Baixe o app para aproveitar ainda mais
Prévia do material em texto
164 Palavras que cheiram mar 3: Radicais e Prefixos Gregos em Português (Λέξεις piου µυρίζουν θάλασσα) Prof. Dr. Dimitrios Koutantos As geraçoes dos Gregos ... e das palavras que imigraram ao Brasil) Στις γενιές των Ελλήνων … και των λέξεων piου µετανάστευσαν στη Βραζιλία Existem vários processos de formação de palavras na Língua Portuguesa. Esses processos foram usados ao longo da história do idioma e podem ser usados atualmente para a criação de neologismos, quando se quer criar uma palavra para um conceito até então desconhecido. A derivação é um processo que consiste no acréscimo de morfemas a um radical já existente, a fim de representar um conceito relacionado à palavra original. Existem cinco processos de derivação, a saber: Prefixação: consiste em adicionar à palavra um prefixo. Exemplos: forma - reforma, teatro - anfiteatro, operação - cooperação, etc. Sufixação: consiste em adicionar à palavra um sufixo. Exemplos: pedra - pedreira, engenheiro - engenharia, igual - igualdade, etc. A composição é o processo que consiste em unir dois ou mais radicais para formar uma nova palavra. Existem varias processos de composição, a saber: União de radicais: processo semelhante ao de aglutinação, consiste em juntar elementos radicais do latim ou do grego para dar um novo significado. Exemplos: pedofilia/piαιδοφιλία (pedo/piαιδί, "criança" + filia/φιλία, "atração"), agrícola (agro/αγρός, "campo" + cola, "aquele que habita", etc.) Hibridismo: consiste em unir elementos sendo cada um oriundo de um idioma. Exemplos: automóvel (latim e grego), alcalóide (árabe e grego), etc. Radicais/ Prefixos Origem Sentido Exemplos acanto gr. ákanthos, άκανθος espinho, espinhoso acanthito, acanthidas, acanthophago acr, acro gr. ákros, άκρος mais elevado, mais extremo, alto, elevado acrópole, acrofobia, acrobata actino gr. aktís, aktînos, ακτής, ακτίνο- raio actinofobia, actinismo, actinobolismo, actinotherapia acuo gr. akúein (akúo), ouvir acumetro, acusma 165 ακούειν adeno gr. adén, adénos, αδέν glândula adenóide, adenoma aer, aero gr. aér, aéros, αέρο ar aéreo, aeródromo, aeronauta, aeróstato agro, agri gr. ágros, αγρός campo agrologia, agronomia, agrografia, agromania, agrícola, agricultura algo gr. álgos, άλγος dor, sofrimento algophilia, algostase alo gr. állos, άλλος outro, diferente, diverso alopatia, alomorfia ambli gr. amblýs, αµβλύς enfraquecido, ângulo obtuso ambligono, ambliope ampelo gr. ámpelos, άµpiελος vinha ampelidaceas, amplelito ana gr. aná, ανά (movimento) de baixo pra cima, ao contrário, através de anacronismo, anaeróbio ancilo gr. agkýlos (ou ankýlos), άγκύλη recurvado, adunco ancilose, ancilóstomo andro gr. anér, άνδρο homem, caráter masculino, macho androceu, andrógino, andróide, androsperma anemo gr. ánemos, άνεµος vento anemógrafo, anemômetro anfi gr. amphí, αµφί em torno de, dos dois lados, no meio de anfiteatro anfo gr. ámpho, αµφό os dois, ambos angel, angelo gr. aggeloz, άγγελος mensageiro, anjo angelólatra, angelogia angio gr. aggeîon (ou angeîon), αγγείον recipiente, vaso, cápsula angiolithico, angiologia, angioma aniso gr. ánisos, άνισος desigual, parcial anisometropia, anisopodes anti gr. antí, αντί no lugar de, confronto com anticorpo, anticristão 166 anto, ant gr. ánthos, ανθός flor, rebento antologia, antografia, antóide, antomania, antologista, antólogo antrac gr. ánthrax, ánthrakos, άνθραξ carvão, carbúnculo antropo gr. ánthropos, άνθρωpiος homem, ser humano antropógrafo, antropologia, antropófago, antropóide, pitecantropo, antropopiteco, misantropo, filantropo, antropofagia, antropocêntrico, antropófobo, antropogénese, antropografia, antropolatria, antropólatra, antropólito, antropólogo, antropomancia, antropometria, antroponímia, antroposofia, antropoteísmo, antropoterapia, antropozóico, teofilantropia apo gr. apó, αpiό de, fora de, longe (de), separado (de) apocalipse, apode aracn gr. aráchne, αράχνη aranha aracnofobia, aracneolitho arce gr. árchein (árcho), αρχή ocupar o posto mais elevado ou avançado, comandar, guiar arcebispo, arqueologia, archetypo areo gr. araiós, αραιό pouco denso, leve areometro, areostylo aristo gr. áristos, άριστος o melhor aristocracia, aristocrata aritm, aritmo gr. arithmós, αριθµό quantidade, número aritmética, aritmologia, aritmomancia arque, arqueo gr. archaîos, αρχαίος que está na origem, antigo, primitivo arquétipo, arquegônio, arqueografia, arqueologia, arqueozóico arqui gr. árchein (árcho), αρχήν ocupar a posição mais elevada, dominar arquidea arterio gr. artería, αρτηρία artéria arteriosclerose, arteriologia artri, artro gr. árthron, άρθρο articulação artrite, artrose 167 asco gr. askós, ασκός saco, odre ascoboleas, ascoma asteno gr. asthéneia, ασθένεια fraqueza, enfermidade astenopia aster, astro gr. astér, astéros, αστήρ estrela, astro, chama asteróide, astrólogo, astronomia atelo gr. atelés, ατελής que não chega ao fim, incompleto, imperfeito atelocardia, atelomielia atmo gr. atmós, ατµός vapor atmosfera, atmometro auto gr. autós, αυτός por si mesmo, só, próprio autocracia, autógrafo, autômato balan gr. bálamos, βάλανος bolota, glande balanito, bálano bari gr. barýs, βαρύς pesado barítono, barisfera baro gr. báros, βάρος peso, pressão barômetro, barógrafo, barologia, barometrografia, etc. bati gr. bathýs, βαθύς profundo baticardia, batimetria biblio gr. bíblion, βιβλίον livro bibliografia, biblioteca, bibliófilo, bíblia, bibliátrica, bibliologia, bibliomancia, bibliomania, bibliónimo, bibliopola, biblioteconomia, biblística bio gr. biós, βίος vida biografia, biologia, biótipo, biotipologia, anfíbio blasto gr. blastós, βλαστός germe, rebento blastócito, blastoderme blefaro gr. blépharon, βλέφαρον pálpebra blefarite, blefaroplastia, blefarospasmo butiro gr. bútyron, βούτυρον manteiga butiraceo, butirometro caco gr. kakós, κακός mau, defeituoso cacografia, cacófato, cacofonia, cacografia, cacográfico, etc. cali, calo gr. kalós, καλός belo, formoso califasia, califonia, caligrafar, caligrafia, calilogia 168 carcino gr. karkínos, καρκίνος caranguejo, tumor, câncer carcinologia, carcinoma carpo gr. karpós, καρpiός fruto, pulso carpólito, carpologia, carposiderito cata gr. katá, κατά (movimento) de cima pra baixo catalogo, cataplasma, cataracta cefalo gr. kephalé, κεφαλή cabeça cefalópodes, cefaloscopia ciano gr. kýanos, κυανός azul-escuro cine, cinema, cinemato gr. kínemas, kínematos, σινεµά movimento, agitação cinemática, cinestesia cineto gr. kinetós, κινητός que pode mover-se, capaz de mover-se cinematografo, cinesiotherapia cino gr. kýon, kinós, κύων cão cinologia, cinófilo ciste, cisti, cisto gr. kýstis, κύστις bexiga, vesícula cistite cito gr. kýtos, κύτος cavidade oca, célula citoplasma, citoquímica clepto gr. kléptein (klépto), κλέφτης roubar cleptomania cloro gr. chlorós, χλωρός amarelo- esverdeado, verde-claro clorito, clorofila coco gr. kókkos, κόκκος grão esférico, semente cocolitho col gr. cholé, χολή bíliscolite colpo gr. kolpós, κόλpiος reentrância, cavidade, vagina colpite, colpotomia copro gr. kópros, κόpiρος excremento coprolalia, coprostasia cosmo gr. kosmos, κόσµος mundo cósmico, cosmogonia, cosmografia, cosmógrafo, cosmolábio, cosmologia, cosmometria, cosmonomia, cosmosofia, microcosmo 169 cript, cripto gr. kryptós, κρυpiτός escondido cripta, criptogamia, criptogâmico, criptografia, criptograma, criptogramista, criptônimo crom, cromo, cromato gr. chrôma, cromatos, χρώµα cor, cor atificial cromossomo, cromogravura, cromoterapia, crônica, cronista, cronografia, cronógrafo, cronologia, cronometria, cronômetro, cromônimo, cronoscópio crono gr. chrónos, χρόνος tempo, duração de um evento cronologia, cronômetro, cronograma dactilo gr. dáktylos, δάχτυλος dedo datilografia, datiloscopia deca gr. déka, δέκα dez decaedro, decalitro, decâmetro demo gr. dêmos, δήµος povo, público, país demografia, democracia, demagogia dermo gr. dérma, dérmatos, δέρµα pele dermatologia, dermatite deutero gr. deutero, δεύτερο segundo deuterogamia, deuterógamo, deuteronômio di gr. dís, δις duas vezes, em dobro, dois dipétalo, dissílabo dinami gr. dinami, δύναµη força díname, dinamia, dinâmico, dinamismo, dinamite, dinamizar, dínamo, dinamógrafo, dinamômetro diplo gr. diplóos, διpiλός duplo diploma, diplomacia, diplomática dodeca gr. dódeka, δώδεκα doze dodecassílabo dolico gr. dolichós, δολιχός alongado, comprido dolicocéfalo eco gr. ôikos, οίκος casa, habitação ecologia, ecossistema, economia eletro, electro gr. eletro, έλεκτρον âmbar, eletricidade elétrico, eletrômetro endo gr. endo, ενδό dentro, no interior (de) endoblasto, endocárdio, endocardite, endocarpo, endocéfalo, endocélio, endocrânio, endócrino, endoderma, endófito, 170 endogamia, endógena, endogénese, endógeno, endoparasito, endopleura, endoscopia, endoscópio, endosfera, endosmose, endosperma, endósporo, endóstoma, endotérmico enea gr. ennea, εννέα nove eneágono eno gr. ôinos, οίνος vinho enofilia, enófilo, enófobo, enóforo, enografia, enógrafo, enol, enóleo, enólico, enolina, enolismo, enologia, enomancia, enomel, enometria, enotecnia, enotermo enter, entero gr. énteron, έντερον intestino enterite, enterogastrite entomo gr. éntomon, έντοµον inseto entomologista epi gr. epí, εpiί sobre epidemia, epiderme, epítese ergo gr. érgon, έργον trabalho, execução ergonomia, ergometria eritro gr. erythrós, ερυθρός vermelho eritrina, eritroblasto escafo gr. skáphe, σκάφη barco, esquife escafopodes escato gr. skór, skatós, έσχατος excremento escatologia, escatológico esclero gr. sklerós, σκληρός duro, rígido esclerose, esclerosado esperm(ato) gr. spérma, spérmatos, σpiέρµα semente espermatozóide esplen, espleno gr. splén, splénos, σpiλήνα baço esplenite esquizo gr. schízein (schízo), σχίζω fender, dividir esquizofrenia estafilo gr. staphylé, σταφύλι úvula, cacho de uva estafilococo esteno gr. stenés, στενός estreito, apertado estenocardia, estenocefalo 171 estere, estereo gr. stereós, στερεός sólido, fixo estereótipo, estereografia estilo gr. stýlos, στύλος coluna, pilar estylobata, estilóide estoma, estomato gr. stómatos, στόµα boca, orifício estomatite, estomatoscópio estrepto gr. streptós, στρεpiτός recurvado estreptococo estrobo gr. stróbos, στρόβιλος turbilhão estroboscopico etno gr. éthnos, έθνος raça, povo etnografia, etnologia eu gr. eû, ευ bem, com harmonia, com felicidade eucalipto, eucaristia, euchologio exo gr. éxo, έξω de fora, do lade de fora (de) exodico, êxodo, exorcismo, exótico fago gr. phagein (phagés), φαγείν comer fagócito, fagolyse farmaco gr. phármakon, φάρµακον remédio, medicamento farmacologia, farmacopéia filo gr. phýllon, φύλλο folha filófago, filopodes, filotaxia, filoxera filo gr. philos, φίλος que ama, amante, amigo (de) filósofo, filólogo, filodérmico, filodinastia, filoginia, filologia, filomática, filosofia, filotecnia, filotimia fisio gr. physis, physeós, φύσις natureza, formação fisiologia, fisionomia fito gr. phytón, φυτόν planta, árvore fitologia flebo gr. phléps, phlébos, φλέβα veia flebite fono, fon gr. phoné, φωνή som, voz fonógrafo, fonologia fos, foto gr. phôs, photós, φως, φώτο luz fósforo, fotofobia gamo gr. gámos, casamento, agamia, agâmico, ágamo, 172 γάµος união endogamia, poligamia, bigamia, fanerogamia, criptogâmica gastr, gastro gr. gastér, gastrós, γαστήρ ventre, estômago gastrite, gastrônomo, gastronomia gen, geno gr. génos, géneos, γένος descendência, raça, espécie genótipo geo, a gr. gê, γη terra geografia, geologia, apogeu, geocêntrico, geocinético, geodésica, geodinâmica, geogenia, geognosia, geodesiografia, geólogo, geomancia, geometria, geomorfologia, georama, geostática, geotectônica, geotermia, geotropismo ger, gero gr. géron, γέρον idoso, velho geriatria, gerontocracia gino, gineco gr. gyné, gynaikós, γυνή mulher ginecologista glicero, glicer gr. glykerós, γλυκερός de sabor doce glicemia, glicerina glosso gr. glôssa (var. glôtta), γλώσσα língua, linguagem, idioma glossário, glote gluco, glico, gli gr. glykýs, glykeîa, γλυκό doce glucose, glicose, glicogênio goni gr. gonía, γωνία ângulo, aresta goniômetro gono gr. gónos, γόνος germe, semente, reprodução ginóforo, gonorréia grafo gr. gráphein (grápho), γράφω gravar, escrever grafologia hagio gr. hágios, άγιος santo, sagrado, puro hafiografia, hagiógrafo helio gr. hélios, ήλιος sol heliografia, helioscópio, heliocêntrico, heliocromia, heliofilia, heliofobia, heliografia, heliogravura, heliómetro, 173 helioplastia, helioscopia, heliose, heliostática, helióstato, heliotipia, heliotropia, heliotrópico, heliotropismo hemero gr. heméra, ηµέρα dia hemeralogia, hemeródromo, hemerologia, hemerológico, hemeroteca, efêmero, efemérides, efemeridade hemi gr. hemi-, ηµί meio, metade hemisfério, hemistíquio, hemialgia, hemiciclo, hemicrania, hemíono, hemiopia, hemiplegia, hemíptero, hemisfera hemo, hemato gr. haîma, haîmatos, αίµα sangue, fluxo de sangue hemoglobina, hematócrito, hemorragia hendeca gr. héndeka, έντεκα onze hendecassílabo, hendecaedro hema gr. hema, αίµα sagre hemácia, hematina, hematocarpo, nematóide, hematologia, hematosar, hematose, hematosina, hematozoário, etc. hepato gr. hépar, hépatos, ήpiαρ fígado hepatal, hepatalgia, hepático, hepatismo, hepatite, hepatização, hépato, hepatografia, hepatologia hepta gr. heptá, εpiτά sete heptágono, heptassílabo hetero gr, héteros, έτερος outro, diferente, oposto heterônimo, heterogêneo hexa gr. héx, έξι seis hexágono, hexâmetro hidro gr. hýdor, ύδωρ água hidratar, hidrata, hidráulico, hidremia, hídria, hidriatria, hídrico, hidroavião, hidrosfera, hidrófilo, hidrofobia, hidrófobo, hidróforo, hidrogenia, hidrogeologia, hidrognosia, hidrografia, hidrólatra, hidrólise, hidrólogo, hidromancia, hidromântico, higrometria, hidromia, hidrópata, hidrópico, hidropírico, hidroplano, hidrópota, hidrorragia,hidrorreia, hidroscopia, hidrostática, hidrotecnia, 174 hidrotérmico, hidrótico, hidrotipia, hidrúria, hidromedusa hier(o) gr. hiero, ιερός sagrado hierático, hierodrama, hierodulo, hierofanta, hidrografia, hidrologia, hidrólogo, hieromaníaco hiper gr. hypér, υpiέρ sobre, além (de), em excesso hipertensão hipno gr. hýpnos, ύpiνος sono hipnotismo, hipnótico hipo gr. híppos, ίpipiος cavalo hipódromo, hipopótamo hipo gr. hypó, υpiό sob, abaixo (de) hipotensão, hipoderme histero gr. hystéra, υστέρα matriz, útero histerotomia homo, homeo gr. homós, οµός semelhante, igual, comum homógrafo, homogêneo, homeopatia iatro gr. iatrós, iatér, ιατρός médico iatralita, iatreu, iatrophysica icono gr. ícone, εικών imagem iconoclasta, iconolatria ictio gr. ichthýs, ichthýos, ιχθύς peixe ictíaco, ictíico, ictiocola, ictiofagia, ictiografia, ictiógrafo, ictióide, ictiólito, ictiomancia, ictiose, ictiossauro iso gr. ísos, ίσος igual isócrono, isósceles laringo gr. láryggos, λάρυγγας garganta laringite, laringologia lepi, lepido gr. lépis, lepídos, λεpiίς escama, casca lepidocarpo, lepidochloro leuco gr. leukós, λευκός branco leucócito, leucodermia lipo gr. lípos, λίpiος gordura liparidas, lipase, lipidograma lito gr. líthos, λίθος pedra litocarpo, litóclase, litocola, litografia, litófago, litofania, litófilo, litogravura, litogenesia, litoglifia, litóide, litológica, litosfera, litosperma, litotomia, 175 litótomo logo gr. lógos, λόγος palavra, discurso, ciência logotherapia, macro gr. makrós, µακρός grande macrocéfalo, macrocosmo mani gr. mania, µανία loucura, paixão manicômio mante gr. mantes, µάντης adivinho, adivinhação (-mancia) cartomancia, cartomante, quiromancia, quiromante, nigromante, hidromante, teomania, antropomancia, bibliomancia, geomante, geomancia masto gr. mastós, µαστός mama mastologia mecano gr. mechané, µηχανή máquina mecânica mega, megalo gr. mégas, megále, µέγας grande megalegoria, megalítico, megalítico, megalografia, megalomania, megalossauro, megascópio, megatério meia, melano gr. mélas, mélaina, µελάνι negro, escuro melanoma, melanócito melo gr. mélos, µέλος melodia, canto melodia, melopéia meningo gr. mêninx, mêniggos, µηνυγγίτις meninge meningite meno gr. mén, menós, µήνας mês, mênstruo menorréia, menostasia meso gr. mésos, µέσος meio, médio; no meio de mesóclise, mesopotâmia meta gr. metá, µετά transcedência metalinguagem meteoro gr. metéoros, µετέωρος fenômenos ou corpos celestes meteorologista metro gr. métra, µήτρα matriz, útero, ventre métrico, metrografia, metrologia, metrologista, metromania, metrônomo, metrópole, metropolita, cronometria, higrometria, 176 geometria metro gr. métron, µέτρον medida metrônomo, metrópole micro gr. mikrós, µικρός pequeno micróbio, microcéfalo, microscópio mielo gr. myelós, µυελός medula, tutano mielograma miria gr. myriás, myriádos, µύριοι dez mil, em número muito grande, inumerável miriâmetro, miríade, miriápode miso gr. misein (miséo), µισώ odiar, detestar misógino, misantropo mito gr. mitos, µύθος fábula mito, miografia, mitógrafo, mitologia, mitólogo, mitomania, metonímia, mitonímico, mitômano mnemo gr. mnéme, µνήµη memória, lembrança mnemônico mon, mono gr. mónos, µόνος sozinho, único, um monarca, monogamia morfo gr. morphé, µορφή forma morfologia nano gr. nánnos, νάνος anão nanismo, nanocefalo nauto gr. náutes, ναύτης navegante, navegador nautilo, nautodica necro gr. nekrós, νεκρός morte, morto, cadáver necrópole, necrotério nefelo, nefeli gr. nephéle, νεφέλη nuvem nefelibata, nefelina nefro gr. nephrós, νεφρός rim nefrite, nefrologia neo gr. neós, νέος novo, jovem neocatolicismo, neocéltico, neoclassicismo, neodímio, neófito, neofobia, neófobo, neógala, neógamo, neogótico, neogeografia, neolatino, neolítico, neologia, neologismo, neoménia, neoplasia, neoplasma, neotínea, neotérico, neotomismo, neozóico 177 neuro, neuri, nevr, nevro gr. neuron, νεύρον fibra, nervo neurologia, nevralgia noso gr. nósos, νόσος doença nosocômio, nosologia, nosomania octo gr. októ, lat. octo, οκτώ oito octossílabo, octaedro odonto gr. odous, odóntos, οδόντος dente odontologia, odontalgia oftalmo gr. ophthalmós, οφθαλµός olho oftalmologia, oftalmoscópio oligo gr. olígos, λίγος pequeno, pouco numeroso oligarca, oligarquia, oligoceno, oligóclase, oligoquetas oniro gr. óneiros, όνειρο sonho onirocritica, oniropolo onomato gr. ónoma, onómatos, όνοµα nome onomatologia, onomatopéia oo gr. oo, ωόν ovo oobasto, oócito, oogénese, oogônio, oólito, oologia, oomancia, ooscopia, oosfera, ooteca, oótipo ornito gr. órnis, órnithos, όρνις pássaro, ave ornitologia, ornitóide, ornitorrinco oro gr. ôros, όρος montanha orogenia, orografia orto gr. orthos, ορθός certo, direito, reto, justo ortografia, ortodoxo, ortopedia orqui gr. órchis, όρχις testículo orquite osmo gr. osmé, οσµή cheiro osmologia, osmose oste, osteo gr. ostéon, οστέον osso osteoporose, osteodermo oto gr. oús, otós, ωτίς ouvido otite, otorrinolaringologista oxi, oxido gr. oxys, οξύς acre, ácido, agudo oxítona, oxígono, oxigênio paleo gr. palaiós, piαλαιός antigo paleografia, paleontologia 178 pan, panto gr, pân, pantós, piαν, piαντός todo, todos, tudo panteísmo, pan-americano paqui gr. pachýs, piαχύς espesso, grosso paquiderme para gr. pará, piαρά proximidade, oposição parabase, parábola, paradigma, paradoxo, paralisia pato gr. pathos, piάθος paixão, sofrimento, doença patogênese, patogenia, patognómico, patologia, patológico, patologista, simpatia, antipatia pedi, pedo gr. pais, paidós, piαίς, piαιδός criança, educação, cultura pedagogia, pedagogo, pediatria, pedófilo, pedologia pedo gr. pedón, piεδίον solo pedionalgia, pedionomo pent, penta gr. pénte, piέντε cinco pentatlo, pentágono pepto gr. peptein (pépto), piέψις digerir pepsia, peptogeno peri gr. perí, piερί ao redor de, em volta de periferia pigo, pige gr. pygé, piηγή nádega rino gr. rino, ρίνος nariz rinoceronte piro gr. pýr, pyrós, piυρ fogo pirólise, piromania, pirotecnia piteco gr. píthekos, piίθηκος macaco pitecooide plasmo gr. plasma, piλάσµα ação de formar, modelagem plasma, plasmólise, plati gr. platýs, piλατύς largo, chato platicefalo, platinopodio pneumo gr. pneúmon, pneúmonos, piνεύµον pulmão, respiração pneumologia, pneumonia pneumato gr. pneúma, pneúmatos, piνεύµα ar, gás pneumático, pneumatose podo gr. poús, podós, piους pé podologia 179 poli gr. polís, piόλις cidade política poli gr. pólys, piολύς muito, numerosos policromia, poliglota, polígrafo, polígono potamo gr. potamós, piοταµός rio potamides, potamita, potamografia, potamologia, potamónimo, hipopótamo, mesopotâmia proto gr. prôtos, piρώτος primeiro protagonista, protonauta, protonotário, protoplasma, protótipo, prototórax, protozoário pseudo gr. pseudés, ψευδές enganoso, falso pseudônimo,pseudópode psittac gr. psittac, ψιτακισµός papagaio psitacídeas, psitacismo, psítaco, psitacose, psitáculo psico gr. psyché, ψυχή alma, espírito psicalgia, psicanálise, psicofisiologia, psicogenia, psicognosia, psicografia, psicógrafo, psicologia, psicólogo, psicometria, psicopata, psicose, psicoterapia, psiquiatria, psíquico, psiquismo ptero gr. pterón, φτερόν asa pterodáctilo quilo gr. kilo, κιλό mil quilograma, quilômetro quiro gr. cheír, cheiros, χειρ mão quirógrafo, quirologia, quiromancia, quiromante, quirómetro, quironecta, quiromancia, quiróptero, quirotomia, quirotribia, cirurgia, cirurgião, cirúrgico reo gr. rheía, ρέω fluir, escorrer reóforo, reómetro, reostato, reótomo, diarréia, diarréico rinco gr. rhýgchos (rhýnchos), ρύγχος bico, focinho rino gr. rhís, rhínos, ρίνος nariz rinoceronte, rinoplastia rizo gr. rhíza, ρίζα raiz rizófilo, rizotônico rodo gr. rhódon, rosa ródio, rodochlorosito 180 ρόδον rombo, rombi gr. rhómbos, ρόµβος losango romboedro sarco gr. sárxs, sárkos, σάρξ carne sarcasmo, sarcófago seleno gr. seléne, σελήνη lua selênico, selenose sema, semato gr. sema, σήµα sinal, marca semafórico, semáforo, semantema, semântica, sematologia, polissemia semio gr. semeíon, σηµείον sinal, indicação semiótica sidero, sider gr. síderos, σίδηρος ferro siderólito, siderurgia sin gr. sín, συν com, juntamente sindico, síndrome sismo gr. seismós, σεισµός tremor de terra sismógrafo, sismologia soma, somato gr. sôma, sômatos, σώµα corpo somático sopho, sofo, Sophia, sofia gr. sofos, σοφός, sofia, σοφία σábio, sabedoria sofomania, sofómano, filósofo, filosofia, teosofia tafo gr. táphos, τάφος funeral, tumba tafophobia talasso gr. thálassa (var. tálatta), θάλασσα mar talassographia tanato gr. thánatos, θάνατος morte tanatofobia taqueo, taqui gr. tachýs, ταχύς rápido taquicardia, taquigrafia tecno gr. téchne, τέχνη arte, artifício, indústria tecnologia, tecnocracia, tecnografia tele gr. têle, τήλε de longe, a distância telegrama, telefone, telepatia teo gr. theós, θεός deus, divindade teísmo, teísta, teocracia, teodiceia, teófago, teomania, teofilantropia, teofobia, teogonia, teologia, teologismo, teólogo, teomancia, teomita, teomante, teomitologia, teopsia 181 terato gr. téras, tératos, τέρας monstro teratologia term, termo gr. thérmos, θερµός calor termômetro tetra gr. tetrá, τέτρα quatro tetrarca, tetraedro tipo gr. tipos, τύpiος impressão, marca, figura tipografia, tipologia tiros gr. týros, τύρος queijo tirina, tiroglyphidas tomo gr. tomé, τοµή corte, seção tomografia tono gr. tónos, τόνος tensão, força, tom tonometro topo gr. tópos, τόpiος lugar, sítio topofobia, topografia, topógrafo, topologia, toponímia, topônimo, tópico toraco gr. thórax, thórakos, θώραξ peito, tórax toracoplastia tris gr. tris, τρεις três triacantho, triadico, trigonometria, trilogia trofo gr. trophé, τροφή alimento, crescimento trofoplasma trombo gr. thrómbos, θρόµβος coágulo trombose tropo gr. tropos, τρόpiος ação de se voltar para tropico urano gr. ouranós, ουρανός céu, abóbada palatina uranocircito uro gr. oúron, όυρον urina urologista uro gr. ourá, ουρά cauda urodelo, uropriste xanto gr. xantós, ξανθός amarelo xanthogenio, xantofila xeno gr. xénos, ξένος estrangeiro, hóspede xenofilia, xenófilo, xenofobismo, xenofobia, xerografia, xerografo, xenomania, xenómano xera gr. xerós, duro, seco xeroderma, xerofagia, xerófago, 182 ξερός xenofilia, xerófilo, xerofitia, xerófito, xeroftalmia, xerografia, xerose, xerotermo, xerotropismo xilo gr. xýlon, ξύλον madeira xilografia, xilogravura zon(a) gr. zone, ζώνη cinto zona, zonado, zonal, zonar, zonária, zoniforme, zonífugo, zonípeto zigo gr. zygón, ζυγός par, união de dois zigostata zoo gr. zóon, ζώον animal zoógrafo, zoóbio, zoobiologia, zoocarpo, zoodinâmica, zoocina, zoodomácia, zooelectricidade, zooética, zoofagia, zoófago, zoofilia, zoófito, zoofobia, zoogenia, zoogeografia, zoogléia, zoogonia, zoógono, zoólatra, zoólito, zoologia, zoomorfia 183 Radicais Gregos 1º Elemento da Composição Forma Sentido Exemplos aero- ar aeronave antropo- homem antropologia arqueo- antigo arqueologia auto de si mesmo autobiografia biblio- livro biblioteca bio- vida biologia cali- belo caligrafia cosmo- mundo cosmologia cromo- cor cromossomo crono- tempo cronologia dactilo- dedo dactilografia deca- dez decaedro demo- povo democracia di- dois dissílabo ele( c )tro- (âmbar) eletricidade eletroímã enea- nove eneágono etno- raça etnologia farmaco- medicamento farmacologia filo- amigo filologia fisio- natureza fisionomia fono- voz, som fonologia foto- fogo, luz fotosfera geo- terra geografia hemo- sangue hemorragia hepta- sete heptágono hetero- outro heterogêneo hexa- seis hexágono hidro- água hidrogênio hipo- cavalo hipopótamo ictio- peixe ictiologia iso igual isósceles lito- pedra litografia macro- grande, longo macróbio mega- grande megalomaníaco melo- canto melodia meso- meio mesóclise micro- pequeno micróbio mito- fábula mitologia mono- um só monarca 184 necro- morto necrotério neo- novo neolatino octo- oito octaedro odonto- dente odontologia oftalmo- olho oftalmologia onomato- nome onomatopéia orto- reto, justo ortodoxo oxi- agudo, penetrante oxítono paleo- antigo paleontologia pan- todos, tudo pan-americano pato- doença patologia penta- cinco pentágono piro- fogo pirotecnia poli- muito poliglota potamo- rio potamografia proto- primeiro protozoário pseudo- falso pseudônimo psico- alma, espírito psicologia quilo- mil quilograma quiro- mão quiromancia rino- nariz rinoceronte rizo- raiz rizotônico tecno- arte tecnografia termo- quente termômetro tetra- quatro tetraedro tipo- figura, marca tipografia topo- lugar topografia tri- três trissílabo zoo- animal zoologia Radicais Gregos 2º Elemento da Composição Forma Sentido Exemplos -agogo que conduz pedagogo -algia dor nevralgia -arca que comanda monarca -arquia comando, governo monarquia -céfalo cabeça microcéfalo -cracia poder democracia -doxo que opina ortodoxo -dromo lugar para correr hipódromo -edro base, fase poliedro -fagia ato de comer antropofagia -fago que come antropófago 185 -filia amizade bibliofilia -fobia inimizade, ódio, temor fotofobia -fobo que odeia, inimigo xenófobo -foro que leva ou conduz fósforo -gamia casamento poligamia -gamo casa bígamo -gêneo que gera heterogêneo -glota; -glossa língua poliglota, isoglossa -gono ângulo pentágono -grafia escrita, descrição ortografia -grafo que escreve calígrafo -grama escrito, peso telegrama, quilograma -logia discurso arqueologia -logo que fala ou trata diálogo -mancia adivinhação quiromancia -metria medida biometria -metro que mede pentâmetro -morfo que tem a forma polimorfo -nomia lei, regra astronomia -nomo que regula autônomo -péia ato de fazer onomatopéia -pólis; -pole cidade petrópolis, metrópole -ptero asa helicóptero -scopia ato de ver macroscopia -scópio instrumento para ver microscópio -sofia sabedoria logosofia -teca lugar onde se guarda biblioteca -terapia cura fisioterapia -tomia corte, divisão dicotomia -tono tensão, tom monótono 186Prefixos Gregos Prefixo Sentido Exemplos a-, na privação; negação ateu, analfabeto, anestesia ana- repetição; separação; inversão; para cima análise, anatomia, anáfora, anagrama anfi- duplicidade; ao redor; de ambos os lados anfíbio, anfiteatro, anfibologia anti- oposição, ação contrária antibiótico, anti-higiênico, antitérmico, antítese, antípoda, anticristo apo- separação; afastamento; longe de apogeu, apóstolo, apóstata arqui-, arce- posição superior; excesso; primazia arquitetura, arquipélago, arcebispo, arcanjo cata- movimento para baixo; a partir de; ordem catálise, catálogo, cataplasma, catadupa dia- através de; ao longo de diafragma, diagrama, diálogo, diagnóstico di- duas vezes dipolo, dígrafo dis- mau funcionamento; dificuldade dispnéia, discromia, disenteria en-, em-, e-, endo- posição interna; direção para dentro encéfalo, emblema, elipse, endotérmico ex-, ec-, exo-ecto- movimento para fora; posição exterior êxodo, eclipse epi- posição superior; acima de. epiderme, epílogo eu-, ev- excelência; perfeição; verdade euforia, evangelho hemi- metade hemisfério hiper- posição superior; intensidade; excesso hipérbole, hipertensão hipo- posição inferior; insuficiência hipotrofia, hipotensão, hipodérmico meta- posteridade; através de; mudança metamorfose, metabolismo, metáfora, metacarpo para- proximidade; ao lado; oposto a paradoxo, paralelo, paródia, parasita peri- em torno de; pericárdio, período, perímetro, perífrase pro- posição anterior prólogo, prognóstico poli- multiplicidade; pluralidade polinômio, poliedro 187 LINGUAGEM MÉDICA a, an - privação: acloridria, afasia, anaeróbio, analgésico an, ana - para cima, para trás: anionte, anaplasia ana - de novo: anamnese, anastomose anti - contra: antiemético, antídoto, anti-sepsia apo - separação, derivação: apócrino apófise, aponeurose dia - através de: diagnóstico, diafragma, diarréia, diáfise, diálise dis - dificuldade: disfagia, dispnéia, dislalia, distrofia, disúria ecto - fora de, exterior: ectoderma, ectópico, ectoparasito endo - dentro, parte interna: endocárdio, endógeno, endotélio epi - sobre: epiderme, epidemia, epífise, epidídimo eu - bem, bom: euforia, eugenia, eutanásia exo - para fora, externo: exoftalmia, exosmose, exógeno hemi - metade: hemisfério, hemiplegia, hemicrania, hemicolectomia hiper - aumento, excesso: hipertrofia, hipertonia, hiperglicemia. hipo - diminuição ou posição abaixo: hipocloridria, hipocôndrio iso - igualdade: isotérmico, isogênico, isótopo, isotônico meta - mudança, sucessão: metamorfose, metáfase, metacarpo neo - novo: neoplasia, neoformação, neologismo oligo - pouco: oligosperma, oligúria, oligofrênico orto - reto, direito: ortognata, ortopedia, ortodontia pan - todo: pancardite, pangastrite, pandemia, pan-hipopituitarismo pen - escassez, pobreza: citopenia, leucopenia, linfopenia para - proximidade: parasito, paratiróide, paramétrio, paranormal peri - em torno de: periarticular, periférico, peritônio, pericárdio poli – muito: policitema, polidipsia, polimenorréia, poliúria pro - anterioridade: prognóstico, proglote sin - idéia de conjunto, simultâneo: síndrome, sincrônico, sincício. Principais sufixos nominais gregos de interesse médico: ase - enzima: amilase, lípase, fosfatase, transaminase ia - coleção, qualidade, ciência: enfermaria, assistolia, cardiologia ismo - doença, sistema, crença: alcoolismo, botulismo, vitalismo íase - doença causada por parasito ou bactéria: amebíase, hanseníase ite - inflamação: apendicite, gastrite, cistite, miosite óide - semelhante a: mastóide, esfenóide, esquizóide oma - tumor: mioma, carcinoma, sarcoma ose - doença não inflamatória, ou degenerativa: artrose, dermatose 188 Bibliographia Amos, C. D.S. Os estrangeirismos e as fronteiras da língua portuguesa. http://www.filologia.org.br/revista/34/07.htm Cardoso L. O. B. Do grego antigo ao português contemporâneo: o sortilégio da língua e a epifania da cultura. http://www.ipv.pt/millenium/esf9_luis.htm http://pt.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1gina_principal http://pt.wiktionary.org/wiki/Categoria:Prefixo_(Portugu%C3%AAs) http://www.portugues.com.br/morfologia/formacao/radicais/pradicais.asp Josephson, N. (1978) Ελληνικά Γλωσσικά Στοιχεία στις piολυνησιακές Γλώσσες – Ελληνικός Ειρηνικός. Πανεpiιστήµιο της Χαϊδεβέργης. Prefixos, sufixos e Radicais Gregos e latinos http://undozine.org/portal/files/prefixos- sufixos.pdf Ramiz Calvao (1994) Vocabulário Etimológico, Ortográfico, e Prosódico das Palavras Portuguesas Derivadas da Língua Grega. Rio de Janeiro. Livraria Garnier. Rezende, J. (2004) Linguagem Médica, Fundamentos da Terminologia Medica, 3a. ed. da AB Editora e Distribuidora de Livros Ltda. Starzynsli, M. G. (1994) Língua e literatura grega: origens. Estudos Avançados, 8(22), 395-400. Tζιροpiούλου – Eυσταθίου, Α. Το ταξίδι των ελληνικών λέξεων· ιστορικές & ετυµολογικές αναφορές. http://abnet.agrino.org/htmls/E/E011.html ∆ωρικός, Σ. και Χατζηγιαννάκης, Κ. (1998) Οι Ίνκα Μιλούσαν Ελληνικά. Αθήνα: ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ. ∆ωρικός, Σ. και Χατζηγιαννάκης, Κ. (2005) Οι Μάγια. Ο Πελασγόφωνος Λαός της Κεντρικής Αµερικής. Αθήνα: ΕΚ∆ΟΤΙΚΗ ΑΛΦΑ. Κιλαpiάν, Λ. (2003) Η Ελληνική Καταγωγή των Αραουκανών της Χιλής, Μετ. Γ. Λαθύρης. Αθήνα: Ηλιοδρόµιον. Κωνσταντινίδης, Α. (1993) H Οικουµενική ∆ιάσταση της Ελληνικής Γλώσσης. http://abnet.agrino.org/htmls/E/E009.html Μpiαµpiινιώτης, Γ. (2003) Ετυµολογία: η αλήθεια των λέξεων. Εφηµερίδα «Το Βήµα», 02/02/2003. Μpiαµpiινιώτης, Γ. (2004) Ελληνική Γλώσσα - Η συµβολή της σε βασικές έννοιες τού Ευρωpiαϊκού piολιτισµού http://www.greekemb.jp/culture/babiniotis_gr.htm Μpiαµpiινιώτης, Γ. (2006) H γλώσσα ως piρόσβαση στον piολιτισµό». Εφηµερίδα «Το Βήµα», 02/07/2006. Μpiαµpiινιώτης, Γ. (2007) Γλωσσική διδασκαλία µέσα αpiό τις ρίζες των λέξεων». Εφηµερίδα «Το Βήµα», 04-03-2007. Παυλάκου, Γ. Οι ελληνικές λέξεις στη Γερµανική. http://abnet.agrino.org/htmls/E/E004.html
Compartilhar