Baixe o app para aproveitar ainda mais
Prévia do material em texto
PHYSICAL SCIENCE STUDY COMMITTEE o a a o .4 o o o FUNDAçAO ERASILEIR.A PARA O DESÊNVOLVIMENTO DO ENSINO DE CIÊNC¡AS o o o t -ñ.o.jooj '.n oa o¡o a o o a o a o o o o IAS * GECISP, GUIA DO PROFESSOR DE FISICA PSSC Partc lV r970 Programa conjunto de publicaçõo de Guias do Profossor da Fundaçõo Brasileira para o Dosenvolvimento do Ensino de Ciências e do Centro de Treinamento de Profossôres do Ciências de Sô0, Paulo.BE E I Tltulo do ortgtnoh Pssc PHySICS To¡chsr's Rcsou¡co Book and Guldo Publtc¡do por D. C. I{EATH AND COMPANT Pot aaôrdo com o nDuCIrIöUru SERVICES INCORPONATED Dtrstto¡ do lmproslá0, 1900, polo EDUOATIONAL SERVICES INCORPORATED P0¡to $kuma dôsto m¡terlnl protogtdo por 6rsæ dtreltoa podo ror roprõduztda, sob qualguor- fornia' som Porml$[o' jlu$ult*;'îji.1lËîif iËndJ1"å'r;"¡ru$+¿llifi n'Ñi$ß8*u*r,*oDEcr0NcrAs Tlrduzldo o adeptdo polos profæsôrosr EIKITE TENGNOM MOYSES NOÞNICUES NAIR LONOHI TENGNOM PLANEJAME'NTO DO CURSO DË FISICA PARA O BRASIL PSSC l.o Cicntí{ic<t - 4 ¿tttlas sctrra¡rrris 2." Cjio¡ttíl'itrr - 4 ittrlns stlrrli¡tt¿tis Í].o C)itrr¡tífict¡ *' 5 attl¿ts scltnrrnis Ilcrconrtrrtclaçilcs r\.t¡ t:litrrciar o clrl'so' tivelrt<ls tltrr nrit'it tlttt: rrtlapttiçírt:s'csptx:íficlts ¡rocl<'rtr c. tltlvcllt s()r fr:itrìs. ¿tl)(nl¿ls ^ at¡rtrt:ut¿t¡xkl ott tli¡rrirlttitrtlo lt ptì,fi,it.tiät,,ctc tlo trrttartlcr¡rtt¡ tlc cct't<ts tó¡rico-s' istr.r rlt¡rtlr.tc o crtr.so ftli orgltrrizltcl<l rl ol'il<rrr¿rrlo ,ià tti.itt,i a cortstituit' rrtrr qtratlro intcurntlo' Sc iO*t,, ",tntposto tìc trniclactðs Pollco c:ol'rolittits' *i;, i¡;;if .t"l,,.ion^t rr*r uúruc'r'o it'p'.o1>t'iitclo iliitt.*--,,t.l¡,ltrtlcs ¡rarir aclrr¡ltrt-lns it tl¡il Pltttto Â. lraltil cla ólroc¿t clìl (ltl(, foi larrçatlo ¿\ vcrrtl¿r n unlT,,','t.', I dc'Físicn PS'SC, n Funclaçîo blasi' lcirrr r)at'it o l)esenvolvilntlnto clo l¡hlsillo cìt: diô,rc¡i,s vo¡ìr ¿tctrtììrrln¡lclo cl¡rtlr¡s para rrm pltt' rreiu¡rìcnto t'o¿ìlista clo curso PSSC, clc lnlt¡rcir¿r " i.rr,t*t: trossívtll o ttso <l<ls qttatro voltttltls ¡los rìossos trðs alrtls dc cttt'so ccllcgirrl. ()tr¿t¡tclo folaru ¡rublic{ìd()s os tlois ¡rt'ilut:ilos uolr.,uì.rs tlo (lrriit tio Jiroftlsstlr, nito tínhat¡'ros aincla trnta l:¿tso srrficictrtc parir frrzcl' uttl pln- rrcj¿utlarrto gkrllal leitlmt:¡rtc c.xcqi'iívcl' Agola qlro o volulle IV. cl<l nlrrno jii cstít c¡l uso e¡n rttttïtcl'osils clitssci, p<ldtlrnos prot)or o es(¡r0tìliì aì¡aix<¡' Álrrt:cirtrínnrrls rcccbcr sttg<:stírcs clc pltlfcsst)- ,", å,r,, cstirtl rrs¿tttclo o PSSC c,' aiucltt tlíto tivc- rarrr'bcasiäo clc ltos ttazcl' <l rcstrltado cltl srrtìs oxrlcriSt'r<:iits. A txlrrcs¡rolrclôrrci¿r lrotlc scl' tlit'i- uiit^ "' Prof. lìikito f.trtgtrotn -' l¡UNllllC - ö.P. Ol. -' Siro lirurlo, SI.'. ,Pnrrt intr'otlrrzit' êstc plrtrlcjanrtltlto tlo- Cttiit' os tr¿rtltttores lcvaraln -crrr 'cottsiclcritçiro trüo tiitt"tit* sttas cxlrcriôIrcias l'lo ctrsilto clo I'SSC' ääritü ti tuiróm, p'rincipitltncntc, as. 'srrgcstõcs tlc irtui"rrOt'"t qttô äol^bôr¿ulì c\ìl ttrlti<l¿ttlcs ligatlrts äo cusino c'tlivulgrrçiro cl0stc cllrso' tilis colrlo i¡ CI'ìOINI:ì (Ocntì:o clc Trcinurtcntp piìrâ Pro' iu*tOt"" tlc '(liôrlcirs <lt¡ Norclcstc), CnClnS I (lortr<t <lc 'l'rcirtarll(lllto l)iu'¿l Pt'ofessôrtls <lt: tìiôncias tlo lìio Gratr<lc ilo Srrl), CIICIGUA ii;crltt., tlc Trcin¿rllx)lrto I)al'il Profcssôres tltr òì'¿,iôinr tla Guan¿rl:irra), ÒEClSll (cctrtlo clr: i:ti,iii,,i","tto pala Profóésôrcs clc Ciôncias tlt: lnit ltat,lo) e' FUNßlÎC (Frrnclaçiro llrnsilcir¿r il;^ ; f)csônvolvi¡nt:rrttt tlo li¡rsino clc Ciôrrcirts ) ' Prcsstrllostos Pcdl¡¡tigicos N¿t r;roqrullaQiro ncltri tcc:oltìclr<littlu, focali' zarnos b sligundó ciclo-clo ctrsitto scctrlrclilrio ¡to lirasit (priìtirlahncrrto, o cttlst¡ cicntífico), tlc lirz.<¡írv.,l' rrívt:i 1:cclagtigico, didírtico t:. A<ltrtittis- tr¡rtivo. lìstc pÏarrcjìirrìônto, ctl'lllot'it frtctívol cr lt:alista, '¡rotlc " tlstai' strjcito ir atlrt¡rtltçõcs irrc' tc¡rtcs t\s -concìiçõos rcgioìliÌis, Sut)otttrls, otttr<lssitlt, qllc o ¡rt'oftlssor tctrlra partici$ntlo .ic algrtrn crrrJo tlc lrcilr¡tl¡r<:tlttl tlo i'SSC ", ¡:ortauto, coult<:q:it o rlrrito<ìo, a tlritllrt¿t- çho c firraliclrttlc clo ortl'so. li irnrrt'cscirrclívcl qtlo o cold:gio tr:rrhn tlttì l,tbol'.rtt'irio aclct¡uad<i, c()rrt toiio o tltatct'ial rlc<x:ssítrio irs cxpcliôrlci¿¡s tlo ctrrsrl' 13ascatnos, itirttla, o llosso citlc¡lclitlio cscolar cur I.80 clias lctivos, cottl âttl¿ts cltl 50 tuintrtos' <listrilltrítl¡ts cl<l scgrrirttcl moclo: vr cul Do PnorEssoR DE rlslc^ - voL. tv partÍcular. Mas, êsto não é o caso. Paulatina- úrltimas partes seriq apenas superficial, som baso monte, o curso vai formando novas idéias, atra- no assunto preccclente. Âssim, o professor eue vés do contexto precedente. Tal continuÍdade é necessita atfaptar o curso a um-intorvalo ïe uma das rrrÍncirrais vÍrtudes podasósicas do temDo maÍs restrito podorá economizar temrro. curso; logq coricluÍ-se quo a ässirñilãçeo das t¡atândo com menor ?nfasc alguns tópicos. ^ PLANEIAMENTO I.O ANO CIENTÍFICO Cnpftulo Ilxperiêncies l-2- ß- 4- Quo ó Tompo Espnco Funçllcs ffslcs? o $un Mcdigdo o Sue Modiçüo o fisc¡las I-l I'2, I-g r.4 5 - Movimcnto ao Longo do Unro TrofctórioB - Vctoros 7 - Massa, Itrlementos c ,Âtomos8-¿ltomos o Molóculns I - A Nr¡turczo do Um G¡lsl0 - Monsuraçúo 11 - Comportomerrto dn Luz12-Rcfldxûoohno¡¡cns l3 - Iìefraçdo 14 - Lentcs o l¡utrrrmcnt<¡sl5 - Modôlo Corpuscular da ópticos Luz I.5 Cnpltulos l0 - Introduç6o ùs Ond¡s17-OndnssLuz 18 - Intorforêncla 19 - Ondgs Lumlnosas S0 - A Lei do Movl¡nonto do Nowton9l - Movlmonto nc Superffcio do 1'ona 22 - Groviteçio Univcrinl o o Slstsma Solar 2,O ANO CIENTÍFÍCO l-0, I-7, I-g I-0 II.l, II.2 II.3 II-4 II-5, II.O Ilxperiênclas lt-7 I1.8, II-0, II-10, il-lI II-12, It-13 II-14, II-I5, II-10, II-17 III-1, III-2, III-3, III.4 III.5, III.O til-7 III-8, III-9, III-10 Itr- I I III.I2, III-19 III.14 Somnnas ¡lulas cm classo Âulr¡ do L.ab. 2 t0 5 7 L2 6 3 28 - Á QuanHdode do Movl¡nonto o Sua Consorvaçõo 94 - Trabnlho o .Éìuerqíc Clnétlcû25 - Dncrqia Potonclnì20 - Color] Movlmento Molecular o Con. sorvoçÉo du Enor¡¡in II 7 6 I 2 5 2 19, 10,5 7 4 5 4 À 7 I5 I 4 5 4 2 5 5 s 4 0 s î 5 Þ 2 4 4 0 716 Aulas cnr I ^r¡lus do clnsso I nfr. Senrnnas l0 2 2 3 4 I s ll 5 PLTNEJ¡rÀ,fEl[ro Do cunso ÞD Fl$IcA - P.9sc 8.O ANO CTENTIFICO vu Capftulo Mntérln complornonter Scmenoe ¡\r¡log om cl¡¡$se Aula¡ do Lab, Exportências lv-I, Iv-z IV.g, IV.4 N.5, w.o IV.7, IV.8, IV.g, IV-10 tv-t2 ry-lt t - ålåü.îåuFatos QualttEtlvos Sôbro a 28 - A Lel do @ulo¡nb o a Cargo Elóuico Elomonter 90 - Enorgia o Movlmonto do Cargns om Carnþos Elótrlcos 90-O Campo Mamétlco 31 - Induç¡fo o O¡ì'das Elotromsgnóticas Exolornndo o .{tomo Fófons o Ondrs Atsoclodas À Matéria $lstemes Quûntlcos s EsEuturo dos rltomos I Þ I t4 s2-g3- 34- I 40 I s1 rg1 t0 l0 t4 I I I 5 ô ¡NDICE Introduçfto il Parto IV CAPITULOS 97- ,8- 20- 30- 3t- t AT'fiNDICITS I - Ex¡leriêncl¡¡ do Maxwcll parn DcntorlstÌûl'n Lai <lo l¡rverso do 2 - Sr¡ilemento Dars n Sec{tô 28'3, Cnm¡los do F0rço Elótrico ., 3 - Dlicr¡sslto cli Informsçlo Suplcmentnr lìelotivn ùs Prtginas 92- 90- 34 - Siutcmss Quflrrticos e listruturn dos ¡lt<¡mos Gui¡r do lv- 0tv-r0 Bxnlornndo o ,Átomo F óions s C)ndns Associndns À Mat(:rin qua<lrndo rln fôrçn I40-r52 6 20 00 r08 188 r78 200 9f32 248 25r 252 Pnntr¿ I ttrc¡ulvalèrrcio Qrrantihrtlvn Dntro Fluxo olótrico v¡ri¡tvel e Corrcnts Elétr¡cû ' ' . . 962' P¡nru 2 À ()irculnçiro clo Canrpo Mngnótico e¡n tôrn<¡ de rrrn ltluxo - lllétlico Vnrltivcl 254 P¿rx'rti I  Vr.loci(lrido <le Rodinçño Elctlonrngnótica APANDICE 4 Itnnrx I  Frir'ntuln do Espnlharrrcnto <lo Ruthcrford P¡xrr¡ 2 Dccluçrio drr lîórmula do Espnllrnmcnto tlo Rutlrcrforcl . . I.AI}ORATÓNIO - EXPI¡NITNCIAS 254 254 950 95f) 260 90I zß4 268 WT 279 978 s8r 285 280 tv-. Ilv- 9rv- stv- 4]V- 5 IV- 6 lv- 7 IV- 8 Itrofessornart llxttoriênclas - Parto IV . .: .. .. Obictos fJhtr¡zados Induçfro Elotro¡tôtlca ¡1 Fðrço Entro l)uns llsferas Carrcgndas Âtllçúo do Fôrços Elétricns Dlferença do Potcnctnl Cnrgu Trnnsportldn por fons o¡n SoluElo C'nnirx¡ Mnqnétlco dr¡ U¡no Corrento Camï¡o ¡r,l¡räét¡co ¡ros Proximidn<lcs <lo Um l¡nso Fio llotillneo . , . . Medic5o dd'Unr Canr¡ro Mrrgnótico cnt Unidncles-Ft¡n<lnmcntnls .....' Mnssn do }llétro¡r ..:..,. ¡ß IV tv -tl-19 O Âc¡ro Colls6os DEMONSTNAçöES cura Do paor&980n DE r&ICa - vor,. rft 280 29t 208 ,98 204 296 290 g,g7 209 900 901 909 -.- r...' aF.- .a TNTRODUçÃO A PARTE lV A P¡rrtc IV volta lt consiclernr a naturt',za :rtônrica clir tnatéritt, rrm tó¡rico qrre foi i¡rlx¡cltr' ziclo rros {rltimos capftulos d¿r Parte I o clcscn- volvirlo ¡tovâmclnto ia Parto lII, na tcoria ciní:- tic¿r clos gascs. .Àgora, entrct¿rnto, cotn o asstt¡tto já cstrrtlñclo o o clcscttvolvírnento clas fôrças ôlótlicnr, ncsta pnrtc, tcmos os clc¡nclrttls prrrn <>llscrvar r¡uarrtitativirme¡rtc a cstrutul'a ¡rtt}nícra. A <:incm¿ltica cle o¡lclas da P¿¡rte II e t rt¡oc:lltticn dr: ¡rartfcrrlns da Partc III sãto cm' ¡rrcgn<ìas p¿ìrî so ehognr À c'lcscriçiro moclel'rra cla'rratrrrcia, co¡rhcci<lil cotno meclìrricn otrthr' l¿lttiri¿r, dcscriçiio estt nt:cessária ¡rara lltna conl' ì)r'(x)u¡-ii() <let¿rllr¡ttla do lntrntlo tlo átrltno, rrrn in,r,.,,1,r ('lrl qrro "¡)at'tfcÌtllts" ( corno os rllt'lt.r'or-ts ), ¡uuitits r,ôzds, cotnpoltlrrn-so cotno ondtÌs, c onclns ((:orno â ltrz) frcqiictìtetnctlte lgcm cotno ¡rartícrrlts. Os lrot/tvcis cotlccitos tla ttrtx:ârricn, i¿ris co¡no as lcis da cotrsrlrvnr:iro da quantidntlc d<l lllovinrcr¡to c c¡rr,lrf¡i¿ì, nirt(lû contírrrrrm v¿1li- <los; uuts, a firn tft: c.xì)lol'ol' o domlnio illts r:oisas nrt¡ito ¡rccqtrenns, llrccisalnos arlpliar lross¿t visão. No fim <lôstc volttlrrt:, tnttr{ìl'cmos tttl tlornírlio tl¡t físicn "¡)lodoltt¿1". r\,tiuqÍrcmos, cntiur, a basc sôl¡r'o ¿r qrral estlr constru{cln a ¡lcsrlrrisir ntual da física- lltrclcat' o <1<> cstnclo sóliclo, O r:rrrso tclrni¡to colìt tlrnrt clcscriçäo <lcltnllla- d¡r do /¡totno cle hitlxrgôtrio. Âl¡lrrtts ¡rodcliro r':st¡'aullnr l)or qtlo llño rrl)l'ovcita¡rros llosso rl&vo co¡lhcci¡lrc'ilto ¡itln cx¡llcirar ¿1tt¡nros o molílcttlas rnais <'ortr¡lloxos, p()l' qtttl tlito rct()l'Iìanìos a lr¡niì clr:scriç:iro'd¡r t¡ótitrtt¡¡à tlo ctistnl, otr invcstifla- lnos ¡rrirlt:os atôtnicos, nr<lscrìs, ¡rartícrtlas tlstra- rrhrs n lístn ptltl.tltLa t<)'l'll¿rt'-.sc b:rst¡t¡ttr: Iorrøa, fl dc lror¡r ,rlvitt't: rcn[irmtr a firtali<l¿rtlt: <lôito ctu's<1. Iinr v<lz clc tt:lrt¿tt' oft:rcccr no ultrntr urn cxtlllt(lcinrtlttto gcrnl clns i¡rrîncrlrs f¿¡ctltas <lrr Física, o obictiJir c'lo crrrso (r exlilorar ¡rrv' frrnrl¿r¡rretrtc algtìlrrns tlirs idóias mais ftrtrtlitrnc,t- taís <l¿r Físicn,-Os altrnos rríio n¡rrctttleri¡o "tr¡do sôl¡l'c os ltto¡r¡os", na llartc IV. Dcvcrão, toditvi'l, llossuir urna ll<la r:orn1:rt:eusiro <las rnzílcs fur¡- clr¡nclutais prilts r¡riris sc acrcclit¿t ¡la cxistôrtcia <los rito¡nos c rrnr crltcnclirncuto cla razão pclo rltrrrl a mcr¡r r:xistôncia clos ittonros cxigc que as leis tla l¡lsica sojnrrt rcfcitas, para int:lttir íts Prcr- ¡rrictlrrclos cot'puscttlarcs clas <tntlrts. Stl rcallncntc comprccndclcnt isto, tcrño progretlitlo l¡astante. C) cxamo rnirrr¡cioso clos tlcscrtvolvirnclrtos m¡ris rcccntcs nt lt'ísicrt, r'e(¡rcr rrma técllict matcmá- tica avançatla. Sôbro nrrritos ¡rotrtos os físicos ¡tiro cstão st.l[icielltcrntxìto scgttl'os, 1)fl1'a ¡rorlcr (ìxprcsslr suas iclóias tltr modc¡ simplcs' Antru <lc irticí¿rr o cstt¡clo clt>s íttornos, cl:vo- rnos cxpl<llar c¡tritnt'itnvinrrc:ttlt: o asstltllo tln r:lctricidnclc', rttriit voz (Itto as fôrças rlltitrit:as corrstiltrcrn n txrla qrrr: ligrr os conll)()lì(ìlrttls tlos írtornos, c ìlrrlrluzrrrri ir rrlrilio rkl qritttcìcs f{t'{tpos rk: írtornos^ rur rlrat{rlin, tx¡rrt> ¡lós n vclntls frtl' r¡iitlrrtcrrt<:nt<1, (lrlrtsttcliit'trtcrtrc¡¡tc, os ¡rlirlr<:iros ria¡rítrrkls rl¿r P¿tltc ìV tlattlrr tlit trlt:tricicladc r: rki rrurq'¡rctisrììo, ))ol'ónr, clc rtlr¡ rtlo<lo ttlttitç cslrr:r:ial. I)cs<lo <í irtíc,io, cslitnr<ls illtclrcssaclcls n¡i ¡'ratrrrt:zit ntô¡lticn tlis ftlrças <llt':triclrs. Os ¡rriln<lilos <:n¡rítrrlos clrr ltnrto IV tônl rrma clttpìa fr.rrrçño; cx¡)lru'ar os cottstitt¡irttos <llídticos tla rrrttr'lrin ( dcstrrtrrolventlo, assitn, ns icìóin.c tla cstnrtrrt'n rlos úttttttos) c nlrltlstl¡ltar tr¡n destllr' vr>lviln<:lrto c[ritrttitittivo tl¿ts lcis tlns fôr'çts elr':tri<:as,  rnnrr<lirir tl<¡ abor'<inr a clctri<:itl¡rdtl tl' f:tt¡lr.la- rur<,'utnl. Âir¡tlt tltttr 0stc trnt¡tt¡rc¡tto rros_ folncça runû b¡rsr¡ podt:liosa ì)ariì il a¡tírlisc tltl tlis¡tositi- vos clótli<ós, rriur <ltjscnrttrlvcr(Ìrìtos it oltltlotóc' ¡ríca corrro rrlrr tól>ico. So ¡>r'rl¡t<ttn<ls <liligir rlossa nt'clncirtt l)iì¡'a ¡rs 1lr<ttrt'ictlittlcs <los iltclrrros, lllll cstrrrkr rkr ci r<:tritos c'll,t,'i<*ts t:tnrt¡rlit,lt<los, c()tlìo o.s tlt: rír<lio o t<lìtlvisiro, stlt'ít tt¡ttlì tìigl'clssiro. Mr;s¡ltç a tr¡rtlit:í6lr¡l lçi {c Olrnl ó <'otrsi<lcrittl¿ì c:orno rcltlrltentt,' stl it¡lr<:st:tttlt, islo ó, tt¡rrit rcl¡t- çir<l ritil (l.uo sc tìluttónr, sob c:irt:t¡¡lsti\llcias cs¡:ccinis, lltlrr ulgrrrrs tipos clc ci-rc:ttítos, o trão, cci'titrncntc, cortìo utrtit lei ltírsica <la crl<;triei<laclc' 2 (;t,t^ tx) t,t()r"ttss()ll t)l; l'Ísl(i^ - \()1,, tv IìBSUMO DA PAIITI!: lV A Partc IV cliviclc-sc, nnttrralnrr:rìtc, crn rluas lrartcs.  ¡rrirncim mctir<le, Capítrrkls 27-31, cuicla clc fôrças olótricas cstírtic¿rs c rnrgnóticas. Os Ca¡rítrrlos 27, 28 c 29 tlati¡nr chs intcrtçõcs <;ld:tricits entrc plrltículas clclrrcntaros cÍ¡rrcgî- clas, fi¡raliza¡rcl<l com ô co¡rccit<¡ <lc cril'cuito clótrico. Os Crrpítrrlos 30 c 31. cstucln¡r¡ carnpos nruquóticos rlc col'¡'c¡rtcs c irtrluçr'ro clc- trorrra¡¡nírtict, ctrlrnirlrtrìrlo ¡¡r¡nr¡r rlcscriçiro ckl o¡tchs clctronrtgnriticts. ()s Cìapltulos 32, 33 c 34 cx¡>lorartì- o r¡lundo <lo ¿itorlro. irrvcstignrrdo a ostnrhrr¿I clo.s hto¡nos c a t¡rr<:stiro tli¡ lratr¡reza <¡riurtica da Ìuz, O cr¡ntctftkr rlc ciuh cn¡lí- tr¡l<l cstá ¡'csu¡nitk> a scguir'. O Capítulo 27, Âlgrrns I,'¿rtr>s Qrralitativos Sôl¡rc a Elctricicla<kl, clstnllclccrr t llirsc ptrir <l as¡rr:cto grlrrrrlirr cla olctliciclacìc frr¡ltl¿r- nrontnI ptlra ¿ì unn¡llr:orrsiro <lo /rtr>rrr<>. 0 crrpí- tulo inicirr c{hr¡ Ít ckrtrostiiticr¡, rnas, ri\¡rirlnrncrrlc, vai alórn cla clotrost¡iticlr, intr'<lcluzinclo o ¡r'¡ovi- rncuto do cargirs, n()s proc()ssos cletlizrção por. cotrttcto o 1:ol inrluçíul, c crn colrclrltcs cìt: fr.lc¡r illtc¡rsiclarl<1. O oletloscr5pio <.r o clotrô¡nt:tr.r¡ si¡o int¡'oth¡z.ickts corìto i¡rstrruncrrtr)s de rntrcliç:ir<>. A dcscriçiro (l¿ì cìlrtt'ici(lu(lo, (:orno ¡rartículns sullir- tômicas, ó corn¡llctt<lt ¡ror r¡nrn invcstignçÍio rlo trnttsltot'tc rk: ctrga cul clif<..r'r:r¡tcs ¡rrcios: glscs, soltrçtirls <: nrt:ti¡is. No Ctpítrrlo Ø3, r\ Lci <k: Cr¡rrlr¡nrb c â Oiìr,qn IIIótrica I.lkrrncntar, ¿ìs fôrças clctr.ost¿lticrrs ittl<¡rrir<nn trrrr sigrril:icarlo ryrrrrrrtitativo, atrltvós rlc ex¡rcriôrrcias qu<; corrch.¡z,oln ¡ì lci <lc Corrlonlb. F =: kQq/rr, Ii.stn rclrlç:iro ¡rossibilitt urìì¿r <lescriçiio ¡¡clal cla configrrraçiui clo crrru,¡ro clct- tro;-tlrtico ao rcclor cl<: <listrill¡riçõcs sim¡ilcs rlc (:arllns. A natulcz.a cor¡rrrsctrlnr tìr ctlgn clótric¿r ó clo"-cobcrrttr, ¡r<lr rrrt:io <lir tìiscussiro t¡iillntitrrtiva clc u¡lu vnriuntc cln firrnosir c.rpcriôrrcia rlu gôta ck: ólutt, rlcr Millikan. Calcrrl¿r-sìr n coustr¡ntõ rla lci tlc C)orrklrrlt, atlirvtls dt: runa cx¡rcr,iôrrcia tipo Millikarr, {)nì cscitlr ¿ìu¡nt:r¡t¿r<l¡r, I;'irialrneutc, ollscrva¡n<1"- qr¡o n carg¿r sc conrt().vít rìo urti- vorso (, <¡ro ttlclls irs ¡rartícrrlus "ckllìlctìtflrcs" conhccitllrs pos$l¡()nì uina calga -1. l, --1, ou ZCIO. O C)irpltulr> 29, I,Jncr.girr <, ì\,f ovi¡nc¡rto rlc (,'argrrs cm Ourn¡ros lilótt,iôos, i¡licia, tra Par.tc A, Ptrtlct¡lns Onrrcgurlirs rlnl lVfovirrrcrrto, lu)¡)tiun- tlo o.s rcsr¡ltlulos-'rl a¡l:rr.trlhostlir cx¡lcr.iôuc.'in rlc Millikan <lo ca¡rítrrld ¿rrrtcrirlr. a finl dt: tlr:r'r:r- rniniìr a cnct'giiì clc utìlíl pnr.tlcula clirtr.ica, ¿rcclcrrrcl¿r crrtrc ltlrca.s ¡rarirlclas ctrrcgaclas.  cx¡tcriônci:r rìo tcrn¡xr clt: vôr¡ ó closcrìta, para ¡¡rccli¡' as rnÍrssÍls clo pr(ltrlrr c rlo olétl,o¡r, (,"or- rr-:¡¡tos o cargas iô¡¡icas .são discrrtidâs, no Ì)rc- p¿rro porû a irrtrodução dc batcrias comô font()s rl<: rlrrr:r'gia. I)cfinc-so a fôrçlr elctrrnnotriz, orr lrIN4, clo run¿r b¿tcrír.¡, I)csc¡rvolvc-sc tr idéi.a ¡{cr¿tl (ìo clifcrença rkr potr.nrc:ial c cl<¡ lxrtcrrciirl r¡o (!¡rmpo do tr¡n¿r carga ltorrt'tral. l-irurlmcrrtc, s¿io i¡¡troth¡z,iclas as r¡niclirclcs volt t¡ ampòro.  Paltc lÌ rlo Capítrrlo 29, Mais ^Algrrma Grisa Silbrc lirro'gia c O<¡rrcntr:s om Circuitos ltrltitri- rxrs, rclaciorra-sc, inicirthnclrtc, co¡ìl A auí¡lisc <k¡ cilr:r¡itos siurplos. Ncst¿r i¡rrirliso, it.s icléias rk: r:nr:r'gia olótríca são us¿r<hs {rcqrrentønnnte.  l<¡i rlc Ohm ó ir¡lrcscntaclir c$mo daso ospcoial, nrirs irnl><lrtarrtc, para dcscrcvcr a rclação outro voltngcrn r'¡r¡¡ìt clc¡nc¡rt<¡ do cilcr¡ito o ¡ì, cor- ro¡rtc ¡lcsso cllc:¡ltcutt¡, No Ct¡rítrrlo 30, O Currrpo Magnótíco, o rrru¡¡rretisrno ti irrvcstiga<lo r¡rrarrtitativa¡ncrìto, irticirr¡tclo-sc co¡rr ¿r txrnhr:c:irlir l¡ússoln. LÌ.xa¡ni¡la- -s(), no tcxto (l no labolatr'lrio, <)ârrrp<ls magnti- ti<:os nssrx:íatlos a ílrirs () t <:o¡'¡i(lntr.ls, o a srr¿ì ¡¡¿ttrrrrlz¡r vctoliitl. Ilìur sr:grritla, <lclcltrz.-sc <l oar¡rp() nragrr<':titxl tsso<li¿rrkr iì tI¡ìlÍt c<ln'cttto colrs- tarrt(1. Irrr,(lstigít-sc n fôrça sirlrlrl col,¡.c:¡¡tc (lrìr (:¿u11ì)os nragnóticos, ir¡llicarrtlo os l.csultatlos crn ¡lrccli<ìorcs r) rrì{rtr)rtls, ¡ro r:írl<:rrl<l cla ft)r'çu crrrtr.e fios ¡rnlnlcl<)s c rìo rnr)r,irrì(r¡rto rlc rrnr cor.l)o ca¡.- rt:gnrkl nurìì clrnl)() rrrirgrrr(tico, Isto concltrz à rlcsrrliçir<l rlo rllt':to<lo cs¡lc<:tr<igrtfo dc rnassiì, l?a]'.ì sc <lctcr¡rtiu¿tt Íìs n¡us¡i¿rs clo partículas ittôrlricas. .O ()apíttrlo-ß1, hr<luçiro r> ()ndas Blctr.ornng- n<iticns, courltlotrr o tr;lt¡unoìrto rln tilctricid¡rd'c t: rlo nragrrctis¡no clí¡ssi<:r>s. Nr¡tnlllos, aclui, <¡rrc n¡n¿r rlífolorrçir dc ¡lotr:rrciirl ri gtr.aìla rìÍrs cxtrclllrirìirtlcs tlo rrrn fio qrrc sc nrovc rrr¡rn (:t¡rl)o rnrrgnd.tico. I)t:<lr¡7i¡¡i¡1.5, crn scguiclt, a rcluçãro cltrarrtitirtiva cnl¡'o os parârnctros c¡¡r'ol- vi<los c v<:ril'icanr<ls ¡r (:()nsot'l¡ilbão clc crrcrgia no l)r{)cr:}sso tlo irrchrção. Urìr¿t (.xl)r.css:io gcrìâl <1a Lri cla indrrçiro ri rlcrhrzitlir, cnr-t'ôrulos àa rnziro tk: variaçäo clc flrrxo, C)bsr:r.vnr¡os r¡tro o scntido <krs citnr¡.ros i¡rdt¡ziclos t! scrrr¡:ro tll, qrrc fl ortor- ,giir -so_<xnsrlrvit, conf'or.¡nc o ostal:clccido ¡:<ilrrIt:i del l-,crrz. As ítlí:ias ¿rrrtt:ri<lr.cs são a¡llicnclirs a rrrna r'/r¡,lirlir anirlisc. rl<: ¡rrrt<¡-ilr<lrrçiro ei i¡ osr:ilir- <lorr:s clót¡'ic()s sirnl)los. l,'i¡rnl¡rrcntc, llclt olls<lr- vaçño cllr sintotriit rln.tr(l ¿ìs variirQircs t¡os cÍln'rl)os ckitricr¡s c vÍ¡t'iar(.íx)s tìos cÍìtnl)os lnilqrr(ltiór>s, rìcllronstra¡¡ros quc it crìcr.lji¡ì poilc sc liio¡>agrr, .-..--.4 IN'rnoDUçÃo À rnnrr rv 3 en forma dc ondas cletrornitgnéticas c discuti- tnur ^t c¿rractcrísticas gerais clo espoctro cletro- lurau¡rótico. Nesta altr¡r¿r' o cttl'so colìlcça a l¡¡¡ir' ópt:íca, clinâtnica, cletriciclade c ontlas Irtl¡n cluadro irrtt:graclo' O Caplttrlo 32, Iixplor'llu(lo o Âtotno, inici¿t o cstr¡d<l ïa cstt'ttttrra do ¿ltonro. Ilmprcgarrclo ¡rartíctrla nlla clc alta crrcrgia etn cxporiôrrcias ?lc es1>alhanìcnto, oxplorarnos a cstrutt¡t'a tlc írtornoi clc otu'o, chcgârrdo ao ¡noclêlo tlo átonro dc lìrrt'helforcl. Âs tra jctórias clas partícrrlas ctrrrcgaclas, cs¡:llltaclas por t¡tn cattlPo coulo¡n- binno, sîro calculadas c <xlm¡raradâs com åls clistrilrrriç:íics nrrgulalcs observaclas com Partícu- las alfa. "Vcrificirnos quc a loi clo Coulo¡nb é ainda ví¡lida para distârrcias tão Pcquenas como 10'1a motro. li.xperiôrrcias clc ospnlltamento coln outros clelneutos rcvelam o ¡rútncro clo cargas elomsntarcs cotttitlus cr¡r v¿irios rrírclcos c o [a¡lìn' nlrc aproxirnarlo clos ll(¡cleos. I¡inalmcntc, veri- fica¡nós algu¡nas clificr¡ltlatles fundarnentais, com o nlo.iôlo clo iitomo dc lìuthcr{orcl, utn¿ì vez qr¡c, dc ac:ôr'clo corì1 a tooriir cletlornagnética clássicn, as ollsr:r'vaçíx:s dos espcctros atômicos t: t¡stabiliclacl<l atôuricit uão se a<laptam ao mcsnìo. O Calrítulr¡ 33, Iótons e Or¡das Âssociittlns à ñlltr':rin, intloduz cviclôncias cle qrrc ¿t lt¡z tl ¡l ¡n¿rt'ór'iir a¡lrcsontunt ta¡tto ¡rro¡rricclaclcs clo {rrrdns, "orlio clo pattfculas. n cviclbnci¿ cl¿¡ nah¡- rczir "gr'ânlrlar" cla luz ¡rlovi'tn cla oxperiência <lc lvlillik¿rn, (, A oxporiôncin clo 'l'aylol sugcro quo ns couIi¡¡ultçõcs clc intcrfot'ôncia ¡roclcnr li:sultal tlo ofcito cumulativo clc lnuitos irnprrl- sos ì)()cn¡oros dr: h¡2. O cfeito fotoclótrico ó invcJtigärlo rlctall¡aclitnrc¡lte c t nnhlisc clc liinstciìr sôlrrc ôstc l:cn0¡mcno é cìiscu.ticla. (iorr- cluíuros (luo urn fótou clc frcqtrôncia v [c¡n rrma cnclt'f¡ia Ilv c rtnrat <lrr¡trrtitl¿tcle tlc r¡rtlvirltcrtto hv/<j,' VcLilic¡r-s() â ¡'dirrr.rîro tlu tlrrartticlaclackr tlc lurovilnrrnto ¡lclo cshrclo rlo el:cito Corn¡:torr. Obscn,arnos, a sogtrir, c' carhtcr "otrclt¡latório" cl¿r rtrrrtória cm lntlvirlc:lìt(), (luo ri cvi<lcllciatlo pclas expcriôr¡cias da <lifr:rçiro tle t:ltitrons, c concltrlnlos qnc t¡rììir ltrtltít:trìit, <:otn <lrrirrrtitlntlcl dc ¡lrovirrrcrrto p, ¡r<lsstri tun <:<>rrr¡>t'itntrnto tlc orr(ìrì ,, - b/p, clc acôrclo corìì a rclaçÍio clo tltr llro¡1lit:. Pr<lcrr¡'iullos cntiro, sitrritçircs cru qu() ()s as¡rccto.s rl<l orrrl¿r sr>jarn imlrot'tnrttcs, vcrificlrndo, ¡ror <rxr:ltt¡rlo, quc o <:otrr¡>ortittrrcrtto ocltrl¿rtório <lcvc scr inr¡rorttntc pala clótr<>ns r¡() iutcrior rlos ¿ltourrls. () Cupftulo 34, Sistorttirs QuÍìnticos c a listrtr- trr¡'a <loi r\torn<ls, a¡llicrt a cìiscussiio dr; onclas clc matí.:ria, cspccìficirrnc'ntc, i\ cstrt¡tt¡ra do áto' mo. A¡¡irliscs cla oxpcriôncit de li'ranck-['Itlrtz clc;monstra¡tr a existôrlcia clo nívcis tlc encrgia cliscrctos uos iitomos. Á. cxistôncia de cstaclos tle encrgia intolna ó confirmlrclt ¡xlstcriortrrontc rlcln rur¿lliso <lc r;stlcctt'os dc cnlissão c cle ¿rl¡sor' i,iro, O cspcctro tlc hitttogênio ú' cxamirlaclo ttm tnnto tlct¿tlhtdalno¡¡tc, A volilicirçiro ctc clt¡e rlívcis dc cttcrgia 1:otlcrn sor irnagitrtttltls, cttì tôl'¡nos tlo corrfigrrliçôcs clo o¡'¡tlits est¿¡ciotrftrlits, lcvt-r¡<¡s ¿¡o ìrcrnïo ottclc, tanto as caractcrístic¿¡s clo ontla, coiro as clc pnrtícult sit<¡ csscnciais i\ clcscriçiro cla cstrutttrd clc rrrr¡ ¿ltonro sinr¡rlcs' MATEIìIAL IìIII.'IIIìENTTq A PAIìTII IV I'tùorat'ório. Para os pri-rnoit'os qtratlo calritr'r- l<¡s rla l)nrte IV, as cx¡icriôrlcilrs clo labortttório tôrn o lìrcslno pa¡xll furrclanrcrrtal quc tivcrttn no clcscrrvtllvirnõnîo das trôs piu'tcs lrrcccdcntos rlo curso. P¿rrÍt os rîltirltos <lulrtt'o ca1:ítulos, <r labor'¿rtório co¡rstittri rrtua ¡lartc ¡tìctlos Pt'ocl'l1t' lr(rut<.', I)orqtlc as cxP<l'iôñcias irrrportarrt<ls clc hborirtt'irio ^sito mrritó c(nrll)lcxiìs frarn o nívcl s"i:.rnclí,tio. Á. frlta dc cx¡rcrìôncias,-trt:stal altttriì, rroclc scr cotllllt:rtsacl¿r ¡iclrr rcfcrôncia a, pcl<l irru,tor, thrns cxircliôncitri tl¡r lÌaltc l: I'7, lispcc' tros cli' lllortrcÑos, e I-[i, Citrrrrrclirs lvl<¡lccr¡lnrcrs' Sc: urtr¿t ou arnl)as tts c'x¡rcriôlrciirs uito l:orarlt f:citas antel'itlrrncntc, clt-vö¡rr scr iltcltlíclits t)¿ì P¿rr.to lV. .As Not¿rs cic L'rl¡o¡'atório c"lnLôtn srrgcstõcs stlbrc a rcalizaçíio tlas cx¡rcriôncils dc' laborat<irio. I)amonsh't4:õcs. Âs tl<ltnottstt'itç:ircs- clcvtlnt cx()r'ccr rnaioi frrrrção ll<¡ trabrrlho tlo clûssc, tra Itarto IV, tltl tltrt: crn quitì<1trc-r trtrrit <llts-¡:itt'tcs ant'ctiorcs. Âs iugcstõci para clcrttotrstrlç^ócs sr'ío arrrcsc¡rtnclas nni'Notas tltl l,abolatt'rrio t: c¡'¡'¡ v'ár'ios porrtos <lôste Gtritt' þ'íltnas, Os filulcs tlo PSjSC Ít sct'(ttrl clìlpl'o- ltatlos ¡ra Partc IV cstíio t:ntrlltcrtclo.sal:nixo, Lilt'tr .rs catrítttlt¡s â clr.to s<: t'cl:crctrr. Mostlitln urlr ní,rt,orô tlc expcri'ôncias cssctrcirris dtl rìifí- cil cxccrrcit,, uo tril,tlrio lnllorntório tla r:.scola' l:lm uontcis a¡rl'or¡i:i,r.ios clo Cirrilt, ttlis filtnçs sätr t.liscüt ítlr¡s nriis ^tlct¿rlhncla¡nc:lttt:, Otllítrrlo 28, A Lci clc Cllrrlornb c I Cìalga l,ìl<ltri<:rr lrlclrrcrlta¡', "(lorrkrrtrLr's f ,ilw"; Bl nrirlutos. "Millik¿trr Iix¡rt:rirrtr:nt"; 30 rttitrtttos' 2 4 (:t,¡A DO prìorf¡{sson Dn !,fstcA - voL. rv "Cr;rrlornb's I¡orcc Colstaut"; 35 lninutos. "lr) cctric Ficl<ls"; 25 ¡¡ri¡¡t¡tos, "'I,ìkrctric Lirrcs of l¡orcc" (filnrc clc laborrtó- rio); 7 ¡nir¡rrtrJs. Capftulo 29,.lincrgirr o i\,fovinlcrlto dc Cargas cln C¿rnrpos l,llótricr¡s. "Corrtirrg I.ìlcctLic¡rl Chargcs in ì\,Iotio¡r"; 23 rlìiÌlrrtos. "lìlcrncrrtaly Cltnr.r¡os alrcl Tr.nnsfclr of Kinctic Iincrgy"; 33 rniuutoi. "E\,ilr"; 20 ¡ninutos. "Iilcctlical Poteutinl l!:tìcrg.y ancl potcntial I)i[[crcncc", Prtrtcs I c Il; 54'íirinrrtos. Ca¡lítrrlo 30, O CJanr¡ro lr,[aurrótico. " ì\,ftgnct Lirllor.atoiy"; ll'rrrinutos. "lf lc<:tr<xrs irr a Unilor¡r¡ \,f agrretic Fialcl"; 1J. ¡ninrrtr¡s. "M¡ìss of thc liltrctrorr"; 18 rninutos. .. Capítulo ß1, Incluçãr<l c Or¡rhs lilctr,ornagnó- ticas, "lìlectlonragnr:tic Wavc.s"; 33 urirrutos. Cirpítulo 32, l,lx¡rlor.anrlo o r\tor¡ro. "lìrithorlillrl ¡\toiu"; 40 nrir¡rrtos, ()l¡título 3ll, Fótous e 0¡tclas Âssociaclas ¿\ Matória. "Plroto¡¡s"; 1.8 rninutrls. "lnterfcro¡rc<¡ of Plulto¡rs"; IB minutos. "Illlr¡to-clcctlic Dffect"; ZtJ ninutos. "À,lattcr. Wtvcs"; 28 ¡r¡inutos. . ()a¡rítulo 34, Sistenus euânticxls c a Estr.uttrra (lr):'" ^,\tonros. "liriurck.l (cr,tz Expclirucnt": 2J ¡ni¡lrrtos. Séríe llst;utlos út ()iû:tcir¿. ()s tftulos t)rescrl- tolncrrtc' <lisponlvcis, (luc sc r.cfcrenr r\ prirte IV, siro intlic¡rrlós ¡lo fi¡¡t-rìe caclrr ca¡:ítrrlo, corn ir clcrsi¡{rlaçi¡o : Lcitura Conrplcnrcntnì.. PLANJT:J^ì\,ÍANT() DÀ pÂR'I.ll tV Os ¡l'ofossôr'cs, cnì su:ì maíori.t, talvcz cncon- trcrn rrrois clificulclnclc crn ¡rlanejar a pltrtc IVclo qrro ¿rs outrns ¡rar.tcs clo ci,rso. Isto, en.r gulnl, sc dcvc a<l fnto <lc quc csta ír ¿ últìnlo ¡raltcl do curso, e r¡ serncstrt cstit che(iurclo ac¡ scrr tórrrrir¡o. As tarcl'as cs^tiro ÍrcurÍti,iadas c, ¿rl{o¡'t, cstíio enfre¡rtnlrclo urna matória fasci¡lant<l {: ruu tt.rrn¡xl lÍrnitarìo. A t¿rlrcla scguirrto sugcr.c possívcis ¡rlancjanrr..ntos, (kl l5 c cïc g sclrrarr¿rs. Sugostaic.s ¡litra variaçöcs cìôstcs lllancli¿rrncntos sc$uOltì-r'c irpós a tAl¡<lll¡. ( l:r ¡l l).ì.anrl,rc J l-l $(..tìtallajj l)ru,l. :,r ¡rirr,tc [\r ['e r.íor lo l.rc r'íorlo tlc Auln rlr: [,atr l,ìx¡: l)lano clc f) stlrntttrirs l)íìr':l ¿ì ¡:ultc IV I'c r íorlo rlc Aul¡r l'cr'íodo llxp,dc f ,ab 27 2 ft2z8 ? 4 () 4.9 5 1 IV-1 tv-2 29 7 10 IV-3 tv -4 IV-I' IV.6 IV-7 IV.8 IV-9 IV-r 0 0 5 1 IV-12* 5 1 I 5 0 ô 30 31 B It)á :ì3 :t4 B I 1lV 0 0 I 0 1 ry-l1 rv-7 IV.6 IV-3 rv-2 I 1 1 h---- rNrnoDuçÃo À r,utru rv Ð o IV-12 podo ser feita cm Eralqucr ópoca converricrtte-, durltrtc as irltimas scm¿tnas do curso. A Partc tV foi cscrita, t fi¡n dc pcrnritir ulna certa flcxibilidaclc llo s;etr plarrcjan:rento. Ilistó' rica c lrrr\ticamc¡tte, as tnctliclas cle urassa <l¿ts rrartícufas atômicns foram feitlts co¡rt tt¡ìta c$lll' fiinaç:io dc crrnrpos clt-(tricos c rnagrtéticos (Scç{o B0-gi. BntrctnttÎ'o, o tcxto introdùz nrcciiçõcs cle tulasi,, pclo tempo cle vôo-(Seçr1o 29'2)-, a fim tlcr invcstiûar cssas qrranticlaclcs atômicas ftt¡rclametr" tnis, söm scr lùccss¡lrio o cstuclo tlo cnttr¡rct rnas¡rético. lsto, ctttiro,. l:ossibilitt evit¿ìr os CntTtr¡los 30 c 31, intcila¡ficrttc, oPesâr' tlc quc, trcftc "aso, a Scçúo 31-12 sclia "clacla a¡rcrras co¡no loitura. Outt'a partc dôste ctll'l;o cllto ¡roclc scr omittcla, s" trec"siátio, ri o Capíttrfo 20, pnrtc B. Iìstc caÞltllo trat¿ clc circtrìtos, c o fato de uão ser csluclaclo nÍro irttcrfcrirô sèriamcnto na c(]m' frrccrrsiio dos ittotnos. Se qtriser ornitir o Ça¡tí' iulo 29 ß o cstutlar os Ctr'¡títulos 30 c 31, voet) dove cscolhcr os problcrnas Para êstes rlltimos capltulos corn ¡nuiio cuidado, ¡lois muitos dêles cnicllvenr cortcoitor de <:irctritos. I{á ce¡trrs .scQõcs eslr,trsas' ¡rir Parto IV, quo troclc¡n ser <lrniticlas on tt'atadas sr'rmrlriamentq ä f¡¡n clc ccouonrizftr tctììpo, sc'tn grande quebra clo contirtuirltdc. 'fais st:çõcs são inclicadas entro colchêtcs, ttos ¡>lancjanre¡rtos dc -cacla ca¡ritrrlo. Iìm rciu¡rto, ^rnaioi' economia dc tcmpo podo scr feitt, r¡iro claucìo Cesde o final clo Capítulo 29 A até a Scçäo 31'1.2. O¡nitindo isto e nlgu' urÍìs seçíles cntre colchêtcs, .r'edttzit''se'{r o pcrloclo irara a Parto lV a um míttimo cle, apro iirnaclrrrn<;ntc, 6 sentattas. Sr¡ cstivcr extre¡natnettto atre¡>alhaclo com ¿ su¿r t)rograrnaç:ão, ¡toclcrå ser i*i[ para urna boa clrrsö, "a) I,el o'Capítulo 27, b) Bshrdar a Seçrito 28-1. c) llxibir-o filme sôbie a gôta do óleo, cle Millikan, cl) Estudar 28:7,29'I,2,29'7, 31-12. e) Passar tlari¡ os Catrltulos 92, 33 e 84. Ils¡relarn'os c¡r,e r'ôcê níro pretise clêste conselho clrhstico! CAPÍTULO 27 ALGUNS FATOS QUALITATIVOS soBRE A ELETRICIDADE . Iìstr: <:a¡:ítrrlo <liviclc-sc., uaturâlrnctrtc, em cltrrrs llaltcs: l) t¡rrra i¡rtr.<xluçiro ao fenô¡nc¡¡o clírtrico quo nro.stra r¡trc há ilurrs es¡rccics dc carg¿ìs, c_ coulo-e.stiìs cârgas poclcm ser ¡>r.odu- zicln.s c clctcctirdas; c 2) înra^iuvcstigrrçiro qua- Iit¿rtiv¿t cì<¡s <xrchrtorc$ c carrga, ,ros qnses, ,älu- çíxls c rn<:tais, lcv¡r¡rrlo à cõ¡lch¡são"cle ar¡e a "îl$1 ó tlarrs^¡roltarìt ¡rl rratur.cza ¡xrr partícrrlas erkitricas srr b¡rtôlllicas. () (i¿rpítrrlt¡ 27 ó r¡rlr crr¡rítulo íntrothúóún. It'l rritos- t<i¡rico.s rro r:a¡titrrltl ¡ñrlor.ianr ì-cr.dcscn- volvi<los c<¡rrsiclt:ràv<lilncrr.¡tc.- llf<ltiva¡ncutc, nos pr'óxírrro.s .<:lrpltulos, lrruitos rlôss<¡s tópicos siio <losor¡r,<¡lr,í<los cxtcllsivalnr:¡ltc, Âssinr, cllnbora u<:jt irtr¡úrtlrrrtc ass<lgrrrar-st: (ìc cluo o.s alulros corrtllrt:crrrlr>rrt o <:lr¡líitrlo, st:rlt ¡ncfilor lx)nììanc- ccr no r¡ír,rrl irllrcsr:irtarìr¡ c evitar estonìlôJo crn ¡rrof'trrr<lirl:r<lc c cr¡r r¡rranticlrtlc. Sc vtlcô tivor tonr¡ro llnln c:xtorsórls, rrlaliz<:.¿ts nìais pr.oveito_ $arììorìto (Ì()rìì o tr.i¡lr¡rlho íl $or. ¿rpr.cs(rrt[ado, crn scgni<h. C) ca¡lítrrl<l cnc¿rurinh¿r-sc l)ar.Íì o as¡rccto do paltlculn rlc ckrtricirlarl<1, o h,,i ó bírsico para lrnì¿t cornl)rc(lnsi-lo do iltolr¡o. li]llrbor.a inicie coln a ckltlostál ica, r.À¡riclrrrncntc rrni ¿rlórn dn elc- r<lstilticn cliîssica, -cstrrd¿rr¡rlo o ¡novi¡nonto clas cargiìs, Poltflrrto, Aù- corrcnt(.)s elótr.icas sÍio iutro- tlt¡zíclas ¡nlis cccìo. A co¡.rr:ntc ó <lcsc¡¡volvida corno o ¡rìovi¡ncnto <lc ¡rartíctrlns ctí:tricas, o niro corno t¡ "fh¡iclo" cr>rncut:tclo nrr (lpoca clc Iìcrrjanrirr l¡r'¡rrrkli¡r ou ¡¡ìc$¡ì.¡o iclóias llo.'stcrior.cs :r lfararla¡, <: lr{;rxrvclll, O alunO rlttvt: <xlrrrcçnr. a corrsitlc¡.a¡' a clctljci- d¡ttlc conro r¡t¡r Iì:r¡ôlliur¡ srrb¡rtô¡rrico - os fi)¡tscorì¡() r1¡ìtÍì os¡rticic clr: l'r'agrrrr:rrto irtôrnico, c ct cló.trorr cottìo l.tnl <los lllocos c:rlnstituintcs rla rur¡rtírria, lìlc <lcvc orìtoll(lor (tuc os clótrons si¡o oonìnrìs a tô<lils as c.spócics 'clc st¡bstiìr¡ci¡ts, (, (ll¡o ()s clót¡orrs siro todo.s igtr:ris. dc fornra quc a com¡rosiçño c¡ufrnica rlc i¡lna substill¡cia ni¡o sc altora, <¡uarxlo os cltitrolls são transfrtr!clos do u¡n¿r srrbstfìncia para outrrr (como na emissãr¡ rcnnor(intca ). NI'SUMO I)O CAPITULO Seções d.o 7 a 7. Ilstas seções -tlatam cla scpa_raçíio o clctecçiro cle cnrga' c cìas fôrças crrtr.e as cÍ¡¡'gns, _ O.s -olljetos po<ìt:nr scr <ll<itr.icamcntc carrcqî-rkrs, friccionando-os rrrrs t:ont¡.Ít t¡s outtos. ü¿i rrrrrt. fr}r'ça rlc rcprrlsiro uìtr.c carg¿ìs iguais, c clo atnrçiro cntro ci¡r.g¿ìs tlilìl.cntcsl f: ¡iio¡rost,trrnr ¡rr<xlôlo qur: a¡rróscuta r ¡nntóLia ''elòir.¡ca_ mcrìtc ¡r(¡(rtLa, corrLnnclo ¡rúr¡tcro"- igtrais cle car- qfï,IÌlr:itiu.s c rrcgativas, o cnrpoi c_arregnclos, (:Onton(lO utìt cxcx).ssotlc Cnr.gas Clc ¡tìOs¡nO sinnl. Âs cargas ìnovcrn-so liv¡.c¡r¡errtc cm Ítlf¡urìs corpos (rsnclutorcs), rrrns r¡iro c¡n outr.os fiso_ Iarrtcrs ), Unr clctroscti¡ricl sirnpkrs ó nprr:scrrtàclo, (:()n'ro dot()ctor clc: c¿ìr.gÍr. .As r:argas podmtr sòr sc¡rararìiì$ llor ¡ncio clc i ntlrrç-äo clctrostática. P<¡¡. i ri cl ucäo, ciescuvolvc_sc rrrna fôrça rlr: atração entrc r.rm corpo cnrregnclo c tr¡ì'ì coryo rrcutro, cllr(rr sci¿ì conclutor ot¡ iso- I¿tntc. Os c.lctrosc.ó¡liô;- ¡roclcrrr scr blindaclo.s, tonrantlo-.sc, a.ssiln, rnâis iensívcis c l)odenr scl, ta¡nlrrirn cnlilrraclos. ^ b¿rtcr.ia é iitrocluzicln cotno 1¡¡n rnoc¡tnisrìto <1rrílníco I)A'.A SefÍlr¿tr. cÍìrgíìs. Soções cla B a JiJ. O lc,stnutc clo carlítr¡lo cor¡r- ¡rlcta a rloscrição dt olctricid¿rcìc co¡nä Dartlctrlas subatô¡nic¿rs, ntravr'rs rlo r.r¡ua clescriçiro^<lo turns_ ¡¡olte rlc (Ìarga onr ¡r¡eios clifercntcs: gascs, solrr- çrõcs c mct¿tis, Os gasc.s, co¡nr¡ntcntc bons jsoln¡ltcr,, Þo(lem tornlr-sc corrrlrrtorcs, ¡rcla cxposiçiro r\ r.aäiaçiro rlc.ionizaçäo. Ist_o. co¡iduz à tonchrsi¡o ckr qtrc, r:mllo¡'a urnâ. nìolócula seia ncutra, su(ìs t)at.tos siro carrcgndas (ou po(lem sr:r). Unra c¿ìrndra clc h-- ALcuNS l,'A'tos euÀLtri\t'rvos sÔllntl n l,:L¡it'lìIcll),atnt 7 ncblina é clcscrita rt\¡riclatnente, cotllo trtn dis' positivo quo nos ¡rcrinitc "vcr" os tlajctos ckl i¡artícr¡tas^ car.t gailas. Algurnas soluçircs ¡rito iroccssita¡rt clc r¡nr irgellte cxtotllo iotrizantt:, para sr) tontarcm conclutijras - íorls parccc¡n scr lor- ¡naclos llor unr clcsclobramonto -espoutâneo dns moltlculãs clit sr¡llstâucia <lissolvicla'  contltrç:ño nos rnctais ó trm <¡tttro caso dt: t¡'ausr)ortc clc qtrqa. Nos met¿ris contlutores, os trarrsirortaclorcs dõ carga-clcvcm ostar livrcs parit sc rnõ,,crcln lro interioi d<l lnctal, nì¿ìs, c$¡no ctll gclal ôsscs tlansprlrtitcloLcs nito sc movcm no ü¿rtcrial coutttttor, itncgiuamtls os tralrs¡rot'ta- rJr¡r'cs rros ¡nctais co¡no ir¡na cs¡rócic <lo ghs tlc clétrous, co¡rtitlo rro ¡nctal coucltrtol'. Por c¡nis- srio tcr¡uoiôtticn, oltst:rvamos tltrais as ¡ritrtlcttlas clrrcl <:stiro c¡tì lllovim<lrrttl o pctclcrrr st:r tlcsprcn- .1i,lnr, () conhccimc¡rto cllr c.missãro tcruroiôr¡ica o clirs filrçrts rrttrc c¿ìrg1ìs igtrais c <lesigrtais nos p_ossì' llilitrr a irttt'oclt¡('io clos fultclarncrrtos <l¿r vítlvula c <kl oscilosc<i¡rio clc raios cató<licos. Os-plincí' ¡lios clôstcs dis¡xlsitivos s<:t'ito crrlplcgaclos ntls capítrrlos post'criolo.s. COMI.:N'I",i,IIIO Urlra cl¿ts l'az.(ttrs, ¡rclas cilritis o ltxrvit¡lcrllto tar¡to rlos trattsportxlorcs cìo ci¡tg¡l . ¡ositivrt como os clo cargã llcgiltiva ó int'rtltltrz,iclo llcsto capítttlt¡, ti facilií¿¡r' a þcrcc¡rçiro clir t:ollt:rrtc cló- Ir'iða, niro st)tncntc linritacla Ao lnovirttcrlto clo olótrons. llst¿r mancira geral clc abordnr ¿ì cor- rcutc t:lótLicÍt - o tl'rrrrs¡rorl.c clc calgit tl¿l tììûtó- tia, rrño sò¡ncnto ¡ros r¡rctnis - cor¡tliltrri piìÌil a ¡rcict¡lçiro o comprccrtsño clas tlefittiçõcs qrrtr vir'ão ìnais tarclc [Cal>ítrrlo 20, S<lçiro 7, onclc tl cailt)o clétlicr> ír clcf:iñiclo como fôtçtr (c a clifc- r"tt,rir <lc trc¡tcncinl clétrico ó clcfírriclt cotìlo trÍl' ballìo cfdtuatlo) por trtìln turicladt¡ tlc cat'grt ¡rositiva]. No ¡nirrt.lo <l<ls gltscs, llqtritlos o scrtli- õoncìutorcs, iìssirn cotno tl<>s mctais coll(ll¡tot'cs' as coisas si¡o ¡tssirn: tanto cargas lrositivas como n<lgativits rllovcln'so lìos gflses () soltlçocs; Íìs "nlgnr rrcgativas rtrovt,¡tt-s.îos rntltais cocltrtores, o ai lact¡ttas ort bttracos positivos rnovotn-$c en.l algrrrts scnìi-condl¡torcs. prcccdída pclas llx¡rcriôncias IV-I o IV-Z, .A,urbas poclcm ser fcitas num (¡nico pc'ríoclo dr: laboratório, l'oclc-sc cìcscnvolvcr unra tlisctts- siio cr¡r classo sôblc c\stas scçócs, crn tôr'no clas ox¡rct'iôncias, ([ucr tt:ulr¡un sido feitas Pclos alu- rros rro laltoratório, clucr vocô as tc¡rh¿t aPresctt- taclo corrr<l clcmonstlaçöcs. Vcjrr as Notas de Lnlloratól'it¡ ¡rara clcrtrortstltçírcs ¡rtlicionais. Âl- gurts prclblcrñas <kl Cl(lf , tlovr:rlr scr i¡rclicaclos piu'it sorcrìr feitos cru cnsit, thrriurte o clcscrtvol- vi¡nc¡lto clestas seç(lt:s. Scrí¡ intcrossíì¡rtc il cliscussão clc algrurs ¡rt'olllt:truts, tais corno o 8, o 14 ou o 17. O Pt'ol¡lo¡na 17 ó cs¡reci¿tlttl<:rttô rt:<:o¡¡tcrlclacltl. I)t'pcuclcrrtlo tlo tr¿rbalho clc lirboratório ser cfcttra<lo ¡rclos alrrno$ ou ¿rPrc- scr'¡tlrclo <:o¡no clo¡nortstrÍìçiio. tlcct:ssitlr-sc-it clc 2 I 3 pcríodos para clcscnvolvcrr csti¡s sc(öcs, As Saçrias de, 7 u Jl), jurrtrturcntc corn alqr¡ñs ¡rroblcmas aclicionais sôl¡r'c o trnbalho ittrtcrior, ¡lotk:rn scr inclicaclas c()nìo trtrra sc¡Surtcln lcittrrit jrarn ôstc ea¡rítrrlo. N¿t tlisctrssito clestas scçiios, ilcvr;-sc irr<lrrir clclrnortstt'r'rçõcrs, tÍtis cotno a tlcs' r:arga rlc tun clctt'osc¡i¡lio ¡ror lneio cltl ¡rlt¡r resis' tiirrr:ia, ¿r tLltrlsfcrôncirr clô cit¡'g¿t [)or rrru ¡1ás ionizrtlo, c tltjctór'irrs rlutrrit c-'Íìrttrtrrr tle tlclllitta¡ (vr:jr as Not¿rs rkr Lnl:olatirlio). :1r S¿çõ¿s ¿Ic 11 t¿ l.fì consti'ucnr outra pclssi- vcl t¡rrrrl:¿r tlc l<litr¡ra. U¡u¿r dc¡rtoustlaçiro cla colr- thrtilrilitlnckr clc ll<¡ri<los (Notns clc I,alioratírrio) ¡rork: .scr fcitt, clur:rrrtte lr di.scussito clcstas scçõcs.-  t¡.rlrr:llr (lr¡o so sogur) sr.rf{(,r'c 1;t>ssívcis ¡rlitntr- jlrrrurrrt<>s ¡rara ôstc <:u1>íttrlo, cìc ncôrclo con't os j>lrrrri:jiinrcrrt<)s rt¡llcscrrtuclos ¡to rosurn,o gcrnl ¡rara r:stlt 1>irrto. .As st:çircs r¡rc rriro ncccssit¿utl rlo ôrrfaso orr ¡lorlcrrr sor clacla"- r'i\¡riclirrncrttc, sortr pcrtlir tlc corrtirrrricla<lc, cstiro c¡rttt colchûtcs [ ]. M^T'I{IìI^IS lìl,ll'lrllìlÌN'l'lts AO C^l'. 27 I.alnratórío, lt lixpcriôncias IV-I, Obiatos Mc\rí.aulos, r'o(lucr tii'as clc ¡rLlstico atritatlrrs cx>rrr lir <l alg<>rlirrl, il firrr rlt.' irtvcstigttt', <lunlitir- tiviurrcrrtr:, ns carnctollsticns rìr¡ c¿ìl'g¿ts cstiltict¡s. I,lsta cx¡rt:r'iôrtcit ¡>oclt> rtlr cfr:trr¿t<l¿r o¡tt casa otr, sc os alr.¡¡uls jír tivclarn tluttos c(¡rsos tros rltritìs so [¿trniliirrizaranr c()rìr o com¡rorti¡lrttxrto tlo <>bjctos carregaclos, podcr/t sor fcita co¡no tlcinorrstraçiro. Intlicar cs(a cx¡rcliôtrt:ia palir scr roaìiada crn cnslt ó, ¡rrove\vclrìÌcnto, Íì. rnalreirt nrais .sirnplcs rk: poupar tcrnpo - ¿ìrìtcs clc elltrar rro Capítrrlo 27. PLANIiJ^MBNTO DO CAPlTlll,O 2:l As S¿çiias cla 1 o 6 po<lern scr i¡rclicadas sím' plesrrrcnic como lciturä. Esta k:ittrra podcrlr ser I cul/\ tÐ lTtorllsson DD IrIsrcA - vol,. Iv \lí:clirr Cusu., Classe c Ïnl¡oratóno, C)s problcrnas ¡2art ôstc capítrrlo, crn suÍì rnaioria, sãto r¡ualita- tivos, Os problcuras ¡nais i¡¡strutivos siro ¿rssirì¿- ludus ct¡rn rrnr astt:t'isco ( a ). Ilstiur i¡rdic¿ttlos os quo siro cspecill¡ncntc atlccluaclos ¡rara tlis- cr¡ssiio cur r:lasstl c plcljclos pa¡'û casa. Âs rtls- p()stas dr>s plobk:nrns süo rlrrìas nas p/rginas cÌo ( i( ll,. rl Exlrcriôncia IV-9, lndução lilotroskíti<xt, fa¡niliariZa os ¿¡lurros co¡rì Íì sc¡ritlaçircl tlc cttr¡qit e a corrduç¿-ro, co¡rr() rr:sultaclc¡ tla inrlrrçiro. l)r: preferôncia, cstn oxpcriôllcia tlcvc sor plo[j¡'Íl- macln c<nlr ir Scçiro 5. Voja nas Notns clc l,rtl¡oratti¡'io srrgcstírt:.s ¡rara ostas cxpolic-:nci¡t.s. A tlisctrssiro tìas cx¡reliônciits o dc¡norrstraçõres irrclrri srrgcstílcs sôll¡'c o l¡'atir- mc¡ìto clc cxpeliôrrr:iirs tlc ckltri<:irladc ostíticir, soÌ: urudiçi.'rcs rìc itIta r¡¡rrirlir<k:. Dentortstt'ttçties, Sr: livcr tcrrt¡m strf icicutc, poclc apresclrt¿rr boas rlcrnotrstraç<ics clos fcnô- menos ckrtrostirticos I)ar'¿ì ôstc ca¡rltulo. Na tprcscrrtat:iro c tliscussiro tlits clcrnotrstritCõcs sôbrc o traball¡o tlôsto cn¡lítrrlo, clcvc-sc foctrli- zal a ¡ri¡tur'ezfl quitlit¿ltiv¡r tlos <¡fcitos ol¡scrv¿r- dos -- a cxistôncin c o ¡novitucnto dc cnrrf¿rs () l ftirça cutrc cargus. O tratamcnt<l grrarrtitntivrr vir'ír ¡nris tarrlcr. As srrgcstírr:s parír tlcrnortstrnçílcs siro <larl¡rs r¡ns Noti¡.s tlc l,al¡or¡rtt'¡rio, As tklmoustlaçitcs c()nr o ckltlosc(¡lio c a cânra¡'a tlc neblin¿ são cspcciulnrcntc rcc<¡rncildaclns.Notas sôbrrl ¿r corrstrr¡Qiro c rle¡nonstr'¿tr,riro do aparellros tle larl¡o- 1. 11,. 12, 13 r/2 1s. 7, 8, 9, [10] 1/2 13 rv-211-2 IV- I'c: r'íotl<t rlc l,:.rb. 1 'rl r'ío< lo Arr la r ()l)r(:o tixp.I't:r'íod<¡ Lntr l'e l'íoclo rlc Ar.rla. l:ìs¡-r. 1'la.rrt:jartr()nto (lo f) st:rn¿lnas ì)¿rra â l)al'to IV .[rlarrcjirrnr:¡rl.<l rl(l 1 5 r;c:llar:¿l.s l)ÍlÌ.it il l)itrto lv L7*14, 15, 16 J.4, 15, 16, 17*G u ()ircr 1g llesulrr 13 11 L2 9 11*11r11t 10I L0 5 g*, g5,6,7 5, 8*7, 8r L-4 32,4L 1.,2,3 l"írr'i I(r:¿t() I )is<'t.t,lslìo t't¡l ( IIltss | )t'rl,icÍ.r.r ¡ln r.ir ( ilrsil)il'ír:il ^LcuNs lïÄ'ros QuÀl.Il'A'flvos strlilts r\ ¡';l'Ii'l'nIcID/\DD 0 Seçõo Seçõo ratório ¡rara ôstc ca1>lttrlo são incluídas niìs Not¿rs clo Labot'atl¡rio. O fihne, "Clot¡d Chambcr", por Alexancler Ioscrrlr. clo Ilronx Cornrnuuity Collcgc, clernolrs- i;;-';"; se notlc construii' trtna -cârnara cìc neblirra si¡nlrlds anítloga à dcscrita nas Notns itc-iat¡otat¡irio. O ts;Þo tlc projcção tlo filnrc é clc 6 miuutos. f¿rzêlo drrralrtc os dois prinrciros capítulos. O rrlimciro rrar¿tsrafo tliz, <lûo "I:lxistcrn ôutras fòr- ias rnuitd ¡naìls foltcs" (do r1t,e as fôrças gravi' iacionrris ). Iirn nossil cxpcriôncia coticlialra lnracroscónica). alrcnts ocitsionalmt:nto ol¡scr- ìn,nol; .:xcinrtl,ii tin quc ts Itlrças cJótricas são maiurcs cìo qrrc as fôrQas gravitncionais..A razáo clis to ó. sirnìrloslnc¡ttc, ìl trc- a tn ¿¡ss{l gravitaciorral ó a ",,argaû nssociittln ìt fôrça gravitacional, c, actrrí u¡r'Tct'ra, t:sta¡nos ¡nttit<; pcrto <ltl ttrntt c,ïotrttc "cârgÍt glavitaciorlitl", a própria Tcrr'¿t' Âssirn, as fôrc¡rsäntrc nós t: n'ltn:¿ são granclcs' C)orrtricìo, a ätraçrio gtltvitacit>ttitl cntro objetos rkl tamaltho cotnttrn ó irrsignificatrtc, cornpat'ittla cor¡r iìs fôrças clótlicas t¡ìic poclcm .scr clcsen' volvidas entte êlcs. As' fôrças clétricas sito mt¡ito rnais itrtetrsas, tìtllììÍt cscnltt tlicroscó¡lica' l'clr c'xcrnl:lo, corrsitlctctì'¡os ns fôrças ontt'c Par- tícrrìi¡s srrfratôrtric¿ts. Sc tôcl¿rs ¿ìs cn¡'gils positivas c rì(Ìgirtiviìs, trttma cabcça tlcl nì[inôt-o, Plr(lcs$ctll *crr ìj.ttrlr.,ti'aclas part os l¿rtlos o¡rostos ao cla calrrx,'a ilo aìfinôtô, n ft\'çt cìe ntração cntrc cltrs sctia dc, n¡>roximatlamótrt'c, l0l7 -toncladts - vc¡'<Jrrrl<',ii'attù¡ltc tl¡¡ot)nc. r\ igualtlatlc tluasc cxirtit tìc cât'llas ìlofl¿ìtivÍts c ¡lositivns, tta r¡ttiot t)Írlto (lt rnirfi'ria, fìíz com qtir: irs [ôrças, ¡lotcrr- Lilrlnlrllrtc trcntontllts, ì)ar(lç1ìlì1 bcnt peqtrcrras' Âfirrttaçiros rltrantitativìls clcvcln sctj aclia<las uar¿r ¡rrïis tarìlc, lro¡'tirn, rts fÔrças tllótricas triro ilt,r,,.,,u scl tr¿itatlàs (:oïl'¡o .s(ì fôsso¡n {racns t> lcllrtivitnrt:ntt: cl<> 1t<lttcir irrt'pot'târrciit. I - Atroçõo e RePulsõo Entre Objetos Eletrizodos 2 - Fôrcos Elétricos Entre os Portículos que Constituem o Motério FINALIDADIJ. J' Ivl<¡strat' <1uo hii tlois ti¡ros tle c{ìl'ga ekitlicn. 2. llstrtclar t¡rnlitativanlctrtc as- {ôr'ças c¡rrc fltttnrtt ctt[r't: corpos cat'r'cgaclos' 3. Mtlstrar (1ll() ns fCrrç:its ctttro colpos cill'- x',f¡utlos trixlcln st,r clrrtcrlcliclas' ()¡lì tôr'lt'tos <lti ¡rnrtíê'rrlrts cart'cgitdas ¡ros íttorllos' lìNIfASß. Vr:jir srrgtrstírcs tro ¡rlitnt:jrlttcntrr, ù u¡îuirr¿t 7. Âs Scçircrs'tlc l ¿t d 'siro'irtclicatlns' åiiiulcsttt,,t't., c<,,ti, tarclit tlc lcitttln, <1tre po<lt'ru *", '.1*i.t,tu,,lvitlls cllr 2 ott 3 clins dc lìrboi'ntó¡'io c cìistrrssito, ott (lctnollstraçito o tliscr'tssiro, irrn- tnl'¡ìcntc coitr algurrs problcttrits pr<iprirls ¡:nrit <liscussiro. IlliSliNVOL\¡IMIiNTO. Âs iclói¿rs <lcstns clrras l:rittrtlilas seçíx:s s:äo irttclirlrrttctttc tluttlitlt' iiu,,r, tfl^t st: bnrcia¡lr ¡ttl dcst:ttvolvilnolrto cltl rrnt l¡roclôlo sirttplcs, it ¡rartil clc ctbst:rvaçirtls clirct¡rs. Ir{rritos i>r'<lft:s-strl'Cs o¡rirritlattr ctllc lllì'l¿ì i*rin,t, rtir qrrnl sô c<tml¡irrcrn ó ttaballto rlc l¡'lro" rat<iriti e ciisct¡ssíto, í: ttma llliìrrci¡'a cfctil'a dt: tlat¿rr ôstc titro tìc assttl.tto. Sc tivcl t<:nr¡ro parir a Exprr'iiirrciä IV'l, façn't nttlcrs clc ir¡ici¿tt' cstas st:çõ<ls. (;()\'l EN'I'^R I 0' Os ¡:a t'ít ¡1 rit f o"' i rttt'otlrrtót' ios, trltcrs tl¿r Scçio I, iTrcsõrrtarrt a idéia clo c¡rt> ns i'ôrcrrs elótlii:as sÍio^tìc grarttlc iutcnsiclaclc' rstt¡ scrlr ilr¡Dortatrte, ttìais t'ttrtlc, l)âr¿l ulna (:om- nrcc¡rsito da estrtrtrtra atfi¡nici't. Talvcz vocô ¡r¿lo llô ôrrfast: à ilttcn.sitlaclc rtilativatrronte crlotlnc if n* fôrças clóh'icas, ticsta ûltttra, m{ìs tlc'vt: () tcxto (-'rrlr)l'crla ,, 1¡¡.¡li¡:irrunl bnstiro tlc virJl'o ntlit¿rrlo cortr^ sôìin, pltur olrtcr ctr'¡¡a lxlsitiva' Âttor'¿¡, ri ¡nais fircil ôonseslrrit bastÕòs plásticos, <lä cr,r" n tt'acliciorr¡rl r:llonitc; :lssittt, t¡ tcxto tttí' liz,t' t> bastiro clo pliistico ¡rtri(atlo c()ln Ìlll.l ¡rcrllç<t cìc ptrle, conìo trolrttl cltl cnrgn ncgilti\'ít' ooÖ ô¿o Algrrrrr alttn<l titlvtlz ¡rclgtrrrtc Pg.t q,,e. ÐÍll'9,¡ìs iIrrais lrito sc íìtritcttl, c (:¿¡rg{ìs ctllcrclìtcs lliro só rtìrclc¡n. .4. ri¡lic¿r l'(ìspost¿l ó cltro lrÎro agcm rlcsta^¡rritrlcit'a. Corn [:ôl'ças glrtvititciottltis, cnt¡'t:' tnrtto, tixhs ils lllalssÍìs sc ¡itraclu' lirll<lr'¿r nitr' rtrrtirrl ¿tintllt tcnha vistr> ttul tipo clc lllitssit qtlo ii, ,cr¡rt,lc, ìs r'ôzcs, cs¡tcctrlalrrtls sôbrc a po:r-si- llili<ìriclc clc srrn trxistôllciil, Prcstttt'lìvolmtttrtc' i,,ill,nr*a "tlifc¡'tr¡lttls" sclilltrt ropcliclas ¡rcla )llassÍr (ltt() <:ollltccclnos, Otttta possibilitlaclc scrit rurin cspircic clc ittconsistôrrcia, por excln' t0 plo, A rc¡rclc l3; A rcpclc C; nas B atr.ai C. Acont<;co que a natui,cza é co¡rclcscendcntc, ¡rc$to asl)ccto. 'Iirclo ist0 ó, ¿tpenas, ¡rara fr,isar quc é trrrr ful:o ax¡tarìrnrnúul c1ùc t&lai rìs cargas possam sr.ll scpRrada.s rin.¡ rluis cla"-sc chauraüas ¡rosítiva o nogritiva. Niro há lógicn r¡ue cligt <¡rrr: as corsas claÐem ser rlostn manciru; sirn¡llcsmcuto são assim. cul,t ¡x) prìor¡issotì nr r.f$rc¿, - vor,. rv l)¡'at¿r <¡ óxido do cobrc, .síio ¡nr¡ito lnais condt¡tores do qr¡e os ¡rlásti<lr.ls, rn¡rs sño ¡xrbrcs conclrrtorcs, crn rclrrç:Íio aos motai.s onr gciul. Mt¡itas vôzcs, êlcs siro <lcno¡ni¡raclo.s .scmi-õo¡¡<lutol,es. Solucøós clc sal ¡¡ão são bt¡rrs con<lrrtorcs, ¡ror.éur, ,tlntí,,,,- tnento aos plir.sticos, siro vhrias'ordnris clc grarr_ <leza ¡nais co¡rclutor.os. Os gase,s são, às rlózcs, is-ol¡¡ntcs quasc pr.:rfcitorj o, f,s vôzes, co¡rdutorcls cluase tiro, borrs. qulrlrto os motilis, dcpcndcncl<r (t() gt'Ítrr rlc iorrizaçi.-ro, Co¡¡<lutivicluclcs crrr anr¡ròrcs por volt_rnctro: Secõo 3 - lsolonteseCondutores tIN^LII)AI)IJ. Irrtrocluzir a idóia clo quc, a carga clétlica fh¡i fi\cihncrrtc, cnr alguns inatc- riais, o rrão tão fàc;ihncntc, clm outroi. CONTIîûDO a. Um bastão clc ¡¡rct¿rl o urn do vidro <lifcrcnr, no grÍnr (ììl clr.rc a cnr.ga cló- trica ¡rorle fluir atravð.s <lôlcs, - - b. ¡1, difcrc¡lQ¿r podi: scr atríbulcl¡¡ ¡ro fato(le quc, no mctnl, _as oÍu.gâs <lstiro livlcs p¡trÍt sc m{)vct'crn, c tto virlr.o, ttito. c. O mctal e ¡utlnr.ilri-- r;irnilalcs säo chaula- <los co¡l<h¡torcs; o vi<ìl.o t: ¡¡¡atoriais .sirnilrrrcs .sño chnmados isol¿rr¡t<:,-. DIISIINVOLVIMIIN'I'(). I)ur¡rrrto o tr.ab¡¡lho rk: Iallolatór'io ou tlo rlr:ln<llt"-tr.aç:iur, ¿¡ cxlrr.;riôn- r:ia r'¡rostrncla ua lrigrrra Z7-4 <lo tcxto rróclc scr f<¿ita c analisacla. Orrtrn.s rnlrteriais, t¿ris conlo tun tubo ckl ¡ra¡rcl orr basti¡o clo maclóira, podcur sr:r clxpcrirrr<lnta<ìos. COMIINTÁ,IìIO. O.s rrltrnos R,¡rr,crrdcr.ño trrcl<r o quc.neccssita¡n sr)bre csta scçãi:, quanclo corrr- prccudcrcnr quo partfculas ear.rcgäclas potlcm rnovcr-so l¡v¡.c¡ncyrto crìì ce¡.los nratcriiri.s, clt- <¡rrarrto ern outros, r.ríio. Os n¡ccallis¡nos rl¿r conduçíïo siro ultr ta¡lto cornplicntlos. .4.cr<lrlít:rnr,r,.; 11i,,l o.s ckitrons s<l lììovc¡ì1 lìos tìt(:)títir-, lììas uil.l t¡,atarucnto rlttitnti- fiti19,c.x¿rto clc <1rríro fiìcilnrcrrto ôlcs *" ,,ìou.rn(, (Ill ¡cU. ()s sc.¡ni-cr¡¡t<lrrto¡.cs siro ¿rinda ¡n¿ris cotn¡rlicaclos. Solr-rçñcs c g¿rscs io¡rizados scr,ão trntado.sllrais tal'rlc. Iltn gõr.al, as <liscussõcs cur classe,-sôbro ôstcs ¡rx+calilsnrós, niro'ü.u"* r.,,: ostí¡ntrlaclas ¡lcsta irltur.¡r. Os ilrirrcipai, --"""- nisuros serão tratacl<>s r.i\pidrrnröntc rias úitin,a* 5ççõcs <lôste <:apítulo (Sc,|ties g, ll, Iti. (-lnrhorro Cu0 Ilacluclit<: Vich'o Ilolrlrt.h¿r l'olistirulno Secõo Seçõo Seçõo 0I,4 x 10,: 5 X lt)o 2.fl y 10.t lt) r l0 r0 J.0-r2 I ()-r 6 l(l'Itr ¡rrctais. lrnì c¿rso cspt:cial. ò-()tìì i-co¡ t ( h¡ tot., pllsti<:os. Âçrr oo oôö , (lì'ovlvcl¡ìtontc, v<¡c<) nä<> clrreirn clar cletalhrr- clarno¡rto o quc sc scguc, rnâs talvcz scia intc_ rclsstuìto ¡ncllcioní¡-lo rr\¡liclamcntc). C'ono ¿ì rrurioria das clcfiuiçöes crltcgriricas, 'a classifica- çr¡o dc totlos os rniltcríois <¡¡tr condutorcs ot¡ rrãro conclrrto¡cs ó u¡r.l¿r gr.aucle sirn¡rlificaçiro. itfctais sa() tnc¡,hot'cs c<l¡rch¡to¡,cs quo r¡tralqucr <nrtro nraterin!, cm r,¿lrias orclcr¡s ?lo grãncloìzu. Ccrtos natcliiris, conìo o polislircrro, sfio tão bon.s iso- Iantcs,^qrrc ¡odom nralltcr r¡rna carga colocacla s()Þt'e Lilcs, cttrra¡ltc ltr0scs. Âlguns matcrinis, tais t:o¡rro o gonrr{luio c o silício (co¡n os quais sÍio feitos os tiânsístorcs), c 4 - Algumos Experiêncios Como Eletroscópio 5 - lnduçõo Elestrostót¡co 6 - Eletroscópios Aperfeiçoodose Eletrômetro 1¡INAI,IDADI] I Intrwluzir o ctctrosul¡tio conlo r¡nr in.slrrr- mcnto qr¡c ljodc .$cir enrprogaclo ì)ara ctctcctar. a pr(.)sençÍì e o sinnl clo i¡mu carga clótrica. E- __ ^LCUNS r^'fOS QU^rJTÂIIIVOS SôDrìE .À Er,.E'InICTDADE tt 2. Irrtrocluzir a idóit tlc que a carÉa elót¡ica pocle movcr-se, tauto þor inclüçAo como por contato dileto. 3, I)c¡nr>¡lstrar quo os ferrôrnenos clc induçäo ¡roclcrn ser co¡rìprcentlitlos, em t'êmros de tu¡n moclêlo sirnlrles <le partíctrlas can'e- garlas dentro clc ó.tomos.- 4. I)cnronstrar coìno o clctroscó¡ri<l pode ser apcrfciçoado, a fim cl<¿ tor¡lar--so ütil para mccliclas quarrtítativas prccisas. tlNIt^SE. O rrovo fcnômcn<l importantc, a ser c¡ltcrlcUclo ncstas seçilcs, é o cla irrrhrçiro eletros- tírtica. Âs técuic¿rs <lc el<:troscólrios são bcrn simplcs c crrvolvem plincípios iluc já (orarn alrlcserrtatlos. DIISIìNVOLVIMIN'¡'(). lün adiçiro :\ expc- riôncia rlo lirbor¿rt<irio fV-2, urna clas mclholr's nraneil'ts <le tratar ôsto assunto ó clcrrronstrar vrf ios r:xonplos <le cletriznçiro ¡rol conduçiro c inclrrçiro, c pc<lir aos ah¡rìos cltrc îaçarrr uma arrfr- Iiso, ¡r:rri p¿rssr.r) clos clfcítos, cln tônrros cìc. ¡ltocli- fictçõ<.s na <listril:rriçlio clas cal'gns e cla co¡rsc- qrrcutc rlistlibuiçäo clc fôrças. Outra rrltcrrratlva é a disctrssão, em classe, dos problrtrnas Z, 8, l0 c r/. CjOivIBNTÁnIO. O texto chnrna a atcnçíro pâl'a o fato dc qÌ¡e a fôrça atr.ativ¿¡ entro um corpo cnrregado c um concìutor ¡leutro ó um poucs maior clo qr¡e a fôrça cntr.e r¡m corl)o carregado c um isolantc ucrrtro. Isto ni¡o ó surTi cientemontc impoltirrrtc, p¡tr¿r st¡stentar urn¿l tliscussí¡o complðta ern claisa, mas, cnso suriarn pergrrntas, aqui aprcscutamos runa clcscrição <lo ot¡c acolttcco. ^ ,\, cUfcrcnça não ó grancle e, llara certos iso- lantes, podo ser quasõ incletectlùel. Isto talvcz paÌcçÍt Paracloxal, ùma vez que aìs car.gas são pcr- foitamento livrcs ¡rara $e tnovcrcrn trum coridl -tor <l com'pleta¡nentc inrpossibilitadas clo se movereur.por tuna <lístâucia rclntivme¡rtc grarr- (to, nunt tsolot)to. Scm dctalhcs matem/¡tico.s cxccssivos, apc¡tÍts unìa resposta qualitativn ¡roclo ser. dacla .i ôstc para<loxo. Considerc rrrn loìrgo contlt¡tor pró.ximo Íì. rurì co¡'po carlegaclo 1:ositivirnrclnte, como $e nrostr¿¡ cnr (a).  carga _positivn atrai. a cargirncgatÍva parr ¿ extremicl¿rdc, nraís ,¡rró.xima ao co¡'po calt'cgado, corn<l vemo.s na fifiura. htonro$, siro deslocaclas ligeilarneutc cm díreçiro r\ carga positiva. O ¡'csr¡ltncìo fínal ó urna lcgião ncutln no ccutro e uma carga resultarrtc ncgativa, tìA extro. lurídaclc mais próxirna t\ cargn positiva extcr'. na. IIlr u¡na cargrl rcsultnntc-rrositirra lra exlre- nticlaclo oposta. Um m<¡dt¡ fáCil clc obsclvar ¿r cal'ga efetiva das duas cxtre¡niclaclcs cln ba.rru ó roagrupar os priles cle cargn adjaccntcs -l- e -,onritinclo aquclâs quc c.stiro junto r\s extrcmicl¿r- cles, corno ern (d). Agora, vcmos qno unro das cxtrcrnidadcs é predornirrarrtcmenté positiva, c tt or¡tr¿r negativa. Ilntre elas, tôclas as corgas siro noutraliz¿rda.s aos pares. Assirn, a "polarizaçiro diolétric¿r" do lxstão inteiro é c<¡rivalentc a t¡ma migração do cargas do u¡na extremidadc ¿¡ outra, corno ocorro t¡o cftso tle unr co¡ldutor. (e) Aindn quc as c¿ìr'giìs estejam pcrfcitarncnte livrcs para s(: movercnr no co¡ì(llrt(rr. as cargas ncg¿t- tivaq, <¡rre porlcm acurnulnr.sc ua oxtrcmiclado tlo condrrtor rnais ¡>róxima clrrs cnrgas positivas, säo limit¿rtlas, porquo as cârgas ncgativas re1æ- lcm-so urnas as outras o llão poclorn jtrnta*so tôclas numa cxtrcmiclrrdc. Com efeito; â ca¡ga negativa, na cxtrcmiclaclc do llastão, rrunca poclc atrmcntal cl<; r¡rn¿l grrrrclcza maior rlo quc Ír carga positiva ¡rtrntiva. PoÉanto, n carga incltr- zirla nunr crmdrrtor cst¿t lirnitatla por or¡tros fntôres, alénr cln'str¿r rnaiol ou mcìror nobili<laclc no conclutor. Consitlero o isolitrrtc mortraclo crn (b), con- sistinclo clc átomos neutros (rrm tarrto grant{esl). Quando uma cÍrrga positiva é colocada perto clôle, como cnr (c), as cargûs negativas, dos + + + + + + -++-.+-+-+-+-+-+ + + + + + -+ 72 GUIA IX) rrn()lfl'sson DE rÍslc^ - vof.. rv eletroscópio -corn unì¿¡, botcria, deve havcr algoao <lrral cada tcr¡ninn[ <]¡r bateria t)ossa scr Iigatfo. Iiln princl¡ljo, rrrn terminal cî¿ bntcria poclcria scl ligado ao elct¡'osc(ipi<1, c o otrtro ¿ì terra, mas, crttiro, a lcitrrra variatia conì a rlis- tilnci¿r das fôlhns ¿\ tcrla. A caixa ¡¡rctírlica fornccc urn lugar <lc lefcrência ao qual o outro tc.nninal cla batcria 1:otlc scr ìigado, fazr:¡r<lo com cluc n lcitur¡r seja rcproclrrz,ívcl, (b) ++-+ +- +- +- +- +- (c) Seçõo 7 - Boterios Seçõo 8 - Correntes Elétricos (d) ooo A c¡rixa rnrrtirli<:a <k: rurì clctroscópio cìcsertt¡rc- rrh¡r clrr¿rs furrç(rcs ¡lrirrci¡rnis, <¡rro c.strlo unl ta¡rt<l rcllacio¡laclas.  ¡rlirneirit ti lt blirt<lilgcrtt. lJtlra c¿ìrg¿ì conil)lctanrclrto r>lrvr¡lvirlu t)or r¡r¡ln clixtt co¡iiltrtora 'rtão ¡rodc st frcr ¿ì açno dc fôtçns oxcrciclas ¡lor cafgas qtrc cstiro fora clrr cnixn. 'l'itl blinchgcni scrír pcrfirit¿t, so Ír caixn ctlvolvct colrr¡rlciirnrr>ntc a carga, c aitrrìrt sc:rtl nrr.rito lloa, nrc.siiro qrr<.1 hnil ¡tit cnixa grauclcs allerttlras. Âi¡rrl¿r qrie calgrts scjnrn colocadas sôl¡rc cnixit, lt fôl'r,a silìrrc a câr'fla irttcrna rxlr¡naìlccc z(Ì¡'{). C) tcxto h'i.sa r¡ìil rr blirrclagcrn pclfoita clc¡rt:n- do rla lci tlo invcrso tlc r2, npt'cscntada tro pró- xinro capítulo. .¿\, provâ clisto não ó tlif ícil, poróm, .se fôr dcscnvolvicla, a ocasiiro nrâis irtl<xrrr¿rcl¿r ser¿i dt¡ra¡ttc o Caníttrlo 28. Urn¿ ,rrouh ¿, nrrrcsontncla no Alrônclicä I dôstc volurnc llo Cr¡ia. iarnbóm o filtrrô cìo I'SSC, "Coulomb's Iraw", forncc<l utnî plova cìr.r quo a blintlagt:m <lenerrclc cl¿r lci clo i¡rvorso clc r2. À seguncl,, frrnçiro cla caixa motálÍca é aurnen- t¿rr a icr:roclutibilidaclc clas rnccliclas {citas corn o eìctroic$pio. O clctloscó¡rio com blincla¡¡ernr lrãro a¡rrcscrrta \/ântagens, quando utilizncltr apenas para rlotcctar cnrgas de bastõcs c pcntes. Toclavia, sc c¿rì'golr tivercm. do ser colocaclas ¡to IfINAI,IDAf)li. I¡ltlcdrrzir a batclia corìì() u¡n tlispositivo quo scpanr (:ârgÍìs pol nrcios c¡uínri- cc¡s. Assinal¿rr quc, qrrau<lo os tcrrrr.in¡ris dc urtrir l¡atcria siro ligaclos por urn circrrito <)xtr:r'rro, o capaciclarlo clc sepalrtçiro dc t:argir d¿r llatclirr l)r'ovocÍr urrro corrcntc clótrica, ou scjir, urì¡ l'ltrxu clc calga l)or toclo o circrrito. ûNITASE. \/ojrr srr¡¡crtCrcs rro plancjanrcnto, prîginrr 7. Ilstas scçi-ros r'c(fuct'(ìrn a¡loriirs rrrrrir ni¡li<ìrr discr¡si¡o rrrr class<:. lJnra dÍsc:rlssio nlrrito o,rtcrls¿r rcsrrltari'r, cr:rtarnctrtc, nlrnta tliglcssäo. (;O\4liN'l'Álì1().(.lo¡iro a ì:rrtcria r'r rrrrr rlis. ¡lositivo nrtríto cxlnrplicarlo, provi\vclrnt:'utc lrir<) <i virrrti:joso te¡rtltr urult r.xplicação rl<'t¿rlhlrl¡r <l<¡ s(f¡l nrrx:anisnro tìcl lunciorla¡nclitto. Sir':'¡llcs- lrrcrrtr"., rft:vc stlr cx¡rlicrrdo cono urtl tlisp<tsitivo c¡rrc tlansfrrre cÍtrgÍt uogativn, dtl scrr tcrulill¿rl 1:ositivo pÍ¡rír o s<lt¡ tclr¡rrirral uegativo, (lìcalrnrrrr. tc, cnrgas 1:o.sitivas ¡rotlcrrr t¿rrr¡lrr(rn ¡nr)vcr-sc tklt- tr<l cìn l¡atclia).  l¡lrtcli¿r co:¡tinr¡â osta tt'Íuìs- fc¡'ôrtt.:ia dc corgtt. ató c¡rrc n r<:lnrlsirt>, c,.l¡tro ir cal'{a acr¡nlrrlacìa r'ros tcrntinais <l <¡rral<lrrr:r t:rrrga ldiciorlal dc ¡)ìcst)ìo sintl, ncrrtr¿rlizr: us fi)r'ça.s quínricas. Ii¡ll scguíd.r, ccss¿t o proc(,sso. Sc tlgurn proccsso, cxtcr¡lo r\ ,llntclia, rcrìrovcr ¿ì cal'qa ncgtrtiva rìo u¡n torminal c colo<:ít-l¡r rlc volta no outro, n llatcrÍa corlti¡ruar¡t transfclirr<lo cargl ató cnfraqueccr-se. Iiuçø os r¡lr,nos cotttytrccnderenl qup, a Inlcriu ttîto frodux car{!a, Síttqtlcsntentc, fttz cotn. qtrc cl.u so t¡toua. /x batctìr rìuneft acrunrrlir <:llq:ì rcsr¡ltarttc. No que s<l rcfcr<: n llatcriirs, as ¡rnlu- vrÍìs "cÍìrgn" <: '"tlost:nrqa" ¡¡irt) siro nrrritr¡ fr:lizcs, ¡rois pârocorn irnplicar' o ítrrrìâzennrn<:¡lt'o rlc carga derrtro tla llatcrin. O qrrc fica armirzt.lnnclo ri r cncrgia química quc ¡:oclc scr utilizeclrr para cfetunr trallitllto, isto /:, ¡yrovcr' t¡ oârÍì¿1, rìrcsìT¡o + + - *l- + I -+l-+ +-+ l-+ I -+ Ar,GlrNS r^TOS QU^LU'Ã-rrvos sôl¡nu ¿ DLttrßIcID^Drt rß contra as fôrças clétricas tetrtler¡tes a ret:ombi- nar c¿rrt¡Í¡s po.sitivas c rrcgativas. Após os olunos e.sl¡ttkniótn it cupíhtlo stibscqiiente, talvc'z scirt irrtr.:rcssRlrtc¡ l'cssaltat' êsto asstttrto, co)no sc scguc: UIna l¡atcria conìt¡.ûr clc at¡tom/¡vel, dc l0ó a¡nr>òrcsJror¿r trartsfcre f00 X 00 X 60 - --. 960ô00 corrlontl>s, clttrarrtc rrmt dcscarga. A fôrça cntrc cìtras cargas clc 3Ci0 000 ccnrkrmbs, disinrrci¿tclas 30 cm ,tnìâ cla otrtrit, scria do, apro- ximad¡rmentc, 1018 to¡rclnclas. Certtrrnctrtc, Qsta "cargo" líctricla tltlllc¿ì cstôve na batcria, pois, assfuìi scnclb, você ¡rito ottsaria pentcar os c¿tbc' Ios lrcrto tlcla, ou colocar clur¡s llatcrias "col'rc- gatLis" pr'óxinras ttnrir rla ottttal Frcqiicrrtcrttcrìtc, os :rh¡¡ros dcscljarn sal:cr corn cluc vóloci<lurlc as cargas flrrtlm. Cncla caso, ¡ror si só. c.onstitrri rrrn l>¡'tll:le¡na <:o¡ntrlicaclo, ¡loltitrt atquílas afirn"raçócs^ sòl¡r'o olclc¡ris tlc grtirrtlcza pòclcnr sc¡' fcit¿t.s. r\s cat¡5as iutlivicltrais, gtrtal- inerttc, rìrovon'¡-so mtrito clcvtrgítr; sito inrpcliclas nu¡tr tílrictt t:ilct¡ito clótt'ict¡, itlgrrrls cc¡ltílrretros por sc¡itrtrrlo orr t¡ìcltos (vcja a Scçirt> 29-lB C). Por ot¡tro lndo, a configuração de cargas rear- rnniarn-sc mr¡ito r¿\Þiclalr¡cntc nos condutorcs' e u*ä lro" cstimativä dt: ordun do granclcza da vclocidaclc dôssc rcart'anio seria, ãproxirnatla- ¡nerrtr¡, corn ¿Ì velocitlaclc-cla luz,. Sc ttlna carga fôsse colocatla na extrc¡niclaclc tle rr¡na l¡alra clc rnotal, digarnos, a cîrga do-ttm pcclaço clc-¡lcle i¿t atrit¿rtli, tal qtrnrtticlatlc clc carga scriit clist¡'i- Lulcla ¡nais ou'mcnos igualmontð ao longo cla llnrla, tlrrrarrtc o tempo <lrrc a lttz lova para pct'- colrct o cg¡ntlri¡nelrto tla llarra; i\s vôzcs, cssa clistribr¡icão cfcmota ltnì pouco tnais <lo qtle o tcrnp<.r gästo pcla ltrz, em ]icrcctrrer a l:arra (tal- vcz^ I.0() vêZcs mais) ¡:orrSrtt, ntt¡lcÍ¡ rl"¡clìos, 1'orlavi¿¡. as cÍu'gas indivÎicluais tla ¡relc lrão se clcslocam ao loñqo do ¡nct'al corn -csta veloci- daclc. U¡n¿r clas inrgas orÍginais (ltllPtll'IA tl¡ìla c¡u'gt ric¡nclltantc, Itt> mctal, c csta, l)or sua vcz' ennìí,rrra srta viziv,lln, tlc lnotlo <yv> o cleitct ol,éirico fitz o ¡lclcttlso co¡lì tr¡na vclircitlrrclc pró- xi¡na a d¿r ltrz. Ulrr nrcio clc cscl¿trcccr ôstc ¡:ont<l é n1:roscrrtar o cxt:rrrlllo dc ttrn cÍìltr) c[¡l'vo cltcio tltl rtgua, com ,rrna virlvula f<lcl¡irrh rìr¡ cxtt'tllrri<lacìc infc- ri{lr, conlr) rlos ¡llostla n figura. + nívcl clt: irgtt:r fc¡tttc clr: ír¡3ut vírlvr.rl¿r Qrran<lo ¡r vitlvullr ó rtbcrtit, l figtrir co¡ììcça o transbordiu' rto tôI)o cln cano, Conllcciclo o voltt' mc clo rit{rrrr qrrd t¡'ansbortl¿t- ¡rrrr scgrrttclo c cì <liôurctr'<>ïo caito poclcrrros cnlculnr a vclocitlatlc rlo flu.ro rlo citlìo: -yJt-UÏ- .---: (iîr.ca rla sccçiro tlo cnrro) sct!tu¡clo'' X (vclocicìrrtlc do fltrxo). Porlt:rnos, agor'¿t, f¿ìzcl a pcllgttrttrt: "Qrrnl íl o ìn¡:so <l<: tcrììI)o t:lttrc <l ir¡st¿r¡rtt: crrt qttc a tor' nô;ra ó alrcrti c o ilrstar'¡tc cm (ltle a água trans' ìro¡'tla rlo ca¡ro?" Sc o ca¡t<l crrrvo cstnva illicial' rncntc vitzio, rì rcsPostit ó sirnplcs: ral:so trc tempo "= -rTliåi,#i#o*iro,u lhnr rcslrost¿r cìifcrc¡ltc é obtitla, sc o calìo cstivcsse i¡iiciallncntc clrtlio. II¿i t¡tlliì cltllnot'it c¡rtrè a al-¡crturit cla vírlvr¡la o o iní<;io rla srrlcìa cla írgua, tro t{i¡lo,  clcllrorn (r o tcln¡ro lrcccssitrio ,r',,ru'u,r,, n ì>rlcla clc Drcssito sc ¡¡tova d¿r v¿tlvt¡l¿t ¿i cxtrt!¡niclaclc aberta.. fìssc ternpo ó clcrttt¡'¡ninn- <lo, r:sscnciitltnctttc, pelo comprinlct'tt<> do cttro c pch vclt>ciclaclo clo som ntravés <ìir írgtra. Ño .tnst, clo {h¡xo <lt: catgas clirtlicas pot colì' clrrtores, os cotttltrtcm:s jrt ìistäo "t'ltcios tl<: cat' flas" ( riírtrorr.s livrcs ). .Assinr'. <ltrarrclo tlovlìs ìra¡u¿ls (:lrtratn tlt¡tnfl (lxtrcm,itltrtlc, otrtl'as ciìt'gas s,,cri-t trclt cxtrcrnitlatlc o¡)ostit, r¡trnst> qtrc irtrc- rli¿taricntc. A dcntor¡r ó tictorrrriri¿rda põlir vr:lo' cidarl<l tlc llroltagaciro tlc rrrn itrt¡lttlsõ clótlico lrclo mctnl.^lisia'li ila <,r'ckrnr cla vcloci<laclc cla t4 (¡ur^ Do pRôr,.rtsson Dt.: trístc^ - v()f,. IV Secõo Seçõo Seçõo Seçõo Seçõo 9- l0- il- t2- t3 - luz. Ne¡rhuma cargrt incliviclual se nrove com tal vclocirladc; trnt valor tí¡rico clcssa vclocidaclo é rlc, aproxinlacl¿r¡¡rc¡rte, 0,02 cnr/s. quais são positivos o outros negativos (ô"-tes síro o$ íons). llfrtiviìmcrrte, a estrîh¡rn atðr,ic¿ scrá cl<:senvolvidi¡ ¡uais cilrtalhaclanc¡rts nos capíhllos strbse<¡ii<lntes, ¡1. Seç:ño l0 constitui, clc ccrta folulÍt, rrnrn nota quc inclic¡r cotno o.s tr.aictos de t:arifculas clctrizadns ¡rodcrn scr ,'vistós,, nu, iur"r. o nìcc:nnisnto tlo u¡n¡r r:iìrnar.n clo ¡relllirì¡r niro i particrrlarrncrrto irtr¡rortarrtc, Ilsta sc(.iro scr.lr convcllic¡rtr:nrc¡ rtc rlcscrtvolvicla, corno u rna cs¡rri_ citl dc co¡l¡urti¡r,io aco¡¡rì:anhaclo clc clc¡r¡onstra- çiro, Sc cnt scr¡ cqui¡rnrrrì:nto dc lal¡orntório r¡ä<r l¡¿i tuttlt cjlnx¡rn <k: rr<:lllina, t¿rlvcz atquns tlt¡no.s st¡ irrtcrcssr:rn l¡iì ct¡¡.rstruç^io clc tr"ma cil¡n,rr.¿r simplt:s, colno l¡n.ì¿ì ttivi<ladc cxtra-clns.so. As iustruçõct cst¿-ro ¡¡irs Notirs clc Lal¡o¡.atór.io. .ftis instru(.õcs .r;iro rrniilogar às aprcseutacla.s pelofilnlc rlo lal¡cruttir.io rt-o ISSC sôtrr,: t co,rrtrtîçn., do urn¡¡ ciìmara <lc rroblir¡¿. - r\ Scçíro ll rlcs<:rrvolvr: t iclój¿r tlc <ìuc Íì (:()n_dttção nos lír¡rrickrs ocor.r.() tarnl¡c¡rr rrd, inliu <'1" Íons, A fiul clc vc¡.ificar csta i<lóia, afiuna_s.l cr,,, os, ¡nct¿ris, ¡r<xìc.rn .sclr clctrogalvt¡rizirdos pïrlrr solução, lJ¡n cr>¡rhccirr¡t:rrto lliisico rlc ()rrílirj<:a s<lllf (rtil ao ¡)r.ol'cssor., nt rliscr¡ssiro clcsù ¡n¡rt<i_ ¡'ia clrr clrrssc. Possìvclnrcntc, strlgir.ll Íl l){:r.[¡¡¡1[¿¡;llrl cluc o sriclio r¡íio sc <lc¡:ositti ,,n ,iil,,<inã ,1,, <:l<¡tcto rlc srirìir>, <lu lrrcs¡l¡ii fotrna rïr¡o o'"rrl¡,.., so cìc¡lositl nn sohrçilo clo sr¡lfnto'do colrrt,?(IJrla lc.s¡lorita nckrrlrraclrr.scria: O mctnl rlc s.(xl¡o rcâgo ulrn iì á.f¡rrfl, tiro Ìlpiclarnc¡rtc Ctuîntr¡ ó.fouuaclo,.rrsul(a¡r<iir giis ckr lrìclrogônio " hi<.lnr- xicftr <lc st'rdio; ¡rorrirn", o nrctal ifc collrä nn,¡ rci¡gc conr rr iigua). ,  Scçã<l 12 dcserrvolvo rr d<;,,-criçãro du corr- chrçíio tros mtltirís, cor¡lo scntlo car¡såcla ¡r* ¡_.n*-tícrrlas clòtricanrorrtr: carregadâs ctuo Dóclcm so nìovcr livrcrr¡r:ntc no intoiior rlo^ coñclt¡tor. A cmissíío ter¡noiônica clc¡noustra qrre siio fts par- tf ctrlas nogativlrs quc se nroud,nlÍvrornente. llsta scção iutro<luz a idriía clc' qrrc as Þartículas rrcgativts, os el<ltrrtns, .siro os rr¡csmos ''cm todos <¡s ¡nntr:r'i¡is, pois a tra¡rsferôllci¿r cle elótrons clc r¡nl mct¿ìl. palo orrtro nfo altcrlr a corrr¡>osiçíro qufrnica do qual<¡rrcr. ¡notal. I Os clispositivos jrrtrocluzi<los rra Scçrão lS níirl l'cqlrcrcnt <lcscnvolvinrc¡rto cxtclrsiuo. mas devern .sor co¡nprc(ì¡lclitlos n<¡ ¡rívcl a¡rrcsentaclo. vi,to qtro forntx:eur algun.s rk¡s nrcõa¡úsmos b¿tsjcos rrtiliznrlos cnì rnrritas drr.s cx¡rcriências a¡lalí.sa- rlas e¡¡l clpílrrlos r¡ltcnort:s. Condutividode dos Goses. lonizoçõo. A Cômoro de Neblino Condutividode dos Soluções Os Elétrons nos Meto¡s Diodos, Conhões Eletrôni- cos e Osciloscópios de Roios Cotódicos. FINALII)r\Dlìì. Discrrtir ràpiclnmcrìtô os nrc- ciìui.s¡rr<>'- tl<l trirnslrortc <lt: car.ga (corrr:ntc r;ki. trica) u<ls gasr:s, líqrricì<¡s c sóiicl<>s, llcur corn{) nllrt:serrtnL sucirrt¿ì¡r'rr¡lrto tr c'vi<ìôncit <l<l tais ¡ncc¿rrris¡r¡o. O ol:jctivtl tlrr irpr.r:scntaçiro dcstirs scç:írtrs nlio d: o <lc fi¡rncccr urrl clcscnv<llvilncitto crrciclopó<lico <l¿ <:orrrluçiro <:lótricÍì, rnits riin.ì cscl¡trcct'r' qrr<l hír rrrtrit<¡s rrr<:ios ¡lclos r¡tr:tis it citr.qlt oltltli::rr ¡lotlc so rrìo\,ol', alóní' cla corrdrrçríi<l rros lrrctûis, r¡rr<: cxisl.r.rrlr v¿trios <x¡dutor.r:s tle (:nrg¿t c tr¡c<:n¡lislìtr)s dr: <:orlrrq.iío, c falrrililrr.izar. os iìlurro" (:onì il clc"-cli<riitl rrtonlística tl¿r clctri. ciclnclc, Iì:Ntt^Sld. Vcjir sr.rgu;tõc.s no plirncjaurcrrto, pírgina 7. I,istirs sòçÕcs ¡roclcr.äo dstirnulai t¡rnt'as cliscussöcs c¡uantas voõó quiscr. m¿ts ¡t¿-to pclca do vjsta o trirr¡ro liuritaclo ?lo sc" ¡rlancja- ¡nc¡rto. O rnirtcr.iul a¡ircs<lrtaclo no tc.xtoÌo¡.¡tclco profuurlicla<L: .strficic.îrte pa¡.Ít pr.cpar¿rr os alunos sôbrc c¡ âs.srrrrto sul:sctlti<lrrüe.^ tt¡.brràvclnrerrtu, {r t<ipico nriris inr¡rortanit, Þat.Ír urnâ refer.0uôia frrttrra ó a ovi<lôilcia, ullr.eiontacla rla Seção lZ, tlo trnlts¡>rlrtc <lc crrrgir'em nrctais, por ciétrons rt:lativa¡trc¡rtc livrcs.' CON'[.EüDO Ii C()i\,ttlNl'^tìtO. â. função ¡rrirrci¡:al das Scçõcs g, ll o lZ c rcvi.sar as aiir- rnaçires prr'ccrlentcs ckl <¡rur it c¿trgî ¡loclc scr clcscrit¡r c¡n tôurros clc ilãrtículas òirllâtô¡nicas, As Sr.çires I0 o 13 intrr¡ilt¡zcnr all¡uns dos dis- ¡rositivos quc ù^críio cnr¡rrcgarlo.s pìxtcriorrncnt,:. Na Soção g, tliscrrtc-sc o trarrs¡:orte dc carga r¡os gases. lìsto translrortc oc()r'tc'sòrrroute quarr- clo <r gris ó iøúrutlõ, c isto sígni{ica quä hír pcclaços de ótomos orr rlo rnolócùias, algüns clos PARA CASA, CLASSE E LABORATÓRIO - RESPOSTAS DOS PROBLEMAS ^ tabcla scguiuto classifica o$ problemîs, segunclo o nívcÏ avaliaclo clo clificuldiclcs e as ^L(:uNs lrltos eull.rr rrvos seiunn ,r ltltt'rlìIcfrrÂDlt 15 scçõcs a quc sc refcreîn. Tcdos os problc'mas apropria<los para discussão cm clas.se cstão inclicaclos, brrm como os qÌ¡c são projetos para casa. P¡'oblcmas particularnrontc rcco¡nencli¡dos estão ¡rrarcatlos co¡n tun astcrisco (o). ( ielal ou llcsum<> L4, L5,16, 17tL?t14, 15, 16 1313 L211 11,tI 11*11* 10I 10 8*, I5, 6,75 5, gr'7, 8* L-4 I t 2 332,4I .Irír () I tSeção I)i.scnssri<) em clas*'u u"oitlÍà1 para I )i fíc i1ivtó(lio IìIìSPOSTÂS AI]IìI.ì\/ IAI)AS A corrcnto ti r:rorrot'cÍonal à vclocitlaclc (rrr (luo n "oLi'" ð tlc¡lositatlo. l)i¡rri¡lrri. C)s clótrous são lcpcliclos pcla gluclc ucgativa, (a) 3n X l0-to rì()wto¡ìs. (b)2¡4J.Oapnrtículas, '(nr) (3P -- 3M) X lù'o ncrvtous. (b) I, -- M .= 2 X I04. V<:ja discussito. Vej.r rliscussiro. COMENTÁR¡OS E SOLUçoES I'IìOBLI'MA 1 12, 19. 74. 15. 10. '.t.7. I 2 (a) ^ lir ficn clct¡'iz.ndn, (b) Tcstanclo cor)r o elctroscópio. Previ¡ursc fn(scas, cltrantlo os trtttc¡ttc's siro abcrtos, fontcccntlo run trajt:to cott- drrtor 1r:trn o cscoaÌncnto tl¡s c¿ìrgâs (ltlc I)ossn¡n cxistir. Vcrie cìiscussiro. (*j n cargt flui clo bastito de ¡rrtrtnl I)¿ìra o corPo. (b) isolarit a barra tlo cor¡ro. Projt:to para casa. Vcjtt tlisctrssiro. Vcja discrrssiro. (a) A carga clo bloco cctltlal ó 1:ositivrt. i\s ctrgas tlos lllocos cxtro¡n<ts särl negativas. (b) ^i cat'gas ¡'¡<rgativns siro ntraftlas para arñbas as c.rtrcrnitlrtclcs, l.ìxpcriôncia pnrn câs:ì otr clrtssc. Vcja tìiscirssi¡o. Vcjn rliscussiro. Urn projcto pâra c¡ìsa. Vcjrr clisctrssño. (a) 'l'nnto iìs cîrgns positivns, (x)mo as rrcgativas sito tlosca¡rcgaclas. (b) O aque.cilnc¡rto faz, co¡n cluc o at sc turre cc>nclt¡tot'. 3 4 þ 6 4 I 8 Suporrha qrrc vocô clutt'izttu ttnra l.¡arra clc plir.stico f¡'iccit¡rtrrttclo-a crl¡lr lit, a) Vocô csl)cr'¿r guc ir lã tcrlha ficaclo can'c- ¡¡atla? b) Conro tiralia n prova? So ôsto ¡rroblcrnt fôr' clatlo e cliscuticlo antcs clo cstuclo do clctloscó¡lio (Scjiro 4), a solrrçño (2) serh r¡rais aclcqrrncla. Sc, ao cotrtrário, o 0. t0. 1I. 16 GUIÁ, DO PNONESSON DD ITÍSICÄ - VOI.. IV pr'()l)l()nì¿r fôr' tratarl<l upós o cstrrtÌ> d<¡ clctl os- c<ipio, cntãt), <Jovcr-sc-á prt+f<:rir a soluçiro (l). t. (a) Quando urn objcto ó elctlizado por fricçíro, círrg¡ìs clótricas clo trrn sirral passirrn <l<r rrrn <l<;s objctos ¿ttritacl<ls p¿rra o outrr). Assirrr, unì corlx) fíca com exccsso t: o orrtro conr cklfi- ciôr¡<:iir rlc rrur tipo clc cargn. Sc o bastiro ¡llírs" tico f ic<¡rr cllctrizado pela flicçiro c()rì'ì ¿r lir, cntño, t lir ta¡rrl¡ólrr ficorr <:lctrizatla tror t<ll si<l<¡ atlitada corìr o bnstäo plírstico. Ä car:ga lir lä í: o¡:osta à cargft rro bastho, b) Sc rrrrr cìctrosc<ipio fôr' ck:t¡'ízaclo coììì o but!,(itt, as fôlhirs teuclcr'ão a fcchar-sc com n itlnoxirnirçiut <la Iô, urìla \¡cz quo clt est/¡ clc- tlizada cot'r'ì cargr¡ oposta. 2, Ulnc altcnlativa scli¡.¡ ¡rcrrclulirr o besti¡t> nt¡m fio lcvc dc ¡>lrtstico ou cìc sôcla. () Lrastiu¡ sur¿1 ntraíclo pcla- lä, inrlica¡ldo a ¡:r't:sença cla cÍrrga. PROBf.,l:MA 2 Qrrarrclo sc <lr'¡chc o tttrrr¡rro clc gasolirta dc rrrrr itviiio, t cnrllocnrlur¿r rnctrllic¡r tlu rnrnqrrcirit ó scnrl:rc lígrtda ctricl:r<los¿r¡ucrrtc, ¡lor lncir> <lc rnn fio, t¿r¡nlrt!rn rnctírlico, à t:strutr¡rn mctírlic¿ do aviíro, ¡u¡tr.ls cl<: scr irrtlocluz,icl¿r rro tanr¡rrc. Por <1rrcl .sc scguc est¿r rotina? DcscLcva co¡rto cla crrrnprr: sti¿r fi¡urlidatlc. Co¡rto r¡ ¿tviiro o o cn¡lrirrlliro tarrqucr, co¡nu- rncrrtc, usrìrìì prrcr.rs, ostiro Ísolaclos cìo cltãro. Âlíl¡n clisso, ns ranll)as cle scrviço siro, crìì g()rat, cL¡ co¡rcrcto ou clo'asfalto c\ rlão sã¡o, csscìicial- ¡nc¡rtr: borls conclt¡torcs r\ tct't'a. I'oltanto, aptlsitt' rlc possuircrn cortontcs ligaclas ao chiio, cl ¿rviãrt> c o ca¡ninlriro ¡rodcm clet¡'izar-sc. I)csta fornra, ¡rocleria saltar uma falsca cla cnrboca<lt¡ra met¿t- lìca cla rr)angucíra, quauclo o aviiro fôssc allas- tcciclo, A ligìrçãro clc irm fio coucluto¡', tla ernbr> caclt¡¡'n llrctiálic¿ ro avíão, .rssof{rlra a rernoção do qualqucr clcscquilíl:rio clc carga antes clos tanqircs scrcnr allcritos, rr¡rìa vcz qric trrna frlsca ¡roclo accrrclcl' a rìristrrra cxplosiva clc gas<llina c ar. Qrrrì¡ìdo n gasolína fltri atravós dn rnangtrolr'a, ¡roclo torrrar-sô cloh'izarla ¡rclo atrito cnrn=¿ cur- l¡oct¡clrrla nretálica. Elctriz.acla, a gasolina crrtrrr no tauquc o carrcga o nviiro com cârgn clc sinal coutr¿trio ao cla c¡lrbocaclura ¡nct¡tlica.  ¡ncnos qrrc so forrtcça um ìro¡n trnjcto ckr concluçíro par¿r gue âs cârgas clo aviiro e cla c¡nl¡ocadura rnctálica poss¿ìm recoml¡i¡rar-se, isto ¡lrovocaria rurn¿r faísi'a acarrctn,nclo const:qiiônc.ias clr:slrs- t¡'os¿ìs. PrìOllLriN4A 3 a) Ao tocar ur¡r objcto nrctálico, corno a lrritçancta dc unrn ¡lortir, crn r¡llr <ìiir sôco clc invctno, scr¡t'o-s(), às vôzcs, rrln clro<¡rre:, aconrparrlrado ¡rol ur¡ra faisca, Gcralrncìutc ox¡:lictruos o firto <lizcndo qrrc acr.rrnulir- ¡rtos lunÍt <:alga cstírtica. Colrro (lc:t<lr.rrritur- ria vocô o siriirl clcssR carga? ì?or cluc ist<r ruão aco¡¡tccc cnì L¡ln dia únrirlo clcivcrirc¡? ll) Sc v<)cô act¡rrnrlt l¡¡ìln cirtga cstírtica c tocr¡ o batcutc cl<l ¡rraclcir¿r rìc-unrir porta, niro obscrvi¡ ftís<:a ncen chortrrc lntisnro ntrnrcli¿r sôco. Pol qrro? c) 4s vôzcs, sc vocô toca lximciro o bnt<rrrtc clo ¡r¡adcír't c <lo¡rois a inaç:nrrett nrctírlica, ¡lão sc protluz<:m falscns rrt:rrr vr>cô scr.rtc choqrre, -rlìc$nlo (lrrc vocô tcnhir cnrg¿t ¿rcrrnrt¡lacla. Sugira rrrrrir c.rpii<:açiro, a ) Se vocô jrt cstivcr. clrrtlizaclo, ¡rotlcrir tr¿r¡rsfcril sua ca¡'gll n u¡n ckrtrt)scó¡rio cl<icarro- garlo, tocanclo-r>. O clctrosc(r1lio ar\uirc, assirn, () rì1cs¡n() tipo dc' cnrg¿t co¡lr quc v<icû cstít <llc- t¡'iziul<1. I{rrr -scguicla, clcscalrogrrc-sc conrpk:ta. ¡nc¡rte, toca¡rclo o cl.l¡iro ou unì oìricto ern cotrt¿rto co¡n () chão. O clctroscó¡:io txtá .scndo rrtiliz¿r<lt¡ colrìo lr¡ìì clisllositivo ck: âr¡rrazcna¡nc¡tto rle cargrr iclêntica i qr.,c vocô cstava clctriz¿l<lo. A ¡tatr¡r<:z¿r cla carga ¡rr) clotrosclryio poclc sor clcte:rrn.inacla cla öguinto man<lirai Elctrizc r¡¡u bastäo cle i>lttstico, colrr lñ. PcL-r co¡nrcn(í¡o <lescr'Íta na Scçiro I, estt carga ó ucga- tiva. Se, quanclo o bastão ¡rlírstico fôr lcv,iilo jrruto rI osfera <lo olctrocópiq as fôlhns dircrgi. rcnr ¡nais aíncla, a cnJg¿t rìo ck'troscó¡rio stìrír ¡l rrìosma quc no plástico. Ncsto caso, a cnrgrr ó ¡rcg¿rtivo a oocê cstava clctrizatlo tìcgatiiit- ¡¡rcnte. Se ns fôlhas se focharcm, o cJetrtiscó¡:io ¡rossuía calga clc sinnl contr'¿irio a cl<¡ ¡llirstíc.o. Logo, oocê cstav¿r carrcgatlo positivnrrrcute, Sc, iìo invós clc lrli,stico c lã, fôsscur usaclos vidro e sôda, o bastiro dc vitlro torrra¡'-sc-iir positivo e a análisc acirna seria contrári¿. O ach¡nulo clc carga po<le ocorr.ot., quarì(lo rrn¡a sr¡bstâllcia cstrt l¡im lsol'¡cln rlas c<risäs quc ¿r cilcunclam. Bm tcnr,¡ro úmiclo, r¡¡n isolairtc ^r.cuNs tr^'r'os Qu^t,t'rA1'Ivos sônn¡l n DLHtIìIcIl)Al)¡{ L7 rroclc tot'n¿rt'-se ì.lm cottcltttor, atLavós dc 9uA ïrrpelfície c¡ue cotrtétrr sujeira c ¿rcltlnttla a tttrri' clatlo .lo arl Assint, torrla-.sc tll'lì (lll¿lso coucltttot', rrcnnitirrclo (lrrc ¿l c¿ìrga s(, cscoc c()rìt n tììcsll'¡il i,ol<lciclnclc 'rtc acúnìirlo. Isto trx¡rlica ccr'tas f¿rlllas ¡ìa iqniçiro tlc lrrrt<lrrtór'cis, t¡rralrtl<l o tclìlr)() cstrl Tnri<lo.  ¡lttt'ci:lirll¿t isolaclol'lt clns vcl,rl ircr,urtrla ttlnit fiuf catrrirtl¿r clc strjtlirir qrrc ri ¡nttis cortcìtttortt qturtclo úrtri<la, do clttc qrrarr' rl<l sôca. Isto ¡rct'tttitt, qtlo tllll¡l-l)¿lrt() aI)Ìccliivcl tl¿r falsc¿r se irscoc pclir str¡rclfícic <la vclll, iìo ir¡vés clc sitltar pclir^itbcrturä cntrc os clott'otlos <l¿r vcli¡. b) So vt)cô fôr portt<lor' <lc.-t¡lrrir - cnlgil rnzrií,.r,cl o tocnr utn - obj<:to rnctírlico, hnvcr'ít trr'¡rt tr¿¡rtsf¿:t'ô¡rci¿t clc cirrga <1ttc, Iìt)stc ciìso, rcr)¡'cscrTtÍì, ¿t firísca. Dcsdc-qrr<: o rnctal ó <:ort- thitr,r, t cn[grì tlil;tril¡tti-sc' rÀpiclluncrltc att'irr'ós tlôlc. Qrti¡lrto .sc toca e¡ll l¡rrl isoltttlte, t caLga trirtl t>o<lo flrrir ¡ritra ôle. r\ssiln, sòurtlllttl lllr¡a Pcqtl(Ì¡lil òargt ó tliinsfcritl¿r c ¡r¿io hti faíscir. c) Âlgtrnrts vôz.cs, t) isolitrrtt¡ uito-ó ¡rcrft'ito, stlrrd{1, rciihnclttt:, tlm lììiìtt co¡rdtrtor. No instnrttc ç¡¡ 6rlì{) st: toc¿ì a lìrit(lcir¿l' o iiolantcl ¡tito accitn "arg,i t,',rr,', suficitlrttc rtPidcz l]Íll'it câlrsíìr tlrì'!i'l hrísi,lr; ¡ror(ltt, rlssi¡u rncls¡lto, ó contirto pocletfi ctural o tt:rrr1:o sttficirlntc ¡rirra ¡rcrnritir o tlcslo' c¿tttlclttt) lcrrìo clt c¿ll'gil Piìrlt l<lnqc tl* l'<¡cô' Srrbsc'oiicrrttlnìctìtc', qtritrr<lo r'ocp toca ¡l rlliìçA- nctit <Ìit ¡rottit, ttito Ïír flríscrr, pot'(ltlc nit<l hít rrrais cnlga (,r¡t \rocô P¿¡l'Íl soI' trnnsfelitl¿r. I'lìOllLEI\44 4 n ) Por trr rc vocô l¡i¡o lx)(lc clctl'izn¡' lJll'tit' lrar¡'¿t ìnctátic¿r scqr.rt'aitclo'it co¡n as nrños? b) Quc fnri¿t vocô ¡:alit t:ìc'trizîr ttlrr¿r ll¡tu'n rrrcthliclr'È ¡r) Ta.tltt¡ o corPo htttnlìllo o(xìlo a l)art'Íl lnctílict ctlttrlttztl¡t -clctricitlarlo. Qtrittr<ìo vocô tcnt¡r ellctrizn¡' ¿t barta rlrt:títlictt,'csfrtlgando-tl corn ur)t ¡lcrlitç<t clc' sô<lo trtt lir, tì clìtg¿¡ fltri to lonuo <lir'barrit, irtrar'ós cìt: stta rtliro c tlo scltt corii,r, lrtó clrrc cstcjit ttttrito pcrrt<l cla sr)cla <ltt li'r c¡rr: cst¿1 n¿t otttra ¡tlilo. b) Sc ¡r llnll'a fôssc sc¡lttt'ittla-coln urtt pcdit' qxl clo plírstico isolttrrte, ôitrr ptltlclit¡ scr.clctri' zacl¿r. Ö csco¿tnì(Ìtìto rl,r calgr:r (corrcrrtc) atlir- yés clc sotr colpo sc¡'ia irltcrr<rìn¡ritla pckr isol¿ttrtc 1>lírstico. I'IìOllLIllvlA 5 Trabalho r)Ara casíì: Cârt'cqtle tt¡n cltlltcl<: clo plrtstico e's,,spc,tclrt-o por ìrrtr [io firro. t) Dcsctrbt'a sc a cîrgû ó positiva ott llcg¿lti\':ì" t¡) Qtrc ¿tc'otrtccc tlrutu<lo vocô a1>r'o.rirtrn tlo' cäbiclc o scu tlcilr¡? c) Corno cx¡rlicit o rcstrlt¿tdr¡ obticlo cnr (b)? Bsta ó trrnit c'xpcriôncia sittrpl<:s Pílr¿ì o..nlttlrt> cxcctttar. Âr; qtrc'stõcs siro proposlns,- ir firrt cle cscllrrcccL. rt ¡rittrrrcz,a <las ôaLfas inch¡zitlas' ¿r) O sinal <l¡r cat'ga, llo cnl)il)c, ¡rotk: scr clctrirnri¡laclo clc ltroclo-itlôtltico rro Pt'oblctna 3' Iilctlize uttr ¡:ctlnçr: clc viclt'o, ¿rtlitatrcl<¡-o conl sô<la c. tk:llois, iuit'o.ritutr-o tlo cabiclc. À cnrgn no vitlio rlilosltivä. Sc o callitlc é rc¡rcliclo ¡rt:k> viclr<l cletliTiìclo, ctrtittl, o cnbiclc tarnbórn ¡ros' srri uma <:arqa ìl<lsitiva. Prccisir-se to¡nar ctritlit- rlo. uolclttc äs i:ftlitos irrtltttivos ¡rodcrätl ('Íllììtl- flar b of'<litt> tlir carqir vcrcltttltlil'¿i Por t:xctrr¡rlo' strrlorìh¿t (tlr() iì carìa totttl clo cal¡itlc <'l cltrltstl ,,rrin, I'l¡rtåo, ôlt: sörri provùvclttrurto ¿rtr:irírJo, tiruto ¡rarlr bastircrs clctliz.aclos p<lsitivantcntcl, "ot,l<> ilartr lxsl.<-ltls r"kltliz¿rclos lrt:gittivnttrctrtc' Sô ôstci [ôt' o cnso, ¡rotlclr'sc'ít concltrir (Irtc û cirlgir ó zelo otl Pc([t.tc.lìa. b) c c) Otrarrtlo vocô it¡"lt'oxirrtar o clctlo clo r¡m'cirl¡iclc ci¡'rclgatltl, n caì'gt sôbrc rl citbitlc ltr'¿rirír ¿r ci.ìl'ga rlìi sinrrl opcliio no tla carql <1o clr:rlo. Cjorlto o s(ìtl corl)o Ó cottcltttor, a cilt'g¿ì flrririi nôlc', c. setr tltxlô tot'nar"sc'á clotlizr'rtlo corìr (:¿ìr'g¿ì o¡mstit ¡r <lo callitle. O rcstalttc tle sct, cotlro tcirl, cntño, ¿l -tl)cstìlÍl cargl c¡trc a clo cnl¡iclo.'Iintrct¿rtlto. st:rt tlctlo cst¿i ¡nais pcrto tlo callick:, rlo <¡uc ns otttrAs ¡raltcs <lo corfro; Iogo, o cabitlt: s<lrìl atrní<lo ptrrã o scrtr tl<':clo. PllOßI,l¡:N,f ^ 6 rr) Dcscrova bs pas.sgs qtrc vocô icgtril'irt pÍu't cnrt'ogitt' ¡xr.sitivnrtìt.'lttc t¡trr clctrosc<)' l)lo, l)ol' llr(lllç¿t(). b) Por ¡ncio <k: cs(lll(:ltltìs, clcscrt:v¿r o lr¡ovi' mt:r¡to clirs prtrtícrrìns c:lótriclts ltc'gttivÍts dr¡ra¡ltc o ProccssÒ çlç r:algn' A rrrinrcir':t ct¿ula ó obttlr ttrlt r¡llicto cltltt'izrtclo rrcgi.tiivatrx'trto. 3.: csft'ogitr trnt' bnstirtt pLls' tico conr pclc tlc ittritrutl, è1"' s<, clctrizat'tf ncgit- tivarlrcrttc 18 curÀ rx) I'Rol¡trssolì DE l,'fsrcÁ _ vol.. rv 'J.'crr.a 1l errA afastarn-so, tanto quanto possívcl, do obicto clc_ t¡'iza(lo ncgativamente, de corrformidade cotn as fôrças atuarrtcs. Or¡ scjn, fh.rerrr ¡xli,r fi,i ìn,." * tr,'l'ra. Os alurros talvez cstra¡rlicm o faio rlas carg¿ts n-o¡¡:ttivas ¡rão jrr:ln p¡tr¿t as fôlhas, como a¡rtcs. l-kt runa ccrta ten¡lôncia clc csóouru,n pnrn Íì$ fôllras, mas a rntior ¡rartc clclirs cscon I)ara ft t()n'a qlr() ó ¡nrlito n¡aiõr. Iìe¡novc-so o fjo co¡lclutor -- ou vocô rr:tira scu cledo da csfcr.¿r-c¡rqr¡i.ì¡¡to o <ilrj<'lto tle carga rrcgativa <lstri. ¡rró.rirno a-o clctroscópi<1. .Assírn as cargas lrositivas p()r¡nancconl n:t csfcr.n, c o objcto ¡rodr: scr rcnt)viclo, tkrixan<lo o clcirostxi_ pio carregaclo positivarncnte. PRORI,IIMA 7 Ali¡¡l¡c tl.ôs blocos nrct¡tlico"- llôbrc t¡r¡ra ¡lcsa cle plástico em cotìt¿lcto lun cotn o outro c c.olor¡uc <lois objotos _crlrll f<lrtes car.gas ¡rosi-tivirs, urìt rle cacl¿r larlo <los Ì>locoí, mrrito próxinro, ¡crn¡ cntrctanto tocír-los. tir" ,i,,güi<.fr,, com unìî barra isolantc (ck:scrrrrcgacla), sc¡r:r-rc os blclcos nrctllicos, ¡ututcncki ,,, 'ót ¡ft*carregaclos ()nt. st¡¿ls rc.spcctivas nos!çõcs. .t'irralmcntc, retire ôrstes úllinl<1.s. a) Quo cnrga cxistr) agor¿t r.r¡n c¿rtlt bltrco? b) Ilx¡rliqut) cotno os
Compartilhar