Buscar

Organização de Músculos - João Cavaco

Prévia do material em texto

Página 1 de 10 
 
ORGANIZAÇÃO DE MÚSCULOS 
MÓDULO II. I - ANATOMIA 
2016-2017 
 
Este documento apresenta uma sugestão de organização dos músculos somáticos, pertencentes ao programa do módulo II.I, em vários 
grupos e planos, para um estudo mais sistemático. De facto, a organização em grupos e planos não se encontra definida na Terminologia 
Anatomica internacionalmente aceite, variando de acordo com a preferência de cada autor. 
Desta forma, foi dada primazia à organização utilizada por Rouvière, não descurando, todavia, os conceitos de compartimentos topográficos, 
utilizados sobretudo ao nível dos membros superior e inferior. 
Foi dada primazia aos conceitos presentes na atual Terminologia Anatomica; apresentam-se, sempre que possível, outros conceitos, 
nomeadamente os da nómina francófona, com uma tipografia diferente e mais pequena. Sublinhamos também que, apesar de seguirmos a 
Terminologia Anatomica internacional, utilizamos, claro, a adaptação consignada para a Língua Portuguesa. Como tal, mantemos alguns 
termos considerados próprios da terminologia portuguesa, a saber: cúbito (em vez de ulna); peróneo (em vez de fíbula); rótula (em vez de 
patela); omoplata (em vez de escápula), e respetivos adjetivos (por exemplo, “flexor cubital do carpo” ao invés de “flexor ulnar do carpo”). 
 
C AB E Ç A 
GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
MASTIGADORES 
Temporal 
Masséter 
Pterigoideu medial (pterigoideu interno) 
Pterigoideu lateral (pterigoideu externo) 
EPICRANIANO 
Occipitofrontal 
Temporoparietal 
(os dois músculos podem, no seu conjunto, ser designados por “músculo epicraniano” 
ou “epicranius”) 
CIRCUMORBITÁRIO E PALPEBRAL 
(PÁLPEBRAS E SOBRANCELHAS) 
Orbicular do olho (orbicular das pálpebras) 
Corrugador supraciliar (supraciliar) 
(Rouvière inclui neste grupo o músculo procerus) 
AURICULAR 
Auricular anterior 
Auricular superior 
Auricular posterior 
NASAL 
Procerus (piramidal) 
Nasal (porção transversa [transverso do nariz] e porção alar 
[dilatador das narinas]) 
Depressor do septo nasal ou depressor septal (mirtiforme) 
 
Página 2 de 10 
 
C AB E Ç A (c o n t . ) 
GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
BUCOLABIAL DILATADOR 
Profundo 
Levantador da comissura labial (canino) 
Bucinador 
Depressor do lábio inferior (quadrado do mento) 
Mentoniano ou mentalis (músculo da borda do mento) 
Superficial 
Levantador do lábio superior e asa do nariz (levantador 
superficial da asa do nariz e lábio superior) 
Levantador do lábio superior (levantador profundo da asa do nariz e 
lábio superior) 
Zigomático menor (pequeno zigomático) 
Zigomático maior (grande zigomático) 
Risório (risório de Santorini) 
Depressor da comissura labial (triangular dos lábios) 
Transverso mentoniano 
Platisma (cutâneo do pescoço; também pode ser descrito como um 
músculo cervical) 
BUCOLABIAL CONSTRITOR 
Orbicular da boca (orbicular dos lábios) 
(Rouvière descreve também um músculo compressor dos lábios) 
 
 
R E G I ÃO C E R VI C AL AN TE R I OR 
GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
PROFUNDO MÉDIO OU VERTEBRAL ANTERIOR 
Longo do pescoço 
Longo da cabeça (grande recto anterior) 
Recto anterior da cabeça (pequeno recto anterior) 
PROFUNDO LATERAL OU VERTEBRAL LATERAL 
Escaleno anterior 
Escaleno médio 
Escaleno posterior 
Intertransversos cervicais 
Recto lateral da cabeça (recto lateral; também pode ser descrito como 
um músculo cervical profundo médio) 
INFRAHIOIDEU 
Profundo 
Tirohioideu 
Esternotiroideu 
Superficial 
Esternohioideu (esternocleidohioideu) 
Omohioideu 
SUPRAHIOIDEU 
Profundo Genihioideu 
Médio Milohioideu 
Superficial 
Digástrico 
Estilohioideu 
Página 3 de 10 
 
R E G I ÃO C E R VI C AL AN TE R I OR (c o n t . ) 
GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
ÂNTERO-LATERAL Esternocleidomastoideu 
SUPERFICIAL OU SUPRAFASCIAL Platisma (cutâneo do pescoço; também pode ser descrito como um músculo 
da mímica) 
 
 
 
R E G I ÃO C E R VI C AL P OS TE R I OR 
PLANO MÚSCULO 
PROFUNDO 
Recto posterior maior da cabeça (grande recto posterior) 
Recto posterior menor da cabeça (pequeno recto posterior) 
Oblíquo superior (pequeno oblíquo) 
Oblíquo inferior (grande oblíquo) 
Interespinhosos cervicais 
Semi-espinhosos cervicais 
Rotadores cervicais 
 
NOTA: pela Terminologia Anatomica, o conjunto dos músculos recto anterior da 
cabeça, recto lateral da cabeça, rectos posteriores maior e menor da cabeça, 
oblíquos superior e inferior da cabeça constitui o grupo muscular suboccipital. 
COMPLEXOS 
Semi-espinhoso da cabeça (grande complexo) 
Longuíssimo da cabeça (pequeno complexo) 
Longuíssimo do pescoço (transverso do pescoço) 
Iliocostal cervical (parte cervical do sacrolombar) 
ESPLÉNIO E ANGULAR 
Esplénio da cabeça (splenius capitis) 
Esplénio do pescoço (splenius colli) 
Levantador da omoplata (angular da omoplata) 
SUPERFICIAL OU DO TRAPÉZIO Trapézio (também pode ser descrito como um músculo do dorso) 
 
Página 4 de 10 
 
R E G I ÃO P OS TE R I OR D O D O R S O 
GRUPO PLANO (SUBGRUPO) MÚSCULO 
EXTRÍNSECO 
Superficial 
Trapézio (também pode ser descrito como um músculo 
cervical posterior) 
Latíssimo dorsal (grande dorsal; também pode ser 
descrito como um músculo do ombro) 
Levantador da omoplata (também pode ser descrito 
como um músculo cervical posterior) 
Rombóide maior 
Rombóide menor 
Intermédio 
Serrátil póstero-superior (pequeno dentado póstero-
superior) 
Serrátil póstero-inferior (pequeno dentado póstero-
inferior) 
INTRÍNSECO 
(profundo ao grupo 
extrínseco) 
Superficial 
Espinho-
transversários 
Esplénio da cabeça (splenius capitis) 
Esplénio do pescoço (splenius cervicis) 
(ambos podem ser descritos como músculos cervicais 
posteriores) 
Intermédio Extensores da coluna 
Iliocostal lombar 
Iliocostal torácico 
Iliocostal cervical 
Longuíssimo torácico 
Longuíssimo do pescoço (transverso do pescoço) 
Longuíssimo da cabeça (pequeno complexo) 
Espinhal torácico 
Espinhal cervical 
Espinhal da cabeça 
Profundo 
Transverso-
espinhosos 
Semi-espinhoso torácico 
Semi-espinhoso cervical 
Semi-espinhoso da cabeça (grande complexo) 
Multifidus 
Rotador lombar 
Rotador torácico 
Rotador cervical 
Rotador da cabeça 
Segmentares 
Levantador da costela (também pode ser descrito 
como um músculo do tórax) 
Interespinhoso 
Intertransversário 
 
Página 5 de 10 
 
R E G I ÃO ÂN TE R O - L ATE R AL D O TÓR AX 
GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
SUPERFICIAL 
Peitoral maior (grande peitoral) 
Peitoral menor (pequeno peitoral) 
Subclávio 
Serrátil anterior (grande dentado) 
(os quatro músculos podem também ser descritos como 
músculos do ombro) 
MÉDIO OU INTERCOSTAL 
Superficial 
Levantador da costela (também pode ser descrito 
como um músculo do dorso) 
Intercostal externo 
Médio Intercostal interno (intercostal médio) 
Profundo 
Intercostal íntimo (intercostal interno) 
Subcostal (infracostal) 
PROFUNDO Transverso do tórax (triangular do esterno) 
 
 
AB D Ó ME N 
GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
ÂNTERO-LATERAL 
(MÚSCULOS LARGOS) 
Profundo Transverso abdominal 
Médio Oblíquo interno (pequeno oblíquo) 
Superficial Oblíquo externo (grande oblíquo) 
ANTERIOR 
Recto abdominal (grande recto do abdómen) 
Piramidal 
POSTERIOR 
Profundo Quadrado lombar (também pode ser descrito como um 
músculo do dorso) 
Superficial 
Psoas maior 
Psoas menor 
Ilíaco 
(também podem ser descritos como músculos da região 
ilíaca) 
 
 
 
Página 6 de 10 
 
ME MB R O S UP E R IOR 
SEGMENTO 
CORPORAL 
(COMPARTIMENTO) GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
O
M
BR
O 
ANTERIOR 
Profundo 
Subclávio 
Peitoral menor (pequeno peitoral) 
Superficial Peitoral maior (grande peitoral) 
LATERAL Deltóide 
MEDIAL Serrátil anterior (grande dentado) 
POSTERIOR 
Supraespinhoso * 
Infraespinhoso * 
Teres menor (pequeno redondo) * 
Subescapular (infra-escapular) * 
Teres maior (grande redondo) 
Latíssimo dorsal (grande dorsal; também pode ser 
descrito como um músculo do dorso) 
 
* constituem a chamada “coifa dosrotadores” 
BR
AÇ
O ANTERIOR OU FLEXOR ANTERIOR 
Profundo 
Coracobraquial 
Braquial (braquial anterior) 
Superficial Bíceps braquial (bicípete braquial) 
POSTERIOR OU 
EXTENSOR 
POSTERIOR Tríceps braquial (tricípete braquial) 
AN
TE
BR
AÇ
O 
PORÇÃO PROFUNDA 
DO COMPARTIMENTO 
ANTERIOR OU FLEXOR 
OU VOLAR 
ANTERIOR 
Profundo Quadrado pronador 
Flexores 
profundos 
Flexor profundo dos dedos 
Flexor longo do 1º dedo 
Lumbricais (também podem ser descritos como 
músculos da mão) 
PORÇÃO SUPERFICIAL 
DO COMPARTIMENTO 
ANTERIOR OU FLEXOR 
OU VOLAR 
Superficial Flexor superficial dos dedos 
Epicondilianos 
mediais 
superficiais 
(epitrocleares 
superficiais) 
Pronador teres (redondo pronador) 
Flexor radial do carpo (grande palmar) 
Longo palmar (pequeno palmar) 
Flexor cubital do carpo (cubital anterior) 
 
Página 7 de 10 
 
ME MB R O S UP E R IOR (c o n t . ) 
SEGMENTO 
CORPORAL 
(COMPARTIMENTO) GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
AN
TE
BR
AÇ
O
 (
co
nt
.)
 
PORÇÃO PROFUNDA 
DO COMPARTIMENTO 
POSTERIOR OU 
EXTENSOR 
POSTERIOR 
Profundo 
Abdutor longo do 1º dedo 
Extensor longo do 1º dedo 
Extensor curto do 1º dedo 
Extensor do 2º dedo 
 
PORÇÃO 
SUPERFICIAL DO 
COMPARTIMENTO 
POSTERIOR OU 
EXTENSOR 
Superficial 
Extensor comum dos dedos 
Extensor próprio do 5º dedo 
Extensor cubital do carpo (cubital posterior) 
Ancóneo 
LATERAL 
Subcompartimento 
móvel de Henry 
Braquioradial (longo supinador) 
Extensor radial curto do carpo (curto radial) 
Extensor radial longo do carpo (longo radial) 
(PORÇÃO PROFUNDA) Profundo Supinador (curto supinador) 
M
ÃO
 
MÉDIO OU CENTRAL 
MÉDIO 
Lumbricais (também podem ser descritos como 
músculos do antebraço) 
INTERÓSSEO 
Interósseos dorsais 
Interósseos palmares 
TENAR 
LATERAL 
Abdutor curto do 1º dedo 
Oponente do 1º dedo 
Flexor curto do 1º dedo 
ADUTOR 
Adutor do 1º dedo 
(Rouvière inclui o compartimento adutor no compartimento tenar) 
HIPOTENAR MEDIAL 
Palmar curto (palmar cutâneo) (encontra-se 
superficialmente à loca hipotenar) 
Abdutor do 5º dedo (afasta do eixo da mão) 
Flexor curto do 5º dedo 
Oponente do 5º dedo 
 
 
 
Página 8 de 10 
 
P E R ÍNE O 
PLANO (Grupo) MÚSCULO 
PROFUNDO 
Levantador do ânus (pubococcígeo + puborectal + iliococcígeo) 
Isquiococcígeo (coccígeo) 
MÉDIO 
Transverso profundo 
Esfíncter externo da uretra 
SUPERFICIAL 
Anterior ou Urogenital 
Transverso superficial 
Isquiocavernoso 
Bulbo-esponjoso 
Constritor da vulva (na mulher) 
Posterior ou Anal Esfíncter externo do ânus 
 
 
ME MB R O I N FE R I OR 
SEGMENTO 
CORPORAL 
(COMPARTIMENTO) GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
BA
CI
A 
REGIÃO ILÍACA OU PÉLVICA 
Psoas maior 
Psoas menor 
Ilíaco 
(também podem ser descritos como músculos do dorso) 
REGIÃO GLÚTEA 
Profundo 
Glúteo mínimo (pequeno glúteo) 
Piriforme (piramidal da bacia) 
Gémeo superior 
Obturador interno 
Gémeo inferior 
Obturador externo 
Quadrado femoral (quadrado crural) 
Médio Glúteo médio 
Superficial 
Glúteo máximo (grande glúteo) 
Tensor da fascia lata 
 
Página 9 de 10 
 
ME MB R O I N FE R I OR (c o n t . ) 
SEGMENTO 
CORPORAL 
(COMPARTIMENTO) GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
CO
XA
 
ANTERIOR OU 
EXTENSOR 
ANTERIOR 
Quadríceps femoral (quadricípede crural, constituído 
pelo recto femoral [recto anterior], vasto lateral [vasto 
externo], vasto intermédio [crural], vasto medial [vasto 
interno]) 
Articular do joelho (subcrural) 
Sartório (costureiro) 
MEDIAL OU ADUTOR MEDIAL 
Profundo 
Adutor magno (grande adutor) 
Adutor mínimo (feixe superior do grande adutor) 
Médio Curto adutor (pequeno adutor) 
Superficial 
Longo adutor (médio adutor) 
Pectíneo 
Grácil (recto interno) 
POSTERIOR OU 
FLEXOR 
POSTERIOR 
Bíceps femoral (bicípede crural) 
Semitendinoso 
Semimembranoso 
PE
RN
A 
ANTERIOR OU 
EXTENSOR 
ANTERIOR 
Tibial anterior 
Extensor longo dos dedos 
Terceiro peroneal (peroneal anterior) 
Extensor longo do 1º dedo 
LATERAL OU 
PERONEAL 
LATERAL 
Longo peroneal (longo peroneal lateral) 
Curto peroneal (curto peroneal lateral) 
PORÇÃO PROFUNDA 
DO COMPARTIMENTO 
POSTERIOR OU 
FLEXOR 
POSTERIOR 
Profundo 
Popliteu 
Flexor longo dos dedos 
Lumbricais (também podem ser descritos como 
músculos do pé) 
Tibial posterior 
Flexor longo do 1º dedo 
PORÇÃO SUPERFICIAL 
DO COMPARTIMENTO 
POSTERIOR OU 
FLEXOR 
Superficial 
Tríceps sural (tricípede sural, constituído pelo 
gastrocnémio [gémeos] e sóleus [solhar]) 
Plantar (estreito plantar) 
 
Página 10 de 10 
 
ME MB R O I N FE R I OR (c o n t . ) 
SEGMENTO 
CORPORAL 
(COMPARTIMENTO) GRUPO (PLANO) MÚSCULO 
PÉ
 
COMPARTIMENTO DORSAL 
Extensor curto do 1º dedo 
Extensor curto dos dedos (pedioso) 
(Rouvière descreve como “músculo pedioso” o conjunto dos dois 
músculos acima referidos) 
LOCA PLANTAR 
INTERÓSSEA OU 
PROFUNDA 
INTERMÉDIO 
Profundo 
Interósseos dorsais 
Interósseos plantares 
LOCA PLANTAR 
INTERMÉDIA OU 
CENTRAL 
Médio 
Lumbricais (também podem ser descritos como 
músculos da perna) 
Quadrado plantar ou flexor acessório 
(acessório do longo flexor) 
Superficial Flexor curto dos dedos (flexor curto plantar) 
MEDIAL 
Profundo 
Adutor do 1º dedo (aproxima do eixo do pé) 
Apesar de pertencer ao grupo muscular medial (plano profundo), 
pertence ao compartimento plantar central. Mais ainda, há autores 
que consideram um compartimento distinto, o compartimento 
adutor. 
LOCA PLANTAR 
MEDIAL 
Flexor curto do 1º dedo 
Superficial Abdutor do 1º dedo (afasta do eixo do pé) 
LOCA PLANTAR 
LATERAL 
LATERAL 
Profundo 
Flexor curto do 5º dedo 
Oponente do 5º dedo 
Superficial Abdutor do 5º dedo 
 
 
 
 
 
Espero que este documento seja útil nos vossos estudos. 
Qualquer dúvida, encontro-me à vossa inteira disposição. 
Bom estudo! 
 
João Luís Cavaco 
(joaocavaco@fm.ul.pt) 
Versão 1.03 
C505.952.5

Continue navegando