Baixe o app para aproveitar ainda mais
Prévia do material em texto
to a pr op ri ad o. T am bé m o é q ua nd o sa be d is cr im in ar e nt re u m a ne ce ss id ad e re al d e m o d if ic ar o e nq ua dr am en to p re fi xa do e um a ru pt ur a de e nq ua dr am en to p o r at ua çã o do p si có lo go i nd u- zi da p el o pa ci en te o u po r se us p ai s. A c on tr a- id en ti fi ca çã o pr o - je ti va c om a lg um d el es ( pa ci en te o u pa i) p od e in du zi r a ta is e rr os . 1 4 __ __ __ __ __ __ _ O p ro ce ss o p si c o d ia g n ó st ic o e a s té cn ic a s p ro je ti va s C a p ít u lo I I A e n tr e v is ta i n ic ia l M ar ia L . S. d e O ca m po e M ar ia E . G ar ci a A rz en o 1 C^ ar ac te ri za m os a e nt re vi st a in ic ia l co m o en tr e v is ta s em i- d ir ig id a. U m a en tr ev is ta é s em id ir ig id a qu an do o p ac ie nt e te m li be rd ad e pa ra e xp or s eu s pr ob le m as c om eç an do p o r on de p re - fe ri r e in cl ui nd o o qu e de se ja r. I st o é, q ua nd o pe rm it e qu e o ca m po p si co ló gi co c on fi gu ra do p el o en tr ev is ta do r e o pa ci en - te s e es tr ut ur e em f un çã o de v et or es a ss in al ad os p el o úl ti m o. M as , di fe ri nd o da t éc ni ca d e en tr ev is ta t ot al m en te l iv re , o e nt re - v is ta do r in te rv ém a f im d e: a ) as si na la r al gu ns v et or es q ua nd o o en tr ev is ta do n ão s ab e co m o co m eç ar o u co nt in ua r. E st as p er - gu nt as s ão f ei ta s, é c la ro , da m an ei ra m ai s am pl a po ss ív el ; b ) as si na la r si tu aç õe s de b lo qu ei o ou p ar al is aç ão p o r in cr em en to da a ng ús ti a pa ra a ss eg ur ar o c um pr im en to d os o bj et iv os d a en tr ev is ta ; c) i nd ag ar a ce rc a de a sp ec to s da c on du ta d o en tr e- vi st ad o, a os q ua is e st e nã o se r ef er iu e sp on ta ne am en te , ac er ca de “ la cu na s” n a in fo rm aç ão d o pa ci en te e q ue s ão c on si de ra - da s de e sp ec ia l im po rt ân ci a, o u ac er ca d e co nt ra di çõ es , am bi - gü id ad es e v er ba li za çõ es “ ob sc ur as ”. E m t er m os g er ai s, r ec om en da m os c om eç ar c om u m a té c- ni ca c ^r et iv a no p ri m ei ro m om en to d a en tr ev is ta , co rr es p on - de nt e à ap re se nt aç ão m út ua e a o es cl ar ec im en to d o en qu ad ra - m en to p el o ps ic ól og o e, e m s eg ui da , tr ab al ha r co m a té cn ic a de en tr ev is ta li vr e pa ra q ue o p ac ie nt e te nh a op or tu ni da de d e ex pr es - sa r li vr em en te o m ot iv o de s ua c on su lt a. F in al m en te , no ú lt im o m om en to d es ta p ri m ei ra e nt re vi st a, d ev em os , fo rç os am en te , ad o- ta r um a té cn ic a di re ti va p ar a po d er “ p re en ch er ” no ss as “ la cu - na s” . E st a or de m r ec om en da da f un ci on a co m o um g ui a, e c ad a ps ic ól og o de ve a pr en de r qu al é , em c ad a ca so , o m om en to o po r- tu no e m q ue d ev e m an te r a at it ud e ad ot ad a ou m ud á- la , pa ra fa la r ou c al ar e e sc ut ar . P ar a re co m en da r es ta t éc ni ca d e en tr ev is ta s em id ir ig id a" \ le va m os e m c on ta d ua s ra zõ es : a pr im ei ra é q ue d ev em os c o- nh ec er e xa us ti va m en te o p ac ie nt e, e a s eg un da re sp on de à n ec es - > si da de d e ex tr ai r da e nt re vi st a ce rt os d ad os q ue n os p er m it am / fo rm u la r hi pó te se s, p la ne ja r a ba te ri a de t es te s e, p os te ri or - / m en te , in te rp re ta r co m m ai or p re ci sã o os d ad os d os t es te s e da y en tr ev is ta f in al . A c or re la çã o en tr e o qu e o pa ci en te ( e se us pa is ) m os tr a na p ri m ei ra e nt re vi st a, o q ue a pa re ce n os t es te s e y o qu e su rg e na e nt re vi st a de d ev ol uç ão , of er ec e um i m po rt an - I te m at er ia l di ag nó st ic o e pr og nó st ic o. /D o n os so p on to d e vi st a, a e nt re vi st a cl ín ic a é “u m a” t éc - ni ca , nã o “a ” té cn ic a/ È i ns ub st it uí ve l en qu an to c um pr e ce rt os ob je ti vo s do p ro ce ss o ps ic od ia gn ós ti co , m as o s te st es ( e no s re fe ri m os p ar ti cu la rm en te ao s te st es p ro je ti vo s) ap re se nt am ce rt as v an ta ge ns q ue o s to m am i ns ub st it uí ve is e i m pr es ci nd í- ve is . M en ci on ar em os e nt re e la s su a pa dr on iz aç ão , ca ra ct er ís - ti ca q ue d á aod ia gn ós ti co u m a m ai o r m ar ge m d e se gu ra nç a, a ex pl or aç ão d e ou tr os ti po s de c on du ta q ue n ão p od em s er i nv es - ti ga da s na e nt re vi st a cl ín ic a (p or e xe m pl o, a c on du ta g rá fi ca ) e qu e po de m m ui to b em c on st it ui r o re du to d os a sp ec to s m ai s pa to ló gi co s do p ac ie nt e, o cu lt os a tr ás d e um a bo a ca pa ci da de de v er ba li za çã o. E m s ín te se , os t es te s co ns ti tu em , pa ra n ós , in st ru m en to s fu nd am en ta is . Já e sc la re ce m os q ue n os r ef er im os a os te st es p ro - je ti vo s. E st es a pr es en ta m e st ím ul os a m bí gu os m as d ef in id os (p ra nc ha s, p er gu nt as , et c. ). O pe ra m d e ac or do c om i ns tr uç õe s qu e sã o ve rb al iz aç õe s co nt ro la da s e de fi ni d as q ue t ra ns m it em ao p ac ie nt e o ti po d e co nd ut a qu e es pe ra m os d el e ne st e m om en - __ __ __ __ __ _ _ O p ro ce ss o p si c o d ia g n ó st ic o e a s té c n ic a s p ro je ti va s A e n tr ev is ta i n ic ia l. _ 1 9 to a nt e es te e st ím ul o. A m ai or ia d os te st es i nc lu i um i nt er ro ga tó - ri o. F az er p er gu nt as e r ec eb er r es po st as é u m t ra ba lh o em q ue co la bo ra m a m bo s os i nt eg ra nt es d o pr oc es so , n um a ta re fa i gu al - m en te c om um . T am bé m a e nt re vi st a se i nc lu i ne st e co nt ex to . E st á en qu ad ra da de nt ro de st as m es m as li nh as , já qu e nã o in cl uí m os e m n os sa t éc ni ca a i nt er pr et aç ão . Q ua nd o no s ac ha - m os d ia nt e de u m a si tu aç ão d e bl oq ue io , nã o no s li m it am os a as si na lá -l a co m o ún ic o in di ca do r út il p ar a o di ag nó st ic o, já q ue re st ri ng ir -n os a i ss o oc as io na s ér ia s co ns eq üê nc ia s. A o em po - br ec im en to d e no ss o di ag nó st ic o se s om a a to ta l ig no râ nc ia e m re la çã o ao q ue t al b lo qu ei o en co br e. N ec es si ta m os m ai s in fo rm aç õe s e as o bt em os f az en do i n - di ca çõ es p ar a m ob il iz ar o p ac ie nt e du ra nt e a en tr ev is ta c lí ni ca e ap li ca nd o te st es a pr op ri ad os . Se q ui se rm os m ar ca r um a di fe - re nç a en tr e a en tr ev is ta c lí ni ca e a d ed ic ad a à ap li ca çã o de t es - te s, d ir em os q ue a p ri m ei ra o fe re ce u m a te la m ai s am bí gu a, se m el ha nt e à p ra nc ha e m b ra nc o do T .A .T . ou d o P hi ll ip so n. P or i ss o ex tr ai u m a am os tr a de c on du ta d e ti po d if er en te d a qu e se t ir a na a pl ic aç ão d e te st es . O s cr it ér io s ge ra is q ue u ti li - ,a m os p ar a in te rp re ta r a en tr ev is ta i ni ci al c oi nc id em c om o s qu e ap li ca m os p ar a os t es te s. A í in cl uí m os : o ti po d e ví nc ul o qu e o pa ci en te e st ab el ec e co m o p si có lo go , a tr an sf er ên ci a e a co n- tr at ra ns fe rê nc ia , a cl as se d e ví nc ul o qu e es ta be le ce c om o ut ro s em s ua s re la çõ es i nt er pe ss oa is , as a ns ie da de s pr ed om in an te s, as c on du ta s de fe ns iv as u ti li za da s ha bi tu al m en te , os a sp ec to s pa to ló gi co s e ad ap ta ti vo s, o d ia gn ós ti co e o p ro gn ós ti co . P ar a ob te r to da e st a in fo rm aç ão d ev em os p re ci sa r qu ai s sã o. o s ob je ti vo s da e nt re vi st a in ic ia l: 1 ?) P er ce be r a pr im ei ra i m pr es sã o qu e no s de sp er ta o p a- ci en te e v er s e el a se m an té m a o lo ng o de t od a a en tr ev is ta o u m ud a, e e m q ue s en ti do . S ão a sp ec to s im po rt an te s: s ua l in gu a- ge m c or po ra l, s ua s ro up as , se us g es to s, s ua m an ei ra p ec ul ia r de f ic ar q ui et o ou d e m ov er -s e, s eu s em bl an te , et c. 2? ) C on si de ra r o qu e ve rb al iz a: o q ue , co m o e qu an do v er - ba li za e c om q ue r it m o. C om pa ra r is to c om a i m ag em q ue t ra ns - O p ro ce ss o p si c o d ia g n ó st ic o e a s té cn ic a s p ro je ti va s m it e at ra vé s de s ua m an ei ra d e fa la r qu an do n os s ol ic it a a co n - su lt a (g er al m en te p o r te le fo ne ). A va li ar a s ca ra ct er ís ti ca s de su a li ng ua ge m : a cl ar ez a ou c on fu sã o co m q ue s e ex pr es sa , a pr ef er ên ci a po r te rm os e qu ív oc os , im pr ec is os o u am bí gu os , a util iz aç ão d o to m d e vo z qu e po de e nt or pe ce r a co m un ic aç ão a po nt o de n ão s e en te nd er o q ue d iz , ai nd a qu an do f al e co m um a li ng ua ge m p re ci sa e a de qu ad a. Q ua nt o ao c on te úd o da s ve rb al iz aç õe s, é i m po rt an te l ev ar e m c on ta q ua is o s as pe ct os d e su a vi da q ue e sc ol he p ar a co m eç ar a f al ar , qu ai s os a sp ec to s a qu e se r ef er e pr ef er en ci al m en te , qu ai s os q ue p ro vo ca m b lo - qu ei os , an si ed ad es , et c. , is to é , tu do q ue i nd ic a um d es vi o em re la çã o ao c li m a re in an te a nt er io rm en te . A qu il o qu e ex pr es sa co m o m ot iv o m an if es to d e su a co ns ul ta p od e m an te r- se , an u- la r- se , am pl ia r- se o u re st ri ng ir -s e du ra nt e o re st o de st a pr im ei ra en tr ev is ta o u do p ro ce ss o e co ns ti tu i ou tr o da do i m po rt an te . P or o ut ro l ad o, o p ac ie n te i nc lu i em s ua v er ba li za çã o os t rê s te m po s de s ua v id a: p as sa do , pr es en te e f ut ur o, d ad os q ue s er ão de po is c on fr on ta do s co m s ua p ro du çã o, p o r ex em pl o, n o te st e de P hi ll ip so n. E i m po rt an te q ue n em o p ac ie nt e ne m o p si có - lo go t en te m r es tr in gi r- se a u m o u do is d es te s m om en to s vi ta is . Is to é ú ti l pa ra a pr ec ia r a ca pa ci da de d e in si g h t do p ac ie nt e co m r ef er ên ci a a un ir s eu p as sa do c om s eu p re se nt e e se u fu tu - ro . P ro m ov id o pe lo p si có lo go ( qu e, p o r ex em pl o, r ec o rr e p er - si st en te m en te a p er gu nt as d o ti po : o qu e ac on te ce u an te s? A co n- te ce u- lh e al go s im il ar q ua nd o er a pe qu en o? D e qu e vo cê g os - ta va d e b ri nc ar q ua nd o er a cr ia nç a? ) ou t ra zi do e sp on ta ne a- m en te p el o pa ci en te , a pe rs is tê nc ia n a ev oc aç ão d o pa ss ad o po de c on ve rt er -s e em u m a fu ga d ef en si va q ue e vi ta t er i n si g h t co m o q ue e st á oc or re nd o no “ aq ui e a go ra c om ig o ”. P od em os di ag no st ic ar d a m es m a fo rm a a fu ga e m d ir eç ão a o fu tu ro . A at it ud e m ai s pr od ut iv a é ce nt ra r- se n o pr es en te e a p ar ti r da í pr o cu ra r in te gr ar o p as sa do e o f ut ur o do p ac ie nt e. D es te m od o po de re m os t am bé m a pr ec ia r a pl as ti ci da de c om q ue c on ta p ar a en tr ar e s ai r de c ad a se qü ên ci a te m po ra l se m a ng us ti ar -s e d e- m ai s. I st o é po r si s ó um e le m en to i nd ic ad or d e bo a ca pa ci da de A e n tr ev is ta i n ic ia l 2 1 de i nt eg ra çã o e, c om o ta l, de b om p ro gn ós ti co . N a en tr ev is ta in ic ia l de ve m os e xt ra ir c er ta s hi pó te se s da s eq üê nc ia t em po - ra l: c om o fo i, é e se rá o p ac ie nt e. U m a ve z co nf ro nt ad as c om o qu e fo i ex tr aí do d os t es te s e da e nt re vi st a de d ev ol uç ão , se rã o ra ti fi ca da s, o u nã o. 3? ) E st ab el ec er o g ra u de c oe rê nc ia o u di sc re pâ nc ia e nt re tu do o q ue f oi v er ba li za do e t ud o o qu e ca pt am os a tr av és d e su a li ng ua ge m n ão -v er ba l (r ou pa s, g es to s, e tc .) . O q ue e xp re s- sa n ão v er ba lm en te é a lg o re al m as m ui to m en os c on tr ol ad o do qu e as v er ba li za çõ es . T al c on fr on to p od e in fo rm ar -n os s ob re a co er ên ci a ou d is cr ep ân ci a en tr e o qu e é ap re se nt ad o co m o m o - ti vo m an if es to d a co ns ul ta e o q ue p er ce be m os c om o m ot iv o su bj ac en te . P od er ía m os e xe m pl if ic ar i st o do s eg ui nt e m od o: um p ac ie nt e po de e st ar n os e xp li ca nd o qu e es tá p re oc up ad o co m s eu s fr ac as so s in te le ct ua is e a co m pa nh ar e st es c om en tá - ri os c om g es to s cl ar am en te a fe ta do s. N um c as o as si m o b se r- va m os d es de a p ri m ei ra e nt re vi st a a di sc re pâ nc ia e nt re o q ue o pa ci en te p en sa q ue e st á ac on te ce nd o co m e le e o q ue n ós p en - sa m os . O d ia gn ós ti co s er á ba se ad o no g ra u de c oe rê nc ia o u di sc re pâ nc ia e nt re o s da do s ob ti do s na p ri m ei ra e nt re vi st a, n os te st es e n a en tr ev is ta d e de vo lu çã o. E i nt er es sa nt e co m pa ra r as ca ra cter ís ti ca s da s ve rb al iz aç õe s do p ac ie nt e ne st as t rê s op or - tu ni da de s tã o di fe re nt es . 4? ) P la ne ja r a ba te ri a de t es te s m ai s ad eq ua da q ua nt o a: a ) el em en to s a u ti li za r (q ua nt id ad e e qu al id ad e do s te st es e sc o- lh id os ); b ) se qü ên ci a (o rd em d e ap li ca çã o) , e c ) ri tm o (n úm e- ro d e en tr ev is ta s qu e ca lc ul am os p ar a a ap li ca çã o do s te st es es co lh id os ). 5? ) E st ab el ec er u m b om r a p p o rt c om o p ac ie nt e pa ra r e- du zi r ao m ín im o a po ss ib il id ad e de b lo qu ei os o u pa ra li sa çõ es e cr ia r um c li m a pr ep ar at ór io f av or áv el à a pl ic aç ão d e te st es . 6. °) A o lo ng o de t od a a en tr ev is ta é i m po rt an te c ap ta r o qu e o pa ci en te n os t ra ns fe re e o q ue i st o no s pr ov oc a. R ef e- ri m o- no s aq ui a os a sp ec to s tr an sf er en ci ai s e co nt ra tr an sf er en - ci ai s do v ín cu lo . E i m po rt an te t am bé m p od er c ap ta r qu e ti po 2 2 O p ro ce ss o p si c o d ia g n ó st ic o e a s té cn ic a s p ro je ti va s de v ín cu lo o p ac ie nt e p ro cu ra e st ab el ec er c om o p si có lo go : se pr oc ur a se du zi -l o, c on fu nd i- lo , ev it á- lo , m an te r- se a d is tâ nc ia , de pe nd er e xc es si va m en te d el e, e tc ., po rq ue i st o in di ca d e qu e m an ei ra e sp ec íf ic a se nt e se u co nt at o co m e le ( co m o pe ri go so , in va so r, m at er na l, e tc .) . C on tr at ra ns fe re nc ia lm en te s ur ge m n o ps ic ól og o ce rt os s en ti m en to s e fa nt as ia s de i m p or tâ nc ia v it al pa ra a c om pr ee ns ão d o ca so , qu e pe rm it em d et er m in ar o t ip o de ví nc ul o ob je ta i qu e op er a co m o m od el o in te rn o in co ns ci en te no p ac ie nt e. 7? ) N a en tr ev is ta i ni ci al c om o s pa is d o p ac ie nt e é im po r- ta nt e de te ct ar t am bé m q ua l é o ví nc ul o qu e un e o ca sa l, o v ín - cu lo e nt re e le s co m o ca sa l e o fi lh o, o d e ca da u m d el es c om o fi lh o, o d es te ú lt im o co m c ad a um d el es e c om o c as al , o do ca sa l co m o p si có lo go . O ut ro v ín cu lo é o q ue p ro cu ra m i nd u- zi r- no s a es ta be le ce r co m o f il ho a us en te e a in da d es co nh ec id o (o q ue d iz em d el e) , qu e po de f ac il it ar o u pe rt u rb ar a t ar ef a p os - te ri or . P or i ss o po de s er ú ti l, e m a lg un s ca so s, t ra ba lh ar c om a té cn ic a de M el tz er , qu e vê p ri m ei ro o f il ho e d ep oi s os p ai s. 8? ) A va li ar a c ap ac id ad e do s pa is d e el ab or aç ão d a si tu a- çã o di ag no st ic a at ua l e po te nc ia l. É i nt er es sa nt e ob se rv ar s e am bo s — o u um e , ne ss e ca so , qu al d el es — p od em p ro m ov er , co la bo ra r ou , pe lo m en os , ac ei ta r as e xp er iê nc ia s de m ud an ça do f il ho c as o es te c om ec e um a te ra pi a. E i m po rt an te d et ec ta r a ca pa ci da de d os p ai s de a ce it á- la s na m ed id a, q ua li da de e m om en to e m q ue s e dê em , po is d is so d ep en de m ui ta s ve ze s o co m eç o e, e sp ec ia lm en te , a co nt in ui da de d e um t ra ta m en to . Já q ue n os r ef er im os à e nt re vi st a co m o s pa is , qu er em os es cl ar ec er q ue a p re se nç a de a m bo s é im pr es ci nd ív el . C on si de ra - m os a c ri an ça c om o em er ge nt e de u m g ru p o fa m il ia r e p od e- m os e nt en dê -l a m el ho r se v em os o c as al p ar en ta l. E nt en de m os qu e é m ai s pr od ut iv o ro m p er o e st er eó ti po s eg un do o q ua l a en tr ev is ta c om a m ãe s e im põ e so m en te p el o es tr ei to v ín cu lo qu e se e st ab el ec e en tr e el a e o fi lh o. I st o é ce rt o e pl en am en te vá li do n os p ri m ei ro s m es es d e vi da d a cr ia nç a. M as , n a hi st ó - ri a do f il ho , o pa i de se m pe nh a fr eq üe nt em en te u m p ap el t ão A e n tr ev is ta i n ic ia l im po rt an te q ua nt o o da m ãe , m es m o qu an do é u m a fi gu ra p ra - ti ca m en te a us en te d a vi da f am il ia r. O f il ho i nt ro je to u al gu m ti po d e im ag em p at er n a qu e, s eg ur am en te , te rá l ig aç ão c om su a si nt om at ol og ia a tu al e a p ro bl em át ic a su bj ac en te : da í a n e-ce ss id ad e de s ua p re se nç a. P ed ir -l he q ue v en ha e c ri ar c on di - çõ es p ar a ta l é va lo ri zá -l o, c ol oc an do -o n o se u pa pe l co rr es - po nd en te . E e vi de nt e qu e tr ab al ha m os c om o c on ce it o de q ue o fi lh o é o pr od ut o de u m c as al ( nã o so m en te d a m ãe ) e qu e am - bo s de ve m v ir à s en tr ev is ta s, a m en os q ue s e tr át e de u m a si tu aç ão a no rm al ( pa i qu e vi aj a co ns ta nt em en te , do en te , in te r- na do p or l on go t em po , pa is s ep ar ad os , et c. ). Q ua nd o ch am a- m os s ó a m ãe , pa re ce q ue a e st am os d es ta ca nd o do r es to d o gr up o fa m il ia r, m as i st o te m s ua c on tr ap ar ti da : at ri bu ím os u n i- ca m en te a e la a r es po ns ab il id ad e po r aq ui lo q ue s eu f il ho é . N ão g ar an ti r a pr es en ça d o pa i eq ui va le a p en sa r qu e el e na da te m a v er c om i ss o. P or o ut ro l ad o, s e re co m en da m os u m a te - ra pi a, a m bo s de ve m r ec eb er e st a in fo rm aç ão , en ca ra r es ta r es - po ns ab il id ad e e ad ot ar u m a re so lu çã o. E nt en de m os q ue i n fo r- m ar t ud o is to a pe na s à m ãe s ig ni fi ca t ra ns fe ri r- lh e o qu e é re s- po ns ab il id ad e do p si có lo go . D ad o qu e o pa i nã o fo i in cl uí do em n en hu m m om en to p ré vi o do p ro ce ss o qu e cu lm in a co m t al in fo rm aç ão ( po r ex em pl o, n ec es si da de d e te ra pi a) , nã o es tá pr ep ar ad o pa ra r ec eb ê- la e , co rt tu do , el e po de s er o r es p on sá - ve l p o r um e le m en to m ui to i m po rt an te p ar a su a co nc re ti za çã o, ta l co m o su a ac ei ta çã o, o p ag am en to d os h on or ár io s e a co n ti - nu id ad e do t ra ta m en to . D e ac or do c om o a sp ec to d is so ci ad o e pr oj et ad o no m ar id o, as pe ct o qu e fi co u m ar gi na li za do na en tr ev is ta p el a au sê nc ia d es te , en fr en ta r- se -á m ai or es o u m e- no re s di fi cu ld ad es . P od e ac on te ce r qu e o as pe ct o di ss oc ia do e de po si ta do n o au se nt e se ja o d e um a sé ri a re si st ên ci a em r el a- çã o ao t ra ta m en to . A m ãe s e m os tr ar á, p o r ex em pl o, r ec ep ti va , co la bo ra do ra e c om pl ac en te , m as , em s eg ui da , po de rá r ac io - na li za r: #“ M eu m ar id o nã o qu er .” D es te m od o no m ar id o at ua um a sp ec to d e re si st ên ci a à m ud an ça q ue p ar ec e ca ra ct er iz ar es te g ru po f am il ia r se m q ue o p si có lo go p os sa t er o po rt un id ad e 2 4 O p ro c e ss o p si c o d ia g n ó st ic o e a s té cn ic a s p ro je ti va s de t ra ba lh ar c om e ss e as pe ct o in cl uí do n as e nt re vi st as , pr ov o- ca r um a to m ad a de c on sc iê nc ia d a su a di nâ m ic a. E m r el aç ão à re si st ên ci a di an te d a m an ip ul aç ão d a cu lp a di ze m os : en tr ev is - ta r so m en te a m ãe f ac il it a a ad m is sã o de t od a a cu lp a pe la do en ça d o fi lh o; a p re se nç a de a m bo s p er m it e di vi di -l a e, p o r- ta nt o, d im in uí -l a. P or o ut ro l ad o, s e pe ns am os q ue a d ev ol uç ão de i nf or m aç ão p ro cu ra c er to s be ne fí ci os p si co ló gi co s, p or q ue dá -l os s om en te à m ãe e n ão a o ca sa l? É f re qü en te a co nt ec er q ue , de vi do a u m a co ns ul ta p el os f il ho s, o s pa is a ca be m r ec on he ce n- do a p ró pr ia n ec es si da de d e um t ra ta m en to e o p ro cu re m . V am os a go ra m ud ar d e pe rs pe ct iv a e no s si tu ar n o po nt o de v is ta d o ps ic ól og o. E nt en de m os q ue a p re se nç a do p ai e d a m ãe l he é ú ti l e in di sp en sá ve l po r vá ri as r az õe s. A i nc lu sã o de am bo s im pl ic a a ob se rv aç ão i n s it u d e co m o sã o, q ue p ap éi s de se m pe nh a ca da u m d el es e m r el aç ão a o ou tr o, e m r el aç ão a o ps ic ól og o, o q ue c ad a um t ra z, q ue a sp ec to s do f il h o m os tr am re sp ec ti va m en te , co m o vi ve nc ia m o p si co di ag nó st ic o e a p o s- si bi li da de d e um a ps ic ot er ap ia . M ui ta s ve ze s um d es em pe nh a o pa pe l de c or re to r do q ue o o ut ro d iz . S e a at it ud e de u m é d e m ui ta d es co nf ia nç a e in ve ja , o ou tr o po de e qu il ib rá -l a co m sina is d e m ai or a gr ad ec im en to e c on fi an ça . S e ex cl uí m os u m do s m em br os d o ca sa l da s en tr ev is ta s, p er de m os u m d es te s do is a sp ec to s do v ín cu lo c om o p si có lo go . C om o p ro du to d o in te rj og o de e m er ge nt es q ue e xi st em , há m ai or es p o ss ib il id a- de s de d et ec ta r ví ci os e c or ri gi -l os . P or o ut ro l ad o, a p re se nç a de a m bo s ev it a o pe ri go d e ac ei ta r o au se nt e co m o “b od e ex - pi at ór io ”, i st o é; c om o de po si tá ri o. de t od o o m al d o v ín cu lo f- e o pr es en te c om o re pr es en ta nt e do q ue é b om e b em -s uc ed id o. . N ão i nc lu ir o p ai é t ra tá -l o co m o te rc ei ro e xc lu íd o e, d es te m od o, n eg ar o c om pl ex o ed ip ia no , qu e é um d os n úc le os b ás i- co s da c om pr ee ns ão d e ca da c as o. I st o es ti m ul a ci úm es e r iv a- li da de n o ex cl uí do . H á pa is q ue n ão r ea ge m e m p ro te st o po r su a nã o- in cl us ão , m as d ep oi s, d e um a fo rm a ou d e ou tr a, a ta - ca m o p si co di ag nó st ic o ou a t er ap ia ( in te rr om pe m , ne ga m -s e a pa ga r o es ti pu la do , in te rf er em c on st an te m en te , et c. ). A ca ba - A e n tr ev is ta i n ic ia l 2 5 m os d e no s re fe ri r a um a sp ec to d o en qu ad ra m en to , o ec on ô- m ic o, q ue é o ut ra r az ão p ar a a in cl us ão d o pa i. É e le q ue g er al - m en te p ag a os h on or ár io s. S e at ri bu ím os a e st e as pe ct o nã o só o si gn if ic ad o m on et ár io m as t am bé m r ep ar at ór io d o ví nc ul o co m o p si có lo go , de q ue m s e re ce be u al go ( te m po , de di ca çã o, or ie nt aç ão , es cl ar ec im en to , et c. ), d ev em os i nc lu ir o p ai p ar a qu e as su m a a re sp on sa bi li da de e co nô m ic a e pa ra q ue t en ha a op or tu ni da de d e se nt ir -s e co m o re pa ra do r do f il ho e d o p si có - lo go , e nã o co m o al gu ém q ue d ev e as su m ir u m a m er a ob ri ga - çã o co m er ci al . S e o ps ic ól og o in si st e em c on si de ra r pr es ci nd í- ve l a pr es en ça d o pa i, es tá e xc lu in do -o , im pl íc it a ou e xp li ci ta - m en te , m os tr an do a ss im u m a sp ec to r eg re ss iv o pr óp ri o, p oi s ev it a a si tu aç ão d e fi ca r tr an sf or m ad o em t er ce ir o ex cl uí do an te u m c as al u ni do “ co nt ra ” o ps ic ól og o- fi lh o. A v is ua li za çã o de u m c as al m ui to u ni do , se ja a a li an ça s ã ou p at ol óg ic a, p od e m ob il iz ar i nv ej a e de se jo s de d es tr uí -l o. A i ns is tê nc ia e m v er so m en te a m ãe o u a am bo s os p ai s, p or ém s ep ar ad os , é um a tá ti ca e va si va q ue p od e en co br ir e st es s en ti m en to s. N es se c as o, o ps ic ól og o, a tr av és d e se us a sp ec to s in fa nt is , nã o su po rt a fu n- ci o na r co m o te rc ei ro e xc lu íd o co m a f an ta si a de s er e sp ec ta - do r ob ri ga tó ri o da c en a pr im it iv a in ve ja da . Se n o cu rs o da e n - tr ev is ta c om eç am a s di sc us sõ es e a s re pr ov aç õe s, o p si có lo go en fr en ta u m a ce na p ri m it iv a sá di ca , qu e re at iv a ne le a f an ta si a de t er c on se gu id o se pa ra r o ca sa l. E m t ai s ca so s po de a co nt e- ce r qu e um d os p ai s - o u os d oi s al te rn ad am en te - o p ro cu re co m o al ia do p ar a tr an sf or m ar o o ut ro e m t er ce ir o ex cl uí do . Se o ps ic ól og o nã o es tá a le rt a, p od e es ta be le ce r di fe re nt es t ip os de a li an ça s pe ri go sa s pa ra o f il ho , p ar a os p ai s e pa ra e le m es m o. Is to é v ál id o pa ra o s pa is d e cr ia nç as e d e ad ol es ce nt es . Q ue re m os n os d et er e m o ut ro t em a qu e po de p ro vo ca r dú vi da s em r el aç ão a o se u m an ej o té cn ic o: o c as o jj eJ & lh as -d e. .. pa is s ep ar ad os . O p si có lo go d ev e ac ei ta r os f at os c on su m ad os pe lo c as al . S e es te c as al j á nã o ex is te c om o ta l, s ua s te nt at iv as de v ol ta r a un i- lo , al ém d e in fr ut íf er as , po de ri am r es ul ta r nu m a sé ri a in te rf er ên ci a em s eu t ra ba lh o. P od em os d iz er q ue s e co n- O p ro c e ss o p si c o d ia g n ó st ic o e a s té c n ic a s p ro je ti va s tr a- id en ti fi co u p ro jeti va m en te c om o f il ho e m s eu s as pe ct os ne ga do re s da r ea li da de ( a se pa ra çã o) e q ue , p el a cu lp a de t er co ns eg ui do c on cr et iz ar s ua s fa nt as ia s ed ip ia na s e pe la d or f re n- te a e ss a pe rd a re al , tr at a de ju nt á- lo s, s ej a m ed ia nt e te nt at iv as ef et ua da s di re ta m en te p or . e le o u tr an sf er id as a o ut ro s (n es te ca so , o ps ic ól og o) . S e de se ja m v ir ju n to s às e nt re vi st as , te re - m os u m c as o em q ue a t éc ni ca n ão s er á di fe re nt e do q ue f oi di to a nt er io rm en te . Se , pe lo c on tr ár io , de se ja m v ir s ep ar ad a- m en te , te m os d e re sp ei tá -l os . P od e ac on te ce r ta m bé m q ue d e- se je m v ir s ep ar ad os e c om s eu s re sp ec ti vo s no vo s co m pa nh ei - ro s. N es te c as o, a r ea li da de s e m os tr a m ed ia nt e es se s do is c a- sa is a tu ai s qu e re pr es en ta m ( ca da u m d os p ai s da c ri an ça ) do is as pe ct os ir re ve rs iv el m en te di ss oc ia do s. D ev em os ta m bé m ad ve rt ir o p si có lo go a r es pe it o de s eu s im pu ls os c on tr ár io s ao s de u n ir o c as al . R ef er im o- no s ao s ca so s em q ue , co nt ra tr an s- fe re nc ia lm en te , se nt e qu e nã o “s in to ni za ” b em c om o c as al , qu e “e ss a m u lh er n ão é p ar a es se h o m em ” ou v ic e- ve rs a. S e a tu a * o qu e el es l he t ra ns fe ri ra m , p ro cu ra rá c on se gu ir u m a se pa ra çã o pe di nd o, e xp li ci ta m en te , qu e ve nh am s ep ar ad os , ou m an ip ul an do a d in âm ic a da e nt re vi st a de t al m an ei ra q ue s e ac en tu em o s po nt os d e di ve rg ên ci a en tr e o ca sa l, e m v ez d e ef et ua r um b al an ço j u st o d os a sp ec to s di ve rg en te s e co nv er - ge nt es q ue r ea lm en te e xi st em . O ut ro t em a a se r co ns id er ad o e qu e m er ec er ia u m d es en - vo lv im en to m ui to m ai s am pl o do q ue p od em os r ea li za r aq ui é o do s fi lh os a do ti vo s. S eg un do n os sa e xp er iê nc ia , ge ra lm en te sã o as m ãe s qu e es tã o di sp os ta s a p ed ir a c on su lt a e in ic ia r o pr oc es so , tr an sm it in do a s en sa çã o de q ue t ud o de ve t ra ns p ar e- ce r o m ín im o po ss ív el . O p si có lo go d ev e p ro cu ra r fa ze r co m qu e ve nh am a m bo s os p ai s pe la s ra zõ es já e xp os ta s e, a lé m d is so , * O t er m o a tu a ç ã o s er á ut il iz ad o no s en ti do d e pa ss ag em a o at o (a c ti n g o u t) e m pr eg an do -s e a tu a r co m o o ve rb o co rr es po nd en te : p as sa r im ed ia ta - m en te à a çã o se m i nt er m ed ia çã o do p en sa m en to c rí ti co , se gu nd o de fi ni çã o de M . L . S. d e O ca m po . (N . do E .) A e n tr ev is ta i n ic ia l 2 7 po rq ue n ec es si ta i nv es ti ga r el em en to s es se nc ia is , ta is c om o as fa nt as ia s de c ad a um a r es pe it o da a do çã o (n ão s e se nt ir i nf e- ri o r ao s ou tr os p or n ão t er f il ho s, n ão e st ar s ó ag or a ou n o di a de a m an hã , te r a qu em d ei xa r um a he ra nç a, e tc ., po de m a pa - re ce r co m o m ot iv os m an if es to s da a do çã o, a lé m d as m ot iv aç õe s in co ns ci en te s qu e ta m bé m d ev em s er i nv es ti ga da s) . O ut ro s da - do s qu e de ve m s er l ev ad os e m c on ta s ão : co m o se nt em a tu al - m en te a s it ua çã o de p ai s ad ot iv os , se e st ão d e ac or do c om a de ci sã o to m ad a, s e pu de ra m c om un ic á- la a o fi lh o e a ou tr os . Q ua nd o a ad oç ão n ão f oi e sc la re ci da , ce nt ra m os o f at o da a do - çã o co m o m ot iv o re al e s ub ja ce nt e da c on su lt a, s em d es va lo - ri za r o qu e tr ag am c om o m ot iv o da m es m a. T od os o s de m ai s m ot iv os q ue a pa re ça m , se ja m m ai s ou m en os g ra ve s, d ep en - de m , p ar a su a so lu çã o, d a el ab or aç ão p ré vi a, p or p ar te d os p ai s, de s ua c on di çã o de p ai s de f il ho s ad ot iv os . P or i ss o, r ec om en - da m os q ue , no m om en to e m q ue s ur gi r a in fo rm aç ão d e qu e o fi lh o é a do ti vo , o ps ic ól og o se d ed iq ue a e la bo ra r es te p on to de u rg ên ci a co m o s pa is . D ev er á es cl ar ec ê- lo s so br e o fa to d e qu e o fi lho d ev e sa be r a ve rd ad e po rq ue t em d ir ei to a e la , qu e di zê -l o nã o co ns ti tu i, c om o el es c rê em , um d an o, m as , pe lo co nt rá ri o, u m b em q ue a p ró pr ia c ri an ça p od e es ta r re cl am an - do i nc on sc ie nt em en te a tr av és d e ou tr os c on fl it os ( ro ub os , en u- re se , p ro bl em as d e ap re nd iz ag em , p ro bl em as d e co nd ut a, e tc .) . P en sa m os q ue a s it ua çã o do f il ho a do ti vo c on st it ui u m f en ô- m en o qu e é fo nt e de p os sí ve is c on fl it os , qu e po de c he ga r a se r em s i m es m a um c on fl it o, d e ac or do c om a f or m a co m q ue o s pa is m an ip ul am e e la bo ra m e st a si tu aç ão . G er al m en te , é in di s- pe ns áv el t er a lg um as e nt re vi st as d o ti po o pe ra ti vo * na s qu ai s se v ej a^ o„ -m el hQ r.. po ss ív eJ L ,Q q ue e st á im pe di nd o os p ai s de di ze r_ a. y er da de o u fa zc n d o .c o m q ue s e op on ha m t er m in an te - m en te a . e st a id éi a. . F re qü en te m en te , pe ns am q ue o p si có lo go "r ) ... ... ... .# * E nt re vi st a na q ua l se a do ta a t éc ni ca o pe ra ti va p ro po st a po r P ic ho n R iv iè re ; ve r Jo sé B le ge r, T em a s d e p si c o lo g ia , S ão P au lo , M ar ti ns F on te s, 19 80 . (N . do E .) 2 8 __ O p ro ce ss o p si c o d ia g n ó st ic o e a s té cn ic a s p ro je ti va s qu er d es tr ui r as f an ta si as q ue a li m en ta ra m d ur an te a no s, t ir ar - lh es o f il ho , em s um a, c as ti gá -l os . M as t ud o is so e st á re la ci o- na do c om a s fa nt as ia s an te ri or es , co nc om it an te s e po st er io re s à ad oç ão . O f at o de o f il ho s er o u nã o ad ot iv o é tã o es se nc ia l à id en ti da de q ue a s ol uç ão d e to do s os c on fl it os e m t or no d es sa si tu aç ão t em p ri m az ia s ob re a s ou tr as . P or i ss o, c on ti nu ar o pr oc es so p si co di ag nó st ic o ce nt ra do n o m ot iv o tr az id o pe lo s pa is é a lg o as si m c om o ca ir n um a ar m ad il ha . S ej a qu al f or o ca m in ho d e ab or da ge m d o ca so , en co nt ra r- no s- em os , no f un - do , co m o p ro bl em a ce nt ra do n a pr óp ri a id en ti da de . Se o s pa is , ap es ar d a in te rv en çã o te ra pê ut ic a, a in da r es is te m a e sc la re ce r a cr ia nç a (e le s de ve m a ss u m ir e st a re sp on sa bi li da de ), d ev em os ad ve rt i- lo s a re sp ei to d as d if ic ul da de s qu e su rg ir ão n o tr ab al ho ps ic od ia gn ós ti co c om a c ri an ça , nã o ta nt o du ra nt e a ap li ca çã o do s te st es , m as n a en tr ev is ta d e de vo lu çã o. N es se m om en to de ve re m os d ar n os sa o pi ni ão v er da de ir a a re sp ei to d o qu e oc or - re c om e la . S e ac ei ta m os p re vi am en te o l im it e im po st o pe lo s pa is n o se nt id o de n ão i nc lu ir a v er da de ( a ad oç ão ), d ei xa re - m os d e la do o u om it ir em os p o r co m pl et o um a te m át ic a qu e, se m d úv id a, d ev e te r ap ar ec id o no m at er ia l e qu e, s e o eg o da cr ia nç a é su fi ci en te m en te f or te , de ve rí am os i nc lu ir n a de vo lu - çã o. S e ac ei ta m os a l im it aç ão i m po st a pe lo s pa is , es ta be le ce - m os c om e le s um a al ia nç a ba se ad a no e ng an o e na i m po st ur a, en ga na m os e d ec ep ci on am os a c ri an ça e p od em os a té t ra ns m i- ti r- lh e a se ns aç ão d e qu e é um d oe nt e qu e de sc o n fi a de t od os , oc ul ta nd o- lh e qu e, i nc on sc ie nt em en te , el a p er ce be u al go r ea l e ob je ti vo ( su a ad oç ão ) e o co nf li to s ur ge p or c au sa d es sa r ea - li da de . E nt ra r no j o g o d os p ai s si gn if ic a ta m bé m d ar -l he s um ps eu do -a lí vi o, j á qu e pe rc eb er am c er to s si nt om as d o fi lh o e co ns ul ta ra m o p si có lo go . A pa re nt em en te , el es c um pr ir am s eu de ve r c nó s cu m pr im os o n os so . M as o f il ho é d up la m en te en ga na do , e, p o r is so , nã o se ri a es tr an ho q ue s ua s in to m at ol o- gi a se a gr av as se . E i nt er es sa nt e re gi st ra r em q ue m om en to o s pa is c om un i- ca m e st a in fo rm aç ão : se s ur ge e sp on ta ne am en te , se d ei xa m q ue A e n tr ev is ta i n ic ia l 2 9 se ja p er ce bi da d e al gu m a form a (l ac un as m nê m ic as q ua nd o se pe rg un ta a r es pe it o da g ra vi de z e do p ar to , ex pr es sã o m ui to cu lp os a ac om pa nh ad a de v er ba li za çõ es i nc om pl et as , m as q ue pe rm it em s us pe it ar ) ou s e a es co nd em a té o ú lt im o m om en to e el a su rg e só n a en tr ev is ta d e de vo lu çã o. N es te c as o po de a co n- te ce r qu e o di ga m e m u m m om en to d e in si g h t de vi do a a lg u- m a co is a qu e o ps ic ól og o lh es e st á ex pl ic an do . P od em os t om á- lo e nt ão c om o um d ad o de b om p ro gn ós ti co p or qu e im pl ic a um a m ai or a be rt ur a em r el aç ão à a ti tu de i ni ci al . E st av am o cu l- ta nd o a ve rd ad e ao p si có lo go a té o m om en to e m q ue o s en ti - ra m c om o um b om c on ti ne nt e co m q ue m s e po de c om pa rt il ha r a ve rd ad e. E a e xp re ss ão d e um i m pu ls o re pa ra do r. E m o ut ro s ca so s, o s pa is e sp er am q ue o p si có lo go f aç a um a pe rg un ta d ir et a. E st a po de s ur gi r gr aç as a u m a ce rt a p er - ce pç ão i nc on sc ie nt e do p si có lo go o u de d ad os c la ra m en te e x- pr es so s pe lo f il ho n o m at er ia l qu e fo rn ec eu . L em br am os , po r ex em pl o, o c as o em q ue u m a m en in a ti nh a de se nh ad o um a ca sa e d ua s ár vo re s de c ad a la do . C om o ap ar ec ia m o ut ro s el e- m en to s re co rr en te s à al us ão d e te r do is c as ai s de p ai s e um a fa - m íl ia m ui to g ra nd e, f or m ul ou -s e ao s pa is u m a pe rg un ta d ir et a e es te s re sp on de ra m q ue , de f at o, a m en in a er a fi lh a ad ot iv a. E m s it ua çõ es c om o es ta s, e m q ue o s pa is e sc on de m a v er da de at é o fi na l, n ão p od em os d ei xa r de i nc lu í- la d e fo rm a di re ta . 9? ) O ut ro p on to i m po rt an te q ue d ev e se r in ve st ig ad o na pr im ei ra e nt re vi st a é o m o ti v o d a c o n su lt a . R et om am os a qu i os c on ce it os e xp re ss os e m o ut ro t ra ba lh o n o ss o 1. N o m ot iv o da c on su lt a de ve -s e di sc ri m in ar e nt re m o ti v o m a n if e st o e m o ti v o l a te n te . O m ot iv o m an if es to é o s m to m a qu e pr eo cu pa a q ue m s ol ic it a a co ns ul ta , a po nt o de t om ar -s e um si na l de a la rm a. I st o é, a lg o o pr eo cu po u, r ec on he ce q ue n ão 1. O ca m po , M . L . S. d e e G ar cí a A rz en o, M . E ., “E l m ot iv o de c on su l- ta y s u re la ci ón c on l a de vo lu ci ón d e in fo rm ac ió n en e l ci er re d ei p ro ce so ps ic od ia gn ós ti co ”, t ra ba lh o ap re se nt ad o no I C on gr es so A rg en ti no d e P si co - pa to lo gi a In fa nt o- Ju ve ni l, B ue no s A ir es , 19 69 . po de r es ol vê -l o so zi nh o e re so lv e pe di r aj ud a. E m a lg un s ca - so s o re ce pt or d o si na l de a la rm a é um te rc ei ro ( pa re nt e, a m ig o, pe di at ra , et c. ), q ue é q u em s ol ic it a a co ns ul ta o u m ob il iz a o pa ci en te a f az ê- lo . E st e da do n os i nd ic a po r si s ó um g ra u m en or de i n si g h t co m r ef er ên ci a à pr óp ri a do en ça . N a m ai or ia d os ca so s o m ot iv o m an if es to é , de nt ro d e um n úm er o m ai s ou m en os e xt en so d e si nt om as q ue a fl ig em o p ac ie nt e, o u aq ue le s qu e co nv iv em c om e le , o m en os a ns ió ge no , o m ai s in óc uo , o m ai s fá ci l e co nv en ie nt e de s er d it o ao p si có lo go , a qu em , ge - ra lm en te , ac ab a de c on he ce r. E st e, p o r se u la do , en qu an to e s- cu ta e p en sa s ob re o c as o, p od e el ab or ar a lg um as h ip ót es es a re sp ei to d o ve rd ad ei ro m ot iv o qu e tr az o p ac ie nt e (o u se us p ai s) à co ns ul ta . G er al m en te o m ot iv o é ou tr o, m ai s sé ri o e m ai s re le va nt e do q ue o i nv oc ad o em p ri m ei ro l ug ar . D en om in am o- lo m o ti v o l a te n te , s u b ja c e n te o u p ro fu n d o d a co ns ul ta . O ut ro e le m en to d ia gn ós ti co e p ro gn ós ti co i m po rt an te é o m om en to e m q ue o p ac ie nt e to m a co ns ci ên ci a (s e pu de r) d es se m ot iv o m ai s pr of un do . S e o fa z du ra nt e o pr oc es so p si co di ag - nó st ic o, o p ro gn ós ti co é m el ho r. D ev e- se e sc la re cer se é p os sí - ve l ou n ão i nc lu ir e st a in fo rm aç ão n a en tr ev is ta d e de vo lu çã o. C as o el a se ja i nc lu íd a, a r ea çã o do p ac ie nt e se rá o ut ro e le m en - to i m po rt an te : se r ec eb e a in fo rm aç ão e a a ce it a co m o po ss ív el , o pr og nó st ic o é m el ho r. S e se n eg a to ta lm en te a r ec on he cê -l a co m o pr óp ri a, c ab e p en sa r qu e as r es is tê nc ia s sã o m ui to f or te s e, p or ta nt o, o p ro gn ós ti co n ão é m ui to f av or áv el . E st a di sc re pâ nc ia s ur ge c om o co n se qü ên ci a de u m p ro - ce ss o de d is so ci aç ão i nt ra ps íq ui ca q ue o co rr eu n o pa ci en te . É im po rt an te q ue a qu il o qu e fo i di ss oc ia do i nt ra ps iq ui ca m en te pe lo p ac ie nt e nã o se ja t am bé m d is so ci ad o pe lo p si có lo go n o m at er ia l re co lh id o e no i nf or m e fi na l. C om o ve re m os m ai s ad ia nt e, e st a é um a da s ra zõ es p el as q ua is n os p ar ec e im pr es - ci nd ív el a d ev ol uç ão d e in fo rm aç ão : é a o p o rt u n id a d e q ue s e dá a o pa ci en te p ar a qu e in te gr e o qu e ap ar ec e di ss oc ia do e nt re o m an if es to e o l at en te . E m c er to s gr up os f am il ia re s, o g ra u d e di ss oc ia çã o é ta l qu e o m em br o qu e tr az em à c on su lt a é o 3 0 __ __ __ __ __ __ _ O p ro c e ss o p si c o d ia g n ó st ic o e a s té cn ic a s p ro je ti va s m en os d oe nt e, f ic an do a ss im o cu lt o o ve rd ad ei ro f oc o do p ro - bl em a, a m en os q ue o p si có lo go p os sa d et ec ta r e es cl ar ec er es ta s it ua çã o^ P or i ss o, é i m po rt an te s ab er s e o si nt om a tr az i- do é eg os si nt ôn ic o ou eg od is tô ni co pa ra o pa ci en te e se u g ru p o f am il ia r. S ab er p ri m ei ro s e o pa ci en te t ra zi do à c on su l- ta ( ou o q ue v ei o p o r su a co nt a) s en te q ue s of re p el o si nt om a ou s e es te n ão o p re oc up a ne m o f az s of re r. C as o nã o so fr a, de ve -s e in ve st ig ar s e é de vi do à s ua p at ol og ia e sp ec ia l (p ro je - çã o do c on fl it o e do s se nt im en to s do lo ro so s em o ut ro m em br o do g ru po q ue o s as su m e) o u se . o q ue a co nt ec e é qu e el e se c on - ve rt eu n o de po si tá ri o do s co nf li to s de o ut ro o u ou tr os m em - br os d o gr up o fa m il ia r qu e nã o vi er am s e co ns ul ta r ou q ue v ie - ra m c om o pa i, m ãe , cô nj ug e, e tc . O g ra u de d is so ci aç ão , o as pe c- to m ai s do en te d o pa ci en te ( ou d e se u gr up o fa m il ia r) , i nf lu ir á no te m po e n a qu an ti da de d e en er gi a ne ce ss ár io s pa ra o p ro ce ss o de i nt eg rá -l o co ns ci en te m en te . A d is so ci aç ão é ta nt o m ai s ac en - tu ad a e m ai s re si st en te à m el ho ra , qu an to m ai s in te ns os f or em os s en ti m en to s de c ul pa , an si ed ad e, r ep re ss ão , et c. , q ue ta l co n- fl it o m ob il iz a no p ac ie nt e e qu e fu nc io na m c om o re sp on sá ve is p o r es ta d is so ci aç ão . U m a at it ud e re co m en dá ve l pa ra o p si có lo go é a d e es cu - ta r o pa ci en te , m as n ão f ic ar , in ge nu am en te , co m a v er sã o qu e el e lh e tr an sm it e. O p ac ie nt e co nt a su a hi st ór ia c om o po de . C en tr a o po nt o de u rg ên ci a de s eu s pr ob le m as o nd e lh e pa re - ce m en os a ns ió ge no . E st a at it ud e in gê nu a, e n o fu nd o de p re - ju lg am en to , im pe di u m ui ta s ve ze s o ps ic ól og o de e sc ut ar e ju l- ga r co m l ib er da de . D ia nt e de u m d ad o qu e “n ão e nc ai xa ” co m o es qu em a in ic ia l do c as o, s ur pr ee nd eu -s e m ui ta s ve ze s pe la ap ar en te i nc oe rê nc ia . P or e xe m pl o: s e a hi st ór ia d o ca so é m ui to si ni st ra , es fo rç ar -s e- á pa ra a ch ar to do t ip o de t ra ns to rn os , te nd o co m o ce rt o qu e fi co u um a gr av e se qü el a. P ar ec er -l he -á i m po s- sí ve l di ag no st ic ar q ue e st a cr ia nç a ap re se nt a um g ra u de s aú de m en ta l ac ei tá ve l, a pe sa r de t od os o s m al es q ue p ad ec eu . P od e ta m bé m a co nt ec er o c on tr ár io , is to é , qu e an te u m c as o ap re - se nt ad o co m o um s im pl es p ro bl em a de a pr en di za ge m , li m it e- A e
Compartilhar