquam in casibus in constitutione praemissa exceptis, etiamsi appellationem suam non pro- sequatur, nee exhibeat, et illay se asserat nolle uti, dum tarnen de ipsa coram iudice fiat fides, quia per ipsam ius repellendi eundem adversario est quaesitum. Ulis vero constitutionis formae omissio, licet appellantem ab obiecti- bus in formam electionis vel personas eligentium vel electi propositis vel10* proponendis et eorum facienda probatione repellat; probationem tarnen faetam super his per adver- sarii confessionem, vel alias legitime, non infirmat. • CAP. v. Sine speciali licencia Papae nullus providere potest ecclesiae cathedra!!, clero carenti et populo Cbristiano. Kcligiosus per praelatum licontiari non debet, ut tali provisioni consentiat. Consentiens, etiamsi fuerit consecratus, priori praelato subiacet, nec in episcopum reeipitur, nee ad aliquem honorem promovetur. Quae contra fient irrita decernit. Ioann. Andr. Idem 1 . In plerisque ecclesiis nedum (quod dolentes referimus) praesidio facultatum privatis, sed et clero a carentibus et populo Christiano, multos frequenter et religiosos prae- sertim improvida superiorum provisio ad pontificatus as- sumit honorem, qui nec, ut expediret, prodesse, nec prae- esse, ut deceret, valentes, instabilitate vagationis et mendicitatis opprobrio serenitatem pontificalis obnubilant dignitatis. Volentes igitur contra temeritatem tarn facien- tium, quam ut frequentiiis reeipientium provisiones huius- modi providere, de consilio fratrum nostrorum statuimus, ut nullus de cetero, quantaeunque dignitate praepollens, nisi speciali super hoc auetoritate sedis apostolicae fulciatur, de pastore provideat cathedrali ecclesiae, sibi qualitercunque subieetae, quae clero3 careat et subditis Christianis, nullus- que religiosus a suo unquam quod provisioni tali consentiat, licentietur praelato. Quodsi licentiatus etiam huiusmodi provisioni consenserit, et in episcopum se fecerit aut per- miserit consecrari: in episcopali nullatenus reeipiatur honore, sed in tantae ambitionis poenam sub religionis aut monasterii sui praelato semper sie degat humilis iaceatque prostratus, quod nullus eidem in religione sua vel extra ad gradum honoris vel administrationis cuiuslibet sit adscensus. Nos enim, quiequid contra praemissa vel aliquod prae- missorum contigerit attentari, irritum esse decernimus4 et inane, contraria quaeunque consuetudine non obstante. Sane circa praefatas ecclesias praemissa sie specialiter pro- videnda decernimus5, quod circa provisionem quarumlibet aliarum facultatem superiorum nec coaretare intendimus,nec ultra iuris communis limites ampliare. CAP. VI. Capitulnm Quorundam quoad discordiam et minoritatem numeri, in- telligitur qnoad voecs facti, non seeundum iuris fictionem. II. d. Ioann. Andr. Idem. Quod circa religiosorum electiones super discordia et minoritate numeri Bonifaciana constitutione cavetur, de discordia et numeri minoritate, quae in facto, non in fictione vel iuris effectu consistunt1, debere intelligi declaramus. CAP. vn. Emolumentum ex iurisdictione, sigillo curiao vel alias pertinens ad prao- latum cathedralis ecclesiae vel collegiatae, ea vacante, non obstante con- suetudine, deduetis expensis reservandum est successori, nisi tunc certao dignitati competat iurisdictio cum ipsius emolamcnto. Ioann. Andr. Idem. Statutum1 super bonis, a praelatis cathedralium re- gularium et collegiatarum ecclesiarum dimissis, aut ob- venientibus tempore vacationis earum, futuris successoribus fideliter reservandis editum, locum declaramus habere in omni emolumento, quod provenit ex iurisdictione, et sigillo curiae ecclesiasticae vel saecularis aut alias undeeunque, quod ad praelatos, ecclesiis non vacantibus, pertineret, con- suetudine qualibet contraria non obstante, ita tarnen, quod in istis et similibus2 rationabiles deducantur expensae. Ceterum ad singulares personas, ad quas ratione dignita- tum, quas obtinent, iurisdictio cum eius emolumento de- volvitur sede vacante, de consuetudine, privilegio vel iure alio speciali nolumus praesentem constitutionem extendi. CAP. vm. Conccssio licentiae gcneralis, religioso de consentiendo electioni faetao vcl iiendao, non valet. Ioann. de Imol. Idem. Quum concessa religioso a superiore suo licentia, ut electioni vel provisioni, si quam de ipso contigerit fieri, suum dare possit assensum, ambitionis vitio viam paret: nullius eam exsistere volumus firmitatis. T I T U L U S IV. DE RENUNCIATIONE. CAP. UN. Rcnunciatio dignitatis vel benefleii, faeta per procuratorem ad hoc con- stitutum, tenet, licet prius procur.itor fuerit revocatus, ipso tarnen et superiore, cui fiebatecssio, ignorante; nisi pcrmalitiam ipsorumvel aliorum revocatio ipsis fuerit oecultata. Ioann. Andr. Clemens V. in concil io Viennens i 1 . Quum illusio et variatio in personis ecclesiasticis maxime sint vitandae, praesenti constitutione saneimus, ut, si quis ad cedendum pontificali aut alii cuilibet dignitati vel beneficio procuratorem sponte ac libere constituerit, et ipsum ignorantem postmodum duxerit quomodolibet re- vocandum, teneat cessio faeta per eum, antequam ad ipsius vel illius, in cuius manibus cessio fuerat facienda, notitiam revocatio huiusmodi sit dedueta; nisi forte per ipsos aut alios malitiose factum fuerit, quo minus ad eos vel eorum alterum ante cessionem potuerit revocatio pervenisse. T i t . III. Cap. III. C) al. iudicialibus (add.: actis) et appellationibus et aliis: Alt C ap. IV. 1) add..· in eodem: F 2) c. 4. h. t. in VIto (1, 6.) 3) In pers.: UCD 4) emittat: A; omittat: D; omiserit: Β 5) add.: vel: A; deest: D C) vel: deest: BE; scu: F 7) poet.: deest: BF 8) obicctio· nibus: BCD 9) ille: AD W) et: ABCDEFQ Corpui Inr. can. Ed. FHtdberg. T. II. Cap. V. \)odd.: in co.lcm: FJI 2)titulo:A 3)t i tnlo:r t . 4) de- crevimus: AB 5) decrevimus: ib. Cap. VI. 1) consistant: ABI) Cap. VII. 1) c/. c. 40. Λ. t. in VIto (1, C.) 2) in sira.: ACD T i t . IV. Cap. un. 1) Idem: A; in C. Vienn.: deest: DEO 72 1139 CLEMENTINARUM LIB. I. TIT. V—IX. DE OFFICIO IUDICIS etc. c. i. 1140 TITULUS V. DE SUPPLENDA NEGLIGENTIA PRAE- LATORUM. CAP. UN. Si praelati reguläres non conferunt infra sex menses prioratus, administra- tiones et ecclesias vacantes, quae non sunt de mensa, sed solent speciales licet obedientiarios rectores habere: dioecesani auctoritate sua, vel apo- stolica, si sint exempta, conferunt illa personis, quibus per praelatoa fuerant conferenda. Nee permittunt, illa applicari mensis praelatoruin, vel pen· sionibus gravari. Declarantur etiam decret. libr. VI. de offle. ordin. Praesenti, et de praebend. Quum singula in talibus prioratibus et ecclesiis locum habere. Ioann. Andr. Clemens V. in concilio Viennensi1.Quia reguläres praelati prioratus, ecclesias, administra- tiones aut quaevis alia beneficia, ad eorum dispositionem speetantia, quum vacant, interdum committere negligunt vel conferre infra tempus in Lateranensi concilio constitu- tum: dioecesani locorum in non exemptis sua, in exemptis vero apostolica auctoritate negligentiam super hoc suppleant eorundem, prioratus, ecclesias, administrationes et bene- ficia huiusmodi, illa videlicet, quae consueverunt per sae- culares clericos gubernari, saecularibus clericis, alia vero, quae religiosis duntaxat committi sunt solita vel conferri, religiosis monasteriorum, quorum praelati huiusmodi negligentes fuerint, conferendo. Eadem quoque auctoritate dioecesani suffulti nullo modo permittant, quod iidem prae- lati prioratus, ecclesias2, administrationes aut beneficia huiusmodi applicent mensis suis, pensionesve novas eis im- ponant, aut veteres augeant, sive quae3 ipsis de novo im- positae, sive auetae solvantur. Praemissa vero de prio- ratibus, ecclesiis4, administrationibus et benefieiis in- telligimus, quae non sunt de mensa praelatorum ipsorum, sed speciales priores, administratores seu rectores con- sueverunt habere, licet priores seu administratores huius- modi libere possint ad claustrum, quum oportuerit, revocari. In quibus etiam constitutionemö Bonifacii Papae VIII. praedecessoris nostri,bona beneficiorum vacantium occupari a praelatis vel aliis prohibentem, ac nihilominus in prio- ratibus huiusmodi et ecclesiis illud Bonifacii eiusdem statu- tumö, quod religiosum quemeunque pluribus praeesse prohibet prioratibus aut ecclesiis curam animarum haben- tibus, etiamsi cura ipsa non per eum, sed per alium habeat exerceri, locum sibi censuimus vendicare, licet etiam eisdem prioratibus cura non immineat supra dieta. T I T U L U S VI. DE AETATE ET QUALITATE, ET* ORDINE PRAEFICIENDORUM. CAP. I. Dioecesani servare debent, et a suis subditis servari facere iura, loquentia de qualitate personarum praeficiendarum ecclesiis. Ioann. Andr. Clemens V. in conci l io Viennens i 1 . Quum ecclesiae quibus praeficiuntur personae minus idoneae scientia, moribus vel aetate, gravia propter hoc, ut2* docet experientia, nonnunquam perferant in spiritua- libus et temporalibus detrimenta: nos, volentes per locorum dioecesanos, quibus ratione officii hoc cqmpetit, praeeipue super hoc diligentius praeeaveri, eis districte iniungimus, ut ipsi statuta canonica, quae super praeficiendis personis in huiusmodi ecclesiis hactenus emanarunt, diligentius per se ipsos observent, et faciant a suis subditis inviolabiliter ob- servari, si divinam offensam et sedis apostolicae debitam vitare voluerint ultionem. CAP. II. In capitulo cathedralis ecclesiae vel collegiatae vocem non habet, qui non est subdiaconus. Habens benencium, cui annexus est ordo, post annum, nisi prius, impedlmento cessante, promoveatur ad illum, in capitulo vocem non habet, donec fuerit ordinatus, et Interim perdit distributionem dimi- diam. Ioann. Andr. Idem 1 . Ut ii, qui divinis in cathedralibus vel collegiatis sae- Tit. V. Cap; un. l)Idem: A; in Conc. Vienn.: deest: Ε 2) et: AB; deest:C 3) quod: Β 4) et: AB 5) c. 9. in VIto de off. ord. (1, 16.) 6) c. 32. de praeb. ib. (3, 4.) Tit. VI. 1) e t . . . praef.: deest: B; et ord.: deest: F Cap. I. l)Idem: A; in C. Vienn.: deest: β 2) prout: Codd. coll. Cap. Π. 1) add.: in eodem: EH 2)recipiendos: AC; reeipiendum: B; snflcipiendam: F 3) quibueeunque: AB cularibus ecclesiis, sunt maneipati offieiis, vel maneipabun- tur in posterum, ad susripiendos2 sacros ordines propensius inducantur: statuimus, ut nullus de cetero in huiusmodi ecclesiis vocem in capitulo habeat, (etiamsi hoc sibi ab aliis libere concedatur,) nisi saltemin subdiaconatus ordine fuerit constitutus. Uli vero, qui dignitates, personatus, officia vel praebendas, quibus certi ordines sunt annexi, paeifice nunc obtinent in eisdem ecclesiis, vel obtinuerint in futurum, nisi, iusto impedimento cessante, ad huiusmodi ordines se pro- moveri fecerint infra annum, extunc, donec ad eos promoti fuerint, nullo modo vocem in capitulo habeant earundem. Ipsisque distributionum, quae dantur his, qui certis horis intersunt, pars dimidia subtrahatur, non obstantibus quibus- libet3 consuetudinibus vel statutis, poenis aliis, quae contra tales, promoveri ad ordines recusantes, statuuntur in iure, nihilominus in suo robore permansuris. CAP. in. In XVIII. anno ad subdiaconatum, in XX. ad diaconatum in XXV. ad presbyteratum potest quis libere promoveri. H. d. Ioann. Andr. Idem. Generalem ecclesiae observantiam volentes antiquis iuribus in hac parte praeferri, decernimus x, ut, alio non ob- stante impedimento2* canonico, possit quis libere in deeimo oetavo ad subdiaconatus, in vigesimo ad diaconatus, et in vigesimo quinto aetatis suae anno ad presbyteratus ordines promoveri. T I T U L U S VII. DE OFFICIO VICARII. CAP. UN. Iura, loquentia de ecclesiis curatis, locum habent quoad tria in vicariia perpetuis ecclesiarum parochialium. Ioann. Andr. Clemens V. in concilio Viennensi1. Quae de ecclesiis, curam animarum habentibus, per reeeptionem aliarum similium amittendis2, ac de ipsarum rectoribus promovendis ad sacerdotium, et de3* eorum aetate a iure statuta noseuntur, in perpetuis ecclesiarum parochialium vicariis et assumptis ad eas volumus observari. T I T U L U S νΠΙ. DE OFFICIO ET POTESTATE IUDICIS DELEGATI. CAP. UN. Iudex ad reeeptionem testium in civili, et exsecutor ad providendum certae personae, cognitione praemissa a Papa deputati, licite subdelegant Clemens V. in conci l io Viennens i 1 . Iudices super reeeptione testium in causa civili, nee non exsecutores ad providendum aliquibus, si per inquisitionem sollertem eos essevitae laudabilis et conversationis honestae repererint, a sede apostolica deputati, aliis possint com- mittere licite vices suas. T I T U L U S IX. DE O F F I C I O I U D I C I S 1 ORDINARII. CAP. I. Episcopi ita debent corrigere clericorum excessus, quod metu poenae ipsi arceantur, et alii pertimescant. Ioann. Andr. Clemens V. in conci l io V i e n n e n s i 1 . Ut clericorum audacia, qui, praetextu privilegii clericalis ordinis2* impunitatem excessuum obtinere sperantes, non- nulla multoties committunt enormia, per quae nimirum diffamatur ecclesia, et scandala gravia in populo generantur, potissime quum talia per episcopos, ad quos horum spectat correctio, deferantur3 ut plurimum incorreeta, propensius Cap. III. 1) decrevimus: AE 2) irape<l.: deest: Codd. coll. Tit. VII. Cap. un. 1) Idem: AC; in C. Vien : deest: Ε 2) dimit- tendis: AB 3) do: deest: Codd. coll. Tit. VIII. Cap. un. 1) tnscr.: deest: A; in C. Vienn.: deest: CDEFG Tit. IX. 1) iud.: deest: CDF Cap. I. l)Idem: F; Idem in codem: A; in Conc. Vien.: deest: C 2) pro: deest: ABCEFQH 3) deserantur: CÜEFGH; differantur: Β 1141 CLEMENTINARUM LIB. I. TIT. X. XI. DE RESTITUTIONE etc. c. im. 1142 compescatur4: eisdem episcopis districte iniungimus, qua- tenus sie circa correctionem clericorum huiusmodi vigilanter intendant, et diligenter sui officii debitum exsequantur, quod et 5 * iidem clerici metu poenae a suis arceantur in- solentiis, et alii, eorum exemplo perterriti, prosilire ad similia merito pertimescant. CAP. II. Valet collatio beneficii, faeta a collatore quolibet citra legatnm apostolicum, non faeta mentione de beneficio, quod prius habebat is, cui fit. H. d. Ioann. Andr. Idemi. Etsi ab apostolicae sedis2 legato de beneficio collatio beneficium aliud obtinenti non valeat, nisi de illo, quod obtinet, faeta fuerit mentio specialis: in aliis tarnen quibus- libet collationem beneficiorum habentibus hoc nolumus3 observari. T I T U L U S X. DE PROCURATORIBUS. CAP. I. Qui sciens sine protestatione reeipit instrumentom vel literas snae procura- tionis, quibus constituens pro ipso cavebat, super inclusis in procuratorio dominum defendere cogitur. Ioann. Andr. Clemens V. in conci l io V i e n n e n s i 1 . Instrumento vel literis, quibus te aliquis in causis suis procuratorem constituens pro te debito modo cavit, simpliciter, nulla faeta protestatione, a te scienter reeeptis, non potes postea recusare defensionem illius; immo cogi poteris ipsum defendere in Omnibus causis et negotiis, ad quae praedieta instrumenta seu literae se extendunt, quum per haec8* ad omnia tuum praestitisse videaris assensum. CAP. Π. Procurator, habens mandatum iurandi et omnia faciendi, quae requirunt speciale mandatum, contra electum Tel provisum opponere non potest crimina vel defectus. Ioann. Andr. Idem. Non potest procurator, ad agendum vel * * defendendum, iurandumque de calumnia et ventate2 dicenda, et generaliter ad omnia*** alia, quae speciale mandatum exigunt, consti- T i t IX. Cap. I. 4) compescantur: AFO 5) et: deesi: Codd. coll. Cap. Π. 1) add.: in eodem: AH, Clem. V. in Conc. Vion.: D 2) apo- stollcaeede: BF 3) volumus: AB Tit. X. Cap. L 1) Idem: A; inscr.: deett: CEFO 2) hoc: Codd. coll. tutus, nisi aliud super hoc in mandatis habeat, opponere in personam electi seu4 eius, cui est provisio facienda vel faeta, crimina vel defectus, quum sub generalitate tali graviora non veniant vel maiora, quam in ipso procuratorio sint ex- pressa. CAP. m. Iteligiosus etiam pro conreligioso, nisi pro consorto eiusdem litis, non potest procurator constitui sine licentia superioris, nee etiam alium con- stituere nee substituere, licet hoc habeat in mandatis. Ioann. Andr. Idem. Religiosus procurator, etsi1 per alium religiosum sui vel alterius monasterii fuerit2 constitutus, sicut non potest sine sui superioris licentia procurationis officium suseipere, nisi pro suo in eadem Ute consorte: ita non potest alium procura- torem constituere seu substituere, etiamsi per constituentem hoc sibi expresse fuerit commissum. CAP. IV. Per obitum rectoris ecclesiae revocatur procurator, ab eo pro ecclesia constitutus, etiam quoad negotia iam coepta. Idem. Procuratorem, a praelato, rectore vel alio quolibet pro ecclesia sua vel beneficio constitutum, per mortem consti- tuentis revocari censemus etiam quoad negotia iam ineepta, et causas, in quibus per ipsum lis fuerit ante mortem huius- modi contestata. T I T U L U S XI. DE RESTITUTIONE IN INTEGRUM. CAP. UN. Ecclesia, probans so lacsam per lapsnm temporis, ad illud tempus tan turn restituitur, et infra quadriennium a tempore lneaionls. Clemens V. in conci l io Viennensi 1 . Ab ecclesia adversus lapsum temporis, in quo se laesam affirmat, in integrum restitutio peti potest, et causa restitu- tionis huiusmodi finiri debet infra quadriennium continuum a tempore laesionis, etiamsi minus quadriennio tempus laesionis exsistat. Sed non fiet2 restitutio, nisi ad tantum tempus, quantum se laesam fore probabit. Cap. II. 1) et: Coda. coll. 2) de ver.: BF 3) omn.: deest: ARCDEFG 4) vel: ABC Cap. ΠΙ. 1) etiamsi: BCDEFG i) fucr.: dcesl: BDO Τ i t. XI. C a p. uu. 1) in C.Vienn.: deest: EF; inscr.: deest: Α 2) fiat: AEll F I N I S L I B KI P R I M I . LIBER SECUNDUS. TITULUS I. DE IUDICIIS. CAP. I. Constitutio Bonifacii, quae habet, quod citationes, etiam extra dies solennes publicc faetae de mandato l'apae, in audientia litcrarum aposto- licarum yel papali palatio, affixae ianuis maioris ecelesiae loci, in quo Papa com curia sua degit, aretent citatum, ac ei ad eum personaliter dovonissent, restringitnr ad cos, qui impediunt, ne ad eos possit citatio pervenlre, vel quornm domlcillum tute non potest adiri. Ioann. Andr. C l e m e n s V. in conci l io Viennens i 1 . Dudum Bonfacius2 Papa VIII. praedecessor noster con- stituit,ut citationes, auetoritate apostolica de personis qui- buseunque ac etiam undeeunque ad instar edictorum in albo praetoris propositorum, etiam extra dies solennes, in quibus Romani Pontifices3 processus consueverunt facere gene- rales, ipso Papa specialiter et ex certa scientia id mandante faetae, in apostohearum audientia publica literarum vel in papali palatio, publice postmodum maioris ecelesiae loci, in quo Romanus Pontifex cum sua curia residebit, ianuis af- figendae, sie valeant atque aretent citatos post lapsum ter- minum4, quem, considerata distantia locorum, citationibus ipsis apponi convenit5· competentem, ac si ad eos persona- hter devenissent. Quia vero statutum ipsum rationabiliter editumG propter malitiam temporis tunc instantis nonnullis nimis rigorosum videtur: nos, rigorem ipsum mansuetudine temperantes, idem statutum7 et praefatum modum citandi restringimus ad illos tantum, et in Ulis locum volumus sibi vindicare, qui faciunt, impediunt8 vel procurant per se vel per alios quoquo modo, ne ad eos possit citatio pervenire", vel quorum domicilia sive loca non possunt10 tute libereve adiri. Porro ei, quod circa citationes absentium tarn diebus solennibus quam aliis ecclesia Romana diversis ex causis interdum11 facere consuevit, per praesentem constitutionem seu moderationem in nullo volumus derogari. CAP. Π. In causis etiam pendentibns bencncialihus, deeimaram, matrimonialibns, et usurarum, et ipsas tangentibus, procedi potest simpliciter et de piano absque iudiciorum strepitu et figura. Ioann. Andr. I d e m 1 . Dispendiosam prorogationem litium, quam interdum ex subtili ordinis iudiciarii observatione causarum docet ex- perientia proyenire, restringere in subscriptis casibus cu- pientes, statuimus, ut in causis super electionibus, postula- tionibus vel provisionibus, aut super dignitatibus, persona- tibus, offieiis, canonicatibus, vel praebendis seu quibusvis benefieiis ecclesiasticis, aut super deeimis, ad quarum etiam praestationem possunt, qui tenentur ad eas, praemoniti cen- sura ecclesiastica coerceri, nee non super matrimoniis vel usuris, et eas quoquo modo tangentibus2, ventilandis, pro- cedi yaleat de cetero simpliciter et de piano, ac sine strepitu iudicii et figura, volentes non solum ad futura negotia, sed ad praesentia, et adhuc etiam per appellationem pendentia hoc extendi. T I T U L U S Π. DE FORO COMPETENTI. CAP. UN. Concedit concilinm certo casu episcopis expulsis a snis sedibus, quod in locis aliarnm dioecesum servata forma, quam limitat, possint procedere contra expulsores, consiliarios et fautores, et inter subditos ins diecre. Ioann. Andr. Clemens V. in conci l io Viennensi 1 . Ouamvis sacris canonibus sit generaliter interdictum, ne quis episcopus iurisdictionem in dioecesi exerceat aliena: nos tarnen episcopis, qui, a suis sedibus protervia impiorum expulsi, non audent propter metum persequentium in suis civitatibus vel dioecesibus aut earum parte aliqua residere, nee iurisdictionem ad se speetantem per se vel per alium in- ibi exercere, ne iniuria, in eorum expulsione ipsorum irro- gata ecclesiis, hoc praetextu remaneat impunita, duximus in- dulgendum, ut in dioecesibus alienis, in civitatibus videlicet vel locis insignibus suis ecclesiis vicinioribus, in quibus poterunt secure morari et iurisdictionem suam libere exer- cere, possint contra suos expulsores et eorum in hac parte consiliarios et fautores, (dummodo civitates vel2 loca huius- modi eisdem expulsoribus, consiliariis et fautoribus sint se- cura, et ipsi personaliter vel ad domum, si hoc tute fieri valeat, alioquin publice in ecclesia cathedrali loci vel domi- cilii eorundem citati fuerint,) libere procedere, prout iustitia suadebit. Si vero dicti episcopi ausi non fuerint huiusmodi suos expulsores, vel eorum consiliarios aut fautores dicto modo citare, vel ipsi malitiose impedimentum praestiterint, ne potuerint sie citari: licitum sit eisdem episcopis, ut ex- pulsores, consiliarios et fautores eosdem diebus aliquibus dominicis yel festivis, quum populus convenerit ad divina, ut sie faeta citatio ad eos pervenire verisimilius praesumatur, citent vel citari faciant publice in ecclesiis civitatum vel loco- rum insignium praedictorum, et procedant deinde contra ipsos3, si citati taliter statuto ipsis peremtorio termino com- petenti coram eisdem episcopis noluerint comparere, ac si citati legitime alias exstitissent. Eisdem etiam episcopis in- dulgemus, ut inter suos subditos, (ne ob defectum iustitiae dispendium aliquod patiantur,) possint in dioecesibus alienis, in quibus moram traxerint, (dummodo per se vel per alium hoc in suis propriis dioecesibus facere non audeant vel non possint) iurisdictionem suam omnimodam exercere, ita tarnen, quod subditi, qui expulsores vel eorum fautores aut consiliarii non fuerint, ultra duas diaetas a fine suae dioecesis non trahantur. Volumus insuper,ut ante omnia a dioecesanis locorum, in quibus moram traxerint, petant licentiam in praemissis, quam si obtinere nequiverint, procedant nihilo- minus, prout superius est expressum. Sane, si praedicti episcopi asseruerint, se non fuisse ausos praefatos expul- sores, consiliarios vel fautores personaliter vel ad domum, aut publice, ut praemittitur, in eorum ecclesia cathedrali citare, vel ipsos malitiose praestitisse impedimentum, ne per eos potuerint sie citari, aut quod in suis dioecesibus iuris- dictionem per se vel4 per alium contra ipsos exercere ne- queunt vel non audent: stari super his volumus assertionibus eorundem, ipsis districtius iniungentes sub interminatione divini iudicii, ne circa praemissa contra conscientiam quic- quam mendaciter aut dolose5 asserant vel confingant. Eo- Lib. Π. Tit. I. Cap. I. 1) in C. Vienn.: deesi: EF; inscr.: deest: A; hacc dccrdalis iam ante Clcmeutinas alitas extrweagabatur.; ExstatinCod. Regint. 1771. Cod. Cassel. Ms. ttir. fol. 13. 2) Rccolcndae memoriae Bonif.: Cod. Reg. Cass.; — cf. c. 1. de dol. et cout. in Extrav. comm. (2, 3.) 3) add.: praetlecessores nostri: Cod. Csss. 4) termini: ACEOII 5) con- suevit; JICD Codd. IUg. Cass. C) add.: est: Cod. Reg. 7) constitutionem candem: Cod. Cass. 8) autimp.: ABC 9) perveniret (poss.: deesi)'· Cod. Cass. 10) possint: ib. 11) processus interd.: ACD 12) add.: Dat. Lugd. ut supra (ut snp.: deest: Cod Cass): Codd. Reg. Cass. Cap. II. 1) add.: in C. Viennensi: EO 2) contingentibus: 1 Tit. II. Cap. un. 1) Idem: A; inscr: deest: F; in C. Vienn.: dust: CD 2) et: BEQ 3 )eos : iC i) aut: ib. 6)m*litioio: ABC 1145 CLEMENTINARUM LIB. Π. Ή Τ . Π—ΥΠ. DE PROBATIONTOUS. c. un. 1146 rundem autem episcoporum sententias et processus, quos in praemissis casibus in aliis6· dioecesibus duxerint facien- dos, denuncient seu denunriari fadant per suas dioeceses convicini episcopi, quum ab eis fuerint requisiti. Per prae- missa quoque nullum ex transcursu temporis quanticunque, vel alias quoquo modo locorum dioecesanis, vel aliis quibus- cunque, iurisdictionem habentibus in locis praemissis, in quibus praedicti7 episcopi sie expulsi iurisdictionem, (ut praedicitur,) exercebunt, praeiudiaum generetur. TITULUS ΙΠ. DE CAUSA POSSESSIONIS ET PROPRIETATIS1. CAP. UN. In causa beneficiali, dclata etiam per appellationem ad curiam, ntraque para potest petitorium et possessorium intentare. Et ante causae conclusio- nem potest spoliatus, snspenso petitorio BUO vel adversarii, possessorium prosequl. Ioann. Andr. Clemens V. in concilio Viennensi1. Causa beneficiali per appellationem ad sedem aposto- licam legitime devoluta, tarn appellanti quam appellato licere decernimus2 nedum petitorium, sed et possessorium inten- tare, et in spoliantis odium ante causae conclusionem suspendere petitorium, a se et ab adversario intentatum, in solo possessorio procedendo. T I T U L U S IV. DE DOLO ET CONTUMACIA. CAP. UN. Appellans ante diffinitivam, etiam a diffinitiva, lata eo absente, citato vel non, appellarepotest, nisi prima appellatio fuerit frivola manifeste, quo casu non appellat tanquam manifestos contomax. Ioann. Andr. Clemens V. in concil io V i e n n e n s i 1 . Si ante diffinitivam sententiam a iudice quis appellando recedat, et iudex, suae appellationi non deferens, eo citato, vel etiam non citato, ulterius in causa procedens, contra ipsum etiam absentem sententiam diffinitivam promulget; poterit idem appellans a dieta sententia infra tempus de- bitum appellare: nisi eius prima appellatio esset frivola manifeste. TITULUS V. UT LITE PENDENTE NIL INNOVETUR. CAP. I. Sl dno lltigantes super benefido moriantur, sive nterqne in curia, vel solns possidens, vel, neutro poesldente, alter tantom, altero alibi moriente: ad Papam, et in conversia casibus ad ordinariom spectat collatio, si ad alternm benefleinm pertinebat. Sl autem alter tantnm moritnr, si snperstes, vel alias, cuius intersit, litem prosequitar: ex faturo eventa apparebit,ad quem collatio spectat. Ioann. Andr. Clemens V. in concil io V iennens i 1 . Si duobus in Romana curia super beneficio sibi collato litigantibus, in eadem curia mori contingat utrumque: colla- tionem huiusmodi beneficii ad Romanum Pontificem, si vero extra dietam curiam, ad ordinarium decernimus2 pertinere, nisi forsan alius ab eis in dicto beneficio ius haberet. Quod- si unum in dieta curia, alterum vero extra mori contingat, si moriens in curia benefidum possidebat: ad Romanum Ponti- ficem, si vero alius, ad ordinarium pertineat collatio supra dieta. Neutro autem ipsorum benefidum possidente, erit Romanus Pontifex propter auetoritatis praerogativam in collatione huiusmodi praeferendus. Si vero alter tantum- modo, sive possessor sive petitor, decedat, si superstes, vel alius, cuius intersit, causam nihilominus prosequatur, (quum interim benefidum de iure conferri non possit,) ad quem collatio eius pertineat, futurus declarabit eventus. Nam si ad defunetum pertinuisse benefidum fuerit declaratum: per- tinebit ad Papam, si ille in curia, vel ad ordinarium, si extra curiam sit defunetus. Quodsi ad neutrum illud speetasse constiterit: ad ordinarium collatio pertinebit, salva tarnen in praemissis omnibus Romani Pontificis potestate, ad quem eedesiarum, personatuum, dignitatum aliorumque benefido- rum ecclesiasticorum plena et libera dispositio ex suae potestatis plenitudine nosdtur pertinere. CAP. Π. Lis dicitnr pendere qnoad hoc, ut nihil debeat innovari, qnum citatio legitime pervenit ad partem, vel per eam etetit, quo minus perveniret, cum tali expressione, quod potoit lnstrui super quo conveniatur. Ioann. Andr. Idem. Quum, lite pendente nihil debeat innovari, litem quoad hoc pendere censemus, postquam a iudice competenti in ea citatio emanavit, et ad partem citatam pervenit, vel per eam factum fuit, quo minus ad eius notitiam perveniret; dum tarnen in citatione praedieta talia sint expressa, per quae plene possit instrui, super quibus in iudicio convenitur. T I T U L U S VI. DE SEQUESTRATIONE POSSESSIONUM ET FRUCTUUM. CAP. UN. Si super beneficio contra ipsius possessorem, qui triennio non poseedit, in petitorio vel possessorio una dif&nitiva fertur in curia, etiamsi nulla fore dicatur, ipgius beneficii sequestratio per locl ordinarium fleri debet, quam impediens, vel sequestratos fruetus oecupans, exeommunicatus est. Et sl est de litigantibus, cadit a iure BUO, et repicit pendentia. Ioann. Andr. Idem1. Ad compescendas litigantium malitias diffinimus, ut una contra possessorem diffinitiva sententia super beneficio apud sedem apostolicam duntaxat in petitorio vel possessorio promulgata, benefidum ipsum, etiamsi dignitas vel per- sonatus exsistat, et curam habeat animarum, a possessore huiusmodi, (dum tarnen triennio paeifice antea ab eo pos- sessum non fuerit,) per lod ordinarium, apud aliquam per- sonam idoneam sequestretur, quae, plenam de ipso et de- bitam curam gerens, id, quod de fruetibus ipsius, (debitis eiusdem supportatis oneribus,) superesse contigent2, illi restituat, qui finalem in causa victoriam obtinebit Si quis autem sequestrationem huiusmodi impedire, vel fruetus se- questratos quoquo modo praesumpserit oecupare: exeom- municationis ineurrat sententiam ipso facto: a qua, (nisi impedimento prius amoto, et occinoatis per eum fruetibus restitutis,) nullatenus absolvatur. Et nihilominus, si de liti- gantibus fuerit, a iure, (si quod in huiusmodi benefido, vel ad ipsum forsitan competebat eidem,) hoc ipso se noyerit cedaisse, praemissis nedum drea futura, sed etiam3 circa4 per appellationem pendentia negotia5· observandis, non obstante, si contra praefatam sententiam de nullitate forsan opponatur. T I T U L U S VE. DE PROBATIONIBUS. CAP. UN. Verba llteramm apostolicamm, quibus Papa propriom faetnm narrat, plene probant, si super Ulis gratia vel intentio Papae randatur. Ioann. Andr. Clemens V. in conci l io V iennens i 1 . Literis nostris, quibus nos dignitates quaslibet seu benefida collationi nostrae vel sedi2 apostolicae reservasse, aut resignationem beneficii alicuius reeepisse, vel3 re- cipiendi potestatem alii4 commisisse, vel aliquem5 exeom- municasse seu suspendisse, seu6 aliquem capellanum nostrum vel familiärem fuisse, vel alia simih'a, super quibus gratia vel intentio nostra fundatur, fedsse narramus, cen- semus super sie narratis fidem plenariam adhibendam, volentes ad praeterita et pendentia, etiam7 per appella- tionem, negotia hoc extendi. Tit . Π. Cap. na. 6) allenU: Codd. coU. 7) dlcti: ABC 8) prae- mittltnr: ABCEQ; praediximtu aL dicltur: Ε Tit. m . Dpetitorla: Λ Cap. I. 1) Idem: A; in C. Vlenn.: dtesi: DEO S) decrevimos: ABO Tit. IV. Cap. an. 1) Idem: A; in Conc Vien.: d*$»t: CEFO Tit. V. Cap. I. 1) Idem: A; in C. Vien.: d*$st: DBFQ 2) decre- vicras: AB TIL VL Cap. un. 1) Clemens V.: CDBFQ; add.: in Conc Vien.: CDH 2) contingit: BO 3) et: ABCDKFQ 4) add.: etiam: ACFCt 5) ncg.: detit: Codd. eoU. Tit. v n . Cap. un. 1) In C. Vienn.: dttst: DSFO 2) sodts: BCEFOH 3) sen: ACDBFQ; aut: Β 4) alicui: ABCF 6) add.: nos: ACDEFO 6) sou . . . fulseo: deett: ABDBFQH 7) et.: deest: CD; etiamsi: S 1147 CLEMENTINARUM LIB. II. TIT. VIII. IX. DE IUREIURANDO. c. i . 1148 TITULUS vm. DE TESTIBUS. CAP. I. Per testes Christianos convinci possnnt Indaei etSarraceni,non obstantibns contrariis privilegiis regum et principum: quibus si utantur, subtrahitur Ulis Christianortun commercium. Ioann. Andr. Clemens V. in c o n c i l i o V i e n n e n s i 1 . Quum Iudaei quidam et Sarraceni, sicut accepimus, quod super civilibus aut criminalibus convinci per Christia- nos non possint, se privilegiis regum et principum tueantur; quia id nedum iuri <:ontrarium, sed et Christianae religioni opprobriosum est quamplurimum2* et adversum, reges eosdem et principes in Domino exhortamur, ne concedant huiusmodi de cetero privilegia, vel servent3 aut servare4· permittant etiam iam concessa. Quodsi Iudaei aut Sar- raceni privilegiis talibus uti praesumpserint: Christianorum communio eis subtrahatur sie, quod Christiani ab eoram abstinere communione censura ecclesiastica, si opus fuerit, compellantur. CAP. Π. Pablicatie attestationibus testes prodnei non possnnt etiam in cansa ap- pellationis, snper eisdem articulis vel directe contrariis. Ioann. Andr. Idem. Testibus rite reeeptis eteorum attestationibus publicatis sicut non licet super eisdem vel directo contrariis articulis alios1 vel eosdem testes in principali causa producere, sie non debet in appellationis causa licere; quum non minus in appellationibus2, quam in principali causa subornatio sit timenda. T I T U L U S IX. DE IUREIURANDO. CAP. UN. Iurajnenta, quae Romanae ecclesiae praestant Romani principes, fidelitatls exsistunt. Ioann. Andr. C l e m e n s V. in conci l io V i e n n e n s i 1 . Romani, principes, orthodoxae fidei professores, sacro- sanetam Romanam2 ecclesiam, cuius caput estChristus redemptor noster, ac Romanum Pontificem eiusdem re- demptoris vicarium, fervore fidei et clarae devotionis promptitudine venerantes, eidem3 Romano Pontifici, a quo approbationem personae ad imperialis celsitudinis apicem assumendae,nec non unetionem, consecrationem et imperii4 coronam aeeipiunt, sua 5 submittere capita non reputarunt indignum6, seque Uli et eidem ecclesiae, quae a Graecis Imperium transtulit in Germanos, et a qua ad certos eorum principes ius et potestas eligendi regem, in 7 imperatorem postmodum promovendum, pervenit, adstringere vineulo luramenti, prout tarn mos observationis antiquae temporibus novissimis renovatae8, quam forma iuramenti huiusmodi sacris inserta canonibus manifestant. Dudum sane inter quondam Henricum imperatorem, tunc Romanorum regem, et carissimum in Christo filium nostrum Robertum Siciliae regem gravi9 discordia suscitata, nos multis grandibusque periculis, quae exinde proventura verisimiliter timebantur, intendentes celeri opportuno remedio obviare, quibusdam ex fratribus nostris sanetae Romanae ecclesiae cardinalibus, exsistentibus tunc in Urbe pro reformanda pace et soli- danda concordia inter reges eosdem, literas nostras sub certa forma duximus destinandas, inter alia inserentes in eis, quod, quum ipsi reges eiusdem ecclesiae specialissimi filii sibi iuramento fidelitatis et alias multipliciter essent adstricti, ipsius ecclesiae debeant1 0* esse promptissimi defensores. Dictis autem literis in notitiam dicti Henrici, T i t . V m . Gap. I. 1) Id.: A; in C. Vien.: deest: G 2) plurimum: ABDEFQH 3) conservent: AD 4) servari: ABCDEFO Cap. Π. 1) aliqnos: A; aliqnos alios: F 2) appellationis: BCEFOE T i t . IX. Cap. un. 1) in C. Vienn.: deest: ÜEFCt; inscr. deest: A; — Jlanc decretalem priblicavit Clemens XIV. die Hart. Λ. 1314. — cf. Böhmer Regesta Imperii pag. 347., et quae in prolegomenis p. LX. de hac decretali et alia c. 2. (2,11.) disserui. Alia nostrae decretalis forma exslat ap. Dönniges Acta imperii (Berol. 1839.) II, 237 sqq., cuius collationem in notis seqq. invenies. 2) Romani: Rieht. 3) eidem . . . aeeipiunt: deest: Dann. 4) unet. et consecr. imperii: BF 5) sua sibi: Dünnig. 6) ind. ac eidem Rom. Pontifici a quo approbationem personae ad Imperialls Celsitudinis apicem assumendae nee non motionem, consecrationem et Imperii coronam ac- ciplunt so astringerc: ib. 7) et in: BD 8) renovaese: AF; renovaro: D ad Imperium iam promoti, sie11· deduetis, idem Henricus, ab eisdem cardinalibus requisitus, ut super contentis in Ulis suum propositum responderet, quasi moleste tulisset, quod de iuramento fidelitatis huiusmodi per eum praestito in dictis literis mentio haberetur12·, non famihariter, nee secrete, ut traetandae pacis qualitas exigebat, sed multis tabellionibus accersitis et requisitis ab eo, quod de re- sponsionibus suis conficerent publica instrumenta, inter cetera publice, praesente multitudine hominum copiosa, respondit, se non fore cuiquam ad iuramentum fidelitatis adstrictum, et quod nunquam fecerit13* iuramentum, propter quod foret ad iuramentum fidelitatis alicui obligatus, et quod ipse nesciebat, quod antecessores sui Romani14* imperatores unquam iuramentum huiusmodi praestitissent, simulans15 se immemorem iuramentorum, quae16 nobis ante coronationem suam praestiterat, et post corona- tionem17 etiam innovarat. Nos itaque attendentes, quod huiusmodi responsio, si sub dissimulatione pertranseat vel silentio pallietur, posset in magnum et evidens praeiudicium Romanae ecclesiae redundare, dignum admodum et oppor- tunum fore prospeximus, ut de iuramentis huiusmodi con- stitutioni praesenti aliqua breviter anneetamus18. Dictus namque Henricus quam19 primum fuit in regem Romanorum electus, solennes ad nos nuncios destinavit, dans eis per suas patentes literas plenum et speciale mandatum, ex- ponendi nobis pro eo devotionem ipsius et reverentiam filialem, quam ad nos et Romanam ecclesiam sincero gerere se dicebat afTectu, nee non petendi et impetrandi a nobis favorem etgratiam consuetos, offerendi quoque nobis20 et praestandi pro eo et in ipsius animam debitae nobis et eidem ecclesiae fidelitatis et cuiuslibet alterius generis iuramentum, ac nihilominus petendi a nobis per nostras sibi21 manus impendi unetionem, consecrationem22, et Romani imperii diadema. Praefatis itaque nuneiis in nostra et fratrum nostrorum praesentia constitutis, ac seeundum dicti tenorem mandati23 Avenione, ubi tunc eramus cum nostra curia residentes, in publico consistorio, in quo erat praelatorum, et aliorum tarn clericorum quam laicorum non modica multitudo, praemissis per eos coram nobis expositis, supplicando24* petitis humiliter et oblatis, nos, eodem mandato et decreto electionis eiusdem Henrici ex parte principum tarn ecclesiasticorum quam saecularium, qui eundem elegerant, nobis per dictos nuncios praesentatis, plena cum eisdem fratribus deliberatione discussis, faetaque nobis de electione huiusmodi concordi et legitima plena fide, examinata quoque persona ipsius Henrici, prout ab- sentia patiebatur eiusdem25, et de ipsius fide26, probitate et27* aliis, quae in persona imperatoris sunt mento requi- renda, cum pluribus praelatis et aliis magnae auetoritatis viris, qui eiusdem Henrici mores28, conditionem et statum plenius noverant, inquisito29, eiusque30 persona, cuius31 etiam nos et fratres nostri aliqualem prius32 notitiam habebamus, propter quod facilius transivimus in examina- tione huiusmodi33, idonea reputata, ipsum nominavimus, denunciavimus et declaravimus regem Romanorum, ipsius approbantes personam, eumque sufficientem et habilem declarantes ad suseipiendam34 imperialis celsitudinis digni- tatem, ac decernentes unetionem, consecrationem imperii- que Romani coronam sibi per manus nostras debere con- cedi, et subsequenter a praefatis nuneiis, sufficiens ad35 hoc ab eo, (ut praemittitur,; mandatum habentibus, seeundum formam, in decretis36, quae ineipit: „Tibi domino" cora- prehensam, fidelitatis reeepimus iuramentum. Postque37 idem Henricus consecrationis et coronationis suae tempore aliud eisdem cardinalibus, quos ad impendendum sibi huiusmodi consecrationis et coronationis insignia miseramus ad Urbem, illud nostro nomine reeipientibus, iuramentum praestitit corporale, quod in libro pontificali Romano prae- standum Pontifici38 per imperatorem coronationis suae 9) gravis esset: Β 10) debebant: ACDGH 11) die: deest: Codd. coll. Dann. 12) habebatur: Λ. 13) fecerat: 16. 14) Romanorum: ACEQE 15)flngens: Dann. 16) iuramenti quod: ib. 17) add.: suam: BEFO 18) amittemus: Dann. 19) quum: AB 20) nob;: deest: Dann. 21) sibi: deest: ib. 22) add.: et coronationem: Α 23) mand. per eos: Dann. 24) etsuppl.: BCDEFO; deest: Dann. 25) ipsius et inquisito: Dann. 26) fide et: ÄCD 27) ac: ABCDEFO Dann. 28) personam mores: Dönti. 29) inqu is . . . . per- sonam: deest: ib.; inquisito de: BCD 30) eins: D; eiusdem: Β 31) et cui.: Dann. 32) pri.: deest: ib. 33) praedieta, idoncaque reporta ipsum - que: «6. 34) suseipiendum: ib. 35) ad hoc: deest: ib. 36) cf. c. 33. Dist. LXin. 37) Postque . . . Vertun: deest: Dann. 38) P o n t : deest: BCDEFQ 1149 CLEMENTINARUM LIB. II. TIT. IX. X. DE EXCEPTIONIBUS. c. un. 1150 tempore continetur, cuius tenor dignosdtur esse talis: „Ego Henricus Romanorum rex, annuente Domino futurus imperator, promitto, spondeo et polliceor atque iuro coram Deo et beato Petro, me de cetero protectorem, procura- torem39* et defensorem fore summi Pontificis et huius sanctae Romanae ecclesiae in omnibus necessitatibus et utilitatibus suis, custodiendo et conservando40 posses- siones41, honores et iura eius, quantum divino suffultus adiuto.io fuero, secundum scire et posse meum, recta et pura fide. Sie me Deus adiuvet et haec42 saneta Dei evangelia!" Ceterum, quin iuramenta huiusmodi fidelitatis exsistant,.a retro Romanis prineipibus non fuit hactenus haesitatum; immo tarn quondam Albertus rex Romanorum, immediatuspraedecessor memorati Henrici, Bonifacio Papae VIII. praedecessori nostro tempore approbationis eiusdem Alberti, quam Rodulphus pater ipsius, et alii prae- decessores eiusdem Romanorum reges diversis nostris praedecessoribus iuramentvfm fidelitatis et obedientiae praestiterunt. Idemque Bonifacius memoratum Albertum, iuramento huiusmodi ab eo reeepto, de fratrum suorum consilio, praesente praelatorum et aliorum multitudine copiosa, auetoritate apostolica reeepit in specialem43 suum filium et ecclesiae memoratae, ipsumque in regem Romano- rum assumpsit, in imperatorem postmodum promovendum44. Verum quia saepe fatus Henricus, qui in45* proximis diebus fuit de hac luce subtractus, non virtutem et mentem, sed nedum46* verborum inseetans corticem, sensumque con- fundens, iuramenta restringendo praedieta curiose videbatur asserere, ut praefertur, illa ad debitum fidelitatis huiusmodi non extendi: novo morbo curiositatis huius47 luculentae veritatis antidotum praesentis declarationis oraculo pro- vidimus apponendum48. Quia ergo49* capitulis iuramento50 fidelitatis contentis sollicita meditatione pensatis, ipsa capitula in praefatis imperatoris iuramentis51 quantum ad eflfectum, mentem et virtutem ipsorum, non est dubium contineri: nos, praemissis et aliis rationibus, ne quis, in Romanum assumptus prineipem vel in posterum assu- mendus, an iuramenta huiusmodi, per dictum Henricum imperatorem praestita, et per successores ipsius in futurum praestanda, fidelitatis exsistant52, in dubitationem de- ducere53 audeat, vel super his contrarium adstruere veritati, auetoritate apostolica de fratrum nostrorum consilio54 declaramus, illa iuramenta praedieta55 * fidelitatis existere et56* censeri debere. Porro57 praeter iuramenta prae- dieta idem Henricus, suorum58 inhaerens praedecessorum vestigiis, priusquam ingrederetur Italiam, vel ibidem iura aliqua exerceret, sub testimonio suarum patentium literarum in manibus dilecti filii Ioannis de Mollianis59, scholastici ecclesiae Tullensis, capellani nostri, ad hoc specialiter per nos missi, nostro et praefatae ecclesiae nomine reeipientis promisit, et60 tactis sacrosanetis evangeliis iuramento firmavit, quod eandem ecclesiam et fidem catholicam pura fide totisque viribus conservaret reverenter et etiam61 de- fensaret, omnemque haeresim, schisma et haereticos quos- libet, fautores, reeeptatores et defensores ipsorum ex- terminaret pro posse, ac nunquam cum Sarraceno, pagano, schismatico seu alio quolibet communionem catholicae fidei non habente, aut cum aliquo alio praefatae ecclesiae inimico vel rebelli, seu eidem manifeste suspecto, unionem quam- libet seu62* parentelam aut confoeaerationem iniret, sed tarn nostram quam successorum nostrorum personas, honorem et statum manuteneret, defenderet63 et conservaret contra omnes homines, euiuseunque exsisterent prae- T i t . IX. Cap. un. 39) proc : deest: ABCDEFO 40) servando: ACF 41) poss. et: BD 42) haec: deest: SD 43) spiritualem: BD 44) add.: Licet autetn an iuramentum fidelitatis exsistat, a retro Rom. prineipibus non fuerit hactenus hesitatum: quia tarnen idem H. Rom. Imperator qui diebus proximis fuit de hac luce subtractus non veritatem et mentem, sed nudam proprietatem verbornm inseetans sensumquo confundens et iura· mentum restringendo praedictum curiose videbatur asserere ut prefertur, illud ad debitum fidelitatis huiusmodi non extendi, novo morbo curiosi- tatis: Donn. 45) in: deest: Codd. coll. 46)nudum:t'6. 47) huiusmodi: EG Dünn. 48) opponendum: Dann. 49) igitur: ABCDEFO Dann. 50) in iur.; Donn. 51) iuramento . . . ipsius et sie deineeps num. sin/711/.; ib. 52) rationabiliter dici possit: ib. 53)ducere: ib. 54) cons. unanimi et concordi declar. et etiam diffinimus: ib. 55) praed.: deest: Codd. coll. Dann. 50) ac: ABCDEFO Dönn. 57) Porro: deest: Dünn. 58) s u o r . . . . vestig.: deest: ib. 59) llolliano: A; Molanis: BC; 3Ioll.: D; Moltanis: EF 60) et: deest: Dönn. 61) et.: deest: BD 62) seu: deest: Codd. coll. Dönn. 63) et def.: Dönn. 64) aut: ACDEFODönn.; seu: Ji 65) et.: deest: Codd. coll. Dann. 6ü) Romanorum: AB 67) et: deest: Dann. 68) quibuseunque: ib. 09) et: Aß 70)Car.: deest: Dönn. 71) Radulphum: ABCDEFO 72) auca- tione: Dönn.; deest; CEH 73) adnot.: deest: ABCDEFO Dann. 74) ac: ADF 75) oxpresse: A: expresse sedique: Dönn. 76) sub: Codd. coll. Dönn. 11) et: BD Dönn. 78) supradicto: Dönn. 79) aliqnam vel: BCDFQ eminentiae, dignitatis vel64* Status. Eidem etiam65* adiieiens iuramento, quod manuteneret semper atque servaret privilegia omnia, per praedecessores suos reges ac imperatores Romanos praefatae Romanae66 et67 aliis quibuslibet68 ecclesiis quoeunque concessa tempore, et continentiae euiuseunque. Ipsaque omnia, et specialiter ac69 praeeipue per clarae memoriae Constantinum, Caro- lum70, Henricum, Ottonem IV., Fridericum II. atque Rodulphum71* praedecessores ipsius, super concessione, recognitione, advocatione72, adnotatione73*, quitatione et74 libera dimissione terrarum et provinciarum Romanae eccle- siae ubilibet positarum, quarum etiam multas nominatim expressit75, sedi apostolicae Romanisque Pontificibus super76* quoeunque tenore concessa recognovit, con- firmavit, et ex certa scientia innovavit, ac etiam de novo concessit. Et terras ipsas atque77 provincias recognovit ad ius et proprietatem ipsius ecclesiae plenissime pertinere, easque nihilominus ex abundanti de novo ecclesiae saepe fatae donavit, sub praedicto78 se obligans iuramento, quod ipsas aliquamve79 ipsarum partem nullo unquam tempore oecuparet, seu, quantum in eo esset, ab alio80 permitteret oecupari; nee in eis aut aliqua parte ipsarum iura aliqua, possessiones aut tenutas haberet seu quomodolibet pos- sideret, nee in eis etiam81 potestariae seu cuiusvis capi- taniae82*, aut iurisdictionem quameunque per se vel per83 alium exerceret, quodque, ut prineeps catholicus et84 saepe dietae ecclesiae adyocatus atque defensor, ipsam iuvaret, et consiliis et auxiliis illi assisteret opportunis contra quoseun- que inobedientes et rebelles eidem, et praeeipue contra oecupantes seu turbantes85 terras praedietas seu provincias, vel partem quamlibet earundem. Sub eodem etiam iura- mento promisit, quod tarn ipsam Romanam ecclesiam, quam alias ecclesias, libertatem ecclesiasticam, bona, iura, prae- latos et80 ministros ecclesiarum ipsarum manuteneret, con- servaret atque87* defenderet suo posse, et quod88 ecclesiae Romanae vasallos contra iustitiam nullatenus offensurus, devotos ac fideles ecclesiae, etiam in imperio constitutos, benigne traetaret, nee eos opprimeret contra iustitiam, aut, (quantum in eo esset,) per alium opprimi sustineret, sed in suis potius iuribus et iustitiis conservaret. Hoc89 quoque iuramentum et90 etiam pristinum91, pro eo nobis per suos nuncios, (ut praemittitur,) praestitum, reeeptis suae corona- tionis insingniis innovavit, prout in patentibus, ante corona- tionem ipsam92, eius regio magno sigillo, et aliis post coronationem eandem, eius imperiali aurea bulla munitis, inde confectis literis, (quas in archivis Rom. ecclesiae re- poni, et diligenter conservari feeimus,)93 plenius continetur. TITULUS X. • DE EXCEPTIONIBUS. CAP. UN. Exceptio exeommunicationis opponitur dilatorie quandoeunquo, perom- ptorio non obstante. Ioann. Andr. Clemens V. in conci l io Viennens i 1 . Exeommunicationis exceptio dilatorie2 in qualibet parte litis opponi potest, termino peremptorio per iudicem as- signato ad proponendum exceptiones aeclinatorias et dilatorias non obstante; servata tarnen constitutione felicis recordationis Innocentii Papae IV. edita circa hoc in con- cilio Lugdunensi3. 80) aliquo: AB 81) et.: deest: BH 82) add.: officium: Codd. coll. Dönn. 83) per: deest: BCH 84) et: deest: BDEO 85) pertarbantes: Β Dönn. 80) et: deest: Dönn. 87) ac: ABCEO Dönn. 88) et quod: dtest: Dann. S9) inde ab hoc loco usque ad finem legitur ap.Dönn.: Postremo autetn idem de consecrationis et coronatloniesuac tempore aliud eisdem Cardinalibus, quos ad impendendum sibi huiusmodi consecrationis et coronationis in- signia miseramus ad urbem, illud nostro nomine rcciplentibus corporaliter praestitit iuramentum, quod in pontificaliKomao praestandum per Imperato- rem coronationis suae temporo continetur, ac post coronationem eandem iuramenta predicta nihilominus innovavit, prout in patentibus ante suao coronationis insignia eius regio sigillo magno et aliis post coronationem huiusmodi eius imperiali aurea bulla munitis, inde confectis literis. in quibus et etiam in aliis prescriptis literis suis Nos suum dominum no- minabat, quas inArchivisRomanao ecclesiao rcponi et diligenter conservari feeimus, plenius continetur. Patct igitur ex predictis missis, dictum quon- dam H. Imperatorem Romanorum non benedixisso, qui respondendo dictis Cardinalibus, ut superius est expressum, post nobis et ecclesiao Romanae preetita iuramenta predicta dixit se sacramentum fidelitatis nunquam alicui praestitisse. 90) et: deest: AB 91) primum: AGH; prius: Β 92) ip».: deest: AD 93) faclmus: AF T i t . X. Cap. un. 1) in . . . Vienn.: deest: O; inscr.: deest: Α 2) di- latoride: Ed. Rom. opei: mend. 3) cf. c. 1. de exe. in VIto. (2,13·) 1151 CLEMENTINARUM LIB. II. TIT. XI. DE SENTENTIA ET RE IUDICATA. c. i. 2. 1152 T I T U L U S X I . DE SENTENTIA ET RE IUDICATA. CAP. I. Qui tres sententias contrarias in quavis causa reportavit, de illarum nulli- tate non agit, nee excipit ipsarnm exsecutione non faeta; et respicit etiam pendentia. Ioann. Andr. C l e m e n s V. in conci l io V i e n n e n s i 1 . Ut calumniis litigantium oecurratur, is, qui in beneficiali vel alia quavis causa tres contra se in petitorio vel posses- sorio sententias reportavit, ad agendum2 de nullitate ipsarum vel alicuius ex eis nullatenus admittatur, donec huiusmodi sententiae plenarie fuerint exsecutioni mandatae. Similiter si ille, contra quem tres sententiae diffinitivae latae fuerint, ab interlocutoria vel gravamine ante pro- lationem ipsarum vel earum alicuius se appellasse, et causam appellationis huiusmodi adhuc pendere proponat: sententia- rum 3 praedietarum exsecutionem tali praetextu nolumus impediri. Quae ad causas qualitercunque etiam per appel- lationem pendentes duximus extendenda. CAP. Π. Sententia, lata contra citatnm, extra citantis territorium exsistentem, nnlla est ipso iure. II. d. Ioann. Andr. I d e m 1 . Pastoralis cura sollicitudinis, nobis divinitus super eunetas Christiani populi nationes iniuneta, nos invigilare remediis subiectorum, eorundem periculis obviare et scan- dala2 removere compellit. Sane, quum iam dudum inter quondam Henricum imperatorem Romanum3, et carissimum in Christo4 filium nostrum Robertum Siciliae regem5 gravis fuisset materia turbationis exorta, asserente deinde0* im- peratore praedicto, quod cum quibusdam ipsius subditis rex confoederationes et conspirationes fecerat in ipsius maiestatis offensam, quodque tractaverat et ordinaverat, ut civitates quaedam, sub7* imperii et imperatoris eiusdem obedientia consistentes, contra eum et Imperium rebellarent, gentesque, sui8 ipsius fultae subsidio, nonnullas alias imperii civitates et castra, (inde violenter eiectis ipsius imperatoris officialibus,) oecuparunt0*, et pro ipso rege pecupata tenebant, ac alias10 etiam in Urbe 1 1 et alibi in imperii et imperatoris eiusdem contemptum, et 1 2 * suae maiestatis iniuriam et reipublicae detrimentum multa gravia fuerunt13* per regem eundem ac malitiam et instigationem ipsius tarn a suis stipendiariis quam a subditis imperatoris commissa: praehabitis per imperatorem eundem quibusdam processibus contra eum, absentem tarnen, quamvis legitime, (iuxta imperatoris assertionem) citatum, ac, quod supra dieta erant notoria, per imperialem interlocutoriam declarato14 imperator ipse, regem affirmans propter praemissa läesae maiestatis criminis reum esse, in eum15* peremptorie (ut dixit) et1G sufficienter citatum, sed comparere contumaciter recusantem, tanquam rebellem, proditorem et hostem im- perii, ac reum criminis supra dicti, privationis omnium dignitatum, quoeunque comprehensarum titulo, et quibus se intitulabat rex ipse, auetoritatum quoque, honorum, pro- vinciarum, terrarum, bonorum, iurium et iurisdictionum tarn perpetuorum quam temporalium,) et, si quando yeniret in suam et imperii fortiam, mutilationis etiam capitis senten- tiam promulgavit, omnem17 supplendo defectum, si quis forsitan fuerat18 ex solennitate iuns omissus19 in processibus memoratis, praemissa, (ut asseruit,) faciens exigente iustitia et de imperiali etiam20 potestate. Verum quia huiusmodi sententia, quae non a discretione matre virtutum, sed a noverca iustitiae, voluntaria scilicei iudicantis praeeipita- tione, processit, partus forsan se21 deteriores haberet, si ipsius sententiae2-* inefficacia in publicum praecone iustitia T i t . XI. Cap. I. 1) Idem: A; in . . . Vien.: deest: DFG 2) add.: vel excipiendum: ABCDF 3) add.: ipsarnm: B; ipsarum vel: Α Cap. II. 1) add.: in codem: AE; — haecdecretalispublicata fuiteodem die qito c. Μ». (2, 9.); eins tjvoqne alia forma exstat ap. Dönw'ges Ada II, 241. 2) scandalis: Dünn. 3) Komanorum: D Dünn. 4) in Chr.: deest: AJiF 5) add.: illustrem: BCF C) demum: Codd. coll. Dann. 7) sub: deest: ADEFG Dann.; in: Β 8) suac: ABCDEFQ 9) oecuparant: ABCEQH Bonn.; oecuparent: J)F 10) al.: deest: ABCE 11) Urb alibi: deest: Dünn. 12) et: deest: Codd. coll. 13) fuerant: ABCÜEFO Dünn. 14) decla· rata: DD 15) ipsum: ABCDEFG Dünn. 16) et: deest: Dünn. 17) omnem- que: BF 18) fuerit: ACF 19) omissa: ACEF 20) et.: deest: Dünn. 21) se: deest: ib. 22) sent.: deest: Codd. coll. 23) quod: Dünn. 24) red- dendum: ib. 25) legitimae: EU 20) recto (reetae: B) llbramine: BC 27) ac: BCF Dornt. 28) liberatione: Dünn. 20) evidenter: ί6. SO) ini- quitas: ib. 31) qnod imperator praedictus ad regem inimicitias capitalca non prodiret: nos, circa eam tali uti provisione volentes, quae2 3, (detectis ipsius defectibus,) seminata per eam exstinguat pericula, et in ratione reddenda24 sit posteris profutura, ipsam subiieiendam esse providimus limae25 iustitiae, ac reetae libramini26 rationis. Eiusdem igitur causis et continentia, nee non conditione illorum, a quo et in quem lata fuit, diligenti et 2 7 debita consideratione28 pensatis, patenter2 9 ex eis illius adstruitur evidentia nulli- tatis, et manifeste arguitur temeritas30 promulgantis. No- torium quippe ac indubitatum exsistit, quod3 1 grandis exer- citus tempore dictorum processuum et sententiae, continue32 imperatori assistens, regem ipsum et suos prosequebatur odio capitali, Pisanaque33 civitas, in qua lata fuit memorata sententia, regem capitali habebat odio notorio et antiquo. Esto igitur, quod3 4 rex ipse alias ad praemissa fuisset legitime per imperatorem citatus: numquid venire debuit ad iudicem35, exercitu feroci ac 3 6 grandi37, ipsique citato, (ut praemittitur,) odioso stipatum38? Numquid etiam debuit comparere in loco admodum populoso, multum potenti, ac praefato in eum odio provocato? Quis enim auderet, vel qua ratione audere aliquis teneretur consistorii talis subire iudicium, et 3 9* se in hostium sinu reponere, ac 4 0 ad mortem per violentam iniuriam, non per iustitiam inferendam41, ultroneum se offerre? Haec quidem iure timentur, haec de more vitantur, haec humana42* fugit43 ratio, haec ab- horret natura. Desiperet igitur, qui citationem huiusmodi saperet aretasse citatum. Ut illud, tanquam notissimum, nullatenus omittamus, quod regem44, extra districtum im- perii, in 4 5 regno scilicet Siciliae, notorie ac continue tem- pore supra dicto morantem, citare non potuit imperator, nee citatio, si quam forsan de ipso infra imperii fines fecit, citatum extra Imperium constitutum aretavit. Nos quoque, regis Ordinarius iudex, quod ad imperatoris iudicium citare- mus vel citari aut remitti faceremus eundem, nequaquam fuimus46 reejuisiti. Immo,
Compartilhar